Spinoza-blogger wenst u een uiteinde van 2014 in beatitudine

 

Om u niet een te christelijk klinkend "zalig uiteinde" te wensen, heb ik  - in de geest van Spinoza daar wel dichtbij blijvend - die in de kop omgezet in een meer Spinozistisch getinte wens.

Daarbij hef ik het glas dat ik leende van het Spinoza-café Boedapest.

 

 

 

 

Proost en in 2015 gezond weer op.

 

Lees verder...

Antoon Vloemans (1898 – 1982) schreef indrukwekkend boek over Spinoza [VII afterparty]

Toen ik van deze serie over Vloemans in “VI slot”, schreef: “Dit wordt het – waarschijnlijk - laatste blog over Antoon Vloemans, de Vlaamse, in Nederland werkzame filosoof en filosofie-historicus die veel boeken schreef en ook drie over Spinoza,” toen wist ik nog niet dat ik toch nog een blog aan hem zou wijden. Ik probeerde na te gaan of de Maastrichtse bibliotheek, die zoveel heeft, wellicht ook Vloemans’ tijdschrift Erasmus in z’n magazijn had, zodat ik zijn in 1932 gehouden toespraak daarin alsnog kon lezen. Dat bleek niet het geval, maar wel stond zijn laatste boekje in dat magazijn. Dat liet ik uiteraard komen:

Antoon Vloemans, Inleiding tot Spinoza [Van Stockum en zoon, Den Haag, 4e herziene druk, 1953].  Het werd gisteren al aanleiding voor het

blog over de Catalogus scriptorum Anti-spinozanorum. Ik zie er genoeg aanleiding in om de serie helemaal af te ronden door ook over dit boekje nog iets te zeggen.

Ik had een beetje gelijk toen ik in dat ‘laatste’ blog vermoedde “dat Vloemans daarin nauwelijks nog iets nieuws zou brengen.” Het is inderdaad een licht bewerkte versie van zijn De wijsbegeerte van Spinoza. Haar plaats in het Nederlandsche denken en haar beteekenis voor de wereldphilosophie (1932) dat bij de Wereldbibliotheek drie drukken had.

Lees verder...

Catalogus scriptorum Anti-spinozanorum (Leipzig, 1710) had die wel echt bestaan?

Frederick C. Beiser bood met zijn terecht veel geprezen studie (het was zijn eerste boek) The Fate of Reason: German Philosophy from Kant to Fichte [Cambridge, Harvard University Press, 1987,– books.google geeft editie 2009] voor lange tijd de beste Engelstalige studie over de Pantheismusstreit als de achtergrond voor het Duitse Idealisme. Op blz. 48 had hij deze paragraaf:

“Until the publication of Jacobi’s Briefe über die Lehre von Spinoza in 1785, Spinoza was a notorious figure in Germany. For more than a century the academic and ecclesiastical establishment had treated him “like a dead dog” as Lessing later put it. The Ethica was published in Germany in 1677, and the Tractatus Theologico-politicus in 1670 (though it appeared anonymously, Spinoza was known to be the author). Until the middle of the eighteenth century it was de rigueur for every professor and cleric to prove his orthodoxy before taking office; and proving one’s orthodoxy demanded denouncing Spinoza as a heretic. Since attacks on Spinoza became a virtual ritual, there was an abundance of defamatory and polemical tracts against him. Indeed, by 1710 so many professors and clerics had attacked Spinoza that there was a Catalogus scriptorum Anti-spinozanorum in Leipzig. And in 1759 Trinius counted, probably too modestly, 129 enemies of Spinoza in his Freydenkerlexicon. Such was Spinoza’s reputation that he was often identified with Satan himself. Spinoza was seen as not only one form of atheism, but as the worst form. Thus Spinoza was dubbed the "Euclides atheisticus',  the 'princips atheorum'.”

Lees verder...

Spinoza-illustratie van Alexandre Cormier

Alexandre Cormier is een Franse illustrator. Op 23 september 2013 plaatste hij op zijn weblog deze opvallende illustratie van Spinoza. Als een symbool van lijden, aangevallen en bespot worden, zo lijkt het. Geruime tijd wilde ik de afbeelding liefst maar negeren. Maar dat past niet: op dit weblog wil ik alles aan Spinozana signaleren. Dus aan het eind van dit jaar, waarin zoveel teruggeblikt wordt op veel oorlog, ellende en lijden, wil ik deze lijdende Spinoza hier opnemen.

              

 

Hans Reichenbach (1891 - 1953) Ach, om hem nou "de anti-Spinoza" te noemen…

Hans Reichenbach werd geboren in Hamburg in 1891 in een joods gezin (dat tot de hervormde kerk was overgegaan) en was van 1926 tot 1933 professor in de filosofie aan de universiteit van Berlijn – hij was prominent aanhanger van het neopositivisme. Met de komst van het nazisme kon hij het beste maken dat hij weg kwam. Hij migreerde eerst naar Istanbul, waar hij tot 1938 doceerde, en vervolgens naar de Verenigde Staten van Amerika, waar hij tot aan zijn dood in 1953, professor was aan de University of California in Los Angeles. Voornamelijk hield hij zich bezig met wetenschapsfilosofie. Een belangrijk werk van hem was

Hans Reichenbach, The Rise of Scientific Philosophy. University of California Press, 1951 - books.google

Ook Spinoza trapte in “the rationalist fallacy”
Reichenbach ziet filosofie niet als een verzameling systemen, maar als een studie van problemen – traditionele filosofie zou het vooral gaan om het stellen van vragen. Speculatieve filosofen boden toch antwoorden, maar deden dat in een tijd waarin de wetenschap nog geen duidelijke resultaten (ware antwoorden) had bereikt. Het falen van die antwoorden wijt Reichenbach dan ook aan psychologische oorzaken: hun zoeken naar zekerheid en de behoefte aan morele richtlijnen deed hen pseudo-oplossingen aanbieden. Deze rationalistische valkuil, n.l. dat gebruik van de rede zonder hulp van waarnemingen, werd beschouwd als een bron van kennis over de wereld en ‘morele waarheden’. De auteur geeft daarvan voorbeelden uit Plato, Descartes, Spinoza, Kant en anderen. De empiristen konden dit niet voldoende pareren, daar hun de mogelijkheid ontbrak de mathematische kennisclaims te pareren. Pas toen vroeg in de 19
e eeuw nieuwe mathematische ontdekkingen werden gedaan, zoals van de niet-euclidische meetkunde, kon zo - aangevuld met vooruitgang in de natuurkunde, chemie, biologie en psychologie - een nieuw begrip van het universum en het atoom ontstaan. Dit veranderde ook de aard van de filosofie, waardoor filosofen niet meer aankomen met ‘dictaten van de rede’ maar eerder de resultaten van de wetenschap op hun consequenties bestuderen. Tot zover een samenvatting van de samenvatting van het boek.

Lees verder...

Stukje over Mandeville zonder verwijzing naar zijn Spinozistische wortels

René ten Bos, hoogleraar filosofie aan de faculteit der managementwetenschappen van de Radboud Universiteit, heeft in het Financieel Dagblad vandaag een opiniërend stukje over Bernard Mandeville (1670-1733): "De liberaal is automatisch ook een libertijn" [cf.]. Daarin de alinea:

"Als je mensen in Nederland vraagt wie de grootste vaderlandse filosoof was, dan zullen ze meestal verwijzen naar Spinoza. Als we echter afgaan op de maatschappelijke invloed die een denker kan hebben en niet op de inhoudelijke rijkdom, dan zou Mandeville — een calvinistische dokterszoon uit Rotterdam — ook geen slecht voorstel zijn. Het probleem met de receptie van zijn werk, ook in liberale kringen, is dat men alleen maar verijst naar zijn beroemde werken over de mopperende bijenkorf of de later gepubliceerde bijenfabel (1714)."

Ten Bos beschrijft Mandeville als een van de grondleggers van het liberalisme en libertinisme. En passant hééft hij Spinoza genoemd, maar over het feit dat door Douglas Den Uyl, Jonathan Israel, en vooral Wim Klever is aangetoond dat Mandeville in sterke mate geïnspireerd was door "de grootste vaderlandse filosoof", hoor je hem niet.

Hij eindigt zelfs met twijfel uit te spreken over de welgemeendheid van de ondertitel van The Fable of the Bees, or Private Vices, Publick Benefits (1714).

De ASK publiceerde PDF's "Spinozadag 2014"- lezingen

De teksten van de Spinozadag in Paradiso van 23 november 2013 zijn inmiddels te downloaden als PDF-bestand bij de ASK. Te weten:

Het openingswoord van wethouder Kajsa Ollongren

De lezing van Bart Leeuwenburgh: Waarom heeft de Amsterdamse overheid Adriaan Koerbagh zo hard aangepakt?

De lezing van Henri Krop: Maatschappijkritiek bij Spinoza

De column van Hedy d'Ancona: Spinoza en Koerbagh: provo's van de Gouden Eeuw?

         [Slotfoto uit de impressie van deze dag op dit blog

 

Lodewijk Meijer (1629 - 1681) en de “Italiaansche Spraakkonst”

In 1672 verscheen de Italiaansche spraakkonst, leerende op eene vaste grondt de Italiaansche taale wel en ter deege leezen, verstaan, spreeken, en schrijven: waar in meest alle de gebruikelijkste Italiaansche woorden, in het Neederduitsch vertaaldt (om voor een woordeboek te konnen dienen) t'hunner plaatse ingeschikt; en dry gemeenzaame samenspraaken, in het Italiaansch en Neederduitsch, achteraan gevoegdt zijn [Cf.]

Velen hebben zich bezig gehouden met de vraag wie dit werk geschreven heeft. Het schijnt dat in het algemeen door deskundigen wordt aangenomen dat Lodewijk Meijer de samensteller was.

Minne G. de Boer bundelde artikelen over de Italiaansche Spraakkonst en Meijer in Ecrire la grammaire italienne aux Pays-Bas. [Cf.]

Ike van Hardeveld, “De auteur van de 'Italiaansche Spraakkonst' (1672).” In: De zeventiende eeuw: cultuur in de Nederlanden in interdisciplinair perspectief: tijdschrift van de Werkgroep Zeventiende Eeuw [jammer genoeg niet door de DBNL gedigitaliseerd aangeboden]. Maar de gegevens komen uitgebreid terug in haar dissertatie uit 2000 Lodewijk Meijer (1629 - 1681) als lexicograaf [cf. PDF]. Citaat van p. 78:

 

Maar vooral heeft zich Vincenzo Lo Cascio, emeritus hoogleraar Italiaanse taalkunde van de UvA met deze Italiaansche Spraakkons beziggehouden. Daaruit stelde hij samen en liet onlangs verschijnen het eerste woordenboek Nederlands-Italiaans uit, dat op deze Spraakkonst gebaseerd is:

Vincenzo Lo Cascio, Il primo dizionario italiano-olandese. Het eerste woordenboek Nederlands-Italiaans. Amstelveen: Fondazione/Stichting Italned, 2014

Lees verder...

Richard McKeon's anekdote over Spinoza-plagiaat

Een anekdote die Richard McKeon over wie het vorige blog ging, vertelde aan zijn student die later een boek over hem schreef, vond ik te aardig om hem aan het eind van het vorige blog weg te stoppen. Daarom breng ik hem in een apart blog. De anekdote is te vinden in  

 

 

 

 

 

 

George Kimball Plochmann, Richard McKeon: A Study. University Of Chicago Press, 1990

Blurb: In the contemporary atmosphere of concern with the problems of relativism, cultural pluralism, and textuality, the time is ripe for rediscovery of the thought of Richard McKeon, one of the most important but neglected American philosophers of this century. This study by George Kimball Plochmann, a former student of McKeon's, is the first book-length treatment of the ideas of this legendary teacher, scholar, and diplomat who outlined a profound and creative vision for the reorganization of all knowledge and discourse. [Amazon]

In “I Reminiscences of the Years 1932-49”, p. 3-4 is te lezen:

“During a visit to his office that spring, McKeon told me that a student of his in another course had turned in a term paper plagiarized from Joseph Ratner's study of Spinoza, with minor verbal changes made here and there: "This was an odd point of view" was altered to ". . . an exotic point of view," and more of the sort. If, said McKeon, this fellow had done a paper about someone the literature on whom was less familiar to me, I would probably not have spotted the deception. But I had written my doctoral dissertation on Spinoza, and this was the student's fatal choice. So I helped him by taking down the Ratner book and changing back his alterations to the original wordings, and putting in quotation marks and page references as well. I gave the paper an F-plus, and when I handed it back I told the student that the plus was not for him but against myself, because there were two paragraphs that I could not account for—he had either written them himself or copied from some other source that I did not know. And then he told me that he had never even heard of Joseph Ratner, so I said to him that in that case one of your fraternity brothers has played you a dirty trick.”

