Friedrich Max Müller (1823 – 1900) promoveerde op z’n 19e op het derde deel van de Ethica
Max Müller was de zoon van de lieddichter Wilhelm Müller,
van wie Schubert enige werken op muziek heeft gezet. Zijn moeder, Adelheide,
was een afstammelinge van Johann Bernhard Basedow, oprichter van de
Philanthropin, de "School voor Mensenvrienden" in Dessau. Max Müller
verloor op jonge leeftijd beide ouders; zijn vader overleed toen hij nog geen
vier jaar oud was, en hij werd grootgebracht door een familielid, professor
Carus, in Leipzig. Daar bezocht hij de Nikolaischool en vanaf 1841 de
Universiteit van Leipzig, waar hij klassieke filologie en filosofie studeerde.
Daarnaast leerde hij Arabisch en Sanskriet, onder de indoloog professor Hermann
Brockhaus. [nl. wikipedia] Wat je daar dan weer niet in vindt: “Er wurde
1843 mit einer Dissertation über das 3. Buch der Ethik Spinozas zum Dr. phil.
promoviert.” [Cf.] Deze Müller die zich tot oriëntalist zou ontpoppen,
werd dus doctor in de filosofie, met een dissertatie op De Affectibus, op
z’n 19e! Dat mag wel even in een Spinoza-blog.
[cf. The Gifford Lectures - 100 years of lectures on natural
theology]
Breviarium Spinozanum: ‘absolutus’ & ‘absolute’ bij Spinoza [4 en slot] absoluta Cogitatio
Dan ben ik nu toe aan het laatste blog waarom ik de reeks begonnen ben. In het eerste blog gaf ik aan welk vraagstuk was ontstaan omtrent de juiste vertaling van absoluta Cogitatio, en gaf ik een eerste verkenning van hoe ‘absoluut’ in filosofische woordenboeken behandeld werd. In het tweede blog bracht ik het lemma Absolu(e), Absolument (absolutus, absolute) zoals het behandeld werd door Charles Ramond in zijn Dictionnaire Spinoza. In het derde blog schetste ik de twee betekenissen-varianten van ‘absolutus’ zoals Spinoza die zelf toelicht, resp. in de CM en de Ethica.
Tweemaal vinden we in de Ethica de notie absoluta Cogitatio:
in 1/21d en in 1/31d. Hoe moet dit ‘absulute denken’ verstaan en dus toegelicht
worden? De voorbije dagen heb ik de betreffende teksten en de vertalingen ervan
tot mij door laten dringen tegen de achtergrond van de twee betekenissen-varianten,
zoals ik ze geschetst heb:
1. Absolute is in de godsdefinitie een soort sterk vergrotende trap.
Absoluut drukt hier uit: compleetheid, volmaaktheid, volheid, onbeperktheid,
totaliteit, grootste of maximale mate van volledigheid of dergelijke
omschrijvingen;
2. Absolutus, zoals toegepast in de CM bij ‘absolutus
malus, absoluut kwaad’ dient verstaan en vertaald te worden als:
los, op zichzelf, zelfstandig, zonder enig verband/betrekking/relatie tot iets.
Vandaag begint "Spinoza’s revolutie"
Over ruim een uur start In Amsterdam het eerste van een reeks colleges die ook in Leiden en Utrecht zullen worden gegeven door Prof. dr. Maarten van Buuren onder deze titel: “Spinoza’s revolutie”.
“Spinoza is de meest revolutionaire denker die Nederland heeft voortgebracht. Hij verborg zijn explosieve filosofie onder een dekzeil van theologisch jargon, waarmee hij lezers tot op de dag van vandaag op een dwaalspoor bracht. Waaruit bestaat Spinoza’s dynamiet? In vijf colleges neemt Spinozakenner prof. Maarten van Buuren u mee op een vogelvlucht door Spinoza’s revolutionaire denken.” [Zie bij de ISVW]
Ik meld het maar even.
Inutilis scientia Spinozana [189] Marilyn Monroe las (over) Spinoza
Marilyn Monroe liet zich vaak en kennelijk graag lezend fotograferen. Typ in Google-afbeeldingen maar eens ‘Marilyn Monroe reading’ en je krijgt honderden foto’s van haar in allerlei leeshoudingen en met vele boeken en tijdschriften. [Cf. ook hier]. Voor de grap liet ik haar op een van die foto’s over Spinoza lezen, maar bracht die ‘grap’ toch nooit in een blog - te flauw. Maar nu ik vandaag via #Spinoza Now zie dat er een webpagina bestaat: “The 430 Books in Marilyn Monroe’s Library”, waarop is te vinden onder nr. 209) The Philosophy Of Spinoza by Joseph Ratner, nu vind ik dat een blogje waard in deze reeks van nutteloze Spinozistische weetjes. Kan ik mijn ‘fotoshoppen’ eindelijk kwijt.
Marilyn Monroe (24) in Griffith Park Los Angeles, 1950
in: LIFE. Photographer: Edward Clark [cf.]
De Morgen begint boekenreeks befaamde filosofen
In het blog van 17-11-2015: “Inutilis scientia Spinozana [172] Spinoza in La Colección "DESCUBRIR LA FILOSOFÍA", meldde ik dat de Spaanse krant El País La Colección “DESCUBRIR LA FILOSOFÍA” [ontdek de filosofie] begonnen was. Een van de delen ging over Spinoza, La filosofía de modo geométrico.
De Morgen blijkt zich bij dat initiatief te hebben aangesloten en laat abonnees en kopers van losse kranten weten: Twintig geniale denkers. Van Socrates tot Freud: vanaf vandaag vindt u 20 weken lang bij de zaterdagkrant een boekje (4,90 euro extra) over een befaamde filosoof. Die 'denker van de week' krijgt op deze plek steevast een duwtje in de rug. Vandaag: Rik Torfs over René Descartes: "De twijfel is bevrijdend". [Cf.]
En de reeks werd dus nog eens extra onder de aandacht gebracht met het dubbelinterview met De Dijn & Vermeersch [cf. vorige blog].
Volgende week: Dyab Abou Jahjah over Karl Marx.
Spinoza zal
vast ook wel aan de beurt komen, denk ik.
En inderdaad. Op deze webpagina blijkt dat 26 maart zal verschijnen: Joan Solé, Spinoza. Filosofie op geometrische wijze.
Blurb: De filosofie van Baruch Spinoza (1632-1677) vormt het hoogtepunt van het rationele denken. Geen enkele andere auteur heeft zich zo rigoureus beperkt tot de concepten van het pure intellect om een omschrijving van het universum en de mens te bereiken, extern op het fysieke vlak en intern in de morele en affectieve dimensie. Gefascineerd door de geometrische wiskundige methode van de triomferende Wetenschappelijke Revolutie van de 17e eeuw, vormde Spinoza zijn filosofie met definities, hoofdstellingen en demonstraties. Het verbazingwekkende is dat, meer dan drie eeuwen nadat hij deze schreef, en terwijl de genoemde methode geen enkele toepasbaarheid meer bezit in het filosofische domein, Spinoza’s opvatting over het bestaan een van de rijkste, stimulerendste en fascinerendste blijft die het menselijk denken voortgebracht heeft.
Lees verder...Dubbelinterview De Dijn & Vermeersch in De Morgen
Naar aanleiding van een tip van René Budts, kan ik doorgeven dat de Belgische krant De Morgen vandaag een door Joël De Ceulaer afgenomen dubbelinterview heeft met de Belgische emeriti filosofieprofessoren Herman De Dijn & Etienne Vermeersch:
Filosofische zwaargewichten Vermeersch en De Dijn bekampen elkaar voor het eerst in een interview
“Met de achteruitgang van het
geloof is de interesse in filosofie sterk toegenomen", zegt Herman De
Dijn. "Dat is wellicht geen toeval. Mensen willen antwoorden, oplossingen,
zekerheid. Wat ze vijftig jaar geleden aan de pastoor vroegen, vragen ze vandaag
aan de filosoof.”
[Cf. De Morgen. Grappig daar te lezen: “Dit DM+ artikel
behoort tot het betalende deel van de website!” Was het maar waar dat de
website betaalde…]
Uiteraard komt beider interesse in Spinoza aan bod, maar verwacht hier geen uiteenzetting van iets van Spinoza’s leer. Wel komt het verschil waarin beiden het belang van de ratio resp. de passies inschatten naar voren en vooral langs die weg komen een aantal van hun belangrijkste verschillen naar boven.
Het is een gesprek tussen heren. In debatten die ze voerden via de media ging het er wel feller aan toe, zoals blijkt uit het blog van 19-02-2011: "Etienne Vermeersch en Herman De Dijn op de (ideeën)vuist – ook via Spinoza."
Deel foto ©Thomas Sweertvaegher
Paul Demeny (1901?6? - 1991) Hongaars hervormingssocialist had Spinoza als celgenoot
Het gaat hier om de Hongaarse communistische politicus, niet de poète français en niet de uit Hongarije afkomstige Amerikaanse demograaf Paul Demeny (1932).
De laatste jaren van zijn leven zat Pal Demeny voor de Hongaarse Socialistische Partij in het Parlement van Hongarije. Tussen de twee wereldoorlogen was hij de leider van de dissidente factie van de ondergrondse Hongaarse communistische beweging en een goede bekende van János Kádár.
Hij was misschien wel de best gekwalificeerde en de meest actieve en invloedrijkste van de Hongaarse arbeidersbeweging vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Werkelijke successen hebben de neiging eerder afgunst dan respect op te roepen. Zeker van hen die geneigd waren de instructies uit het Moskou van de Sovjet-Unie te volgen. Daarom behoorde hij tot degenen die ervan beschuldigd werden door "factie-vorming" de eenheid te breken. En toen de Sovjet-troepen Boedapest bezetten, nam Rakosi de gelegenheid te baat om onmiddellijk velen gevangen te zetten. Diverse valse beschuldigingen tegen Paulus Demeny brachten hem in het Rakosi tijdperk tien jaar als politieke gevangene in de cel. Met het daarop volgende Kádár tijdperk brak voor hem niet voor lang een betere tijd aan. Integendeel, een periode van ellendige omstandigheden brak aan, waarin hij geheel verlaten en vergeten leek. Pas in de tweede helft van de jaren 1980 waarin zijn filosofische geschriften en memoires gepubliceerd werden, waaronder als laatste Zárkatársam [Celgenoot] Spinoza, begon hij erkenning van zijn werk te krijgen.
Demény Pál, Zárkatársam, Spinoza. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1989
Lees verder...
Breviarium Spinozanum: 'absolutus' & 'absolute' bij Spinoza [3] Twee betekenissen.
Anders dan Umberto Eco in zijn hoofdstuk “Absolute and Relative”, in Inventing the Enemy [Transl. Richard Dixon. Random House, 2012 –books.google], waarin hij met een m.i. verborgen reminiscentie richting Spinoza omschrijft dat ‘absoluut’ betekent iets dat ab solutus is: vrij van banden of beperkingen, iets dat niet afhankelijk is van iets anders, maar op zichzelf is, los staat van alles, z'n eigen oorzaken of redenen en dus verklaringen heeft,” tracht ik te laten zien dat ‘absulutus’ bij Spinoza twee betekenissen kan hebben.
