BdSpinoza

Cursus over het Politiek Traktaat

De eerste bijeenkomst van een korte cursus over het Politiek Traktaat van Benedictus de Spinoza bijgewoond. Ik moest er een erg lange reis voor over hebben die nog eens 2x een uur langer duurde wegens werkzaamheden aan het spoor. Ik had behoefte aan nog een cursus bijwonen en daarvoor moest ik helemaal naar Amsterdam.

De cursus werd gegeven in het oude, verwaarloosde, door honderden boventallige leerlingen uitgewoonde gebouw van het Spinozacollege in Amsterdam. Het gebouw werd jarenlang niet onderhouden omdat hiervoor geen geld was, zo was 13 februari te lezen in het Amsterdams Stadsblad. Nu heeft de gemeente toch geld gevonden voor het opknappen van de school. Er wordt nieuw gebouwd en daarna wordt ook de oude school opgeknapt. Een professionele theaterzaal, leerlingenkantine, media- en bibliotheek gaan het gebouw 'nieuwe allure geven'. Eind 2009 moet alles gereed zijn.

Nu zaten wij cursisten van overwegend wat oudere leeftijd in de oude aula op enigszins ongemakkelijke in te krappe opstelling geplaatste stoelen te luisteren naar een betoog van iemand, ooit gepromoveerd op het Politiek Traktaat, die van mening was dat Spinoza niet zo'n duidelijke voorstander van democratie was. Want het laatste hoofdstuk was vanwege zijn overlijden niet af. Als hij het echt belangrijk gevonden had was hij er wel mee begonnen (want had zijn dood uiteraard moeten voorvoelen?). Verder was Spinoza erg negatief over het gewone volk; dat kon te maken hebben met de moord door het gepeupel van de De Witten, maar ook in de TTP schreef hij al negatief over het sterk door emoties geleide volk. En dan, in hoofdtuk XI, zijn negatieve beeld over de vrouwen.

En zo ging het ook in de nabespreking heel veel over Spinoza's vrouwbeeld. Inderdaad was Spinoza niet bezig met vrouwenemancipatie, zoals hij ook niet met de emancipatie van de arbeiders bezig was of zich tegen de slavernij keerde. Dat waren zijn thema's niet. Ja, de knechtschap of slavernij van mensen van hun eigen driften, begeerten en emoties, daar kon je hem voor wakker maken. En voor de functie van de staat om allen in veiligheid te laten leven - beschermd tegen de ongebreidelde gelding van de macht van allemaal zichzelf handhavende en van hun emoties afhankelijke in plaats van door hun rede geleide individuen. Dat was zijn hoofdthema. En dan geeft hij in TTP toch nog een aantal aardige argumenten voor dát en waarom een democratie beter is. Maar ja, als je als spreker vooral  kritiek op Spinoza wilt geven, kijk je daar niet naar - klaar.

Sommigen hadden erg de neiging geen kritiek op Spinoza te dulden en telkens te zeggen dat hij een kind van zijn tijd was. Uiteraard heeft ook Spinoza sterk onder de invloed gestaan van allerlei culturele, dus tijdgebonden aspecten. Geen mens kan op alle fronten uniek zijn, zo iemand zou niemand verstaan, trouwens. Alleen al de taal moet je immers delen met je soortgenoten. Echt interessant is uiteraard waarin hij wel onafhankelijk en uniek was.

Iemand in de gespreksgroep was heel stellig, irritant overtuigd ervan dat Spinoza zich vergist had en tegengesproken: hij had namelijk wél bepaalde idealen of voorkeuren, was wél normatief...

Miriam van Reijen, uiterst deskundig in de leer, stond zeer achter Spinoza. Vereenzelvigde zich sterk met Spinoza, leek me. Als een adept ging ze heel ver, verder dan Spinoza was mijn indruk, in het onzin vinden van normatief (ver)oordelen. Zelfs een massamoord zou zij niet veroordelen, als ik het goed vernam. Spinoza kon gelukkig nog wel een moord op twee nu historische figuren emotioneel veroordelen - aangenomen dat het via Leibnitz overgeleverde verhaal over de "ultimi barbarorum" waar is. Spinoza was een heel mens, bestond uit ook een lichaam en niet alleen uit een rationeel verstand.

Nog een willekeurig paar notities. Een cursiste wist heel zeker te vertellen dat de ouders van Spinoza in Nederland geboren waren. Toen ik een ander geluid liet horen, werd ze nog stelliger in het niet dulden van tegenspraak, waarop iemand anders constateerde dat volgens huidige begrippen Spinoza toen dus geen allochtoon was... Ik vond die stellige overtuiging van die mevrouw de apotheker heel frappant. Terwijl geen deskundige weet waar zijn moeder geboren is en van zijn vader Michael bekend is dat hij nog in Portugal geboren en als jong kind mee moest op de vlucht. O, die stellige zekerheid!

Bij bestuursleden van de Ver. Het Spinozahuis, waar deze cursus vanuit ging, kon ik merken dat men deze site had ontdekt (niet wat men ervan vond overigens). Misschien reageert ooit iemand op een blog.

spinoza | 24-02-2008 | 22:24 | Link | Reacties (2)