Richard McKeon (1900 – 1985) doctoreerde op Spinoza

Richard McKeon was een belangrijk Amerikaanse filosoof.
“McKeon obtained his undergraduate degree from Columbia University in 1920, graduating at the early age of 20 despite serving briefly in the U.S. Navy during the First World War. Continuing at Columbia, he completed a Master's thesis on Leo Tolstoy, Benedetto Croce, and George Santayana, also in 1920, and a doctoral thesis on Baruch Spinoza in 1922. In his doctoral studies, McKeon's mentors were Frederick J. E. Woodbridge and John Dewey. From Woodbridge, McKeon would later write, he learned that "what philosophers meant might be comparable or even identical, despite differences in their modes of expression", while Dewey taught him how "to seek the significance of philosophic positions in the problems they were constructed to solve". He then studied philosophy in Paris, where his teachers included Étienne Gilson, until he began teaching at Columbia in 1925.” [
en.wiki]

Hoe McKeon tot Spinoza kwam
“McKeon had come to Spinoza because "scientific method and its metaphysical implications" were prominent in philosophy courses in the early twenties, and this interest led naturally to the seventeenth-century philosophers, the first "moderns" concerned with these problems. In Paris he studied Spinoza with Brunschvicg and learned to use historical analysis as part of the task of dealing with contemporary problems. Although Spinoza had earlier sent him to medieval thought, studying medieval philosophy with Etienne Gilson in Paris taught him to find patterns and unity in philosophical diversity. But these studies made it clear that without its Greek foundations Western thought was "unintelligible." Thus he worked with Leon Robin on Plato and Aristotle.”[In: Zahava K. McKeon & William G. Swenson (Eds.), Selected Writings of Richard McKeon: Volume One: Philosophy, Science, and Culture. University of Chicago Press, 1998. –
books.google

Een zo verscheen zes jaar na zijn doctorsthese dit boek over Spinoza

Richard McKeon, The Philosophy of Spinoza: The Unity of His Thought. New York/ London: Longmans, Green, 1928. - ix, 345 pp. Reprinted by Ox Bow, Woodbridge, CT: 1987.

Lees verder...

Het blog-verzieken is weer begonnen

Er is weer een onverlaat (of het zijn er wellicht meer die samenwerken) bezig geweest om vele nep-reacties op dit weblog te plaatsen. Ik was uiteraard iets anders van plan, maar ben alweer een hele poos bezig om die vervuilingen te verwijderen.

Inmiddels ben ik bijna drie kwartier bezig geweest met opschonen, maar het einde is nog lang niet in zicht. Binnenkort ga ik ermee door en moet dus weer tijd eraan besteden om reactiemogelijkheid van oudere blogs maar weer onmogelijk te maken. Enfin, ik weet wat me deze dagen te doen staat.

Ik was van plan geweest vandaag toch nog één interessante tekst uit Vloemans toe te voegen, een die eigenlijk de meeste impact op mij had. Dat is dus gefrustreerd. Ik zie wel hoe het verder gaat met dit blog, waarvan ik nu even pauze neem.

Antoon Vloemans (1898 – 1982) schreef indrukwekkend boek over Spinoza [VI slot]

Dit wordt het – waarschijnlijk - laatste blog over Antoon Vloemans, de Vlaamse, in Nederland werkzame filosoof en filosofie-historicus die veel boeken schreef en ook drie over Spinoza.

Nadat ik in het eerste blog alles bijeenbracht wat ik over Vloemans kon vinden, sprak ik in de vervolgblogs voornamelijk over zijn hoofdwerk wat Spinoza betreft: Spinoza, de mensch, het leven en het werk [s'-Gravenhage, Leopold, 1931].

Nadat hij dit "standaardwerk" had geschreven, vroeg de Wereldbibliotheek hem om een korter inleidend werk over Spinoza te brengen, dat samen zou worden uitgebracht met een bloemlezing van teksten van Spinoza zelf uit vertalingen van Nico van Suchtelen. Vloemans voldeed aan dat verzoek en dat werd De wijsbegeerte van Spinoza. Haar plaats in het Nederlandsche denken en haar beteekenis voor de wereldphilosophie [Wereldbibliotheek, 1932 - 253 pp. 2e druk z.j. (ca. 1935)]. Dat was, zoals het ook bedoeld was, een wat populairder werkje – hoewel Vloemans vermoed ik, nauwelijks niet-populair schreef.

Lees verder...

Over een - vanuit elke religie gezien - verkeerd plaatje

Op zijn altijd interessante website "Van goden en mensen" volgt Paul Delfgaauw intensief wat er op het gebied van denken en spreken over God en godsdienst in de - vooral Nederlandse - wereld te koop is.

Op 21 december gaf hij onder de titel "God bestaat, maar is hij ook een goede God?" een samenvatting van een lezing die de filosoof Emanuel Rutten onlangs hield over de vraag naar de rechtvaardiging van de goedheid van God in het licht van het kwaad - de vraag die we sinds Leibniz omschrijven als: Theodicee. Op de vraag zelf en de enigszins traditionele behandeling ervan door Rutten hoef ik hier niet in te gaan. Het is genoeg wanneer ik op de illustratie inga.

Delfgaauw illustreert zijn blog namelijk met een verkeerd plaatje. Op de plaats van Gods scheppende hand in Michelangelo's schildering in de Sixtijnse Kapel zet hij een opgestoken duim. Maar het gaat over het denken van de mens over God en diens vraag over of God al dan niet goed is. Dat blijkt uit de behandeling van de kwestie door Emanuel Rutten; het volgt uit de bekende uitspraak van Harry Kuitert "Alle spreken over boven komt van beneden", maar het blijkt uiteraard vooral uit de filosofie van Spinoza: of iets goed of slecht is, is iets bekijken vanuit de mens zelf. God, de alomvattende werkelijkheid is sowieso perfect, want is wat ie is en zou niet anders kunnen zijn; vandaar dat Spinoza kan zeggen dat werkelijkheid en perfectie voor hem hetzelfde zijn.

Die opgestoken duim zou je dus aan de kant van de mens, hier Adam, verwachten.

Zó is het een illustratie die bij elke religie of filosofische theodicee en ook het Spinozisme past (waarbij we het antropomorfe godsbeeld even voor lief nemen). 

De weelde van de vrijheid

Antoon Vloemans (1898 – 1982) [V een specimen] "Het parallellisme der kennis en der liefde"

 

 

Uit de zes paragrafen die ik aan het eind van het vorig blog noemde, koos ik het volgende als voorbeeld voor de aanpak en stijl van Antoon Vloemans in zijn Spinoza, de mensch, het leven en het werk [s'-Gravenhage, Leopold, 1931], van de bladzijden 210-214.

    

Lees verder...

Inutilis scientia Spinozana [68] Spinoza in de Dikke Van Dale

Ewoud Sanders, taalhistoricus en taaljournalist, behandelt in zijn boek Aarsrivalen, scheldkarbonades en terminale baden (2005, PDF) vele, wat hij noemt, woordinfecties. Zo heeft hoofdstuk 9 het paragraafje:

7. Wat is correct: handelwijze of handelswijze? Als je bedoelt ‘wijze van handelen, manier van doen’, dan schrijf je dit zonder tussen-s, en zo staat het ook in het Groene Boekje en in de trefwoordenlijst van de Grote Van Dale. Maar in de definities van Van Dale duikt toch een keer handelswijze op, namelijk in de vertaling van een Latijns citaat van Spinoza: ‘het is zaak om niet te lachen om de handelswijze van de mensen, er niet om te jammeren en die niet te verafschuwen, maar te begrijpen’. Op internet is handelswijze, dat is beïnvloed door alle samenstellingen met handel in de betekenis ‘omzet van goederen’, ruim 93.000 maal te vinden. Zelden lijkt daarbij ‘wijze op het gebied van de handel’ bedoeld te worden. (p. 56)

Inmiddels, op 23 december 2014, geeft Google al 227.000 hits op ‘handelswijze’. Het volk is door taalkundigen niet tegen te houden.

Sanders gebruikte de Grote Van Dale in z’n 14de druk uit 2005. Ik neem aan dat hij de CD-rom gebruikte en zo snel deze ene keer handelswijze bij de Spinoza-vertaling aantrof.

Mijn 9e editie Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse taal uit 1970 heeft van de uitspraak (de accenten geven de klemtoon aan) een andere vertaling:

Lees verder...

Opschroeven van de symboolwaarde van 'heilige' boeken

Marcel ten Hoven, journalist van de Groene Amsterdammer, schreef een opiniestuk dat in dagblad Trouw verscheen onder de titel

            Knoppenbord symbool van democratisch verval

De aanleiding is de aanstaande verwijdering van Bijbel, Koran, TTP en “naslagwerken” (w.o. de Grondwet) van bij de zitplaats van de voorzitter van de Tweede Kamer (cf. het stuk in Trouw). Ik had er blogs over (hier de laatste). Maar om daar nou teloorgang van de democratie in te zien… Je kunt ook erg overdrijven.

Hij geeft intussen een aardig schetsje van de betekenis van de TTP, dat ik hier graag citeer, maar ook daarin overdrijft hij enigszins:

Spinoza
Het is een mooie combinatie van boeken, daar op Van Miltenburgs tafel. De Bijbel symboliseert als geen ander boek de westerse culturele traditie waarin Nederland staat, zeker in combinatie met Spinoza's Theologisch-politiek Traktaat. D66'er Boris van der Ham schonk de voorzitter dat boek bij zijn afscheid als Kamerlid in 2012. In het traktaat, een van de hoofdwerken van het humanisme [nou, nou… dat is een eenzijdige toeëigening, SV], legde Spinoza de basis voor de ondogmatische, historisch-kritische bijbeluitleg die het christendom bij de tijd bracht. In het politieke deel van het boek betoogt Spinoza dat de democratie de meest wenselijke staatsvorm is, vooral omwille van de politieke vrijheid en de tolerantie [over tolerantie gaat de TTP niet, SV].

Daarna geeft hij motieven waarom de Koran daar moet blijven [verwijst naar de democratische waarde van verdraagzaamheid voor het boek dat de diepste overtuiging van een grote groep 'nieuwe Nederlanders' symboliseert) en de Grondwet (verbeeldt dat democratie en rechtsstaat niet los van elkaar staan). En hij vindt dat deze boeken zichtbaar in de Kamer moeten staan, om te symboliseren dat het parlement naast een besluitvormende instantie óók een vertegenwoordiging van het volk in al zijn schakeringen is.

Mij dunkt dat de symboolwaarde van 'heilige' boeken in plaats van opgeschroefd, wel wat teruggeschroefd mag worden. Van de Tweede Kamer hoeft niet een soort kerk te worden gemaakt. Een volgende stap zou zijn dat de 'heilige boeken' plechtig naar hun verheven plaats worden gedragen. In de TTP bewees Spinoza juist dat de bijbel géén heilig boek was; niet met de bedoeling daarmee zelf een soort heilig boek te schrijven. Laten de kamerleden de TTP maar eens goed lezen en bestuderen. Daarvoor is het wel nutttig dat enige exemplaren beschikbaar zijn in de handbibliotheek van de Tweede Kamer.

                                                                           Stan Verdult 

Antoon Vloemans (1898 - 1982) schreef indrukwekkend boek over Spinoza [IV beoordeling - vervolg]

      

Na de blogs over “Antoon Vloemans (1898 - 1982) schreef indrukwekkend boek over Spinoza,” I inleiding, II Recensies en III beoordeling, vervolg ik hier mijn eigen leeservaring die ik al begonnen was met in reactie op een citaat uit Krop te schrijven:

Die laatste geeft precies weer waarom ik Vloemans boek zo boeiend vond: hij haalt er steeds flinke delen van de geschiedenis van de filosofie bij om te laten zien wat Spinoza doet. Op veel plaatsen laat hij zien dat Spinoza erg geïnspireerd moet zijn geweest door het neo-platonisme (met uiteraard kritiek), en zich eveneens veel liet inspireren door de stoïci. Hij had kritiek op hun benadering, vond dat ze te ver gingen in het menen jezelf met je wil te kunnen sturen, maar dat mag niet uit het oog doen verliezen hoeveel hij met hun benadering meeging.