Hiermee wordt dit blog een aanvulling op het lemma Absolu(e), Absolument (absolutus, absolute) dat Charles Ramond in zijn Dictionnaire Spinoza gaf en dat ik in het vorige blog bracht.
Je kunt uiteraard, zoals Henri Krop regelmatig en m.i. terecht doet te rade gaan bij contemporaine woordenboekenschrijvers, b.v. Chauvin. Zo geeft Krop een eindnoot bij wat Spinoza schrijft in het corolarium bij 1/6:
Hinc sequitur substantiam ab alio produci non posse. Nam in rerum natura nihil datur praeter substantias earumque affectiones, ut patet ex axiom. 1. et defin. 3. et 5. Atqui a substantia produci non potest (per praeced. prop.). Ergo substantia absolute ab alio produci non potest. Q. e. d.
Bij ‘absolute’ geeft Krop deze noot: “Absolute wil zeggen: zonder meer, zonder enige beperking, begrenzing en voorwaarde, of in elk opzicht (Chauvin).” Ook op andere plaatsen grijpt hij naar die bron. Maar het mooiste is uiteraard wanneer we gebruik kunnen maken van Spinoza’s eigen toelichting over hoe hij absolutus (bijvoeglijk naamwoord) of absolute (bijwoord) bedoelt.
Lees verder...Publicaties over Spinoza & Nietzsche - ze houden nooit op
Deze aankondiging is nog zo vers, dat er via Google verder nog niets over te vinden is dan wat de uitgever geeft. Dit jaar verschijnt:
Theodore S. Smith & Patrick Dunn, Beyond Spinoza and Nietzsche: Applied Ethics for Mental Health Professionals. Elliott & Fitzpatrick, 2016
De uitgever schrijft: "Professors Smith and Dunn have created an interesting collection of papers on the broad topic of professionals ethics. Ethics is superbly defined and then illustrated with story lines from recent and past history. In fact, one of the essays discuss the early work of Plato and Socrates, and then provides a march through the centuries by discussing contributions by religious and secular leaders up to and including the present day. Each chapter provides discussion questions related to the content of each chapter and will be an invaluable resource for both the practicing professional and university students. (Smith, T.S. & Dunn, P. L., 2016, 175 pp)."
Inutilis scientia Spinozana [188] Looking for Spinoza: A Shooting Bad Guys Saga.
Een paar jaar geleden bracht Francis Terry, architect verbonden aan Quinlan & Francis Terry Architects, onder het pseudoniem Franco Falconetto, een graphic novel uit onder de titel: Looking for Spinoza: A Shooting Bad Guys Saga. Men zit achter een Ben Spinoza aan, wiens hobby vooral lezen is, maar die zich zou ophouden in het Italiaanse criminele circuit.
"This dark, retro-style comic book by Franco Falconetto is especially enjoyable for lovers of architecture, with its detailed and rather beautiful chiaroscuro studies of Italian baroque churches and piazzas appearing as stage sets for knife-fights and shoot-outs between heroes and villains."
Francis Terry: "Originally, I started them to amuse the children, but it fast became a way of amusing myself." Explain yourself, buster, I snarl. "Architects are natural comic-book writers," says Terry, singing like a canary. "It uses the same skills of imagining people in spaces in different scenarios." [The Guardian]
Vanaf vandaag en de komende maanden voortaan elke vrijdag brengt de graphic novelist een aantal pagina's van zijn strip op de facebookpagina van zijn architectenbedrijf. Wie daar zin in heeft kan dan nagaan of er nog ergens een link naar 'onze' Spinoza is, of dat die titel niet meer dan een grapje is.
Breviarium Spinozanum: 'absolutus' & 'absolute' bij Spinoza [2]
The Continuum Compendium to Spinoza heeft niet een lemma: Absolutus. Maar de Franse Spinoza geleerde Charles Ramond, die eerst kwam met Le Vocabulaire de Spinoza [Paris: Ellipses, 1999, 62 p.] werkte dat later verder uit tot Dictionnaire Spinoza [Paris: Ellipses, 2007, 187 p.] en dat werk, zo had ik gezien (cf. dit blog), opende met het lemma Absolu(e), Absolument (absolutus, absolute).
Theo van der Werf, de secretaris van de VHS, was zo vriendelijk mij kopieën van het lemma toe te sturen. Ik heb de tekst ervan die op twee bladzijden stond in één jpg-afbeelding ondergebracht die ik hieronder breng, daar het de enige informatieve behandeling van het onderwerp is die ik ken. In een volgend blog hoop ik te laten zien dat Spinoza ‘absoluut’ in twee enigszins verschillende betekenisaccenten gebruikt, die beide uiteraard in het ene, maar blijkbaar breed inzetbare, Latijnse begrip hun wortels hebben.
Lees verder...Beginning Spinoza
Dit plaatje neem ik over van de website van John Heyderman, "a former librarian from London, who studied philosophy at Birkbeck College, University of London, and wrote his dissertation on Spinoza and Davidson on the mind/body problem." Hij heeft er niet veel, maar wel een paar aardige blogs over Spinoza. Zoals o.a. "A man of substance" [cf.]. De weg erheen wil ik hier even vastleggen.
Breviarium Spinozanum: 'absolutus' & 'absolute' bij Spinoza [1]
Ter inleiding
Gisteren maakte ik gebruik van het onderscheid ‘absoluut – relatief’ in het blog “De riskante identiteitsthese”, waarmee ik hoopte aannemelijk te maken dat sommige (wellicht vele) aanhangers van de leer dat Spinoza een ‘identiteitsthese’ zou hebben neergezet, de fout maken dit als absolute i.p.v. relatieve identiteit te interpreteren. Dit terwijl Spinoza na “substantia cogitans et substantia extensa una eademque est substantia [identiteit] meteen het betrekkelijke aangaf met “quae jam sub hoc jam sub illo attributo comprehenditur” [differentie]. Ik wil nog een keer kwijt dat ik het onbegrijpelijk vind dat dit door de identiteitsthese-stellers niet wordt gezien. Genoeg hierover.
In dit en volgende blogs wil ik terugkomen op een andere kwestie die vorig jaar speelde. Het gaat om de vraag wat de term ‘absoluut’ die Spinoza vele malen gebruikt, in bepaalde gevallen betekent. Je kunt het woord onvertaald laten en telkens waar Spinoza ‘absulutus’ of ‘absolute’ gebruikt, volstaan met in het Nederlands eveneens met ‘absoluut’ te verlaten. Maar de betekenis is dan niet altijd helder en als iemand vraagt wat er in elk geval mee bedoeld wordt, zal je een toelichting, resp. een duidelijkere, min of meer toelichtende vertaling dienen aan te bieden.
De aanleiding is een kwestie die speelde op het blog van 18 november 2015, waarin Adèle Meijer als gastblogger optrad, en waarbij het in de reacties onder andere ging om de vertaling van ‘absoluta cogitatio’. Daarop zal ik in het slotblog, nadat ik een aantal verkenningen bij Spinoza heb uitgevoerd, nader ingaan. In de eerdere blogs, zo neem ik mij voor, verken ik de diverse betekenissen die absolutus’ & ‘absolute’ bij Spinoza hebben.
Lees verder...De riskante identiteitsthese
Er is aanleiding om het nog eens te hebben over de zgn. identiteitsthese die Spinoza zou hebben voorgestaan. In maart 2011 had ik een reeks, getiteld “De merkwaardige ‘identiteitsthese’" [1, 2, 3, 4, 5, 6 en slot]. In die reeks ging ik blijkbaar ervan uit dat iedereen die Spinoza m.b.t. de attributen (resp. de lichaam--geest-verhouding) een identiteitsthese toeschrijft, er automatisch ook vanuit zou gaan dat hem daarmee de attributen als “hetzelfde zijnde” zou zijn toegeschreven. Dit is echter geen algemene vanzelfsprekendheid. Het komt dus voor dat iemand Spinoza een “identiteitsthese” ziet hebben, maar tegelijkertijd het verschillend-zijn van de attributen blijft erkennen. En in dat geval is er geen probleem. Je komt alleen zo vaak tegen dat Spinoza eigenlijk zou vinden dat uiteindelijk, aangezien er maar één substantie is, de attributen hetzelfde zijn.
Onderscheid absolute resp. relatieve identiteit
Eigenlijk is het zo dat het geen zin heeft om het over identiteit van iets te
hebben, als er niet tegelijk het verschillend-zijn bij besproken wordt. De
thema’s identiteit en differentie hóren bij elkaar, kunnen niet zonder elkaar. Althans
in de normale gevallen waarin van identiteit wordt gesproken. Dan gaat het,
zoals hieronder nog nader zal blijken, niet om absolute maar om relatieve
identiteit. (De absolute identiteit [x = x], waarbij ieder met zichzelf
samenvalt, is eigenlijk niet interessant; maar dat we van iemand op een foto
van toen hij twaalf jaar was, zeggen dat het om dezelfde persoon gaat, als die
er 40 jaar later naar kijkt, die identiteit is interessant om verder te
bespreken).
Summer Institute on Spinoza and German Idealism
In mei 2016 zal aan het Department of Philosophy University of Toronto i.s.m. het Centre for Jewish Studies een Summer Institute on Spinoza and German Idealism plaats vinden. De opzet is dat scholars en graduate students samen Spinoza’s werken bestuderen tegelijk met die van de deelnemers aan de Pantheismusstreit (Kant, Mendelssohn, Jacobi e.a.) en de Duitse idealisten (vooral Schelling en Hegel); keynote speakers zullen zijn: Eckart Förster en Yitzhak Melamed (beiden van de Johns Hopkins University). Het initiatief heeft een eigen website (de reden waarom ik er aandacht aan geef)
Verrijking van de Nederlandse secundaire Spinoza-literatuur
Al jaren geeft arts en filosoof Adrie Hoogendoorn cursussen aan de HOVO over de filosofie van Spinoza: over de Ethica, de TTP en TP, en de Briefwisseling. Die cursussen begeleidde hij altijd met gedegen en uitvoerige toelichtende syllabi. Deze heeft hij intussen omgewerkt tot volwaardige boekuitgaven, die hij ook verkrijgbaar stelt voor andere belangstellenden. Dit aanbod is een duidelijke verrijking van de Nederlandse secundaire Spinoza-literatuur.
De drie boeken zijn: De filosofie van Spinoza (Uitleg van de Ethica), Spinoza over godsdienst en politiek, en Spinoza’s Briefwisseling.
De boeken geven systematische toelichting van de behandelde boeken/brieven en bieden tevens informatie uit de historische context, alsmede bruikbare relevante thema’s uit de secundaire Spinoza-literatuur.
Hoe te bestellen?
U kunt de boeken bestellen tegen de prijs van € 14,95 per
boek, inclusief kosten verzending, door een e-mail met opgave van de gewenste
boeken en uw adres, te sturen aan:
hoogendoorn . adrie @ gmail . com
[als u alle spaties weghaalt, hebt u het juiste email-adres; dit wordt zo gedaan
om spam tegen te gaan).
U ontvangt dan het bankrekeningnummer.
