Het enige aantoonbare boek uit Spinoza's boekenbezit?
Al eerder schreef ik blogs n.a.v. een artikel dat Ernst Altkirch schreef in Ost und West [Illustrierte Monatsschrift für das gesamte Judentum. Jahrg. 10, Heft 2, febr. 1910 - cf. hier]: “Benedictus Spinoza III - Im Lande Spinozas”. *)Ik hield daaruit één interessant gegeven aan, daar ik eerst wilde proberen méér over de betekenis ervan te achterhalen. Dat is me niet gelukt en daarom geef ik het door voor wat het waard is. Misschien kan ooit een bezoeker van dit blog er meer over vertellen.
Op de eerste pagina van dat artikel gaf Altkirch een reproductie van de titelpagina van een oude Pentateuch die zich in de Berlijnse Koninklijke Bibliotheek (nu Staatsbibliothek zu Berlin) bevindt en waarop de handtekening van Spinoza voorkomt. Hij schreef erbij: "Es wird in der Königlichen Bibliothek in Berlin ein Exemplar des Pentateuchs aufbewahrt, das den Namenszug Spinozas aufweist, und dessen Titelblatt hier zum erstenmal reproduziert wird, doch wird es in dem genannten Verzeichnis nicht aufgeführt, so dass also die Bibliothek Spinozas bei seinen Lebzeiten wohl noch grösser gewesen ist."
Het boek komt dus niet voor op de boekenlijst die de notaris al kort na Spinoza's dood opmaakte, maar dat zegt niets. Als dit inderdaad Spinoza's handtekening is - en het lijkt toch wel erg op de van hem bekende handtekeningen - dan zou dit het enige exemplaar ter wereld zijn dat aantoonbaar tot Spinoza's bibliotheek zou hebben behoord. Dat moet toch nader onderzocht zijn? Naar de juistheid ervan moet toch studie gedaan zijn? Enfin, ik houd het opnemen van deze afbeelding niet langer op en geef het graag door - nogmaals, voor wat het waard is.
*) te weten In het blog van 27 juni 2013 "Spinoza’s Randglossen in de TTP" en in het blog van 10 juli 2013 "Ernst Altkirch (1873 - 1926) en zijn verhouding tot Constantin Brunner "den ersten Spinozisten nach Spinoza"…"
De op internet te raadplegen catalogus van de Staatsbibliothek zu Berlin geeft er geen informatie over. [Cf. en cf.]
Stan Verdult
Aanvulling 30 augustus 2013
Om het vorige, na de informatieve reactie van Anton Bossers, af te ronden, neem ik hier de afbeelding over die L. Fuks gaf in zijn artikel [waarvan ik meteen de link naar het PDF bij Bibliopolis geef voor diegenen die het wellicht niet vinden]:
"Drie recente vondsten uit een Spinoza-bibliotheek" / L. Fuks
[Autograaf, voorkomende op drie Hebreeuwse uitgaven van 1553, 1653 en 1545, niet die van de wijsgeer, maar van de Amsterdamse koopman Raphael Jesurun de Spinoza]. Mbl. Amstelodamum, 52, dl 39, p. 132-138 (ill.) [hier PDF bij Bibliopolis; of deze pagina]
Lajb Fuks (1908-1990), van 1946 tot 1973 hoofd-conservator van de Bibliotheca Rosenthaliana, heeft in dat artikel inderdaad overtuigend aangetoond dat die Pentateuch uit 1543 in de (toen) Koninklijke Bibliotheek van Berlijn, niet van Spinoza was maar van de Amsterdamse koopman Raphael Jesurun de Spinoza.
Zie nóg een manuscript met deze handtekening en een verhaal over "a tremendous controversy in the 1950s" en een "tremendously helpful" Professor Adriaan Offenberg in "demystifying this enigma":
"Hebrew mss @ CUL: The (Raphael Jesurun de) Spinoza autograph" - by Michelle on April 30, 2012 [Cf.]
Reacties
In Amstelodamum 39 (1952), p. 132-138, eenvoudig te downloaden via Bibliopolis van de KB Den Haag, heeft L. Fuks in zijn artikel "Drie recente vondsten uit een Spinoza-bibliotheek" mijns inziens overtuigend aangetoond dat het de handtekening is van Baruch's tijdgenoot Raphael Jesurun de Spinoza. Hij gaat ook in op het genoemde Berlijnse exemplaar van de Pentateuch in Berlijn en het genoemde artikel van Altkirch. Het komt dus uit een andere Spinoza-bibliotheek dan die van onze wijsgeer.
Anton Bossers 28-08-2013 @ 14:31
Beste Anton,
Zeer bedankt. Dit is wat ik hoopte te horen. En dan zo snel al! Er is dus inderdaad studie van gemaakt (zoals mik al vermoedde). Jammer wel een beetje dat de illusie over het mogelijk enige boek uit Spinoza's bibliotheek al zo snel de grond wordt ingeboord. Maar we moeten niet dromen, maar voor echte waarheid openstaan. Ik ga direct omzien naar dat artikel.
Stan Verdult 28-08-2013 @ 15:15
Mooi bewijs voor het nut van blogs voor wetenschappelijke communicatie; en dus ook het historisch onderzoek.
Wim Klever 28-08-2013 @ 16:20
N.a.v. de reactie van Anton Bossers informatie aan het blog toegevoegd.
Stan Verdult 30-08-2013 @ 14:58