Vloemans schrijft vloeiend, maar soms is hij nogal uitvoerig, bijvoorbeeld over de geschiedenis van de Spaanse joden, waarvoor hij, goed geïnformeerd, soms ver terug in de tijd teruggaat. Af en toe komt hij met een fraaie zin, zoals

“Het Tractaat schonk hij aan de tijd, de Ethica aan de eeuwigheid.”

Lees verder...

Bolland's Spinoza-rede van 1899 staat bij DBNL

Even melden: sinds augustus 2013 staat bij de DBNL gedigitaliseerd (maar niet vermeld op de Spinoza-pagina!):


SPINOZA.
Rede tot inwijding van het herstelde Spinozahuis te Rijnsburg
op den 24 Maart 1899 uitgesproken
DOOR
G. ]. P. ]. BOLLAND,
hoogleeraar aan 's Rijks universiteit te Leiden.
1899

Bolland was op 12 juni 1897 voorzitter van de Vereniging Het Spinozahuis geworden en trad in 1901 alweer af. 

Door deze digitalisering kunnen we allemaal zelf die potsierlijke zin op blz. 5 en 6 lezen, die al een voorafschaduwing van Bolland's latere rabiate antisemitisme is:

“Wat hiervan zij, uit het boek van onzen landgenoot K. O. Meinsma over “Spinoza en zijn kring" hebt Gij U duidelijk kunnen maken, hoezeer de wijze jood met de geestesgeschiedenis van het Nederland der zeventiende eeuw valt saam te denken, en wel verre dat ik bij Ulieden iets zoude duchten van den jodenhaat, waardoor met name het diep gezonkene Frankrijk onzer dagen zich in den laatsten tijd te schande heeft gemaakt, reken ik op eene als van zelve sprekende instemming aller aanwezigen, wanneer ik het niet eens geheel betamelijk noem, in het bijzijn hier van hooggeachte joodsche landgenooten de zelfs iet of wat potsierlijke verzekering uit te spreken, dat een geboren Nederlander, die Nederlandsch op onzen grond gedacht heeft en gesproken en Nederlanders tot vrienden heeft gehad, van zijne verdiensten en zijne eerwaardigheid door eene Semitische afkomst in onze oogen niets verliezen kan.”

Kortom, we hoeven Spinoza z'n joodse afomst niet kwalijk te nemen!

[Cf blog over Otterspeer's biografie  over Bolland]

Antoon Vloemans (1898 – 1982) schreef indrukwekkend boek over Spinoza [III beoordeling]

Degene die werk van Vloemans opnam in de Digitale Bibliografie Nederlandse Geschiedenis, gaf als typering van hem: filosoof ('spinozist') [cf.]. Het staat tussen haakjes én aanhalingstekens wat er op duidt dat het vooral als “bij wijze van spreken” of als “alsof” moet worden gelezen. Maar toch, dat staat daar niet zomaar. Er moet een aanleiding zijn zoiets te zeggen.

       

Mij viel bij lezing van zijn Spinoza, de mensch, het leven en het werk [s'-Gravenhage, Leopold, 1931] op hoe gedegen hij zich verdiept had in het werk van Spinoza. Hij is hier en daar wel kritisch en geeft commentaar op Spinoza, maar hij neemt hem zeer serieus en beschouwt hem als een groot en buitengewoon belangrijk en uiterst consequente filosoof.

Siebe Thissen geeft op zijn manier in het tweede hoofdstuk, HET GEHEIME GENOOTSCHAP VOORBIJ. 'NATUURLIJKE GODSDIENST' EN SPINOZISME, van zijn boek De Spinozisten (2000) Vloemans zijn plaatst:

“Opvallend is het feit dat Meijer, ondanks zijn wetenschappelijke staat van dienst, zelf geen nieuwe biografie van Spinoza publiceert. Die taak wordt overgelaten aan Antoon Vloemans (1898-1968), de popularisator van Spinoza in het tijdvak tussen de twee wereldoorlogen. Net zomin als Meijer en Meinsma echter speelt ook Vloemans een rol van betekenis in de gevestigde wijsbegeerte. Verhoeven wijt zijn afwezigheid in de Nederlandse canon aan het feit dat ook Vloemans' filosofie in laatste instantie een heilsleer is:

Lees verder...

Inutilis scientia Spinozana [67] Foto’s die informatie geven over elkaar

In Stanislaus von Dunin-Borkowski S.J., Der junge De Spinoza: Leben und Werdegang im Lichte der Weltphilosophie, waarvan ik gisteren liet weten dat het bij archive.org gedigitaliseerd staat, zijn aan het eind een aantal afbeeldingen opgenomen.

Daaronder deze van een staand ontwerp van het Spinoza-standbeeld voor Den Haag dat de Parijse kunstenaar Hexamer eveneens had ingediend. Onder de afbeelding staat: “Mit Erlaubnis des Besitzers, Herrn Dr. Willem Meijer im Haag.” Ik geef aan het eind ook een groter beeld van het bovenste deel.

In het boek van Henri Krop Spinoza. Een paradoxale icoon van Nederland, treffen we op blz. 567 onderstaande foto aan, waarop Willem Meijer zit bij een model voor het Haagse standbeeld dat hier een beetje een schim is geworden.

De foto uit Dunin-Borkowski laat duidelijk zien om welk beeld het gaat, de foto met Meijer geeft een duidelijker indruk van de afmetingen van het model.  

En zo geven beide plaatjes aanvullende informatie over elkaar. Inderdaad scientia Inutilis, maar toch aardig. 

 

Lees verder...

Fraaie recensie van Krop's Spinoza-icoon-boek

Pas onlangs ontdekte ik op zijn website dat Niek Wind een heldere recensie geschreven had over Henri Krop's Spinoza. Een paradoxale icoon van Nederland [Prometheus/Bert Bakker, maart 2014]. Hij gaf mij toestemming die hier over te nemen, maar wees erop dat hij eerder op het Biografieportaal verschenen was. Dat geef ik uiteraard graag door - betekent dat al veel mensen hem hebben kunnen lezen.
Zoals ik al vaker aangaf vind ik dat het boek van Henri Krop niet genoeg geprezen kan worden. Ik ben Niek Wind dankbaar en ben blij dat ik deze recente recensie mag overnemen.

 

Lees verder...

Spinoza in z'n blootje

U hebt waarschijnlijk nog nooit een afbeelding gezien van Spinoza in z'n blootje? Wel kijk dan eens goed naar de cover van

Nick Spencer, Atheists. The Origin of the Species. Bloomsbury, 08-05-2014 - books.google

Als je weet dat een paragraaf in het eerste hoofdstuk luidt: "Spinoza, the great leader of our modern unbelievers", dan begrijp je meteen wie daar tussen Darwin en Marx loopt en naar wie Richard Dawkins omblikt voor wie-weet nadere aanwijzingen...

Hier nog wat groter afgebeeld om het duidelijker te zien.  

Cf. desgewenst een review in The Guardian  of de Los Angeles Review of Books

2014 was al een echt Spinozajaar…

... en nu is er op de valreep nóg een - prachtig vormgegeven - boek over de filosoof bijgekomen.

Zo begint Wilma de Rek vandaag in de Volkskrant haar bespreking van Spinoza's achtbaan van Erik Bindervoet & Saskia Pfaeltzer [Wereldbibliotheek, 2014 - 144 pagina's €24,95]

Het boek krijgt van haar drie sterren: ze vond het eerste deel over Spinoza’s leven en werk wat rommelig en soms te jolig, maar de prachtige illustraties van Pfaeltzer sleepten de lezer door het verhaal heen... 

 

Ze wijst in haar stukje vooral op het feit dat dit jaar de boeken uitkwamen van Henri Krop, Spinoza. Een paradoxale icoon van Nederland, en Karel D’huyvetters vertaling van de Tractatus politicus als Staatkundige verhandeling. Waaraan dan “op de valreep” dit boek is toegevoegd.
[Mijn bespreking vind je in het blog van 14 nov. 2014]

Wer zitten duidelijk in de tijd van de jaaroverzichten.

Nogmaals over de afbeelding van zgn. jonge Spinoza

Ter aanvullling van de twee eerdere blogs van gisteren hierover [cf. en cf.], meld ik hier wellicht ten overvloede nog even dat de eerste secretaris van de Ver. Het Spinozahuius, dr. Willem Meijer, in 1909 ook al zo zijn twijfels uitte over het toen pas door Ernst Altkirch "ontdekte" zgn. portret van de jonge Spinoza. Althans zo lees ik zijn aantekening in Spinozana 1897-1922.

Als eerste deel van de Bibliotheca Spinozana die Carl Gebhardt begon, verscheen:

         

SPINOZANA 1897—1922,
Bevattende Uittreksels uit de Jaarverslagen van den Secretaris der Vereeniging Het Spinozahuis- Benevens een Levensbericht omtrent Dr. W. M E I J E R en eene Lijst van diens Geschriften. BIBLIOTHECA SPINOZANA, CURIS SOCIETATIS SPINOZANAE, TOMUS I. Heidelberg/Amsterdam, 1922

In dat boek, dat sinds dit jaar gedigitaliseerd staat bij archive.org, lezen we onder het jaar 1909:

“Het nieuwe portret van Spinoza waarvan ik verleden jaar reeds melding maakte, is in Westermann's Monatshefte van Mei 1909 besproken door Dr. Ernst Altkirch. Het is van 1660. Het stelt Spinoza dus voor in zijn jongen tijd met snor en baard, zonder pruik. Volgens Altkirch zouden we hierin zijn beeld terug hebben voor de tering nog op zijn gelaat te lezen stond. Brunner en Altkirch twijfelen niet aan de echtheid. In elk geval wijkt het zeer af van de ons uit lateren tijd bekende portretten. Onze Eerevoorzitter was zoo welwillend mij de aflevering der Monatshefte toe te zenden, waardoor ik van Altkirch's beschouwingen kennis kon nemen. Eenige dagen geleden zond ook Dr. Altkirch mij een afdruk en tevens de belofte dat zijn boek over Spinoza's portretten nu welhaast verschijnen zal."

Dat boek, Spinoza im Porträt, verscheen in 1913.

Lees verder...

"Der junge De Spinoza" op Archive.org

N.a.v. het komende The Young Spinoza dat door  Yitzhak Y. Melamed is geredigeerd, ontdekte ik heden dat in de loop van dit jaar is gedigitaliseerd en door Archive.org op internet is geplaatst het boek van:

Stanislaus von Dunin-Borkowski S.J., Der junge De Spinoza: Leben und Werdegang im Lichte der Weltphilosophie. Münster, der Aschendorffschen Buchhandlung, 1910.

Van dit boek verscheen een tweede druk in 1933 als eerste band van de vier Spinoza-banden die - deels na zijn overlijden - van Dunin-Borkowski verschenen:

Het is die eerste druk die werd gedigitaliseerd - cf. archive.org

Lees verder...

Antoon Vloemans (1898 - 1982) schreef indrukwekkend boek over Spinoza [II Recensies]

Voor ik mijn eigen indrukken geef over het boek van Antoon Vloemans, Spinoza. De mensch, het leven en het werk [s'-Gravenhage, Leopold, 1931] vind ik het wel aardig eerst een aantal contemporaine recensie ervan naar voren te halen. De samenvatting van mijn indruk stopte ik trouwens al in de titel van deze blogs, maar ik hoop dat nader toe te lichten.

        

Ik heb drie besprekingen kunnen vinden. Twee ervan, uit Algemeen Handelsblad en uit Mensch en maatschappij, haal ik direct naar dit blog, een wat langere derde in De Tijd heb ik elders ondergebracht [Zie aan het eind van dit blog].

Lees verder...

Antoon Vloemans (1898 - 1982) schreef indrukwekkend boek over Spinoza [I inleiding]

Nu ik dan, na lezing van zijn hoofdwerk over Spinoza, eindelijk aan blogs over hem en zijn Spinoza-publicaties kan beginnen, valt mij tot mijn grote verbazing op, dat er over hem op internet nauwelijks iets te vinden is (behalve dan hits voor de vele verkrijgbare titels van zijn schrijfarbeid). Hij heeft geen wikipedia-pagina, of wat voor pagina dan ook. De DBNL heeft wel een auteurspagina voor hem aangemaakt, maar daar staat niets op. Het enige wat je vindt is in Poortman en bij Henri Krop. Die geeft in zijn Spinoza-icoonboek dan wel geen aparte paragraaf, maar wel enige informatie over hem; daar kom ik nog op.

