Herman Gorter compleet op internet - dus ook zijn Spinozistische gedichten

Sinds een aantal dagen heeft de DBNL de complete verzamelde werken van Herman Gorter op de website staan.
Herman Gorter, Verzamelde werken (eds. Jenne Clinge Doorenbos en Garmt Stuiveling). C.A.J. van Dishoeck, Bussum / Em. Querido, Amsterdam 1948.  

Ik schreef al eerder, op 10 aug. 2009, een blog over Herman Gorter (1864 - 1927) en zijn Spinozistische periode. Nu zijn voor het eerst de Spinozistische gedichten op internet te vinden. [Hier bij DBNL; ze staan in Deel 2: De school der poëzie. De redactie is vergeten de titel van de VIe afdeling van dat deel, Spinozistische gedichten (1892-1896), of de titel van het eerste gedicht, "Spinoza's leer", aan te geven. U komt er door op VI te klikken, na Balder. U gaat daarna naar het volgende gedicht door in de menuregel erboven op 'volgende' te klikken].

Gorter had genoeg van de tijd waarin hij zgn. ‘sensitieve gedichten’ schreef - was ook enigszins labiel en zoekend naar een steviger fundament voor zijn leven en dichten. Hij meende dat te vinden in Spinoza, maakte van diens filosofie in z’n eentje een hele studie, vertaalde de Ethica en trachtte anderen aan te sporen tot Spinozisme. In 1895 kwam zijn Ethica-vertaling uit – een heel wat moeilijker te lezen vertaling bracht deze 'taaldwinger' (Piet Steenbakkers) dan die van Meijer die in hetzelfde jaar verscheen.

Gorter werd ook erg sportief actief, vanuit de lichaam-geest eenheidsgedachte en in de hoop dat een gezond lichaam gepaard zou gaan met oprijzen van de zo fel begeerde poëzie (zoals Van Deyssel het omschreef).

De gedichten lijken wel een soort van samenvatting van het Spinozisme te willen geven. Zo is het openingsgedicht dat met een aantal Latijnse zinnen begint, getiteld "Spinoza’s leer".

Gorter beleefde er een hele geestelijke religie in en als je de cyclus achter elkaar leest, lijkt het soms net alsof je een Spinozistisch gebedenboek in je handen hebt.

Volgens Steenbakkers stond Gorter bij zijn Ethica-vertaling geen publiek voor ogen, maar deed hij het voor zichzelf: "Het is zijn eigen hang naar disciplinering en loutering geweest, die hem ingaf de Ethica te vertalen, en dat zo direct en compromisloos als maar mogelijk was." 1)  

Iets van die disciplinering en zoeken naar loutering proef je ook in deze gedichtencyclus. En daar is niets mis mee, zodat er voor een Spinozist best wel wat aan te beleven valt.  

Gorters Spinozistische periode duurde van ongeveer 1892 – 1896, daarna ging hij zich meer en meer met het marxisme en communisme bezig houden. De politiek en maatschappijgerichte tendens van Spinoza heeft hij in zijn individuele zoektocht blijkbaar niet ontdekt. Hij geeft zelf niet aan dat de overgang naar het socialisme die ontdekking was.

Het eerste vers van het laatste sonnet van de reeks Spinozistische gedichten, geeft aan dat hij almaar op zoek bleef.

     Terwijl ik voel dat ik wel iets meer ken,
     en dat het licht is binnen in mijn hart,
     is toch de wereld om mij nog zóó zwart,
     dat ik weet dat ik nog zeer weinig ken.

De zgn "Socialistische verzen" staan in hetzelfde deel 2.

__________

1) Piet Steenbakkers, De Nederlandse vertalingen van Spinoza's Ethica, Eboron (Mededelingen vanwege het Spinozahuis nr 74), Delft, 1997, p. 25)

spinoza | 10-01-2011 | 10:26 | Link | Reacties (0)