Inutilis scientia Spinozana [104] Hora est
Van een deelnemer aan de Spinoza Kring Limburg die onlangs aanwezig was bij een promotie, ontving ik daarvan het volgende verslagje, alsmede een scan van de omslag van het verdedigde proefschrift. Ik geef dit hier graag door.
Afgelopen vrijdag 24 april 2015 promoveerde aan de Open Universiteit Howard Spoelstra op het proefschrift "Collaborations in open learning Environments: team formation for project-based learning". Een los vel in zijn proefschrift bevatte de stellingen die de promovendus wilde verdedigen. Doorgaans houdt een aantal stellingen geen verband met het proefschrift en dat gold ook voor stelling 7 die over Spinoza's TTP ging. Deze stelling 7 luidde: "Als we Latente Semantische Analyse als methode voor de analyse van de betekenis van teksten vergelijken met de door Benedictus de Spinoza al in 1670 voorgestelde methode, dan valt op dat Spinoza’s methode een bredere kijk op betekenis voorstaat."
Met deze stelling over Spinoza's methode verwees de promovendus naar een citaat waar een van zijn hoofdstukken uit zijn proefschrift mee begon: "The meaning of that which by its nature is understandable, as has been demonstrated repetitiously, can only be grasped form the context of the uttering (Beneditus De Spinoza, Tractatus theologico-politicus, 1670)".
Tot zijn verrassing kwam tijdens de verdediging deze stelling en dit citaat aan de orde. Aan een paranimf werd verzocht om de stelling voor te lezen. Stellingen worden tijdens de verdediging niet zo vaak aangevallen. Als een opponent een stelling ter discussie stelt, dan kan het zijn dat de vragen “op” zijn. Het kan ook zijn dat de hooggeleerde opponent het proefschrift niet gelezen heeft of er geen verstand heeft of als het een bijzonder controversiële stelling is voor de betreffende opponent.
Een opponerende Vlaamse hoogleraar (die het proefschrift overigens goed had gelezen en pittige vragen stelde) vroeg of de promovendus hem eerst eens wilde uitleggen wat de methode van Spinoza was en dat hij pas na deze uitleg zijn vraag zou stellen.
Spoelstra zette uiteen dat Latente Semantische Analyse alleen kijkt naar het regelmatig samen voorkomen van woorden en zich daarmee uitsluitend richt op de context van het woord binnen de tekst. Spinoza heeft in zijn methode voor tekstanalyse echter naar voren gebracht of gesuggereerd dat betekenissen afhankelijk zijn van de context en dat men voor de betekenis van teksten of woorden rekening moet houden met de tijd, de schrijver, het doel, het beoogde publiek, en dergelijke. De methode van Spinoza is dus veel breder en omvangrijker dan Latente Semantische Analyse. De opponent ging er eens goed voor zitten, maar voordat hij kon reageren kwam de pedel binnen, tikte met haar staf op de vloer, riep "hora est" en smoorde daarmee een beginnende gedachtewisseling in de kiem. De academische tradities zijn niet erg behulpzaam als het gaat over Spinoza.