Bulgaarse Ethica-uitgave
Deze op 18 januari 2016 uitgekomen nieuwe Bulgaarse editie van de Ethika is op 28 en 29 januari in Sofia - en alleen daar - tegen een korting te koop [cf.].
Wellicht nuttig dat u dat weet.
De cover lijkt een monastieke Spinoza te tonen, hem a.h.w. in een klooster op te nemen.
De Tulipa Spinoza zal in 2018 op de markt komen
Daar de website van het tulpenveredelingsbedrijf Hybris dat de Spinoza-tulp ontwikkelde niets meldde over de doop en naamgeving van de Spinoza-tulp tijdens de Nationale Tulpendag op de Dam in Amsterdam vorige zaterdag, heb ik mij tot de directeur ervan gewend om nadere informatie.
Hij lichtte toe dat de website wordt herbouwd en begin februari vernieuwd online zal gaan. Verder liet hij mij het volgende weten over de voorgeschiedenis en toekomst van de donkerpaarse tulp:
Lees verder...Is de imaginatio (verbeelding) een virtus (deugd)?
Hierbij kom ik, zoals ik al enige malen aankondigde, nog eens terug op het blog van 19 januari 2016: “De verbeelding zien als kracht, ja zelfs als deugd bij Spinoza.” Ik heb m’n best gedaan om na te gaan of en zo ja waar, Spinoza het over een virtus imaginandi heeft. En als hij die term niet letterlijk gebruikt, of de notie hem dan terecht kan worden toegeschreven.
Via de blogs over Spinoza’s droom, die uitliepen op het laatste blog over Spinoza over de droom, kwam ik al dichter in de buurt van zijn ‘imaginatio’. Intussen bleef ik zoeken, in de Ethica zelf en op internet (naar secundaire Spinozaliteratuur) en kom tot de slotsom dat het onzin is om Spinoza de virtus imaginandi in de mond te leggen, maar geef ik nogmaals toe dat het vermogen tot waarnemen en verbeelden (tezamen leidend tot de eerste kensoort van de imaginatio), hoewel Spinoza kritisch op een teveel ervan is, uiteindelijk een positieve rol speelt.
Lees verder...Henri Oldenburg en zijn « Philosophical Transactions »
Hierbij wijs ik even op een aardig artikel van Anna Gielas dat zojuist verscheen op Campus «Neuen Zürcher Zeitung»: "Wie die Wissenschaft zu Papier kam" [cf.]
Het gaat over Henri Oldenburg en zijn «Philosophical Transactions» dat in maart 1665 voor het eerst verscheen onder auspiciën van The Royal Society maar dat geheel door hem werd gevuld en onder zijn verantwoordelijkheid werd gedrukt en verspreid: hij ontving er de revenuen van.
Het was het eerste wetenschappenlijke tijdschrift in een wereld, die er nu zo'n 30.000 telt.
Spinoza's droom [5] hier: Spinoza over de droom
Met dit blog eindig ik de reeks over Spinoza’s droom en sluit ik hiermee tegelijk aan bij het eerdere blog “De verbeelding zien als kracht, ja zelfs als deugd bij Spinoza”. Hiermee heb ik dan een bruggetje naar nog eens een of meerdere blogs over het onderwerp ‘imaginatio’ en met name de vraag naar de veronderstelde positieve waardering waardoor Spinoza de kracht van de imaginatio als virtus zou zien. Daar kom ik dus nog op terug.
Nu eerst Spinoza over dromen en de droom. Aan het eind van het lange Scholium bij 3/2, waarin Spinoza uitvoerig toelicht dat het denken het lichaam niet kan beïnvloeden (en omgekeerd), het Scholium waarin de door Deleuze beroemd gemaakte passage voorkomt dat niemand weet waartoe het lichaam in staat is (quid corpus possit, nemo huc usque determinavit), schrijft hij het volgende over dromen:
Wanneer wij echter in onze dromen spreken, dan denken wij dit op grond van een vrij besluit van de geest te doen en toch spreken wij niet, of als wij spreken doen wij dit op grond van een onwillekeurige beweging van het lichaam. Wij dromen verder dat wij voor de mensen iets verbergen, en dit op grond van hetzelfde besluit van de geest dat ons hierover doet zwijgen, als wij wakker zijn. Wij doen ten slotte in onze dromen op grond van een besluit van de geest bepaalde dingen, die wij wakker niet durven. Ik zou daarom graag willen weten of er in de geest twee soorten besluiten zijn, namelijk ingebeelde en vrije. Indien men echter de dwaasheid niet zover wil voeren, dan moet men erkennen dat het besluit van de geest waarvan men aanneemt dat het vrij is, zich niet onderscheidt van een verbeelding of een herinnering en hetzelfde is als de bevestiging die elk idee als zodanig noodzakelijk insluit (zie stel. 49 van dl. 2). Deze besluiten van de geest ontstaan in de geest dus met dezelfde noodzakelijkheid als de ideeën van feitelijk bestaande dingen. Wie echter meent dat hij op grond van een vrij besluit van de geest spreekt, of zwijgt, of iets doet, droomt met open ogen.” [Vert. Henri Krop]
Lees verder...Nieuw Frans boek over Spinoza komt eraan
Sinds Pierre Bayle heeft velen gefascineerd hoe het toch kan dat iemand die God ontkent, zich zo voorbeeldig gedraagt en geen immoreel gedrag vertoont. Of zou het misschien zo zijn dat iemand die zich zo onberispelijk gedraagt als Spinoza toch niet echt een atheïst kan zijn? Alain Billecoq wil die puzzel oplossen door enerzijds z’n godsidee resp. z’n vermeende atheïsme en z’n ethiek en – als die er is – zijn deugdenleer te onderzoeken. Over een paar dagen verschijnt zijn boek
Alain Billecoq, Spinoza ou L’« athée vertueux ». Le Temps des Cerises, 25 januari 2016
Vreemd is dat de website van de uitgever niets laat kopiëren, alsof ze niet willen dat door een blog als dit de informatie wordt verspreid – alsof ze het boek eigenlijk zo niet willen verkopen. Enfin, ik heb de volgende info uit de broncode opgediept:
Lees verder...Spinoza's droom [4] volgens Rebecca Newberger Goldstein
Tussendoor moet ik toch ook nog wel even wijzen op het essay dat Rebecca Newberger Goldstein, schrijfster van Betraying Spinoza: The Renegade Jew Who Gave Us Modernity, op 29 juli 2006 had in The New York Times n.a.v. de toen 350e verjaardag van Spinoza’s ban. Dat essay, "Reasonable Doubt", eindigde ze aldus:
“Spinoza’s dream of making us susceptible to the voice of reason might seem hopelessly quixotic at this moment, with religion-infested politics on the march. But imagine how much more impossible a dream it would have seemed on that day 350 years ago. And imagine, too, how much even sorrier our sorry world would have been without it.”
Spinoza's droom [3]
Om het onderwerp af te ronden, hier nog enige ‘restjes’ over het thema “Spinoza’s droom”. Hierna kom ik nog met een blog, niet over Spinoza’s eigen droom, maar over “Spinoza over de droom”, waarmee ik een aansluiting krijg op het eerdere onderwerp ‘imaginatio’ waarop ik binnenkort zeker nog eens terugkom.
[1] Dante Celia, in 2000 afgestudeerd als Master of Fine Arts aan The Pennsylvania Academy, schildert in de stijl van 'Europees classicisme" waarmee hij een "dream-like and poetic sense" nastreeft. Hij schilderde deze “Spinoza’s dream” [30"x40"] [cf.]
Lees verder...
Spinoza's droom [2] – een om meer redenen zeer boze droom
Graag wijs ik in dit blog op een zeer boeiend en uitdagend artikel van Wulf D. Hund, "Ein schwarzer, aussätziger Brasilianer. Marginalie zu einem Traum von Baruch Spinoza." {In: DAS ARGUMENT 307/2014 - themanummer Spinoza und >wir<]
In het blog van 6 juni 2014 verwees ik er eerder al naar, maar inmiddels heeft de auteur zijn bijdrage beschikbaar gesteld op academia.edu. Ik heb het met rode oortjes gelezen en raad het iedere belangstellende in Spinoza van harte aan.
Vertrekpunt is de centrale scene in het schilderij dat Perle Hessing maakte voor het boek van haar man Siegfried Hessing, Speculum Spinozanum 1677 – 1977. Niet in dat boek, maar in Hessing’s memoires, A Mirror to My Life (1987), kreeg het schilderij de titel “Scenes from Spinoza’s Life”. Ik haal hier die centrale voorstelling naar voren en geef aan het eind nog eens de hele afbeelding.
Lees verder...
Spinoza's droom [1]
Dave Nachmanoff zamelt geld in voor een project dat in mei
2016 tot het uitbrengen moet leiden van de CD Spinoza’s Dream. Zie deze pagina
op Kickstarter, “Spreading the word about "Spinoza’s
Dream." Daarop is te lezen: “Spinoza’s Dream” is a philosophically themed
album, featuring musicians who played with Al Stewart on his classic albums. To
put it briefly, “former philosophy teacher and Al Stewart fanatic makes a
philosophically themed CD with the musicians that he grew up listening to.”
Artwork/design by Colin Elgie.
Opvallend is dat Spinoza’s droom zich afspeelt in een zeer vredige wereld. Voor kenners van Spinoza’s werk is het meest opvallende dat het geen verbeelding is van de enige droom die van Spinoza bekend is: die welke hij beschreef in 1664 aan Pieter Balling [Brief 17], waarin hij een zekere zwarte schurfterige Braziliaan [cujusdam nigri, & scabiosi Brasiliani] zag, die verderop in de brief dezelfde Ethiopiër [eadem ejusdem Aethiopis] genoemd wordt.
Lees verder...U zult mij nooit meer horen over de "Maand van de spiritualiteit"
Dat neem ik mij voor en beloof ik. In voorbije jaren deed ik nog pogingen op de thema's in te haken, maar het hele onderwerp hoort hier volstrekt niet thuis. En Spinoza op zijn beurt hoort, ook niet bij de Maand van de spiritualiteit - zie maar. Spinoza is van de verlichting.
[Afbeelding gevonden bij een tweet van Ton Schreuders die hem ook weer ergens vandaan had, maar waarvandaan dat wordt niet duidelijk]
De verbeelding zien als kracht, ja zelfs als deugd bij Spinoza
Wat mij bezighoud na de tweede les van de cursus die Paul Juffermans in Roermond geeft over “Macht in het denken van Spinoza” is wat in de titel staat. Juffermans doorloopt in kort bestek Spinoza’s werk, deze keer het tweede deel van de Ethica. Hij doet, zich baserend op Gueroult, beweringen, waarop ik niet inga, beseffend dat daar zo’n cursus niet voor bedoeld kan zijn. Zoals dat er in God zoveel wezenheden zijn als attributen (een oneindigheid aan wezens dus); of dat de twee ons bekende attributen identiek zijn, ofwel samenvallen in de substantie. Daar ga ik geen discussie over aan.