Het Poortman Repertorium geeft: “Studie filosofie in Gent, Göttingen, Berlijn en Marburg. Promotie in 1921 te Göttingen. Privaatgeleerde te 's-Gravenhage. Voorstander van een personalisme op biologische grondslag, persoonlijkheidsethiek en biografie als concrete menskunde. Beoefent cultuurfilosofische en geesthistorische studiën onder antropologische gezichtshoek.” [Cf.]

Over hem, zo is daar te lezen, zou er alleen geschreven zijn door Cornelis Verhoeven in Parafilosofen: wijsbegeerte buiten de school (1974), wat duidelijk maakt dat hij niet serieus genomen werd. Ook daar kom ik zodadelijk nog op.

Maar gelukkig is er e.e.a. over hem te vinden bij Delpher (het KB-krantenarchief) en daar maak ik hier graag gebruik van.  

Lees verder...

Deze afbeelding stelt Spinoza NIET voor

Hier wil ik voor de duidelijkheid nog even toelichten, waarom zoals ik in het vorige blog schreef: de cover van The Young Spinoza een verkeerd signaal geeft en het eigenlijk belachelijk is deze afbeelding als die van een jonge Spinoza te gebruiken.

Daar ik niet mag veronderstellen dat iedereen van de argumenten op de hoogte is, geef ik hier de omschrijving die Rudi Ekkart, Nederlands kunsthistoricus die van 1990 tot eind 2012 directeur van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie [RKD] in Den Haag was, gaf in zijn gezaghebbende iconografisch artikel "Spinoza in beeld: het onbekende gezicht", in: De steen vliegt/A stone in flight, Arti & Amicitiae, Amsterdam, 1997, pp 130-160. Op p. 135 bij deze afbeelding in zwart-wit, waarvan ik de kleurenafbeelding nu van die cover pluk, staat:

 

“Portret van een onbekende door anonieme, wellicht Duitse schilder, ca. 1560
Schilderij op paneel, 17 x 14 cm, huidige verblijfplaats onbekend

Lees verder...

Cover "The Young Spinoza" geeft verkeerd signaal

Dat er, geredigeerd door Yitzhak Y. Melamed - ooit young Spinoza scholar, maar inmiddels volleerd - het boek staat aan te komen met de titel The Young Spinoza [Oxford University Press] was al geruime tijd bekend. In september 2011 organiseerde Yitzhak Melamed een conferentie onder die titel [cf. blog]

Toen was een publicatie nog niet aangekondigd, maar was wel te verwachten. En inderdaad werd later bekend: forthcoming 2013 [cf. blog], hetgeen overigens iets te optimistisch was. Bij de uitgever OUP is nog niets over een aanstaande verschijning te vinden, maar onlangs plaatste Melamed de cover en zijn inleiding al op academia.edu.

Uit de inleiding blijkt dat er 20 hoofdstukken komen van de volgende 20 auteurs: Edwin Curley, Filippo Mignini, Alan Nelson, John Morrison, Michael LeBuffe, Mogens Lærke, Daniel Garber, Colin Marshall, Russ Leo, John Carriero, Valtteri Viljanen, Frédéric Manzini, Tad Schmaltz, Karolina Hübner, Oded Schechter, Samuel Newlands, Yitzhak Y. Melamed, Ursula Renz, John Brandau, Pina Totaro.

Maar die cover... geeft die niet een verkeerd signaal af, daar het een afbeelding plaatst van wie niet Spinoza is? Enigszins belachelijk, toch? [Zie toelichting in volgend blog]

 

Amsterdam krijgt 5-sterren! Spinoza Hotel

Op de plek van het voormalige en inmiddels afgebroken Emma Kinderziekenhuis, aan de Sarphatistraat in de binnenstad van Amsterdam, is onlangs begonnen met de bouw van wat gaat worden het internationaal 5-sterren hotel met 211 kamers, te weten het Hyatt Regency Spinoza hotel.

Is het geen gotspe om juist zo'n extreem luxueus hotel naar Spinoza te vernoemen? Maar ja het voormalig Emma Kinderziekenhuis omvatte nu eenmaal Sarphatistraat 102-104 / Spinozastraat 51-55. Dus aan de ligging aan ook de Spinozastraat ontleent het hotel z'n naam. In een eerdere aankondiging van de plannen, was die naam nog niet bekend; ook niet in dit bericht in het Parool van 12 sept. 2014, dat eindigt met deze kritische alinea:

De laatste jaren verdwijnen de voorzieningen voor sociaal zwakkeren uit de binnenstad. De vrijgekomen ruimte wordt in beslag genomen door luxe gebouwen. De voormalige bibliotheek aan de Prinsengracht werd eerder een Hyatt hotel. In het oude ziekenhuis komt de meest luxe variant: een Hyatt Regency, een vijfsterren­hotel met 211 kamers, vijf suites, een spa en een restaurant. Kosten: 50 miljoen euro.

De blijkbaar gekozen naam blijkt uit foto's die architectenbureau van Dongen-Koschuch op z'n website plaatste. De naam vermeldt ook de website van HoogendoornBV die de sanitaire installaties gaat verzorgen; en op de website van Erdo dat de keramische gevelbekleding aanbrengt. Weer blijkt maar eens hoe vogelvrij de naam Spinoza is.

Hier een PDF van het Centrum-bestuur van de Gemeente Amsterdam

Aanvulling 3 juni 2015

Gezien deze tweet werd pas in juni 2015 met het funderingswerk begonnen.

Lees verder...

"En je zult spinazie eten" is toe aan 9e druk

              En je zult spinazie eten - een schot in de roos...

product afbeelding 

En je zult spinazie eten. Aan tafel bij Spinoza, filosoof van de blijdschap van Jan Knol (1e druk febr. 2006) gaat komend voorjaar bij de Wereldbibliotheek z'n 9e druk beleven! [Cf. Voorjaarcatalogus]

                           Proficiat, Jan Knol!  

In zijn toespraak bij de herdenking van de 375ste geboortedag van Benedictus de Spinoza, op 24 november 2007 in de Mozes en Aäronkerk te Amsterdam gehouden, zei de toenmalige voorzitter van de VHS, Wiep van Bunge, in zijn toespraak op zo ongeveer de plaats waar Spinoza eertijds gewoond had:

"Heel bijzonder is ook het succes van Jan Knol, die Spinoza in zo eenvoudig mogelijke bewoordingen toegankelijk maakt voor een groot publiek. Alleen al van zijn En je zult spinazie eten, zijn in korte tijd enkele duizenden exemplaren over de toonbank gegaan."

Dat zei hij ongeveer anderhalf jaar na het uitkomen van dit boekje, dat straks dus aan z'n 9e druk toe is. Hoeveel meer duizenden exemplaren zullen inmiddels in Nederland hun weg hebben gevonden? De Duitse Spinoza-Bibliografie heeft het niet opgenomen in de "officiële secundaire Spinoza-literatuur". Misschien moet de uitgever Knol's boekjes eens opsturen naar de Wolfenbütteler Bibliotheek die tegenwoordig die Bibliografie bijhoudt?

Hierna een afbeelding van de achterzijde van het boekje:

Lees verder...

Willem Meijer’s studie naar Jean Maximilien Lucas

Dr. Willem MeijerDe Spinoza-deskundige dr. Willem Meijer (1842-1926; foto, cf. blog) heeft het meeste aan gegevens over deze eerste biograaf van Spinoza naar boven gebracht. Hij schreef voor P.C. Molhuysen en P.J. Blok (red.), Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek [Deel 4. A.W. Sijthoff, Leiden, 1918] o.a. het lemma over deze Lucas. Daarin verwees hij naar een eerdere studie van zijn hand in Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen IV (1906) 221-223, en daarin weer naar een nog eerdere, in 1904, in de Tijdspiegel. Maar alle gegevens in die allereerste publicatie herhaalde hij in de tweede, zodat alles wat hij vond, te vinden is in het lemma en in zijn stukje in het Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen (waaraan hij later nog wel iets toevoegde dat m.i. te verwaarlozen is).

Toegevoegd op 14 januari 2015
Maar eerder al in 1898 had hij in Archiv für Geschichte der Philosophie [11, N.F. 4 (1898)] geschreven W. Meyer, “Wer war Lucas.” Daarin had hij heel iemand anders, ene
Louckers, aangewezen als Lucas. Merkwaardig is dat hij in de latere teksten niet uitdrukkelijk op terugkomt (misschien deed hij dat in de Tijdspiegel van 1904, maar dat heb ik niet gezien). Ook dat stuk voeg ik aan het einde toe.

Alle drie de teksten breng ik in deze PDF bijeen, de eerste uit de DBNL, de tweede uit Delpher, de derde uit Archiv für Geschichte der Philosophie.

______________

Zie ook het Lemma Jean LUCAS (1646-1697) in: Dictionnaire des journalistes (1600-1789) dat zich vooral baseert op Isabella Henriette van Eeghen, De Amsterdamse boekhandel (1680-1725), Amsterdam, 1960-1967, t. IV, p. 228-230. [Cf.]

Verhuizen Bijbel, Koran en TTP in de Tweede Kamer naar een e-reader?

De website van de Telegraaf heeft het volgende bericht: 

wo 17 dec 2014, 05:30

Bijbel en Koran uit de Kamer

Jorn Jonker
De Koran en de Bijbel raken hun prominente plek in de Tweede Kamer kwijt. Kamervoorzitter Van Miltenburg heeft binnenskamers voorgesteld om ze van haar bureau in de vergaderzaal te halen.

Officieel gebeurt dat om ruimte te maken voor een nieuw knoppenpaneel. Bronnen aan het Binnenhof melden dat de voorzitter dat heeft voorgesteld in het presidium, belast met het dagelijks bestuur van de Tweede Kamer.
De SGP zou zich fel tegen dit plan verzeten omdat het de Bijbel in het parlement wil behouden. De plek van de Koran in de nationale vergaderzaal was echter al langer omstreden. Naast de Bijbel en de Koran zullen ook de andere naslagwerken van haar tafel verdwijnen. Er blijft wel een e-reader liggen.

____________

Bestaat er van de TTP-vertaling bij de Wereldbibliotheek een e-versie?

Zie het blog van 18 sept 2014 "Voorzitter van de Tweede Kamer heeft Spinoza's TTP tussen haar boeken"

Inutilis scientia Spinozana [66] Spinoza Training & Coaching

Weer heeft iemand de naam van Spinoza gekoppeld aan een adviesbedrijf. Dit keer deed dat Antoinette Kuijken (Voermansstraat 48, 3920 Lommel België) die "Spinoza Training & Coaching" startte.

"Bij Spinoza geloven wij dat mensen geen types zijn. In onze interactieve trainingen gaan we de diepte in en dagen wij individuen, teams en organisaties uit om zich te ontwikkelen op verschillende wijzen. Door bestaande kwaliteiten te versterken of door het blootleggen en onderzoeken van aandachtspunten voor ontwikkeling."

Ik meld het maar even. Enfin, zie de website: spinoza-spark.com/ 

Inutilis scientia Spinozana [65] Het Spinozapoortje in Den Haag

 

Het steegje tussen Dunne Bierkade 26 en 29 in ’s-Gravenhage heet het Spinozapoortje. Kennelijk is dit een informele benaming. Google Maps althans kent het niet, heeft wel bovenstaande foto.

De doorgang heeft deze naam in de volksmond, en geldt niet alleen de houten poort met smeedijzeren hek, die waarschijnlijk uit de 18de eeuw stamt. [Cf.] Wellicht denken sommigen vanwege deze benaming dat de tekst die op de houten poort is aangebracht,"Deez' smalle poort leidt onvermoed naar ruimte tot ons geestelijk goed", naar Spinoza verwijst, maar die tekst verwijst naar “Het Lokaal van de Vergadering van Gelovigen”, het lokaal van de Darbisten, ook wel ‘gelovigen’ of ‘broeders’ genoemd: het kerkgenootschap dat gesticht werd door H.C. Voorhoeve en waarvoor K. Stoffels rond 1870 het huidige kerkgebouw ontwierp. [Cf.]

Lees verder...

