Ludwig Philippson (1811 - 1889) bracht als eerste in Duitsland de tekst van "Der Bannspruch gegen Baruch Spinoza"
Toen ik dit feitje ontdekte werd ik nieuwsgierig naar wie
deze man was die ik nog niet eerder was tegengekomen en van wie ik dus nog niet eerder had gehoord. En het was fascinerend wat
ik via de biografie van hem te weten kwam over het moeizame joodse emancipatieproces
in het Duitsland van de 19e eeuw en hoe deze Philippson als een
soort woordvoerder van het religieus-progressieve jodendom een rol speelde in
de ontwikkeling van het politiek liberale joodse burgerschap. Hij zette zich in
voor de politieke gelijkschakeling en maatschappelijke integratie van de joden
in Duitsland. Daarin ging hij het debat met het uit het jodendom voortgekomen christendom
niet uit de weg – hij schreef veel over de joods-christelijke betrekkingen. Voor
zijn levensschets verwijs ik naar de.wikipedia,
maar vooral naar de inleiding van Andreas Brämer op een selectie van Philippson’s
werk [cf. beneden]. Ik vermeld hier alleen nog dat hij betrokken was bij de Hochschule
für die Wissenschaft des Judentums in Berlijn en bij het ontstaan van het
Institut zur Förderung der israelitischen Literatur dat hij samen met I. M.
Jost en A. Jellinek in 1854 oprichtte.
Hij was, kortom, een invloedrijke Duitse schrijver en rabbijn, die overigens in de overzichtswerken over de gechiedenis van de joodse (godsdienst)filosofie niet voorkomt (volgens Brämer). Hij stichtte in 1837 de Allgemeine Zeitung des Judentums, een invloedrijk weekblad dat hij in z'n eentje redigeerde en ervoor zorgde dat het voor zowel gereformeerde als voor orthodoxe joden bestemd was. Hij bleef er tot zijn dood aan verbonden. Het bestond nog voort tot 1922,
In dat weekblad hield hij zijn lezers o.a. ook op de hoogte van vorderingen in het Spinoza-onderzoek. En het was in dat weekblad dat hij op 28 oktober 1862 de Duitse vertaling bracht van Spinoza’s herem, waarvan de Portugese tekst in datzelfde jaar voor het eerst in de openbaarheid werd gebracht in het Supplementum op de Opera-editie van Paulus door Johannes van Vloten (die ook een Latijnse vertaling ervan bood).
|
Twee fraaie voorbeeldjes van hoe Ludwig Philippson in "Leitender Artikel" die naar ik aanneem van zijn hand zullen zijn, positief over Spinoza spreekt.
In de VIIe jaargang, no 7 van 18 februari 1843 [cf. titelblad] stond een "Leitender Artikel" "Jüdische Religionsphilosophie." Daarin deze passage:
Die Neuzeit tritt nun wiederum mit ihren Bedingungen, Forderungen und Bestrebungen auf. Wir haben also hier drei Epochen: 1) die griechisch jüdische 2) die arabisch jüdische, 3) die modern-jüdische. Daß es auch hie und da einzelne Versuche in den Zwischenperioden gegeben, die aber darum auch unbedeutend sind läßt sich voraussetzen. wir erinnern z B an Menasse ben Israel. Die glänzendste war - Baruch Spinoza. Man thut sehr Unrecht, diesen Mann so ganz isoliert vom jüdischen Boden zu betrachten. Ein Mann, der seine Jugend im Talmudstudium verbracht, und als eine zukünftige Säule der Synagoge gefeiert wurde, muß bleibende Eindrücke mitgenommen haben. Die Lossagung von prositiven Judenthum kostete ihm einen großen Kampf, und sein tractatus theologico politicus giebt dessen Zeuge. Eine ähnliche Erscheinung haben wir im Salomon Maimon, nur daß dieser das negierende Moment der Kritik nicht verarbeitet hat, höchstens oberflächlich angedeutet in seiner Selbstbiographie.
Het "Leitender Artikel" van het 50e nr. van 11 december 1843, "Kritik und Philosophie. II" opende aldus:
Nichts natürlicher, als daß der Blick, der zum ersten Male in eine unbekannte Landschaft fällt, sich noch nicht zu orientiren versteht. Nichts einfacher als daß das Auge das in schnellem Wechsel auf verschiedenfarbige Lichter stößt geblendet wird. In der jüdischen Welt was der Zweifel an der Echtheit der heiligen Schriften gar nicht vorhanden. Einzelnes, was aufgefallen, war mittelst sehr willkürlicher Erklärungen zurechtgelegt worden. lben Esra sprach zu zurückhaltend und dunkel. Spinoza - und so war doch ein Jude der Vater der biblischen Kritik - war den Juden unbekannt. Als nun die jüdischen Gelehrten sich um die biblischen Arbeiten der christlichen zu bekümmern begannen, und dies gerade in eine Zeit fiel, wo die vernichtende und zerfleishende Kritik an der Tagesordnung war: so ließen sich jene verblenden vom schillernden Lichtschimmer, und warfen sich jener Kritik in die Arme.
|
Ik vermeld hier zijn werk over Spinoza, dat slechts een zeer bescheiden onderdeel van zijn brede oeuvre was:
• “Baruch Spinoza (Eine Skizze).” In: Sulamith: eine Zeitschrift zur Beförderung der Kultur und Humanität unter den Israeliten 7, H. 2 (1825), 327-336
• Benedictus Spinoza, zweier Gaben erste: Benedictus Spinoza
als Mensch in seinem Leben und Charakter dargestellt, als Rechtfertigung des
Verkannten, als Aufforderung zur Feier des 24sten November 1832, seines
zweihundertsten Geburtstages, für gebildete Leser jeden Standes. Leipzig:
Leich, 1832. - XII, 68 pp.