Wat bij mij bleef haken was een voor mij nieuw inzicht dat de verbeelding (imaginatio) een virtus, een deugd is, want een macht (potentia). Voor ik wilde vragen waar dat in de Ethica te vinden is, besloot ik dat eerst zelf eens uit te zoeken. Het kwam voor mij als een verrassing, daar ik Spinoza een nogal negatieve behandeling van de eerste kensoort (in deel 2) en de daaruit voortvloeiende passies (in deel 3) zie geven. Het inadequate (verwarde, onvolledige) in onze eerste ideeën komt uit de verbeelding; we trachten via de ratio de negatieve aspecten van de verbeelding te overwinnen en tot adequate ideeën te komen. In het derde deel laat Spinoza zien hoe de passies die ontstaan uit de verbeelding onze ware kennis (kunnen) overheersen, iets wat we moeten trachten in greep te krijgen. Kortom, er lijkt een nogal negatief beeld over de kracht van de verbeelding geschetst: hoezo, een deugd? Zoals ik tot heden Spinoza begrepen had, ziet hij alleen de ratio en het ‘leven volgens regels van de rede’ als deugd.
Lees verder...Michel Tournier (1924 - 2016) zag de Ethica als het belangrijkste boek na de Evangeliën
Hij zag Spinoza als zijn vuurtoren. De gisteren in Parijs overleden Franse schrijver Michel Tournier is in Nederland vooral bekend van zijn Vrijdag, of Het andere eiland (1987; zijn debuut uit 1967) en De elzenkoning (2010, oorspr. 1970).
Gevraagd in 1978 door de journalist J.J. Brochier naar wie hem inspireerden, verwees Tournier naar de – klassieke – filosofen als zijn ‘phares’, maar noemde slechts één naam: Spinoza. Daarna gaf hij als zijn geestelijk vader: Sartre. *)
De Ethica omschreef hij als 'le livre le plus important qui existe après les Evangiles'!
Aldus is te lezen in het volgende stukje op blz. 14 in D. G. Bevan, Michel Tournier [Rodopi, 1986 – books.google]
A ceux-là, il faudrait ajouter sans aucun doute le nom-clé de Spinoza, plus ancien bien sûr et, ayant vécu surtout en Hollande, plus éloigné géographi-quement, mais découvert et approfondi avec les autres pendant ce séjour si fructueux dans la petite ville universitaire de Tübingen. Tournier va jusqu'à prétendre, dans Le Vent paraclet, que L'Ethique de Spinoza s'impose pour lui comme 'le livre le plus important qui existe après les Evangiles' (VP.229), et admet en passant que les trois niveaux de connaissance — sensoriel, rationnel, essentiel — détaillés dans L'Ethique correspondent grosso modo à l'itinéraire de chacun de ses propres héros fictifs (VP.229). Et d'autres rapprochements encore, tel qu'un goût partagé pour l'interprétation biblique nontraditionnelle, mériteraient aussi une étude spécialisée.”
Voor Le Nouvel Observateur van 20 december 2007 gevraagd: “Quels sont les trois livres que vous emporteriez sur une île déserte?” Antwoordde Tournier nog steeds: “La Bible, L’éthique de Spinoza et Robinson Crusoé de Daniel Defoe.” En hij lichtte toe: “Je m’efforcerais d’apprendre par cœur l’« Ethique », parce qu’il y a des pages absolument admirables de sécheresse. On ne fait pas plus austère.” **)
____________
*) "Dix-huit questions à Michel Tournier”, in: Le Magazine litteraire, no. 138, 1978, p. 13
**) Blog over Spinoza et Michel Tournier
Arjen Fortuin vandaag in de NRC: "Werk cultschrijver Michel Tournier (1924-2016) kende diepe menselijkheid."
Tot in Roemenië is overgekomen dat Amsterdam laat zien: we hebben Spinoza nodig!
Gisteren om 13:52 uur had Radio Romänia Cultural een korte uitzending over “Ilustrata din Amsterdam - Avem nevoie de Spinoza” [hier na te beluisteren].
Je verstaat het niet, maar je hoort wel de namen en hoort ook even de stem van Eberhard van der Laan, de terrorismeadviseur David Kenning en Miriam van Reijen. Het is zo toch fascinerend om te beluisteren en deels in het bijgeleverde tekstje m.b.v. Google of Bing translate, te lezen hoe geïnformeerd de spreekster (of de maker van het item: Claudia Marcu) is over hoe in Amsterdam mede met inzet van symbolen (als de brief van Spinoza aan Lodewijk Meijer in de Amstel tijdens het lichtfestival dat eindigde de dag waarna een tulp naar Spinoza werd genoemd) getoond wordt, hoe Europa, geconfronteerd met terrorisme en extremisme, Baruch Spinoza nodig heeft! Diens naam hoor je steeds vaker noemen.
Inutilis scientia Spinozana [187] artistieke indruk van Uriël Da Costa
Gisteren verscheen op The Canadian Jewish News een stukje van Jonathan L. Milevsky over "Uriel Da Costa’s path off the derech" [afdwaling van het pad]. Het werd geïllustreerd met deze "Artist's rendering of Uriel Da Costa" die waarschijnlijk genomen is van de cover van het boekje Uriël da Costa van Yoshuah Barjitzchak in de serie "Helden van de geest" (Kruseman, 1962) dat op 29 juni 2012 2x door dit blog naar internet werd gebracht [blog en blog].
Zo zie je maar eens hoe dit blog bijdraagt aan de verspreiding van ons cultureel erfgoed...
Lees verder...Boeiende bespreking van Yitzhak Y. Melamed's Spinoza’s Metaphysics
De Jewish Review of Books, Winter 2016, heeft onder de titel "Re-Intoxicated by God," een uitgebreide en zeer interessante bespreking door Micah Gottlieb van het boek van Yitzhak Y. Melamed, Spinoza’s Metaphysics: Substance and Thought. [Oxford University Press, 2013 - toc & Introduction van Melamed’s boek [PDF]]
Gottlieb legt er de nadruk op dat Yitzhak Melamed, die zich inmiddels distantieert van zijn traditionele ultra-orthodoxe joodse opvoeding, wel een diepgaande Talmoedische opleiding gevolgd heeft in het bolwerk van joods orthodoxie in Israël, n.l. Bney Brak. Hij oppert de mogelijkheid dat juist die specifieke Talmoedische gevoeligheid voor teksten en tekstinterpretaties de sleutel zou vormen voor zijn interpretatie van Spinoza. De bespreker behandelt eerst uitgebreid de Spinoza-interpretatie van de – ook joods opgevoede - Harry Austryn Wolfson; vervolgens de kritiek daarop en de eigen Engels-Analytische interpretatie door Edwin Curley, waarop vervolgens Melamed weer zijn kritiek formuleert, waarbij hij lijkt terug te keren tot de pantheïstische interpretatie van Spinoza.
Ik raad lezing van dit informatieve en boeiende review sterk aan. Laat je niet afschrikken doordat de Jewish Review of Books om registratie vraagt. Dat gaat heel simpel en geeft recht op het enige malen per kwartaal inzien van de reviews.
Kort overzicht Britse Spinoza-receptie in de 17e eeuw
Anders dan in
Stuart Brown (Ed.), British Philosophy and the Age of Enlightenment. [Routledge History of Philosophy, Volume 5], Routledge, 2012 -– bookds.google
waaraan Sarah Hutton [Honorary Visiting Professor, Department of Philosophy, University of York, cf.] ook meewerkte, en dat hier en daar een verwijzing naar Spinoza heeft, biedt het volgende recent verschenen boek geheel van haar hand
Sarah Hutton, British Philosophy in the Seventeenth Century. [The Oxford History of Philosophy] OUP Oxford, 2015 – books.en dat google – review in NDPR
behalve eveneens hier en daar een verwijzing naar Spinoza, ook een aparte paragraaf waarin de receptie van Spinoza in Groot-Brittannië kort behandeld wordt. Dit nuttige korte overzicht neem ik hier graag in dit blog over (zonder de verwijzingen naar de voetnoten; daarvoor verwijs ik naar het boek zelf):
Lees verder...V Colóquio Internacional Benedictus de Spinoza
Vanaf morgen, 18 t/m 22 januari, zal aan de Universidade Estadual do Ceará (UECE) in Brazilië, voor de 5e maal een Colóquio Internacional Benedictus de Spinoza plaats vinden. [Cf.] Zo blijkt uit deze tweet met flyer van uitgeverij Autêntica die bij deze gelegenheid terecht z’n Spinoza-boeken onder de aandacht brengt.
Nieuw boek van Charles Ramond
Als u Charles Ramond in het zoekvenster ingeeft, verschijnen meerdere hits naar boeken of bijdragen aan boeken van hem. Recent verscheen van deze docent aan de Faculteit Kunsten, filosofie en esthetiek aan de Université Paris-8, die zich bepaald niet alleen met Spinoza bezig houdt:
Charles Ramond, Spinoza contemporain - Philosophie, éthique, politique. Editions L'Harmattan, 2016
Comment Spinoza peut-il être encore aujourd'hui notre « contemporain » ? Ces études proposent plusieurs types de réponses à cette question au cœur des relations entre la philosophie et son histoire. C'est d'abord la persistance d'un dialogue entre les philosophes contemporains et Spinoza. C'est surtout une vision de la politique selon l'extériorité, l'immanence et la loi quantitative du « compte ». La démocratie comme « régime absolu » (Spinoza) est encore devant nous.
Het is ook al op books.google in te zien, maar jammer dat daar (noch bij de uitgever) de volledige inhoudsopgave te zien is. Als die wellicht door de AAS zal worden gegeven, haal ik die voor de mogelijk geïnteresseerden hier later alsnog naar binnen.
Lees verder...Jonathan Lear op de Spinoza Leerstoel 2016
In het tweede semester van het academisch jaar 2015-2016 zal Jonathan Lear de Spinoza Leerstoel 2016 bekleden. In het kader daarvan zal hij de gebruikelijke twee Spinoza Lezingen houden die daarna als boekje zullen worden uitgegeven door uitgeverij Van Gorcum.
Het betreft een inmiddels al jarenlang (n.l. 21 jaar, cf.) bestaande traditie aan de Afdeling Wijsbegeerte van de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. De Spinoza Lezingen die open staan voor een breed publiek en vrij toegankelijk zijn, zullen worden gehouden op
donderdag 10 maart 2016 om 20:15 uur in de Aula over: ‘Ironic Anthropos’ [hier méér info in 't Engels resp. in 't Nederlands]
donderdag 24 maart 2016 om 20:15 uur in de Agnietenkapel over: "The Unconscious and the Meaning of Life" [hier méér info in 't Engels resp. in 't Nederlands]
Lear doceert aan de Univ. van Chicago [hier zijn webpagina waarop, behalve de verwijzing naar de Spinoza Chair, niets over Spinoza te vinden is]
Spinoza bij WikiHow
Hoe lang het al bestaat, weet ik niet, maar zojuist ontdekte ik (via google-afbeeldingen) dat er "WikiHow" bestaat, waarin allerlei tips worden gegeven How to do anything, b.v. over "hoe filosoof te worden" en zelfs "How to Become a Western Philosophy Guru." [wikihow]. Dat laatste zou je zogenaamd in 9 stappen kunnen bereiken, stappen die je echter voorstellen vele tientallen boeken van filosofen te lezen. Te beginnen bij de Meditaties van Descartes, via Plato, Locke, Hume, dan pas Spinoza's Ethica en zo verder via Voltaire, Kant en tenslotte allerlei werken uit de 20e eeuwse continentale en analystische filosofie. Ach, of dat alles nu echt zo nuttig is? Grappig is het wel. Ik moet er uiteraard even op wijzen. En de afbeelding hier naar binnen halen.