Inutilis scientia Spinozana [64] Vloemans' Spinozaboek had stofomslag

Een week geleden meldde ik in een blog de ontvangst van het boek

Dr. Antoon Vloemans, Spinoza. De mensch, het leven en het werk. 's-Gravenhage. N.V.H.P. Leopolds Uitgeversmaatschappij, 1931   

Het fotootje dat ik erbij plaatste had geen stofomslag. Ik wist wel dat het boek met zo'n omslag was uitgegeven, maar in veel gevallen heeft die het niet gered. Wel aardig vond ik dat Teun Derks, die het boek mét de originele omslag bezit, mij er voor dit blog vier foto's van stuurde. Ik plaats er hier drie.

Intussen ben ik zeer enthousiast over het boek, waarin ik al een groot eind gevorderd ben. Daar ga ik later op door.

Lees verder...

Inutilis scientia Spinozana [63] Spinoza in Heron’s Philosophy Collection

De uitgever Heron Books in Londen gaf in de jaren ’60 – ’80 van de vorige eeuw 'Collectors Editions' uit van beroemde auteurs, onder wie Agatha Christie, Charles Dickens, Alexandre Dumas, Aldous Huxley, Alistair MacLean, Wilbur Smith en vele anderen.

Er is rond die boeken een hele cult ontstaan, zoals verschillende websites waarin informatie over die series wordt gegeven [cf. en cf.]. Series worden op ebay en elders graag compleet aangeboden [cf.].

Zo werd ook de Heron’s Philosophy Collection op de markt gebracht, bestaande uit zes werken:

Benedictus De Spinoza – Ethics
Plato – The Republic
Thomas More – Utopia
F.W. Nietzsche – Thus Spake Zarathustra
Aristotle – Politics
Francis Bacon – The Advancement Of Learning

Bij Spinoza's  Ethics kan nog worden genoteerd: translated by Andrew Boyle, Introduction by T.S. Gregory [cf.]

[Foto van ebay]

Het Haagse Spinozahuis in 1927

Een foto op 8 februari 1927 in het Nieuwsblad van Friesland laat zien hoe het Haagse Spinozahuis eruitzag (bepleisterd) voor het gerestaureerd werd - met foutieve overlijdensdatum (maart moet februari zijn) [uit KB krantenarchief]. Daaronder een foto uit 2012 [van hier].

              

                

Lees verder...

Jan Pietersz. Beelthouwer (c.1603 - c.1669) een vriend van Spinoza?

In het boek van Piet Calis, Vondel. Het verhaal van zijn leven dat ik in een blog van 4 december besprak, was ik hoewel hij een kritische brochure over Vondels Adam in ballingschap had geschreven, de naam van Jan Pietersz. Beelthouwer niet tegengekomen. Maar Jan Bloemendal schrijft in zijn hoofdstuk “New Philology - Variants in Adam in ballingschap (1664)” [In: Jan Bloemendal & Frans-Willem Korsten (Ed.), Joost Van Den Vondel (1587-1679): Dutch Playwright in the Golden Age. BRILL, 2011 –books.google]  op p. 490

 

Beelthouwer een vriend van Spinoza? Een goede vriend zelfs?

Nu was Wiep van Bunge aangetrokken voor het volgende hoofdstuk in datzelfde boek, "Philosohy - Noah (1667) on God and Nature." Zou Bloemendal dat van die vriendschap bij Van Bunge gecheckt hebben? En waarop zou die wetenschap dat hij dat was dan gebaseerd zijn?

Om een idee te krijgen wie Jan Pietersz. Beelthouwer was, is wellicht voldoende om – via de DBNL - het kortere lemma over hem uit het het Biographisch Woordenboek van Nederlandsche Godgeleerden te citeren:  

Lees verder...

Review "Spinoza on Monism"

Bijna drie jaar geleden had ik een blog met het signalement van het boek van Philip Goff (Ed.), Spinoza on Monism. [Philosophers in Depth]. Palgrave Macmillan, 2012 - [books,google moest ervan afblijven].


 
 
In Bibliographia - An Online Publication for the History of Philosophy - verscheen 17 november 2013 een review door Sean Winkler (Husserl-Archives: Centre for Phenomenology and Continental Philosophy, KU Leuven) van dit boek. Het is hier als html-tekst te lezen, maar een maand geleden, precies een jaar na publicatie, werd een PDF online gezet. Mark Behets wees mij erop en graag breng ik de bezoekers van dit weblog hiervan op de hoogte.

Winkler focust vooral op de bijdragen van: Mogens Lærke’s “Spinoza’s Monism? What Monism?” Yitzhak Melamed’s “Why Spinoza is not an Eleatic Monist (Or Why Diversity Exists),” and Steven Nadler’s “Spinoza’s Monism and the Reality of the Finite.” Aanbevolen.

Ik haal hieruit naar voren, zoals Mark in zijn e-mail naar mij deed i.v.m. discussies op dit blog van enige tijd geleden alweer:

Op basis van het onderscheid formele essentie en actuele durende existentie van eindige modi stelt Nadler, zo citeert de reviewer:

"an infinite series of finite modes understood as formal essences makes up an immediate infinite mode under each attribute, while an infinite series of finite modes understood as durationally existing entities makes up a mediate infinite mode under each attribute." (228) 

Lees verder...

Filip Buyse is cum laude gepromoveerd

Afgelopen maandag had ik het bericht over de promotie van Filip Buyse die die dag zou plaats hebben. Zojuist lees ik op de website van de Ver. Het Spinozahuis het volgende bericht:

"Op maandag 8 december jl. vond op de Sorbonne in Parijs de promotie plaats van Filip Buyse, lid van de Vereniging Het Spinozahuis. Het onderwerp van zijn proefschrift is: La conception des corps chez Spinoza et Galilée. Promotor en lid van de commisie was Chantal Jaquet (Sorbonne). De commissie bestond daarnaast uit Fabien Chareix (Sorbonne), Wiep van Bunge (EUR) en Lorenzo Vinciguerra (Amiens). De verdediging van het proefschrift nam meer dan 3 uur in beslag. Er was geen pedel, zoals in Nederland gebruikelijk is, die het onverbiddelijke 'hora est' aankondigde. Het oordeel van de jury luidde na rijp beraad:  "très honorable avec les félicitations du jury", ofwel cum laude! Namens de Vereniging Het Spinozahuis waren de secretaris Theo van der Werf en bestuurslid Miriam van Reijen bij de promotie aanwezig, en konden hem na afloop persoonlijk feliciteren met zijn bijzondere prestatie."

Ook ik, blogger en curator van dit Spinoza-blog, feliciteer hierbij zeer van harte Filip Buyse met het door hem behaalde resultaat.

                                                                        Stan Verdult 

Lees verder...

Hubbeling kort

In de Biographical Dictionary of Twentieth-Century Philosophers [Stuart Brown, Diane Collinson, Robert Wilkinson (Ed.). Routledge, 2012 - books.google] komen uiteraard ook de - weinige slechts - Nederlandse filosofen voor.

Wim van Dooren, voormalig filosofiedocent aan de Univ. van Utrecht [cf.], verzorgde de tekstjes over Johannes Diderik Bierens De Haan, Leo Polak en Hubertus Hubbeling. Wel mooi om te zien hoe knap kort die typeringen zijn, hier als voorbeeld dat over 

 

Inutilis scientia Spinozana [62] Ze zijn er weer: de nieuwe Spinoza-agenda's

Van Spinoza - Un blog serissimo. Hier de week-agenda en hier de dag-agenda bij Amazon.it

Hedendaagse informatie & adviezen over boeken over Spinoza

In vervolg op het vorige blog meld ik even dat op DeBoekensalon.nl van de NBD Biblion korte omschrijvingen en recensies van zo ongeveer alle boeken in het Nederlands te vinden zijn. De boeken over Spinoza vind je hier, d.w.z. alle korte recensies waarin de naam Spinoza voorkomt. Je krijgt dus ook boeken te zien waarin slechts íets over Spinoza wordt gezegd.

Als voorbeeld neem ik de korte recensie van het boek van Henri Krop, waarvan overigens de ondertitel niet vermeld wordt:

 

Titel: Spinoza
Auteur: H.A. Krop
Uitgever: Prometheus Bert Bakker
Jaar van uitgave: 2014
Pagina's: 821 pagina's
ISBN: 978-90-351-3871-1

 

Henri Krop (Erasmus Universiteit) wordt wereldwijd erkend als een Spinoza-expert. Eerder verzorgde hij al een nieuwe vertaling van de Ethica*. Dit magistrale boek is daarvan het gedrukte getuigenis: een schitterende geschiedenis van Spinoza’s invloed op de Nederlandse filosofie, vanaf 1670 tot 2013. Krop deelt de geschiedenis in vier periodes in: 1670-1720, waarin de nadruk ligt op Spinoza’s filosofie als bron van een ‘redelijke religie’; 1720-1780, de periode waarin de controverses luwen; 1780-1940, waarin de visie op Spinoza bepaald wordt door de grondideeën van het Duitse idealisme, waarin de banden tussen protestantse theologie en Spinoza worden gesmeed en waarin Spinoza’s ideeën verbonden worden met andere filosofieën; en 1945 tot nu, waarin Spinoza (vooral na 1970) wordt betrokken in de filosofische reflectie op de grondslagen van de wetenschappen en de levensbeschouwelijke bezinning op het menszijn. Zeer gedetailleerd, maar voor filosofisch geschoolde lezers zo spannend als een roman, met veel biografische gegevens, notenapparaat, literatuurlijst en namenindex. Het standaardwerk over het Nederlandse spinozisme voor de komende jaren. [Cf.]

We herkennen hier de recensie van Dr. Taede A. Smedes [Cf.] 

Boekadvies over Spinoza: "met voorzichtigheid te hanteeren, wegens de doctrien die het bevat."

Umbram fugat veritas

In de hoogtijdagen van de verzuiling was een belangrijk hulpmiddel voor katholieken om te weten of een boek voor hen ‘moreel goed’ was de adviezen af te wachten en te raadplegen. Bij Uitgeverij “Foreholte” te Voorhout verscheen jaarlijks de JAARLIJKSCHE BOEKENSCHOUW waarin katholieke uitgevers als J.B. Wolters, het St. Gregoriushuis, G. B. Van Goor Zonen’s U.M. N.V., J. J. Romen & Zonen, P. Noordhoff, Desclée De Brouwer e.a. hun boeken konden adverteren, maar waar het vooral ging om het verschaffen van korte signalementen en beoordelingen (m.m.v. enige jezuïeten).

In verband met de herdenking in 1932 van het 300e geboortejaar van Spinoza verschenen er dat jaar meerdere boeken over Spinoza. In de DERTIENDE JAARGANG 1932 die liep van najaar 1931 tot najaar 1932, had men dus wel wat te doen. Bij de DBNL staat die Boekenschouw gedigitaliseerd. Ik kwam het tegen daar  ik met Vloemans bezig ben. Ik heb er de tekstjes over de boeken van dat jaar uitgeplukt. Men had het er maar druk mee. Zie hoe Van Suchtelen kwalijk genomen werd dat hij een goedkope bloemlezing met teksten van Spinoza op de markt bracht.

 

Lees verder...

Inutilis scientia Spinozana [61] Spinozatunnel in Utrecht

Onder de Spinozabrug in Utrecht die de Lessingweg over het Merwedekanaal in de Spinozaweg doet overgaan, is aan de zijde van de Keulsekade een nieuwe fietsonderdoorgang gemaakt. Die hele kade veranderde in een fietsstraat met rood asfalt. De fietstunnel kreeg de toepasselijke naam: Spinozatunnel.

Beeldend kunstenaar Louise Hessel, die al meerdere tunnels in Utrecht in overleg met bewoners met haar kunst verfraaide, ontving ook de opdracht voor deze fietstunnel. Zij gaf haar ontwerp twee thema’s: aan de waterkant, blauw betegeld, scheepvaart en de andere kant, groen betegeld, Spinoza.

De blauwe wand is reeds gereed. Begin 2015 zal, als het weer het toelaat, de groene wand, de Spinozawand dus, betegeld worden. Daarin komt een afbeelding van Spinoza en aan de twee zijden een uitspraak van hem:

Wat wij toeval noemen is het toevluchtsoord der onwetendheid

Volledige kennis van iets veronderstelt ook de kennis van zijn oorzaak

 

Spinoza dringt almaar dieper door in de infrastructuur van Nederland. 

Méér info zie website  Louise Hessel

Spinoza over feminisme & privacy?

Even melden.

