Na 300 jaar is er nu de Nederlandse vertaling van Reizen en avonturen van Jaques Massé
Het boek van de Deventer hugenoot en hoogleraar Simon Tyssot de Patot dat rond 1714 anoniem verscheen, Voyages et Avantures de Jaques Massé, een fictief reisverhaal werd geruchtmakend, onder andere vanwege verdachte Spinozistische gedachten die het zou bevatten. Het werk beleefde vele herdrukken en vertalingen in het Engels en Duits – niet in het Nederlands. Nu is het na crowdfunding eindelijk in het Nederlands verschenen als:
Simon Tyssot de Patot, Reizen en avonturen van Jaques Massé. Vertaling door Lizette van Eijkeren, met een inleiding door Peter Altena en een Woord vooraf van Jonathan Israel. Uitgeverij Verloren, 2016
Tot nu toe, in de fondswervingsfolder [PDF] en t/m de voorjaarsprospectus van de uitgever [PDF] en dus ook op dit blog, werd het werk aangeduid als Reizen en avonturen van Jacques Massé (met c in Jacques), maar nu is er toch voor gekozen de oorspronkelijke naamgeving te respecteren.
Een week geleden, op donderdag 23 juni 2016, werd de vertaling officieel ten doop gehouden in de Deventer boekhandel Praamstra, waarbij het eerste exemplaar werd uitgereikt aan een nazaat van Tyssot de Patot.
Volgens Jonathan Israel was “Tyssot de Patot "één van de belangrijkste schrijvers uit de vroege Verlichting, ook door zijn Spinozistische opvattingen”. [Cf.] Ik denk dat ik daar binnenkort wel eens kennis van wil nemen.
* * *
Tien jaar geleden, tijdens het jubileumcongres ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van de vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte eind 2006, hield Jonathan Israel in hotel Krasnapolsky in Amsterdam een toespraak over Spinoza en de vrijdenkers van de Verlichting, Daarin sprak hij uitvoerig over De reizen en avonturen van Jacques Massé. Hier het begin in de vertaalde weergave op de website atheïsme.eu:
"Om te beginnen wil ik de aandacht vestigen op een verhaal dat voorkomt in een utopische roman die tegenwoordig nagenoeg vergeten is, maar die in de 18e eeuw heel populair was en veel werd gelezen, De reizen en avonturen van Jacques Massé [Voyages et aventures de Jacques Massé]. Frederik de Grote bezat een exemplaar van het boek, en vele mensen kenden het in de 18e eeuw. Het was geschreven door een gevluchte Hugenoot die in Deventer werkte als docent, Simon Tyssot de Patot. Het werd in 1714 gepubliceerd, zonder naam van de schrijver op het titelblad.
In het boek komt een typische, symbolische passage voor. De held reist door de wereld, en komt op allerlei plaatsen, waaronder een akelig verblijf in de kerkers van de inquisitie in Goa. De meeste gevangenen daar verkeren in een ellendige staat, maar er bevindt zich één persoon die Massé leert dat een werkelijk vrij mens zich zelfs in de kerkers van de inquisitie vrij kan voelen. Het is een interessante Chinees, die Portugees spreekt, omdat hij in zijn jeugd tot het katholicisme is bekeerd door Jezuïtische missionarissen. De Chinees contrasteert opvallend met de fanatieke, dogmatische, wrede inquisiteurs. Terwijl de inquisiteurs alleen maar dogma's leerden, leerde de Chinees dat iedereen gelijk is. Uit persoonlijke, bittere ervaring had hij ervaren wat voor schade religieuze kwezelarij en dogma's kunnen aanrichten. Hij neemt daarom alle religieuze benamingen aan, inclusief het christendom, en noemt zichzelf universalist.
Terwijl het heilige officie Jacques Massey beroofde van zijn vrijheid en regeert over een duistere, sombere wereld zonder rationaliteit, maakt de ruimdenkende Chinees steeds meer indruk op hem tijdens hun discussies over filosofie en het vrijdenken, en hij overtuigt hem ervan dat de absurde theologische dogma's waarin de meesten geloven veel ellende aanrichten, en tot gevolg hebben dat de situatie van de mensen veel slechter is dan zou hoeven. Filosofisch gezien hebben die dogma's helemaal geen betekenis, laat staan enige waarde." [lees verder]