Doop van de Spinoza-tulp
Vanmiddag omstreek 12:45 uur werd op de Dam in Amsterdam bij gelegenheid van de Nationale Tulpendag, de nieuwe Tulipa 'Spinoza' gedoopt. Op de twitterpagina van de Amsterdamse wethouder Kajsa Ollongren verschenen zojuist daarvan deze foto's die ik hierbij retwteet, zodat er nu hier en straks ook op #spinoza over te lezen is:
Toespraakje over thema "Europa" vlak voor de doop
Vlnr: Arjan Smit, voorzitter Stichting Tulpen Promotie Nederland,
Kajsa Ollongren, locoburgemeester en wethouder economische zaken, zee- & luchthaven, kunst en cultuur van Amsterdam
Bert Koenders, minister van Buitenlandse Zaken
en van de doop
Lees verder...
Panspinozisme
Bij herlezing van het “Woord vooraf” door Wiep van Bunge bij het boek van Henri Krop, Spinoza. Een paradoxale icoon van Nederland (2014), viel mij de passage op: “Zonder te vervallen tot wat wel ‘panspinozisme’ is genoemd, laat Krop overtuigend zien… enz.” Nu kun je je bij panspinozisme meteen wel voorstellen wat ermee bedoeld zal zijn, maar komt die term vaker voor? En zo ja, wat wordt er dan zoal mee aangeduid?
Dus het zoekwoord ingegeven in Google. En dan vallen twee dingen op: 1. je krijgt nog geen pagina aan resultaten (Google zegt ‘5’ maar geeft er ‘7’) en 2. Bovenaan wordt een link naar dit blog van Spinoza.blogse gegeven, waarin te lezen is: “in dezelfde jg [van De zeventiende eeuw] besprak Th. Verbeek: W. Klever. Mannen rond Spinoza (1650-1700). Presentatie van een emanciperende generatie [Hilversum, Verloren, 1997]. HIj verzint er de typering "Klevers panspinozisme." [Hier] Als je op ‘hier’ klikt, blijkt dat die bespreking niet meer gegeven wordt, indertijd blijkbaar wel, anders had ik van de typering "Klevers panspinozisme" niet geweten.
De tweede hint is naar een masterscriptie waar ik zo op terugkom.
In de andere hits blijkt het steeds te gaan om de ‘strategie’ van Bayle om overal in de geschiedenis sporen van een soort pan-spinozisme op te sporen. Zo vind je
Lees verder...Burgemeester Van der Laan: "Spinoza is in Amsterdam nogal een heilige"
De gemeente Amsterdam heeft de eigenlijk al gepensioneerde David Kenning ingehuurd als adviseur terrorismebestrijding. Eberhard van der Laan vertelde vanavond in De Wereld Draait Door, na de in de kop gedane mededeling, dat David Kenning radicaliserende mensen aanpakt “met het gedachtegoed van Spinoza!"
Elders vertelt Kenning: “ Spinoza, is a ghost in my life. I spent five years of my life researching his writings - he'll never leave me now.” [cf.] Komt 't dan even goed uit dat Spinoza in Amsterdam nogal een heilige is?
Lees in NRC-Next over David Kenning. De expert in de bestrijding van jihadisme vindt dat het Westen zich blindstaart op de radicale islam.
Brief aan Raadscommissie "Aanscherping Aanpak radicalisering A'dam" -met iets over David Kenning [PDF]
De brief die Leibniz verzond aan Spinoza te Amsterdam werd bezorgd bij Spinoza in Den Haag
In zijn bespreking van de toen pas uitgekomen Spinoza, Briefwisseling [in Amersfoortse Stemmen, 59 (1978), p. 63-64] gaf J.G.van der Bend, toen directeur van de ISVW, de volgende anekdote:
Als besluit van deze bespreking moge dienen het vermelden van een voorval tijdens de Spinoza-herdenking op 21 februari 1977 in Den Haag. Bij die gelegenheid overhandigde een vertegenwoordiger van de hoofddirectie van de PTT de eerste Spinoza-zegel aan de eigenaar van het Spinozahuis aldaar (Stichting Monumentenfonds Den Haag). Hij citeerde daarbij een brief van Spinoza. Leibniz had namelijk in 1671 vanuit Mainz aan Spinoza een brief gestuurd, waarin hij hem vroeg naar zijn onderzoekingen op het gebied van de dioptriek. Die gegevens zou hij in een brief kunnen meegeven aan een zekere heer Diemerbroeck. Spinoza antwoordde: 'De heer Diemerbroeck woont hier niet. Ik ben dus gedwongen deze brief aan de gewone bode mee te geven. Ongetwijfeld kent ge wel iemand hier in Den Haag die de zorgen voor onze brieven op zich wil nemen. Hem zou ook ik willen kennen, opdat onze brieven gemakkelijker en veiliger verzonden kunnen worden.' In die tijd was, aldus de PTT-vertegenwoordiger, postverzending blijkbaar nog niet zo gemakkelijk en veilig als in onze dagen. In zijn dankwoord herinnerde de ontvanger van het geschenk er aan, dat in de 17e eeuw de post toch wel zeer diligent en attent was. Immers: Leibniz had de brief geadresseerd aan: 'Monsieur Spinoza, Medecin tres celebre et philosophe tres profond á Amsterdam' Maar Spinoza woonde al tien jaar niet meer in Amsterdam. Via Rijnsburg en Voorburg bevond hij zich sinds 1669 in Den Haag. Toch kwam Leibniz' brief in goede orde bij hem aan. Dus toch een compliment voor de 17de eeuwse posterijen.
J.G. van der Bend.
Deze opmerkelijke postbezorging is mogelijk een indicatie voor de wellicht in 1671 al grote beroemdheid, c.q. beruchtheid van Spinoza – ook bij de posterijen.
_________________
In dit blog van 12-07-2008 méér over de uitgifte van de Spinoza-herdenkingszegel in 1977
Lees verder...Maximilian Herer (1907 - ?) schreef over Spinoza een "zeer origineel" (Stenzel) "idealistisch" (V.d Bend) boek
Maximilian Herer schreef: Spinoza: Die Philosophie der Wahrheit und der Erkenntnis. Jerusalem: Israel University Press, 1971. - 324 pp.
Het aantreffen van een cover van het boek dat op ebay aangeboden wordt, werd aanleiding voor pogingen om iets meer over de auteur te weten te komen. Dat viel nog niet mee: Google geeft – zoals steeds - vooral hits van plaatsen waar over het boek wordt gemeld, maar nauwelijks naar plekken waar iets over de auteur wordt meegedeeld. En die zijn er ook niet veel.
Enige sporen zijn te vinden in het Brunner-boek van Jürgen Stenzel: Philosophie als Antimetaphysik: zum Spinozabild Constantin Brunners [Schriftenreihe der Spinoza-Gesellschaft Band 10. Königshausen & Neumann, 2002 – books.google]. Daaruit blijkt dat Maximilian Herer behoorde tot de Brunner-kring van de arts Lothar Bickel in Boekarest. Toen die kring in 1950 uiteenviel (Bickel ging naar Canada) volgde Herer een ander lid van die kring, Israel Eisenstein, naar Palestina. Daar kwam hij in nauw contact met de Brunnerkring in Tel Aviv. En in Jerusalem verscheen dan een flink aantal jaren later wat Jürgen Stenzel noemt “seinen sehr originellen Buch Spinoza. Die Philosophie der Wahrheit und der Erkenntnis” [p. 440, zie over Bickel ook hier].
Lees verder...Spinoza's filosofie: anti-theologie of toch nog teveel theologie?
Een terugblik op enige recente blogs doet deze vraag bij mij opkomen.
In het blog van 11 januari 2016, “Spinoza's Metaphysik als Anti-Theologie (Manfred Walther)”, wees ik (daarop gewezen door Paul Juffermans) naar de dissertatie van Manfred Walther uit 1971 die deze titel droeg. In dat blog bracht ik een aantal van Spinoza’s omkeringen van een aantal centrale theologische noties.
In het blog van 2 januari 2016, “Nieuwe studie over Nietzsche die Spinoza zag als: "die ersten Aristokraten in der Geschichte des Geistes", verwees ik naar een zeer gedegen artikel of hoofdstuk van David Wollenberg over Nietzsche en Spinoza, waarin de auteur wat mij betreft overtuigend aantoonde hoe Nietzsche zowel zijn fascinatie als (zeker bij tweede bestudering) als zijn felle kritiek op Spinoza aan lezing van Kuno Fischer [Geschichte der neuern Philosophie, 1. Bd., 2. Teil: Baruch Spinoza, Heidelberg: Basserman, 1865*)]
Lees verder...Niets meer vernomen van 'Spinoza’s Web'
Twee jaar geleden, op 13 januari 2014, maakte het NWO de toekenning bekend van subsidie aan het project van Piet Steenbakkers die met een researchteam het "Het web van Spinoza" in kaart zou brengen. Op het wereldwijde web zou een website worden gewijd aan Spinoza's Web. [Cf. blog van 16-1-2014]. Daarmee zou niet gewacht worden tot het einde van het project: de website zou een ontwikkelingsproject zijn en telkens aangevuld worden.
Daarna leek het even dat er voortgangsberichten zouden komen
[cf. blog] o.a. via twitter.com/TheSpinozaWeb.
Daar kwamen een poos wat weinigzeggende berichtjes, waarmee een jaar geleden
alweer gestopt werd. Sindsdien is er niets meer over vernomen. Met die beloofde
brede informatieve website lijken we vooralsnog te zijn blij gemaakt met een dode
mus.
Deze teleurstelling moet ik twee jaar na dato hier toch even kwijt.
Steven Nadler’s Italiaanse boekje over de ethiek van de Ethica
Italië beschikt nu, misschien wel als enig taalgebied, over een boekje van Steven Nadler over de ethiek van de Ethica.
In 2013 werd Steven Nadler door de filosofieafdeling van de Università Ca’Foscari Venezia uitgenodigd voor een drietal lezingen die zouden gaan over: Good and Evil, The Motivations of Virtue & Benevolence, or The Lives of Others [cf. affiche].
Daarvan is onder redactie van Matteo Favaretti Camposampiero een Italiaanse vertaling gemaakt dat vorig jaar als boekje is uitgegeven:
Steven Nadler, Spinoza filosofo morale [collana Lezioni veneziane di filosofia, Curatore: Favaretti Camposampiero M.]. Jouvence, 12 novembre 2015 - 85 p. [cf. en Amazon]
Italië heeft alles van hem. Zie hier I libri di Nadler Steven of hier Tutti i libri dell'autore Steven Nadler
A.s. zaterdag wordt de nieuwe Tulipa 'Spinoza' gedoopt
Dit bericht hoort uiteraard thuis in de rubriek "Inutilis scientia Spinozana" maar dat laat ik omwille van Amsterdam passeren.