In Feminist Legal Studies van deze maand, staat een artikel van Janice Richardson, "Spinoza, Feminism and Privacy: Exploring an Immanent Ethics of Privacy." [Cf. Springer]

Abstract: "In this article I explore the usefulness of Spinoza’s ethics for feminism by considering ways in which it allows feminists to rethink privacy. I draw upon some of Spinoza’s central ideas to address the following question: when should information be classed as private and when should it be communicated? This is a question that is considered by the common law courts. Attempts to find a moral underpinning for such a tortious action against invasions of privacy have tended to draw upon Kant’s categorical imperative. In contrast, I want to consider how Spinoza provides an immanent ethics that reconfigures how privacy is understood." 

Eric Jorink over (o.a.) Spinoza en dieren

Tekening van Eppo Doeve in: Max Tailleur, Geloof me, Amsterdam, Becht, 1972Op dinsdagmiddag 16 december vindt in Museum Boerhaave een publiekssymposium plaats over de plek van het dier in de vroegmoderne tijd (1500-1800). [Cf. en Cf.]

Prof. dr. Eric Jorink (Universiteit Leiden, Huygens ING) zal dan spreken over: ‘Swammerdam, Spinoza en Steno: dieren onder het mes in het aangezicht van God’ 

Als hij Jorink het alleen gaat hebben over wat Spinoza uitdrukkelijk over dieren in de Ethica zegt, zal hij snel uitgepraat zijn. Maar als hij alle voorbeelden waarin dieren voorkomen meeneemt, zoals ik die in mijn blog Bestiarium Spinozanum heb verzameld, heeft hij wat meer stof.

Naast Jorink zijn er nog drie sprekers en tenslotte is er de boekpresentatie van Zoology in Early Modern Culture.  

Een Hebreeuwse bijbel en de dubbele zwager van Spinoza

Woensdagmiddag 10 december 2014 was Kees Bruijnes aanwezig bij een boekpresentatie in het Bijbelmuseum in Amsterdam. Het bewuste boek is het verslag van een studie over het drukken van de zogenaamde Athias bijbel (1659-1667) en was voor hem vooral interessant vanwege de betrokkenheid van Samuel de Casseres, de dubbele zwager van Spinoza en de in het boek vermelde spanningen en achtergronden tussen die twee figuren.

De sprekers waren Prof. Dr. Emile Schrijver van de Uva; dhr. Alex van Heusden theoloog en Dr. David Wertheim. Kees maakte een verslagje van het besprokene en van wat hij in de trein terug naar huis in het boek las. Hij zond mij zijn tekst toe, die ik graag in dit blog opneem. Het volgende is dus van Kees Bruijnes.  Ik zocht  er illustraties bij. (Stan Verdult)

Lees verder...

Spinoza en Philo van Alexandrië (ca. 30 vC – ca. 40 nC)

Philo van Alexandrië [wiki] is bekend vanwege zijn poging om het joodse geloofsweten a.h.w. te verzoenen met het Griekse rationele weten. En hij staat vooral bekend als de uitvinder van de aanpassingstactiek w.b. het interpreteren van joodse geloofsverhalen (de Bijbel): n.l. door ze allegorisch te duiden, als ze niet strookten met de rationele kennis.
En ja, “There is a somewhat complicated relationship between Philo's love of Greek thought and culture and his conviction of the superiority of Judaism and the Jews.” [
Cf.]

In dit blog breng ik geen eigen studie (van Philo heb ik niets gelezen, alleen over hem), maar ik geef kort iets weer van achtereenvolgens vijf scholars die iets gevonden hebben over Spinoza in relatie tot Philo.

Lees verder...

De Korte Verhandeling op internet

 

Gerrit H. Jongeneelen, wiens gewijzigde url tot zijn werk aan Spinoza’s Korte Verhandeling van GOD de MENSCH en deszelvs WELSTAND ik onlangs in een blog doorgaf, heeft zijn werk in het Engels vertaald en als app beschikbaar gesteld [cf hier en hier en hier].

Over hoe nuttig en handig dit is kan ik niet oordelen, want ik werk niet met iphone of tablet. Maar ik geef hier door wat ik over Spinoza op internet vind.

 

 

   

Enigszins tot mijn verbazing kwam ik ook een PDF tegen van de Korte Verhandeling van God, de mens en zijn welstand, Hertaald en van aantekeningen voorzien door Rikus Koops [bij filosofie-online.nl – cf. PDF]]. Filosofie-online.nl werd opgezet en wordt bijgehouden door Frans Hoppenbrouwers en Niek Wiskerke. Van nieuw uitgekomen boeken geven zij soms PDF’s van inhoud – achterflap – bespreking. Als je op de link van die PDF klikt via hun website, weet je uiteraard van welk boek de betreffende inhoud is. Maar als je daar langs andere weg (via Google) komt, kun je dat in dat PDF niet zien. Waar of hoe je dat PDF van de Korte Verhandeling op hun site kunt aanklikken, heb ik niet kunnen ontdekken, maar via Google kwam ik het tegen. Of het daar legaal staat, kan ik niet beoordelen. Overigens vind ik het kennisnemen van deze editie van de Korte Verhandeling niet zo handig. In het boek krijg je links de tekst in 17-e eeuws Nederlands en rechts de hertaling van Rikus Koops, maar in dit PDF krijg je die pagina’s onder elkaar. Geef mij dus maar het boek.

Lees verder...

Inutilis scientia Spinozana [60] bescheiden aanvulling Spinoza-icoon

In zijn – ik blijf het telkens herhalen - onvolprezen boek over de Spinoza-receptie in Nederland, Spinoza. Een paradoxale icoon van Nederland, heeft Henri Krop ook een hoofdstuk “De naoorlogse Spinoza-herdenkingen: 1977,1982 en 1997” (p. 674 – 678) [cf. hier PDF met de inhoudsopgave]. Daarin gaat het vooral over de uitgebreide vieringen van 1977. Vervolgens lezen we een veel korter stukje over die van 1982: “De publieke aandacht was in 1982 sterk verminderd. Alleen de dagbladen schreven over Spinoza." Maar in de volgende zin al bleek dat er méér was dan alleen aandacht in de kranten, want, zo lezen we: “NRC handelsblad deed op donderdag 25 november verslag van de opening van het Amsterdams symposium ter viering van Spinoza’s geboortedag.” De 350e.

N.a.v. van het blog van gisteren, waarin ik de aankomst meldde van mijn exemplaar van het boek dat Antoon Vloemans in 1931 publiceerde met het oog op de viering van Spinoza’s 300e geboortedag in 1932, liet Leon Kuunders mij weten dat hij het boek in juli 2005 aanschafte en dat hij daarin dit programma aantrof van een concert dat in Amsterdam werd gegeven, georganiseerd door Wim Baarens van (toen)  Live Music Now. Of dat los stond van dit symposium of daar annex bij was, weet ik niet zeker, maar hier dit programma ter altijddurende herdenking. Het feit dat onderaan te lezen is: “Het muzikaal gedeelte werd mogelijk gemaakt door IBM”, doet mij vermoeden dat het inderdaad bij dit symposium hoorde.

 

Alexander von Humboldt (1769 – 1859) bewonderaar van Spinoza

Het is niet mijn opzet hier veel informatie te geven over Alexander von Humboldt, de Pruisische natuurvorser en ontdekkingsreiziger, die onderzoek deed in Midden- en Zuid-Amerika en de grondlegger werd van de fysische geografie. Charles Darwin zou hem als de belangrijkste wetenschappelijke reiziger aller tijden hebben gezien. Samen met zijn oudere broer Wilhelm von Humboldt werd hij de naamgever van de Humboldt-Universität zu Berlin. Op internet is veel over hem te vinden [cf. o.a. Wiki]

Hier gaat het me erom vast te stellen dat hij een fan van Spinoza geweest moet zijn. Daarvan getuigen twee feiten: in zijn eerste publicatie, Flora subterranea Freibergiensis, refereerde hij aan de belangrijke waarschuwing van Spinoza (ik kwam het tweemaal in Engelse publicaties tegen [cf. en cf.], vandaar het citaat in het Engels):

Thus we see that all theories, destined to explain natural phenomena, are only modes of the imagination, not indicators of natural causes but of the constitution of that imagination.

En er bestaat een lithografie van hem, omstreeks 1860 vervaardigd door Levy Elkan, Bäumer & Cie., Düsseldorf (v/h Arnz & Cie.) op Chine appliqué, en verschenen bij Verlag Friedrich Goebel in Witten, Ruhr.

Onder het portret staan de naam Alexander von Humboldt, zijn data - geb. am 14. Septemb. 1769. gest am 6.Mai 1859 -  en daaronder de tekst

      Alles Hohe ist ebenso schwer als selten (Spinoza)

          

Lees verder...

Binnenkort op dit blog: dr. Antoon Vloemans

Het werd tijd dat Antoon Vloemans een keer op dit weblog werd besproken. Ik heb daartoe al het benodigde materiaal verzameld en ben al jaren in het bezit van zijn kleinere werk over Spinoza dat de Wereldbibliotheek bij hem bestelde, nadat zijn hoofdwerk verschenen was. Maar ik hoorde me dan uiteraard eerst ook in zijn hoofdwerk over Spinoza te verdiepen:

Dr. Antoon Vloemans, Spinoza. De mensch, het leven en het werk. 's-Gravenhage. N.V.H.P. Leopolds Uitgeversmaatschappij, 1931 

Henri Krop typeert het in zijn Spinoza-icoon-boek als "de klassieke biografie van het vooroorlogse spinozisme." [p. 660]

Enfin, vanmorgen bezorgde DHL mij dit boekwerk dat ik bij een antiquaar had aangeschaft. Ik had het nog niet eerder ergens gezien en was verrast dat het zo'n dik, gedegen en zwaar werk was. Daarom laat ik dat alvast in dit blog zien. U hoort nog van me. (Maar geef me even de tijd...)

Ernst Hader (1866? – 1922?) tekende ook Spinoza

Ernst Hader is een kunstenaar die veel werk afleverde, romantische schilderijen en portrettekeningen vooral, waaronder een van Spinoza. Over hem is niets of nauwelijks iets op internet te vinden. Nergens is een pagina met een biografie en/of beschouwing over z’n kunst te vinden op het wereldwijde web. Wel krijg je heel veel hits naar zijn werk dat nog veel wordt verhandeld (en ook veel zou zijn nagemaakt). Wat ik vond breng ik hier bijeen in deze eerste pagina over hem.

Z’n data zijn niet zeker. Het is opmerkelijk hoeveel verschillende data worden gegeven; het heeft weinig zin de vele varianten te vermelden. Daarom heb ik vraagtekens gezet bij de toch meest waarschijnlijke. De enige tekst over hem die ik tegenkwam was deze:

“Ernst Hader (1866-1922, tätig 1866-92) war ein begnadeter Maler der durch Genre- und Landschaftsbilder und unzählige perfekte Porträts von vielen berühmten Persönlichkeiten seiner Zeit bis heute sehr geschätzt.

Schon zu seinen Lebzeiten wurden seine Bilder oft abgemalt, kopiert gefälscht und noch heute werden seine Werke gerne und in großen Stückzahlen reproduziert. Die idyllischen ländlichen Szenen und Landschaften sind sind sehr dekorativ und die Porträts der bekannten Persönlichkeiten sind die absoluten Klassiker.” [Van Fachwissen, kunst-kreativ.de]

            

Deze afbeelding had ik al eerder in een blog, waarin ik liet zien dat hij zich blijkbaar heeft laten inspireren door het zgn. Spinoza-portret van Hendrik van der Spyck - alleen gaf hij Spinoza een iets volwassener uitstraling dan op dat voorbeeldportret (cf dat blog).

Omschrijving van dit Spinoza-portret, uitgegeven in 1884. "Benedictus de Spinoza, head-and-shoulders portrait, facing slightly right." [cf.]

Hierna nog een andere afbeelding: 

Lees verder...

Inutilis scientia Spinozana [59] Spinoza als kinderspel

De tumblr-site "yourbabyisnotatoy": "A mom gains a hobby as she loses her sense of self... I dress my kid up in funny outfits and take pictures so he will have something to talk about in therapy.

Daarop verscheen haar kind in deze op zich al duidelijke outfit, samen met het wolfenbüttelerportret -

17th-Century Rationalist/Lens Grinder. Baruch Spinoza (taken 1/2/14)

"Het voordeel van de twijfel" – filosofiereeks op Canvas met of zonder Spinoza?

