BdSpinoza

Is Spinozisme een godsdienst?

Zeker is dat Spinoza zijn Ethica soms als een vera religio typeerde: inzichten van de ratio die de plaats innamen van ‘godsdienstige’ verbeeldingen. Zie bijvoorbeeld 4/37s: “Alles wat wij verlangen en doen en waarvan wij de oorzaak zijn, voorzover wij een idee van God hebben, met andere woorden, God kennen, reken ik tot de godsdienst.”

De vraag: Is Spinozisme een godsdienst? lijkt dan ook zo vreemd nog niet. In Studia Spinozana werd ooit een artikel opgenomen van T.L.S. Sprigge: “Is Spinozism a Religion? DOES TRUE RELIGION REQUIRE ANY PARTICULAR BELIEFS ABOUT HISTORICAL FACT?”*)  

Na de paragrafen: §1 Spinoza and Religious Strife, §2 Spinoza’s God, §3 In what sense is God perfect?, §4 Determinism as a religious doctrine, §5 Spinozistic immortality, §6 Time and Eternity, komt hij tot §7 Conclusion

“If there is any message which is unambiguously Spinoza's it is the recommendation that we use our reason to think about the world and ourselves as clearly as we can. Granted our different human infirmities and our different cultural heritages it is to be expected that few if any will take quite the same view of things. Therefore it would be most unSpinozistic to try to adopt his views in their entirety. My claim is not that anyone today can be a Spinozist in the sense of accepting his every word, or even some substantial part of what he says without modification. Rather do I make the following two claims:

(1) that if Spinozism were accepted almost en bloc by an honest enquirer it would function as (in a good sense) a religion for him;

(2) that there are good reasons (which I have not elaborated with any fullness here) for holding a view of things which, though often different in detail, and argued for somewhat differently, is sufficiently like his doctrine to be called a form of Spinozism, and which, as such, may function as a kind of non-institutionalised religion.

Toch vraag ik me af, gezien alle mogelijke connotaties met ‘godsdienst’ die op het verkeerde been kunnen zetten, of het ergens om nodig, laat staan verstandig is om Spinozisme als een godsdienst te typeren.

Als Wiep van Bunge, wat ik hem al meerdere malen heb horen zeggen, om de grote belangstelling voor Spinoza te verklaren, de mogelijkheid oppert dat voor velen, met name voor niet-beroepsmatige filosofen, die zich met Spinoza bezig houden, dit een soort invulling zou zijn van het verlangen en zoeken naar een vorm van spiritualiteit (een soort plaatsvervangende godsdienst dus), dan schuift de betekenis van ‘godsdienst’ weer in de richting van de traditionele godsdiensten en wordt niet Spinoza’s filosofie als zelf ware filosofische godsdienst bedoeld.

Ik ben benieuwd of Paul Juffermans die morgen in het kader van de VHS-cursus over de Briefwisseling zal spreken over ‘Filosofie versus bijgeloof en theologie’ op dit onderwerp zal ingaan.

Moeten we elke vergelijking met religie maar opgeven, want

Zag Spinoza religie als irrelevant?
Dat beweert Rienk-Jan Benedictus die gisteren op “IsGeschiedenis” een tekstje publiceerde: “Baruch Spinoza en de irrelevantie van religie.”

Rienk-Jan Benedictus is bezig met zijn “master's degree, History and Philosopy (of history)” aan de Univ. Van Groningen en intussen “trainee web editor IsGeschiedenis at Publishing house Virtùmedia” en “Editor bij Historisch Tijdschrift Groniek.” [van LinkedIn) Kortom, iemand van wie je iets mag verwachten en die, gezien zijn naam Benedictus, misschien ook wel enige affiniteit heeft met Benedictus de Spinoza? Hoewel… hij schept afstand en noemt hem Baruch.

Ontwikkelde Spinoza “een geheel eigen visie op de wereld, een visie waarin religie plotseling volledig irrelevant was geworden?” Zo lijkt het alsof de TTP niet meetelt – alsof Spinoza niet uitgebreid de moeite had genomen om de maatschappelijke en politieke betekenis van religie te beschrijven en de (ondergeschikte) plaats van de godsdienst in de staat had beargumenteerd. 
 
Dat Rienk-Jan Benedictus de klok heeft horen luiden, maar het naadje van de kous niet weet, blijkt uit passages als: “dat de werkelijkheid was opgebouwd uit drie lagen: de substantie, attributen en modi;” met het typeren van ‘ideeën’ als “[g]edachten óver die specifieke verschijnselen waren modi van het attribuut ‘denken’” zit hij er net naast. En een zin als “Spinoza beschouwde mensen als onvrije zielen, die gevangen zaten in een mechanisch lichaam,” maakt hem een soort Platonist; zo’n zin zul je bij Spinoza echt niet aantreffen.  

Stan Verdult

______________

spinoza | 19-04-2013 | 11:07 | Link | Reacties (0)