Op zaterdag 16 januari 2016 organiseren de Nederlandse tulpenkwekers voor het vijfde jaar op rij de Nationale Tulpendag. Vanaf die dag, de derde zaterdag van januari, vindt men van de tulpenkwekers branche het weer tijd voor tulpen. Zo’n 100 dagen lang (tot eind april) zal de populairste voorjaarsbloem van Nederland volop verkrijgbaar zijn in de meeste soorten, vormen en kleuren. Om de tulpenkoop te promoten werd deze Tulpendag bedacht. [Beluister desgewenst hierover Arjan Smit van Tulp Promotie Nederland op Youtube]
Op de Dam in Amsterdam wordt een eenmalige pluktuin aangelegd met ruim 200.000 kleurrijke tulpen. Vanaf 13:00 uur mag iedereen gratis een bos tulpen plukken (maximaal twintig) voor een vrolijke lentesfeer in huis. De pluktuin op de Dam moet één groot en vrolijk lentefeest worden.
Doop van de Tulipa ‘Spinoza’
Vanwege het Nederlandse EU-voorzitterschap is als thema
gekozen voor ‘Europa’. Minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders zal om
13:00 uur de Nationale Tulpendag openen. Vlak daarvoor zal de minister samen
met locoburgemeester Kajsa Ollongren de nieuwe tulp 'Spinoza' dopen. Deze naam
is bedacht en voorgedragen door de gemeente Amsterdam. Met de Tulipa ‘Spinoza’ wil de
gemeente Amsterdam één van de grootste Europese denkers eren. Het gedachtegoed
van Spinoza en vooral zijn pleidooi voor de vrijheid van meningsuiting, denken
en godsdienst inspireert de stad Amsterdam.
Tulipa ‘Spinoza’ zou een mooie donkerpaarse tulp zijn van veredelaar Sam Veldboer. Wellicht is het de tulpenteler gelukt de creatieve krachten van de natrura naturans in te zetten om tot een echt nieuwe tulp in de natura naturata te komen. Ik zie uit naar de eerste foto’s van de Tulipa ´Spinoza’ op de sociale media [bv #tulpendag].
Maar als ik dan ontdek [in dit PDF] dat het veredelingsbedrijf in Slootdorp, waarvan Sam Veldboer directeur is, Hybris heet, houd ik even mijn hart vast: als dat maar goed komt. Je kunt ook te hoog grijpen. Ik heb echter alle vertrouwen dat het een mooie tulp zal blijken, want ze hebben bij Hybris mooie exemplaren in de etalage. Daar komt straks dus de Spinoza tussen te staan.
[Info van hier en hier - foto van de Natonale Tulpendag 2015 van hier]
Lees verder...Spinoza's betekenis voor de studie naar de historische Jezus
Precies op de zondag van 6 december 2015 waarop in Amsterdam het symposium gehouden werd over de vraag of de ban die in 1656 tegen Spinoza was uitgesproken al dan niet alsnog ingetrokken kon worden, maakte – na onderzoek door een regionale visitatiecommissie - het landelijke 'generaal college voor de ambtsontheffing' van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) het oordeel bekend dat de Nijkerker dominee Van der Kaaij die de historiciteit van Jezus ontkent, zijn gemeente ‘niet meer met stichting kan dienen’ en daarom niet meer mag preken in zijn kerk. De relatie tussen Edward van der Kaaij en de Vredeskerk zou onmogelijk nog te lijmen zijn, zo vond men. Daarom wordt Van der Kaaij per 1 juni 2016 'losgemaakt' van de kerkgemeente. Hij blijft predikant, maar als hij ergens vast aan de slag wil, zal hij een nieuwe gemeente moeten vinden.
Begin 2015 kwam Van der Kaaij in opspraak vanwege zijn boek De ongemakkelijke waarheid van het
christendom. De echte Jezus onthuld (2014). Daarin stelt hij dat Jezus
nooit op aarde heeft rondgelopen. Alle elementen van het bijbelse verhaal
zouden gebaseerd zijn op mythes uit het oude Egypte.
Van der Kaaij verkondigt een dwaalleer vond de Gereformeerde Bond, de orthodoxe
flank van de PKN. Vanwege zijn boek werd de predikant in januari vorig jaar bij
een interkerkelijke dienst met een gereformeerde kerk van de kansel geweerd. De
problemen waren niet direct ontstaan vanwege dat boek, maar naar aanleiding van
een interview dat ds. Van der Kaaij had gegeven in ‘De Stad Nijkerk’. Dat
interview verscheen kort voor Kerst 2014 onder de in het oog springende kop
‘Historische Jezus heeft nooit bestaan’. Dat was een ‘ongemakkelijke waarheid’
voor degenen die zich opmaakten om de geboorte van het Kind van Bethlehem te
herdenken. En zo ontstonden de 'spanningen' (de gemeente is een smeltkroes van
orthodoxe en meer progressieve protestanten) die zo hoog opliepen, dat in maart
de kerkenraad, het bestuur van zijn lokale gemeente, oordeelde dat ze niet meer
met Van der Kaaij door één deur kon. Van der Kaaij werd – vooralsnog voorlopig –
buitengezet. Ondertussen vielen ook theologen en historici over hem heen. Hij
zou historische bronnen over Jezus niet serieus genoeg nemen en veel te
makkelijk verbanden leggen tussen verhalen. [cf. Trouw, cf. dr. G.
van den Brink, historicus Jan Dirk Snel]
Spinoza's Metaphysik als Anti-Theologie (Manfred Walther)
Vandaag was de eerste dag van de cursus die dr. Paul Juffermans voor HOVO Zuyd in Roermond geeft over “Macht in het denken van Spinoza.” Ik had weer eens zin een cursus bij te wonen én koos deze mede met het doel in deze periode – de cursus zal gaan t/m 21-03-2016 – het boek van Martin Saar, Die Immanenz der Macht weer eens te lezen.
Als ik daar aanleiding toe voel zal ik zeker eens een blog eraan wijden. Vandaag gaf Juffermans een globale samenvatting van een aantal hoofdbegrippen uit het eerste deel van de Ethica. Het accent daarbij lag erop hoe Spinoza vele begrippen uit de Scholastiek gebruikte (al dan niet via Descartes), maar hoe hij daar fundamentele andere inhouden aan gaf en tot een heel ander filosofisch godsbegrip kwam dan dat van scholastiek en van historische religies. Het is allemaal al vaker in blogs voorbij gekomen, maar misschien goed die begripsombuigingen nog eens samen te vatten:
Lees verder...Recente foto's van het Spinozahuis in Rijnsburg
Op 29 december 2015 bracht ene M.L. Watt een bezoekje aan het Spinozahuis in Rijnsburg, waarbij hij foto's maakte met een Nikon D3100. Enige plaatste hij vervolgens op 3 januari 2016 in Italiaanse Wikipediapagina's, waarmee hij ze aan het publieke domein schonk: op Baruch Spinoza en Spinozahuis Rijnsburg. Ik neem ze hier graag over. Ze hoeven geen titel meer, want spreken voor zich.
Lees verder...
Steven Nadler’s Spinoza-essay n.a.v. Charlie Hebdo
Op 7 januari 2016 verscheen op thecritique.com onder deze foto van het Haagse Spinozabeeld bij nacht, een artikel van Steven Nadler getiteld: "Spinoza on Freedom, Toleration & Charlie Hebdo. Finding Support For liberal democratic values in one of history’s most eloquent & forceful defender of freedom of expression."
Immers, "we need to find a philosophical response to the events - the murder of the journalists and artists at “Charlie Hebdo.”
De foto is door Elvin gemaakt op 18 januari 2009 en geplaatst- op Flickr
Diezelfde dag verschenen meer artikelen op thecritique.com, o.a. van Paul Cliteur n.a.v. de Rushdie Affaire. Getiteld: "Go Ghost - Offence, Democratic State duties & Theoterrorism." [Cf.]
Met de term 'Theoterrorism' lijkt het alsof Cliteur de cover van het herdenkingsnummer van Charlie Hebdo heeft voelen aankomen.
Maar ik zie nu dat hij die term al in 2013 gebruikte: The Challenge of Theoterrorism [Cf.], dus misschien is de cartoonist van Charlie Hebdo wel door hem geïnspireerd.
[Het komt wel een beetje over als overkill waar thecritique.com mee komt. Wie gaat dat allemaal lezen?]
Inutilis scientia Spinozana [186] beeldhouwer Frans Stracké (1820 - 1898) ontwierp een standbeeld voor Spinoza dat niet werd uitgevoerd
De beeldhouwer Frans Stracké werd geboren in het Duitse Dorsten. Zijn vader was de kunstschilder en beeldhouwer Ignatius Johannes Stracké. Frans en zijn oudere broer Johan Theodor/ Jean Theodore (1817 - 1891) ontvingen hun artistieke opleiding van hun vader. Vanaf 1842 woonde het gezin in Arnhem, waar Frans aan de werkplaats van zijn vader verbonden was en vooral religieuze beelden maakte. Van 1852 tot en met 1870 was hij tevens leraar boetseren aan het Arnhemse Teeken- en Bouwkundig Genootschap Kunstbeoefening. Gedurende de periode van 1868 tot 1889 was Stracké werkzaam bij de Academie voor Schone Kunsten in Amsterdam als docent beeldhouwkunst. [Vnl. Wikipedia]
Hij was één van de kunstenaars die een ontwerp voor een Spinoza-beeld indienden op uitnodiging van het door Johannes van Vloten (1818 – 1883) opgerichte Spinoza- comité dat het oogmerk had om tot een standbeeld voor Spinoza te komen [cf. blog]. Het werd uiteindelijk het in 1880 in Den Haag onthulde standbeeld van de Franse beeldhouwer Frédéric Hexamer.
Er waren echter méér ontwerpen ingediend. Daarover is te lezen in "EEN VAAN DES OPROERS" - Het Spinoza-standbeeld te ‘s-Gravenhage. Enkele aspekten van de totstandkoming belicht [Scriptie MO.A. Geschiedenis Haagse Hogeschool N. Tom juni 1988 - PDF - waaruit deze afbeelding]. Uit die scriptie het volgende:
“Het jaarverslag [van de Ver. Het Spinozahuis] over april 1906 / mei 1907 meldt: "Van den Heer A. Verwey ontvingen wij het proefstuk, dat de heer Stracké eertijds bij gelegenheid van de oprichting van Spinoza's standbeeld had ontworpen, ten geschenke;.."Een afbeelding van dit ontwerp staat afgebeeld in een artikel van Mr. J.E. Banck dat hij over de beeldhouwer Stracké schreef in het tijdschrift Eigen Haard. Dit beeldje is thans niet aanwezig in Rijnsburg noch in 's-Gravenhage.”
De broer van Frans, Jean Theodore Stracké, ontwierp in 1872 het bronzen standbeeld van Boerhaave dat aan de Rijnsburgerweg in Leiden staat. Het had ƒ 11.506,- gekost, waarvan beeldhouwer Stracké slechts ƒ 1500,- zou hebben ontvangen [zo is te lezen in diezelfde scriptie].