Van twee kanten bereikte mij vandaag een bericht dat de Belgische tweede zender Canvas morgenavond, dinsdag 9 december om 20:40 uur, met een filosofie-reeks start. Gijs zond mij een scan van een berichtje in de VPRO-gids van deze week, en Nelleke meldde haar “Spinoza vrienden”: Di 9 dec. (morgenavond) op België 2 Canvas 20.40-21.20 lezing van Miriam van Reijen genaamd HET VOORDEEL VAN DE TWIJFEL. Dat laatste lijkt mij een onjuiste conclusie uit dat artikeltje in de VPRO-gids, waarop - zo concludeer ik op mijn beurt - Nelleke een abonnement zal hebben.

Morgen begint inderdaad de “achtdelige filosofische reeks van filosoof Stefaan Van Brabandt en documentairemaker Bram Van Splunteren. Welke inzichten reiken de grote filosofen uit de geschiedenis aan voor actuele en universele, persoonlijke en maatschappelijke vragen en problemen? Hoe kan filosofie onze kijk veranderen op tegenslag, werk, status, voeding, geluk, opvoeding, liefde en sociale rechtvaardigheid?"

Dit jaar komen er vier afleveringen, waarvan ik hieronder de data en beschrijvingen geef. Daarin is nergens sprake van Spinoza of van Miriam van Reijen.

Lees verder...

Vandaag promoveert Filip Buyse tot doctor in de filosofie

Vanmiddag krijgt de wereld er weer een doctor in het Spinozisme bij. En dat in een bijzondere, weinig bestudeerde tak ervan: de natuurkunde van Spinoza. De Vlaming Filip Buyse verdedigt vanmiddag zijn dissertatie met de titel: La conception des corps chez Spinoza et Galilée.

De promotie zal plaats hebben om 14:00 uur in de Sorbonne in Parijs. De promotor is Chantal Jaquet. De promotiecommissie bestaat uit Fabien Chareix en Chantal Jaquet van de Sorbonne, Wiep van Bunge (EUR) en Lorenzo Vinciguerra (Amiens).

Nadat ik van Filip een uitnodiging had ontvangen en ik hem liet weten dat ik er niet bij zou zijn en vertelde dat ik er op mijn blog vanzelfsprekend aandacht aan zou geven, verzocht hij mij om dat niet te doen. Waarom hij dat vroeg weet ik niet, maar ik heb tot nu toe aan zijn verzoek voldaan. Wilde hij misschien een grote toeloop vanuit bezoekers van dit weblog voorkomen? Ik weet het niet. Maar vandaag moet ik deze gebeurtenis uiteraard op dit blog vermelden. Het is immers een openbare gebeurtenis die mogelijk van belang is voor het Spinozisme. Zeker kan een bericht op dit blog waarin zo mogelijk alles Spinoza betreffende wordt gerapporteerd, niet ontbreken, te meer ook daar op de agenda van de VHS de aankondiging ervan al enige tijd is opgenomen. Daar is verder te lezen: “Filip Buyse is een gewaardeerd lid van de Vereniging Het Spinozahuis, en heeft o.a. bij de studiebijeenkomsten van de Vereniging over Spinoza gesproken.”

Lees verder...

Leo Strauss’s Spinoza-cursus uit 1959 - er is iets mee

Nog geen twee weken geleden had ik een blog, waarin ik meldde dat ik Leo Strauss’s "Spinoza 1959 Course Transcript" op archive.com ontdekt had. Vandaag merkte ik tot mijn verbazing, dat het daar weer verdwenen was. Misschien was het Leo Strauss Center in Chicago, die op de website meldt dat de digitalisering in de maak is, het niet eens met deze verspreiding?  

Intussen heeft wel ene Alan Jacob Wolfe het betreffende typoscript mét een cover alsof het een echt boek betreft, naar Scribd geüpload - niet als tekst, maar als plaatjes. (De naam van Leo Strauss is op die 'cover' vergeten - zijn foto wordt blijkbaar bekend genoeg verondersteld).

Ik meld het maar even voor degenen die er interesse in hebben. Ooit zal het dus ook verspreid worden door het Leo Strauss Center in Chicago, maar wie weet hoelang dat nog gaat duren. En wie weet verdwijnt het binnenkort ook weer bij Scribd.

 

Als de liefde spreekt, zwijgt de rede [zou Spinoza geschreven hebben]

Zoals ik in een eerder blog al aangaf, zou ik wel bezig kunnen blijven met het signaleren van volkomen uit de lucht gegrepen toeschrijvingen van wijsheden en gezegden aan Spinoza. Zelden of eigenlijk nooit wordt daar een vindplaats bij gegeven. Ik gaf daar voorbeelden van, maar was niet van plan daar dit weblog al te veel mee te vullen, want dan kon ik wel bezig blijven.

Nu kwam ikgisteren een Kroatische spreuk tegen die, zoals dat op internet altijd gaat, op vele websites werd overgenomen; onder vermeld ik er enige. Het gaat om:

"Kad ljubav hoce govoriti, razum mora šutjeti." [Baruch Spinoza]

"Als de liefde wil spreken, moet de rede zwijgen," luidt de vertaling met behulp van Google en Bing.

Zeker in deze normatieve vorm kan het geen uitspraak van Spinoza zijn. Ik zou niet weten waar in zijn werk dit te vinden zou zijn of eventueel af te leiden.

Maar dat geldt ook voor de kortere vorm die ik als titel van dit blog heb overgenomen: “Kad ljubav govori, razum šuti.” Baruch Spinoza [van hier]. Dit is nog te zien als meer een beschrijving dan een norm, maar ook daarvoor geldt: ten onrechte aan Spinoza toegeschreven.

Vindplaatsen van het langere gezegde: hier - hier - hier - hier en hier.

Henry More (1614–1687) bestrijder van Spinoza 400 jaar geleden geboren

Op dit moment is Alan Gabbey (filosofieprofessor aan het Barnard College, Columbia University) bezig met zijn lezing, getiteld: “Philosophia Spinozana Destructa: Henry More (1671-1679)” [cf.]

Dit gebeurt op een conferentie die wordt gehouden n.a.v. van More’s 400e geboortedag. De en.wikipedia laat zien dat hij op 12 oktober 1614 geboren werd, maar verder – zoals zo vaak gebeurt – wordt er niets over zijn preoccupatie met Spinoza vermeld. More was een van de beroemde zgn. Cambridge Platonists.

Al ruim 6 jaar geleden had ik over hem dit gevonden in de Stanford Encyclopedia of Philosophy:

"More wrote two short attacks on Spinoza, one against the Tractatus theologico-politicus (1670), which More read in 1677, and one against the “two pillars” of Spinoza's atheism, the necessary existence of substance and that there is only one substance. However, he seems to have written them both hurriedly as he was preparing the Latin translations of his works for inclusion in the second and third volumes of his Opera omnia in 1679 (volume 1 had already appeared in 1675). Indeed, he told Anne Conway that he “could not forbeare” from confuting Spinoza while he was still in the process of reading him. Both of these critiques of Spinoza, were included at the end of volume two and there is little evidence that they made any impression." [hier]

 

Wordt ook de leerstoel Spinoza-studies bedreigd?

Trouw had onlangs het bericht: “Rotterdam doekt faculteit filosofie op.” Er moet kennelijk bezuinigd worden daar de meeste studenten filosofie als tweede studie volgen en daarvoor ontvangt de universiteit geen rijksmiddelen – alleen voor primaire studie. Eén van de dingen waar aan gedacht wordt is om het zelfstandig karakter van filosofie als faculteit af te schaffen. [Cf. decaan Jack Vromen: 'Faculteit Wijsbegeerte is geen haalbare kaart']
Enige dagen eerder al had Trouw een dergelijk
artikel over vergelijkbare problemen aan de Universiteit van Amsterdam: “Gooit de UvA de geesteswetenschappen in de ramsj?”

Wat kan dit betekenen voor de studie van de filosofie van de vroegmoderne tijd en met name van Spinoza, een specialisme van de Rotterdamse Filosofiefaculteit? En wat wordt de toekomst van de aldaar onder auspiciën van de Ver. Het Spinozahuis ondergebrachte bijzondere hoogleraar Spinoza-studies?

Rob Wijnberg heeft vandaag een protest-essay: “De dag dat leren nadenken te duur werd bevonden”[cf.]. En daarbij gooit hij meteen nog een andere knuppel in het hoenderhok door te beweren dat Erasmus “de beroemdste filosoof die Nederland ooit heeft voortgebracht” is. Hij opent met:

Lees verder...

Een nieuwe lezing van de attributen-definitie?

Over Spinoza’s attributen-definitie in 1/d4 is het niet alleen op dit weblog, maar ook in vele filosofische tijdschriften en boeken al veel gegaan.

Eigenlijk is het merkwaardig dat die definitie van Spinoza zo enigmatisch werd en wordt gevonden (wordt, want de aanleiding van dit blog is een nieuw artikel dat binnenkort gepubliceerd zal worden, daarover zodadelijk). Zo luidt Spinoza's definitie 1/d4:

Per attributum intelligo id, quod intellectus de substantia percipit, tanquam eiusdem essentiam constituens. (In mijn enigszins toelichtende vertaling: Onder 'attribuut' versta ik datgene, waarvan het verstand waarneemt=begrijpt dat het de essentie van de substantie representeert).   

Goed beschouwd is het enige dat Spinoza doet: ín zijn definitie expliciet maken wat altijd al door alle eerdere filosofen gevonden werd. Ook bij Aristoteles is het wezen van de substantie, datgene wat door alle veranderingen van de eigenschappen heen van iets gelijk bleef, niet iets dat we konden zien, maar waartoe ons verstand kon besluiten. We zagen dat wezenlijke kenmerk niet met de ogen van de zintuigen, maar a.h.w. met de ogen van het verstand. Bij Descartes , die voor dat wezenlijke kenmerk de term attribuut gebruikte, net zo. Alleen nam Descartes dat feit niet in zijn definitie op, maar hield dat impliciet. Spinoza was de eerste die dat expliciet opnam ín zijn definitie, waardoor hij een verstrengeling maakte van een ontologisch aspect (wat/hoe iets is) en epistemologisch aspect (dat/hoe we iets weten) – een combinatie van beide aspecten in elkaar knutselde om het wat oneerbiedig te zeggen. En wát werd dát ingewikkeld gevonden! En zo kregen we te maken met een hele interpretatie-geschiedenis, met standpunten die ofwel het 'objectieve' (ontologische) of het wellicht 'subjectieve' (epistemologische) beklemtoonden.

De Nagelate Schriften vertaalden: By toeëigening (Attributum) versta ik 't geen, dat het verstant (Intellectus) wegens de zelfstandigheit (Substantia), als haar wezentheit (Essentia) stellende (Constituens), bevat (Concipere).

Lees verder...

Wijsbegeerte Amsterdam verwijderde Spinoza-beeld van de website


De Afdeling Wijsbegeerte van de Universiteit van Amsterdam heeft z'n website vernieuwd. De header met een afbeelding van de voet van het Spinozabeeld van Nicolas Dings (zoals hierboven bewaard) is vervangen door het beeld De Denker van Rodin. Men zal zich toch niet zó met het Spinozisme hebben wllen identificeren als die eerdere kop mogelijk suggereerde. Wel geniet Spinoza nog een zekere voorkeurbehandeling: zijn naam werd als enige opgenomen in het menu. Als je dat echter aanklikt krijg je een tekstje dat niet door een deskundige is geschreven, met zinnen als:

"Spinoza zag God als iemand die met zijn blik zowel het verleden, het heden en de toekomst kon omvatten."

"Spinoza beschreef in het boek [Ethica] met argumenten waarom de werkelijkheid uit de drie lagen [sic!] substantie, attributen en modi bestond."

De link naar een pagina met informatie over eerdere houders van de  Spinoza-leerstoel is ook verdwenen. Trouwens elke informatie over die leertstoel is van de site verdwenen. Of dat iets betekent? Het einde van die leerstoel?

Elders op de website van de UvA is de informatie over de Spinoza Chair nog wel te vinden (daar is ook die eerdere kop nog te zien - het lijkt wel alsof er twee websites worden aangehouden... een Engels- en een Nederlands-talige, met behalve de taal ook inhoudelijk een behoorlijk verschil).

"Wij danken Spinoza voor zijn wijsheden", staat er heel lief in de laatste regel  van "Over deze site".