De Jewish Encyclopedia daarover: "Zijn veelzijdigheid werd benadrukt door de publicatie in 1832 van een rechtvaardiging van Spinoza."
[Cf.] Een herziene tekst met gewijzigde titel verscheen bijna 30 jaar later:
• „Baruch Spinoza: Den Manen Mendelssohns“ (mit einem Facsimile). - In: Jahrbuch für Geschichte der Juden und des Judenthums 2 (1861): 189-257. - (Schriften hg. v. Institute zur Förderung der israelitischen Literatur; 6)
• „Der Bannspruch gegen Baruch Spinoza", in: Allgemeine Zeitung des Judentums 44 (1862), S. 623-644. 63 jaar later, ver na zijn dood uitgegeven als luxe brochure, waarbij de titel Bannspruch werd gewijzigd in Bannfluch:
Ludwig Philippson, Bannfluch Gegen Spinoza [übertragen von L[udwig] Philippson, Spinoza zu Ehren hergest.]. [Darmstadt]: [Ernst Ludwig], 1925 [in 135 exemplaren] [cf. van hier deze cover]
• Die Trennung [Eine Spinoza-Novelle] In: Philippson, Ludwig: Saron, 1. Teil: Novellenbuch, Teil 4.- Leipzig: Leiner, 1870: 205-215. - (Institut zur Förderung der Israelitischen Literatur: Schriften ; 15)
Geen van deze teksten is te vinden bij werk van hem dat bij archive.org is gedigitaliseerd
_________________
Bronnen
George Y. Kohler, "Ein notwendiger Fehler der Weltgeschichte - Ludwig Philippsons Auseinandersetzung mit dem Christentum." In: Görge K. Hasselhoff (Hrsg.), Die Entdeckung des Christentums in der Wissenschaft des Judentums. Berlin/New York: De Gruyter, 2010, S. 33 – 62 [PDF Academia.edu]
Andreas Brämer, “Einleitung „… objectiv überflüssig …“. Ludwigs Philippsons Konstruktion der jüdischen Geschichte als Fundamentalkritik des Christentums.” In: Ludwig Philippson. Ausgewählte Werke (hrsg. von Andreas Brämer), Köln/Weimar/Wien, 2014 [PDF Academia.edu]
Tobias Jaecker, Judenemanzipation und Antisemitismus im 19. Jahrhundert [html]
Vanessa Krahl, Das Selbstverständnis der Reformrabbiner und die Entwicklung der deutsch-jüdischen Reformbewegung bis 1848. Dissertation Geisteswissenschaften der Technischen Universität Berlin, Berlin 2011 [PDF] geeft een korte levensschets van Ludwig Philippson.
Hans Liebeschütz & Arnold Paucker (Hrsg.), Das Judentum in der deutschen Umwelt: 1800-185 : Studien zur Frühgeschichte d. Emanzipation. Tübingen: Mohr Siebeck, 1977 – books.google
Jan-Hendrik Wulf, Spinoza in der jüdische Aufklärung (2012) geeft in Voetnoot 44 op p. 456 uitvoerige informatie over Ludwig Philippson’s vertaling van de tekstvan de ban van Spinoza, cf. books.google en verder info over zijn publicaties over Spinoza.
Carsten Schapkow, Vorbild und Gegenbild: das iberische Judentum in der deutsch-jüdischen Erinnerungskultur 1779-1939. Böhlau Verlag Köln Weimar, 2011 – books.google laats iets zien van novellen van Ludwig Philippson.
[Niet te verwarren met: Lewis Robinson,
Kommentar zu Spinozas Ethik. 1ter Band: Einleitung, Kommentar zum ersten und
zum zweiten Teil der Ethik. F. Meiner, 1928]
_________________
Hoewel het me in dit blog uiteraard vooral om zijn bemoeienis met Spinoza gaat, wil ik niet onvermeld laten waarom Ludwig Philippson het beroemdst werd. Hij publiceerde een populaire joodse Bijbelvertaling die drie edities kende te beginnen in 1844, alle ruim geïllustreerd. Daarnaast verscheen nog een herziene editie met illustraties van Doré in 1875.
Ludwig Philippson, Die israelitische Bibel: Enthaltend: Den heiligen Urtext, die deutsche Uebertragung, die allgemeine, ausführliche Erläuterung mit mehr als 500 englischen Holzschnitten, Erster Theil: Die fünf Bücher Moscheh. Baumgärtner's Buchhandlung, 1844 – books.google
Dat deze vertaling nog steeds belangrijk wordt gevonden blijkt uit dit project waarmee men het wil actualiseren:
Eine jüdische Bibel „im Geiste der deutschen Sprache“. Die
Tora in der Übersetzung Ludwig Philippsons [PDF]
een illustratie uit Die israelitische Bibel