Hierna een aantal voorbeelden van de beeldhouwwerken van Frans Stracké:
Lees verder...Een boek over Spinoza's 'universele animisme'
Een consequentie van Spinoza’s parallellisme is dat hij tot een universeel
animisme komt, moet komen. Dat algemene animisme moet niet opgevat worden alsof
alles denkt (over een soort brein beschikt), maar betekent dat er van alles in
God of de natuur een adequaat idee bestaat. Spinoza drukt er de principiële
intelligibiliteit van de werkelijkheid mee uit: we kunnen God of de natuur
kennen, omdat die ‘kennis’ (ideae) al in de natuur vervat zit(ten).
Leibniz heeft beschouwingen gewijd over een universele geest (esprit), bij Spinoza
vindt je die niet. En er is zeker geen aanleiding om bij Spinoza iets als een ‘universeel
(zelf)bewustzijn’ aan te nemen. Er wordt op dit punt erg veel beweerd of
aangenomen. Iemand die hiernaar uitvoerig studie heeft gedaan is Renée
Bouveresse.
Renée Bouveresse-Quilliot est une philosophe française. Ancienne élève
de l'ENS, agrégée de philosophie, docteur en philosophie et psychologie, elle
est actuellement maitre de conférence à l'Université de Bourgogne. Elle
travaille notamment sur la pensée de Wittgenstein et de Karl Popper, la
critique de la psychanalyse et l'esthétique. Elle est considérée comme une des
spécialistes françaises de Karl Popper [Cf hier en bij Wikipedia].
Ze hield zich ook uitgebreid met Spinoza bezig; zie overzicht bij WorldCat en bij haar uitgever Vrin. Hier gaat het uiteraard om haar Spinoza-studie en wel i.h.b.
Renée Bouveresse, Spinoza et Leibniz: l'idée d'animisme universel: etude suivie de la traduction inédite d'un texte de Leibniz sur l'Ethique de Spinoza et d'un texte de Louis Meyer. Vrin, 1992 - 335 pagina’s - books.google
Lees verder...
Zit Spinoza wel goed begrepen in de 'Soul Machine'
Tussen de vele boeken van neuro-wetenschappers en – filosofen, vaak als brein-boeken te typeren, verscheen vorig jaar dit boek dat zich ten doel stelt om te schetsen hoe het huidige denken over de lichaam-geest-problematiek (alsof daar consensus over zou bestaan) ontstaan is:
George Makari, Soul Machine: The Invention of the Modern Mind. W.W. Norton & Company, 2015 – books.google
Hij behandelt de debatten die tussen 1660 en ongeveer 1815 gehouden zijn over wat (onze) geest is en over de verhouding tussen geest en lichaam – hoe in deze periode eigenlijk 'de moderne geest' is uitgevonden. Hoe de twee verschillende concepten van de geest – als ziel en als machine – steeds uiteen getrokken en dan weer verzoend werden. Kwesties die aan de orde komen zijn o.a.: Is ‘geest’ een noodzakelijke theorie waar zonder we niet zouden kunnen? Is het een taalspel of gaat het uiteindelijk om iets fysieks, of betreft het niet meer dan een diepgeworteld vooroordeel? Volgens hem was Spinoza degene die de geest naturaliseerde, kwam Locke met de hypothese over ‘thinking matter’, algemener gezegd kwam de theorie op van de belichaamde geest (the embodied mind), totdat door vele of misschien wel de meeste tegenwoordige cognitiepsychologen en neurowetenschappers de geest wordt vereenzelvigd met het brein of eventueel het hele lichaam. Hij schrijft:
Lees verder..."Beaujolais, worst en Spinoza voor iedereen"
Aan de vooravond van de herdenking van één jaar na Charlie Hebdo in La Presse+ en vandaag opnieuw geplaats op La Presse Chroniques verscheen een column van Rima Elkouri, “La meilleure arme contre le fanatisme,” waarin ze er op wijst, zoals wel meer commentatoren hebben gedaan, dat het beste niet met haat en geweld, maar het beste met een kritische geest en humor gereageerd kan worden. Daarbij verwijst ze naar de leuze “Beaujolais, saucisson et Spinoza pour tout le monde” welke op een bord geschreven werd dat na de aanslagen in Parijs in de buurt van Bataclan werd geplaats.
Toen ik de leuze in Google ingaf, bleek dat Peter Vermaas, de correspondent van NRC Handelsblad in Frankrijk, op 21 november er bovenstaande foto van had getwitterd.
Inutilis scientia Spinozana [185] Nederland heeft geen (basis)Spinozaschool meer - Frankrijk wel
We kennen het Spinoza Lyceum in Amsterdam. Maar vroeger kende Nederland ook andere, lagere, schooltypen die de naam van Spinoza droegen. Maar die tijd is voorbij.
Hilversum kende een Openbare Spinoza school, maar die fuseerde in 1996 met andere scholen tot de huidige De Dubbeldekker aan de Oude Amersfoortseweg 196, Hilversum (dat was eerder het adres van de Spinozaschool) [als fusiepartners kom ik diverse namen tegen, de Thijsseschool [PDF], De Scholekster [cf.], de Chr. Aart Verheulschool [cf.] dat laat ik zitten; de website van De Dubbeldekker heeft er niets over]
Amsterdam had de Spinozaschool (voor MULO), aan de Karl du Jardinstraat [cf.], maar over de verdere lotgevallen is verder niets meer te vinden.
Ook Utrecht had in West de Spinozaschool (voor MAVO], aan de Cervanteslaan 1 [cf.] – een ontwerp van architect Schenk [cf. Centraal Museum]. Zie deze foto van het Utrechts Archief, zonder datum
Lees verder...Zet de SF-auteur Samuel R. Delany ons een "significantly updated Spinoza" voor?
Dit boek heb ik niet gelezen, maar ik maak graag een blog over wat ik erover tegenkwam, want via de hoofdpersoon, Eric Jeffers, blijkt Spinoza uitgebreid aan de orde te komen in
Samuel R. Delany, Through the Valley of the Nest of Spiders. Magnus Books, 2012
Samuel R. Delany woont in New York City, doceert aan de Temple University en schreef meerdere boeken waarvoor hij de William Whitehead Memorial Award ontving voor zijn levenslange bijdrage aan de lesbian and gay literature.
De blurb van Through the Valley of the Nest of Spiders maakt haarscherp duidelijk dat het boek —explicit, poetic, philosophical, and, yes, shocking—propels readers into a gay sexual culture unknown to most urban gay men and women, a network of rural gay relations—with the twist that this one is supported by the homophile Kyle Foundation, started in the early 1980s by a black multi-millionaire, Robert Kyle III, to improve the lives of black gay men. In 2007, days before his seventeenth birthday, Eric Jeffers’ stepfather brings him to live with his mother, who works as a waitress in the foundering tourist town of Diamond Harbor on the Georgia coast. In the local truck stop restroom, on his first day, Eric meets nineteen-year-old Morgan Haskell, as well as half a dozen other gay men who live and work in the area. The boys become a couple, and for the next twenty years labor as garbage men along the coast, sharing their lives and their lovers, learning to negotiate a committed open relationship. For a decade they manage a rural movie theater that shows pornographic films and encourages gay activity among the audience. Finally, they become handymen for a burgeoning lesbian art colony on nearby Gillead Island, as America moves twenty years, forty years, sixty years into a future fascinating, glorious, and — sometimes — terrifying. [Amazon]
Lees verder...Over "Spinoza in Love" & reading "Spinoza with love"
Spinoza
in Love, 2015 © Zachary Lloyd
Deze afbeelding maakte Zachary Lloyd [New School for Social Research - MA Philosophy] bij zijn intrigerende tekst "Spinoza in Love", die gisteren op publicseminar.org verscheen.
Een interessant stuk, duidelijk geschreven door iemand die niet zomaar ook eens wat over Spinoza gehoord heeft, maar die kennelijk een diepgaande studie van de Ethica gemaakt heeft – en met name van het derde deel over de affecten en in het bijzonder gaat hij in op de beroemde en intrigerende passage over de jaloezie [3/35 + 35s].
Hij noemt het een aangrijpend en nogal verontrustende sectie, waarin hij de man – niet de denker – ontwaart met zijn eigen lijden, herinneringen en… liefdes. “What we find [..] is Spinoza the spurned lover following a logic of desire. Such a logic nevertheless remains true to Spinoza’s intentions and his project as a whole if only we keep in mind that desire is “man’s very essence, insofar as it is conceived to be determined, from any given affection of it, to do something.” (IIIDef. Aff.1)
Ik verwijs graag naar dat blog, waarvan ik hier de slotalinea citeer:
Lees verder...Charlie Hebdo lijkt Spinoza goed te hebben begrepen
wat betreft de ontologie van de werkelijke agens... de Dei actuosa essentia... of zouden ze teveel naar Pierre Bayle hebben geluisterd?
Lees verder...
Inutilis scientia Spinozana [184] "the most likely to present a faithful image of the real Spinoza"???
Over het aan Wallerant Vaillant toegeschreven schilderij dat Spinoza zou voorstellen, waarvan dit een zwartwitrepoductie is, had ik op 9 oktober 2011 het blog: “Het ten onrechte aan Wallerant Vaillant toegeschreven schilderij dat Spinoza moet voorstellen.” Ik deed daar het verhaal over wat Ernst Altkirch in zijn Spinoza im Porträt (1913) erover beweerde en vervolgens wat Rudi Ekkart er in "Spinoza in beeld: het onbekende gezicht" [in: De steen vliegt/A stone in flight, Arti & Amicitiae, Amsterdam, 1997] over schreef. Van beide toeschrijvingen bleef geen spat heel. Ik ga dat niet herhalen – het is in genoemd blog na te lezen.
Op zijn geboortedag, 24 november, wijdde de Linda Hal Library
in 2014 een webpagina
aan de “Scientist of the Day - Baruch Spinoza.” Dat is alweer even terug, maar
ik zag het vandaag pas.
Drie portretten worden er getoond: het Wolfenbbütteler-, het Opera-portret en
dat aan Wallerant Vaillant toegeschreven schilderij.
Wanneer heb je een Spinozabeeld?
Dat is de vraag waar elke kunstenaar voor staat die een beeld van Spinoza wil maken.
Liesbeth Simpelaar, van tekstbureau Philo, volgde een cursus beeldhouwen en begon meteen aan een beeld van klei dat Spinoza moest worden. Haar broer had haar blijkbaar om een Spinoza-beeld gevraagd. En zo begon ze aan het avontuur: het maken van een beeld waar je ‘Spinoza’ in kunt zien.
Ze plaatste 1 januari 2016 op haar website een blog, getiteld: “De wording van een Spinozabeeld.” Daarop geeft ze een impressie van haar praktische doe-zoektocht om tot een Spinozabeeld te komen.
Leuk vond ik om te zien dat ze een link geeft naar mijn blog, waarin ik vele beelden van Spinoza heb verzameld. Veel kunstenaars laten zich inspireren door de waarschijnlijk meest gelijkende Spinoza-afbeeldingen [cf.], maar sommigen werken geheel vanuit hun hoop op inspiratie of eigen intuïtie.
Van de foto's die ze op haar website plaatste, neem ik er een waarbij ik het meest het gevoel krijg: ja daar zie ik wel iets van Spinoza in...
Lees verder...