Iets voor de feestdagen: filosofische honing

Best handige praktijkfilosofen bij The School of Life, gesticht door Alain De Botton. Je kunt er o.a. allerlei dingen voor de dagelijkse levensfilosofie kopen. Sinds kort brengen ze ook Philosophical Honey aan de man [cf.]

"Not only is honey delicious, it is also food for the soul – connecting us with history and culture, as the best culinary experiences always do."

Nu hebben ze alleen nog drie potjes met honing uit de geboorteplaatsen van drie great Greek philosophers and brings to mind their pointed and useful insights. 

Als er maar genoeg vraag naar komt, willen ze misschien ook wel honing met wat Argania Spinosa aanmaken? Dat komt wel niet uit zijn geboorteplaats, maar dat mag het genoegen volgens 4/45s niet drukken. Het etiket heb ik alvast aangemaakt.

Weer signalement recente Franse Spinoza-uitgaven

Onlangs had ik weer een blog over een Frans werk over Spinoza en eigenlijk had ik me daarna voorgenomen daarmee te stoppen. Zo had ik al vele dagen bij de AAS een nieuw boek zien staan - en ik liet het daar gewoon staan... ervan uitgaande dat degenen die zich op Frans oriënteren ook zelf wel de AAS bij hun favorieten zullen hebben. Maar ja, vandaag kreeg ik een vriendelijke tip van ene Monique over het volgende boek, zodat ik er maar weer eens een blogje aan wijd. En neem er dan daarna meteen nog eentje mee.

Raphaële Andrault, La vie selon la raison. Physiologie et métaphysique chez Spinoza et Leibniz. Honoré Champion, Paris, 2014

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Lees verder...

Inutilis scientia Spinozana [58] Iets voor Sinterklaas misschien

Er waren al meer T-shirts te zien in eerdere blogs [cf], maar deze zijn wellicht bruikbaar in het kader van de zwarte-pieten-discussie? Cf. hier.

             

Vondel en Spinoza [5] of Van den Enden

Vandaag beëindigde ik het mooie boek van Piet Calis, Vondel. Het verhaal van zijn leven [Meulenhoff, 2008) dat ik vorige week op de kop kon tikken (voor slechts €10 op het “boekenfestijn” dat tweemaal per jaar in Maastricht neerstrijkt). Je krijgt echt een heel goed beeld van Vondel in zijn tijd. Allerlei dichtregels van hem die zich nog uit mijn middelbare schoolopleiding in mijn hoofd blijken te bevinden, werden weer tot leven gewekt. Een extra stimulans voor iemand die Spinoza bestudeert, is dat je weer eens, nu vanuit de invalshoek van deze woordkunstenaar, een beeld van de 17e eeuw krijgt. Dit temeer daar Vondel nogal actief reageerde op politieke en culturele en religieuze gebeurtenissen in zijn tijd. Hetgeen Calis uiteraard telkens aanleiding geeft de contemporaine geschiedenis even te schetsen, wat hij – literatuurhistoricus – vaardig doet.

Ook krijg je duidelijk het gevoel dat er met de mens niet zoveel veranderd is: de spot- en hekeldichten… in de Gouden Eeuw konden ze er ook wat van, inclusief doodsdreigingen die meermalen aan het adres van Vondel werden geuit. Men hoefde echt niet op Twitter en Facebook te wachten om – meest anoniem – elkaar scherp de les te lezen: met pamfletten en losse vellen druks kon men er ook wat van.

Lees verder...

Conatus in plaats van ziel

Zoals bekend nam Spinoza veel (scholastiek) theologisch denken op om het om te buigen naar zijn eigen filosofische kijk op de wereld. Zo’n transformatie gaf hij ook aan de denkfiguur die al in Genesis begon, waar God Adam en Eva de levensadem inblies, de ruach. In het christelijk theologisch denken werd dit de leer dat God bij het ontstaan van elk mensje, dat hij op natuurlijke wijze doet groeien, elk apart zijn ziel ingeeft. De R.K. kerk accepteert dat haar gelovigen en wetenschappers met de evolutieleer meegaan, als ze maar geloven in Gods ingrijpen bij het ontstaan van de mensen en van elk mensje apart door het inbrengen van een ziel.

Steven Nadler laat in zijn boek De ketterij van Spinoza [cf. blog] duidelijk zien hoe ook binnen het jodendom het denken over de lotgevallen van de ziel almaar belangrijker werd. Die theologische denkfiguur (van Gods voorzienige ingrijpen in elk individueel geval) was Spinoza goed bekend. Hij gebruikte hem, maar op zijn geheel eigen manier.

Lees verder...

Gisteren op een Pools filosofieblog...

 [Van filozofy.blox.pl - Google heeft de kadertekstjes even vertaald]

Jong Turks stel bezoekt Amsterdam

Wal aardig is te zien hoe het Spinozabeeld als attractie werkt voor toeristen.

Op dit weblog geeft een jong stel uit Turkije z'n impressie met tekst en foto's van een bezoekje aan Amsterdam. Bezocht werden het Sex Museum, Dam Square & Koninklijk Paleis ( Amsterdam Kraliyet Sarayi), China Town, Heineken Experience, Madame Tussaud, Red Light District, Amsterdam Arena, Science Center Nemo, Hortus Botanicus en... Spinoza 

J. D. Bierens de Haan "Levensleer naar de beginselen van Spinoza" op archive

Op 1 februari 2009 had ik een uitgebreid blog over J. D. Bierens de Haan (1866 - 1943 ). Toen was zijn hoofdwerk over Spinoza, nog niet gedigitaliseerd en op internet te vinden. Dat werd in september 2010 gedaan en het resultaat verscheen bij archive.org (zo ontdekte ik vandaag n.a.v  een verzoek om informatie). En dus geef ik dat hier even door. Het is geen eenvoudige kost en ik zie mij er nog niet op een e-reader helemaal doorheen worstelen, maar misschien heeft iemand daar wel belangstelling voor. Het gaat dus om:

J.D. Bierens de Haan, Levensleer naar de beginselen van Spinoza. ’s-Gravenhage, Martinus Nijhoff, 1900

archive.org  

   

Wel aardig vind ik het om hieronder zijn voorwoord over te nemen.

Lees verder...

Spinoza’s ontkenning van de onsterfelijkheid. Oproep aan Uitgeverij Atlas: breng vertaling van "A Book Forged in Hell" uit!

De voorbije dagen herlas ik Steven Nadler’s De ketterij van Spinoza. Onsterfelijkheid en het joodse denken [Uitg. Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2008 - oorspr. Spinoza's Heresy. Immortality and the Jewish Mind, Oxofd University Press, New York, 2001].

Het is en blijft voor mij een werkelijk voortreffelijk boek van deze grote Spinoza geleerde. Ik ben er nog even enthousiast over als toen ik het kort na het uitkomen las [cf. blog]. Of misschien nog wel enthousiaster dan toen ik het voor het eerst las.

Wat is het toch jammer dat uitgeverij Atlas besloten heeft de vertaling van Nadler’s boek over de TTP niet uit te brengen: A Book Forged in Hell. Spinoza's Scandalous Treatise and the Birth of the Secular Age [Princeton University Press, 2011 – cf. blog met mijn bespreking]. Dat komt wellicht doordat ze twee boeken van Steven Nadler, De ketterij van Spinoza (2008), en De best mogelijke wereld (2009), naar de ramsj meenden te moeten brengen. Bij De Slegte bleven die boeken ook nog lange tijd in de schappen staan. Dat gaf een verkeerd aureool aan deze boeken van Nadler en de uitgever zal er kopschuw van geworden zijn.

Maar met het in 2008 na zeven jaar alsnog op de Nederlandse markt uitbrengen van De ketterij van Spinoza, hebben ze indertijd een voortreffelijke daad verricht, want een werkelijk schitterend boek verspreid – niet alleen voor deskundigen, maar juist ook voor de almaar groeiende groep van gewone geïnteresseerden (zgn. “leken”).

Lees verder...

De Spinoza in Nietzsche

André Martins (Org.), O Mais Potente dos Afetos: Spinoza e Nietzsche [De sterkste van de Affecties: Spinoza en Nietzsche]. WMF MARTINS FONTES, 2009 - ISBN: 8578271661

Dit Braziliaanse boek uit 2009 dat ik hier vooral om z'n aparte cover breng, baseert zich geheel op de tekst van de briefkaart die Friedrich Nietzsche op van 30 juli 1881 aan Franz Overbeck schreef: 

"Ich bin ganz erstaunt, ganz entzückt! Ich habe einen Vorgänger und was für einen! Ich kannte Spinoza fast nicht: daß mich jetzt nach ihm verlangte, war eine »Instinkthandlung«. Nicht nur, daß seine Gesamttendenz gleich der meinen ist – die Erkenntnis zum mächtigsten Affekt zu machen –, in fünf Hauptpunkten seiner Lehre finde ich mich wieder, dieser abnormste und einsamste Denker ist mir gerade in diesen Dingen am nächsten: er leugnet die Willensfreiheit –; die Zwecke –; die sittliche Weltordnung –; das Unegoistische –; das Böse –; wenn freilich auch die Verschiedenheiten ungeheuer sind, so liegen diese mehr in dem Unterschiede der Zeit, der Kultur, der Wissenschaft. In summa: meine Einsamkeit, die mir, wie auf ganz hohen Bergen, oft, oft Atemnot machte und das Blut hervorströmen ließ, ist wenigstens jetzt eine Zweisamkeit. – Wunderlich!

Übrigens ist mein Befinden gar nicht meinen Hoffnungen entsprechend. Ausnahmewetter auch hier! Ewiges Wechseln der atmosphärischen Bedingungen! – das treibt mich noch aus Europa! Ich muß reinen Himmel monatelang haben, sonst komme ich nicht von der Stelle. Schon sechs schwere, zwei- bis dreitägige Anfälle!! – In herzlicher Liebe Euer Freund. "

Lees verder...

Van het Project Spinoza's Web geen nieuws

In het midden van de eerste maand van dit jaar kreeg het project Spinoza' Web groen licht en geld van NWO om het "Web van Spinoza" te ontwikkelen [cf. blog en blog]. Het dient in de jaren 2014–2017 ten uitvoer te worden gebracht. Een belangrijk onderdeel van het project zal de website zijn.

Vandaag gaat de laatste maand van het jaar 2014 in, zonder dat er al uitzicht op die website is. Er is een twitterpagina, maar daarop is nauwelijk sprake van serieuze voortgangsberichten. Enfin, we wachten gelaten af; meer kunnen we niet doen. Ooit zal er iets uit dat huis aan het Janskerkhof te Utrecht waar er aan Spinoza's Web gewerkt zou worden, naar buiten komen, mogen we hopen. Maar of dat nog dit jaar zal zijn...?

                    [... misschien verblijven ze er wel te mooi]

Steven Frankel "is currently writing a book on the philosophy of Spinoza"

Aldus is te lezen in de laatste zin van zijn pagina bij de Xavier University waar hij filosofieprofessor is. Wegens enige teksten die ik van hem tegenkwam, lijkt het me nuttig hier e.e.a. over hem bijeen te brengen. Op Google en Academia.edu wordt hij 'weggedrukt’ door een naamgenoot van het California Institute of Technology of door een psychiater met dezelfde naam. Hoe dan ook, ik kwam nergens een publicatielijst van hem tegen, maar kon wel aardig wat vinden.

Elders op de website van Xavier University staat te lezen: “Professor Steven Frankel received his Ph.D. from the Committee on Social Thought at the University of Chicago in 1997. Upon graduation, Professor Frankel joined the faculty at the American University of Paris, where he received the Board of Trustees Award for Distinguished Teaching in 2001. In 2003, Professor Frankel moved to Xavier where he teaches for the Department of Philosophy and Philosophy, Politics, and the Public (PPP).  At Xavier, he established an international exchange program with Marne-la-Vallée University in Paris and a summer study program with L'Institut Thomas More.

Professor Frankel's scholarly work focuses on the relationship between philosophy and religion.  He work has appeared in over a dozen journals including the Review of Metaphysics, Interpretation, Archiv für Geshichte der Philosophie, The Review of Politics, International Philosophical Quarterly, Teaching Philosophy, and the Journal of Jewish Thought and Philosophy. He is currently at work on two books: a guide to French intellectual and cultural life and an introduction to the philosophy of Spinoza. [Cf.] [Over cursussen die hij gaf zie hier]

Lees verder...