Björk - een ware Spinozistische muziekkunstenaar
Gisterenavond zag ik op Canvas
een deel van de documentaire van Louise Hooper over een ontmoeting
tussen de IJslandse 'muzikale vulkaan' Björk en de bejaarde
natuurcineast Sir David Attenborough. De twee zouden elkaars werk al
jaren bewonderen, maar spraken - voor dit programma samengebracht - voor
het eerst met elkaar. Centraal daarbij stond Björks grote project
'Biophelia', waarin ze experimenterend op zoek gaat naar de
raakpunten tussen natuur, muziek en technologie. Grappig vond ik hoe
David Attenborough, die behalve voor natuur ook een passie voor
muziek heeft, op zijn onnavolgbare wijze trachtte uit te leggen hoe
de natuur doordrongen is van de muziek. Dat ging mij wat te ver, maar
leidde toch tot enige boeiende ideeën. Ook bij neuroloog Oliver
Sacks ging de maker langs om over de invloed van muziek op onze
hersenen en ons geestelijk welzijn te horen.
Jammer dat Canvas
niet alle programma's terug laat zien (maar zie hier de trailers over
de "Ground-breaking films that challenge the way we hear and
think about music" op Chanel4).
Hoe dan ook ik raakte onder de indruk van de experimenten van Björk die samenwerking zoekt met de beste en creatiefste IT-specialisten en instrumentenbouwers en ik ging op internet op zoek naar méér informatie over haar en haar composities. En hoe meer ik ontdekte (en er is veel), hoe sterker ik het gevoel kreeg dat Björk, de beroemde IJslandse avant-gardistische, vele instrumenten maar vooral haar stem bespelende singer-songwriter, met haar onderzoekende en eclectische muziekstijl, samengesteld uit mengsels van alternatieve rock, jazz, elektronische dans muziek, én klassieke muziek, te beschouwen is als een ware Spinozistische muziekkunstenaar.
Nog maar weinig ben ik een vergelijking tussen Björk en Spinoza tegengekomen: hier een uitspraak die Miriam van Reijen tegenover Rudi Rotthier deed, zoals te lezen in zijn De naakte perenboom [of stond het daar misschien als een ingelaste mijmering van Rudi Rotthier zelf?]: "Ik las ooit een uitspraak van Toni Amos over Björk. Ze zei: Wij zijn nog aardappelen aan het schillen, terwijl zij in de keuken staat te dansen. Is het dat wat Spinoza onderscheidt van zijn lezers? Hij staat in de keuken te dansen terwijl wij nog moeite hebben met het schillen van aardappelen?"
Dan zijn er een paar half serieus te nemen Spinoza-Björk-connecties in tweets: een van ene Mar Græthe "that's exactly what i adore: seeking profound interconnections between music and philosophy is wondrous! Parmenides is a genius, i say good company; i look forward to hearing Your work! i wonder who's going to be next, Spinoza? or maybe You're going to dance with the Sufis? i'm really curious, i'm all ears, all the best! there is no other Voice like Yours, absolute individuality." [Cf. op Björks_twitter - en er is nog deze tweet]
Ik wil met dit blog een pleidooi
doen om haar muziekproductie als Spinozistisch te annexeren. Als we
dit niet doen, hoe komen we dan ooit aan een eigen Spinozistische
cultuur die het kan opnemen tegen de eeuwenlange kerkmuziek? Zoals uit eerdere blogs blijkt, heb ik er geen enkele moeite mee om Christmas Carols van b.v. het Kings College Choir te embedden, of de spirituele zelfs mystieke muziek van de vorige maand overleden John Tavener.
Want van alles dat tot de Natura Naturata behoort kan en mag genoten worden (los van wat een ander erbij denkt). Maar het voordeel van de op de natuur-geïnspireerde muziek van Björk is dat er, voor zover ik kan nagaan, geen enkele verwijzing naar 'iets transcendents' is (ookal heeft ze het in Thunderbolt live uitgebreid over 'great crazing miracle'). Alles is volstrekt immanent. Daarom is het voor mij Spinozistische muziek.
Hiermee bevind ik mij in het gezelschap van Caitlyn, Eric, Mimi, en Parisa die in een projectje over de visuele representatie van muziek, getiteld "Biophilia-Bjork" op 13 november 2013 de stelling verdedigen: "Biophilia attempts to convey the connection between nature, music, and technology through an engaging and interactive medium," en daarbij een verband zien met Spinoza's natuuropvatting. [Cf. hier]
Om deze zienswijze te promoten haal ik hier enige van haar video's naar binnen. Om te beginnen Björk's optreden op 6 januari 1999 in het National Theatre in Reykjavík
Vervolgens een vijftal scènes, Mutual core, Hollow, Moon, Thunderbolt live & Crystalline uit Biophilia, waarvoor speciaal deze 'zwaartekracht-harpen' ontworpen werden:
In "Mutual Core," recorded by Björk for her seventh album Biophilia, the earth's geology is a metaphor for human relationships. Eruptions and earthquakes, the building of continents, the formation of mountain ranges and oceanic trenches: all are powerful signs of the earth's structure and mechanics. Represented musically by the violent interruption of block rocking beats, video director Andrew Thomas Huang here depicts the push and pull of tectonic plates with anthropomorphized rocks, lava and sand encircling Björk in dance, their psychedelic innards resembling the frayed strands of a Fritz Haeg rug.
Na Mutual core, volgen: Hollow, Moon, Thunderbolt live & Crystalline
Ik begon dit blog met de ontmoeting van Björk met Sir David Attenborough. In 2011 sprak Attenborough een app over Biophilia in
____________
En.wiki over Björks album Biophilia
De term 'biophilia' werd eerder door Erich Fromm gebruikt en door de sociobioloog E. O. Wilson gepopulariseerd in zijn boek Biophilia uit 1984 waarin hij biophilia omschreef als ""the connections that human beings subconsciously seek with the rest of life” & "the urge to affiliate with other forms of life" [Cf.]