Spinoza in Paul Bourget’s roman Le Disciple (1889)
Deze roman was mij niet bekend en het zal ook wel nooit tot lezen ervan komen, maar uit wat ik erover tegenkwam kan, ja moet ik dit blog samenstellen.
Het begon bij wat ik las bij Pierre-François Moreau, "Spinoza's Reception and Influence," in Genevieve Lloyd (Ed.), Spinoza: Critical Assessments, Volume 4. The reception and influence of Spinoza's philosophy. Taylor & Francis, 2001 – books.google. Daarin deze alinea over op Spinoza georiënteerde literatuur in de 19e eeuw, waarvan uit Duitsland Auerbach's Spinoza. Ein Denkerleben (1838) zeer bekend is, maar het volgende werk uit Frankrijk mij althans niet bekend was:
“In France, Spinoza played the role of the bad teacher — or rather, of one of the bad teachers (with Taine) — in Le Disciple (1889), the novel of the traditionalist Paul Bourget, inspired by a contemporary news item. The hero is a modern philosopher whose whole life consists in one word: thought. He systematically prohibits charity to himself because he believes, like Spinoza, that "pity in a wise man who lives by reason is bad and useless." He detests Christianity as an illness brought on by humility. He relies on Darwin (but with reference to Spinoza) for the idea that "the moral universe reproduces exactly the physical universe and that the former is only the painful and ecstatic consciousness of the latter." We can surmise the morality of the tale: Such a philosophy leads to assassination on the part of the student who applies too well the teacher's maxims. That the teacher is elsewhere described as someone "very sweet" is not an extenuating circumstance; Bourget is concerned with showing that even virtuous atheists are still worse than other individuals.”
Lees verder...Nathan Lopes Cardozo gaat onverdroten verder
De ‘kruistocht’ van rabbijn Nathan Lopes Cardozo voor opheffing van de ban, opdat Spinoza, “a secular tzaddik,” beter bestreden kan worden, gaat door. [Cf. eerder blog]
Gisteren verscheen een herziene versie van de toespraak die
hij tijdens het symposium in De Rode Hoed hield, in z’n geheel nog eens op de
website van het Jewish Book Review met daarbij een link naar een site waar zijn toespraak beluisterd kan worden [cf.].
En op 31 december 2015 verscheen dezelfde tekst in The Jerusalem Post [cf.].
Ondanks zijn “verheven en ongeëvenaarde filosofische ideeën” op veel terreinen, was Spinoza volgens Lopes Cardozo een onwetende wat betreft het jodendom. Hij heeft waardering voor de Ethica, maar heeft grote moeite met de Tractatus Theologico Politicus – zoals het meestal bij joden toegaat.
Waarschijnlijk heeft hij niet in de gaten hoe onlogisch hij soms klinkt: zegt hij dat Spinoza geen kaas gegeten had van de Talmoed en het ware jodendom niet kende, maar kan hij hem vervolgens verwijten dat hij “partly out of ignorance and partly against his better knowledge” z’n beweringen over het jodendom deed.
Lopes Cardozo kan vrijuit al die dingen schrijven. Waarvoor dan de ban opgeheven moet worden is een raadsel – of is alleen te verklaren uit een betwistbare overtuiging, n.l. dat de roem van Spinoza helemaal voortkomt uit de ban alleen - niet uit z'n filosofie. Hij heeft het opheffen van de ban dus nodig om de betekenis van Spinoza te kunnen terugdringen.
Nieuwe studie over Nietzsche die Spinoza zag als: "die ersten Aristokraten in der Geschichte des Geistes"
Vorig jaar verscheen in een nieuw, vijfde, deel in de serie bij de Duitse uitgever Walter de Gruyter, “Nietzsche Today,” een uitgebreid hoofdstuk over Nietzsche over Spinoza, waar ik graag op wijs:
David Wollenberg, “Power, Affect, Knowledge: Nietzsche on Spinoza,” in: João Constancio, Maria Joao Mayer Branco & Bartholomew Ryan, Nietzsche and the Problem of Subjectivity. Walter de Gruyter GmbH & Co KG, 2015, p. 65-94 – books.google
De auteur geeft op zijn pagina bij academia.edu alleen een beginstukje van zijn hoofdstuk, dat ik hier overneem:
Spinoza is not a philosopher who many readers immediately associate with Nietzsche. The two may even appear as bookends to the rationalist enlightenment project. Spinoza once asked, "who but a desperate and insane person would want to say farewell to reason?"; Nietzsche is sometimes considered to have made precisely such a valediction. Spinoza wrote his great work, the Ethics, in a 'geometric order,' a tightly-constructed philosophic system of propositions and demonstrations; Nietzsche consistently attacked such systems as manifestations of calcified thinking and even intellectual cowardice. Spinoza's political thinking calls for the creation of a strong, even absolute, state; Zarathustra refers to the state as "the coldest of all cold monsters."
However despite these differences and others, Nietzsche embraced Spinoza as a fellow member of "die ersten Aristokraten in der Geschichte des Geistes."
Lees verder...Spinoza en de autonome natuur
De schrijver Nathan Schneider, momenteel visiting assistant
professor of media studies at the University of Colorado Boulder, schreef eind
vorig jaar (wat klinkt dit alweer lang geleden…) een column met de
titel: “How much does it matter whether God exists? [Cf.]
Ik zou zeggen: It does matter which God exists.
Iets dergelijks zegt de columnist ook. Hij vergelijkt het godsbewijs van Anselmus met dat van Spinoza en zegt van de laatste: "he took the reasoning but mostly put aside the God." En realiseert zich dan: "the difference was in the kind of God they had in mind."
In dit blog signaleer ik een paar recent verschenen boeken die een verschillende insteek, maar toch raakvlakken hebben, daar ze beide teruggrijpen op oude, antieke tijden en hun relevantie voor onze tijd. ‘t Thema zou je kunnen omschrijven met: “Hoe God verdween uit de natuur.” Anders dan het boek dat ik onlangs besprak, Benjamin Lazier’s God Interrupted, die het a.h.w. 'twee kanten op' van die beweging besprak, enerzijds de terugtrekkende beweging richting ver weg, van de afwezige God van het gnosticisme en het deïsme, anderzijds de God die geheel in de natuur opging, zoals in het pantheïsme en bij Spinoza. Bij Carolyn Merchant vind je niets over die eerste lijn, alleen over de tweede, in haar boek waarin ze uitgebreid Spinoza aan de orde stelt:
Carolyn Merchant, Autonomous Nature: Problems of Prediction and Control From Ancient Times to the Scientific Revolution. Routledge, 2015 – books.google
Autonomous Nature investigates the history of nature as an active, often unruly force in tension with nature as a rational, logical order from ancient times to the Scientific Revolution of the seventeenth century. Along with subsequent advances in mechanics, hydrodynamics, thermodynamics, and electromagnetism, nature came to be perceived as an orderly, rational, physical world that could be engineered, controlled, and managed. Autonomous Nature focuses on the history of unpredictability, why it was a problem for the ancient world through the Scientific Revolution, and why it is a problem for today. The work is set in the context of vignettes about unpredictable events such as the eruption of Mt. Vesuvius, the Bubonic Plague, the Lisbon Earthquake, and efforts to understand and predict the weather and natural disasters. [..]
Lees verder...Nieuwe kritische gids bij de Ethica aangekondigd
Naast Spinoza's Theological-Political Treatise: A Critical Guide [eds. Yitzhak Y. Melamed & Michael Rosenthal. Cambridge: Cambridge University Press, 2010 - cf. blog] zal er ook gaan verschijnen
Yitzhak Y. Melamed (ed.), Spinoza’s Ethics: A Critical Guide (Cambridge: Cambridge University Press, forthcoming), aldus blijkt uit de 1st draft die Yitzhak Y. Melamed enige dagen geleden naar academia.edu uploadde van zijn hoofdstuk:
“The Causes of Our Belief in Free Will: Spinoza on Innate, Necessary, and yet False Cognitions”
Dit komt dus bij de eerder verschenen
Don Garrett (Ed.), The Cambridge Companion to Spinoza [Cambridge University Press, 1995]
Olli Koistinen (Ed.), The Cambridge Companion to Spinoza's Ethics (2009).
Ja, het werd hoog tijd dat ook nog eens zo’n Critical Guide verschijnt, vooral daar de al bijna eeuwen geleden aangekondigde Michael Della Rocca (Ed.), Oxford Handbook of Spinoza almaar uitblijft [cf. blog]
Zien welk boek het eerst verschijnt... (hoewel het uiteraard geen wedstrijd is).
Andre Santos Campos (Ed.), Spinoza: Basic Concepts. Exeter: Imprint Academic, aangekondigd voor 1 december 2015 [cf. blog], schijnt inmiddels verschenen te zijn (hoewel bookdepository het nog niet kan leveren).
Aanvulling 17-02-2016
Meer info en Table of Contents in PDF bij Spinoza Research Network. Inmiddels wordt het door Bookdepository aangeboden voor €78,94, best prijzig.
Morgen zal Robert Misrahi 90 jaar worden
[“Deo volente…” om het Spinozaïsch te zeggen]
De Franse in Spinoza gespecialiseerde filosoof Robert Misrahi is op 3 januari 1926 in Parijs geboren uit joods-Turkse immigranten. Hij studeerde aan de Sorbonne en publiceerde veel over Spinoza en vooral over het bereiken van geluk volgens Spinoza.
In Nederland is hij vooral bekend van zijn naar mijn weten enige in het Nederlands vertaalde werk: 100 woorden over de Ethica van Spinoza [(oorspr.: 100 mots sur l'Ethique de Spinoza), vertaling van Frans van Zetten, uitgeverij Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007. Cf. mijn bespreking in het blog van 28-04-2008]. Hij schreef veel en gaf lezingen over het geluk volgens Spinoza. Zie ook het blog van 31-01-2011: Robert Misrahi: Het geluk volgens Spinoza. En het blog van 14-12-2012 Frans interview met Robert Misrahi.
Op dit Spinoza-blog wil ik deze Franse Spinoza-geleerde graag van harte feliciteren met zijn 90e verjaardag.
Stan Verdult
Lees verder...Een vraag met catatonische toestand tot gevolg
Terwijl ik aan het lezen ben in de cursus over de Ethica die J.H. Gunning Jr. in 1887-1888 gaf (ik zal er binnenkort een blog aan wijden), zag ik dat gisteren de Franse filosoof Didier Karl een blog had: “Spinoza ou le sens de la question.” [Cf.]
Hij schetst hoe Pierre Macherey (1938), de Franse marxistische en poststructuralistische literatuurcriticus en filosoof, bekend van zijn Hegel ou Spinoza (1977), in de jaren ’90 een cursus gaf over de Ethica, die vijf jaar duurde: elk jaar een Ethica-deel waarop telkens een boek volgde onder de titel Introduction à l’Éthique de Spinoza (5 volumes) (1994-1998)
Didier Karl schetst hoe er tijdens de colleges een stilte heerste - een(ijzige? beklemmende?) oorverdovend stilte. Vanuit de studenten kwam geen enkele reactie. Zelfs geen schaduw van een reactie! Er was alleen maar een algehele afatische houding. Een stilte van de kant van de collegevolgers die Macherey af en toe trachtte te doorbreken door niet in het algemeen te vragen:
Lees verder...