Nogmaals Pieter Balling en de vertaling The Light upon the Candlestick
Begin dit jaar had ik een hele reeks blogs [hier te vinden] over Pieter Balling (? – ca 1669) vanuit de vraag: “was Spinoza’s vriend voor 100% Spinozist?”
Wim Klever wees mij er heden op dat op de site van de Quaker Universalist Fellowship de Engelse vertaling van Peter Balling’s The Light upon the Candlestick te vinden is [hier]. Die vertaling was gemaakt door Benjamin Furley, een quaker die toen in Rotterdam woonde, en verscheen al in 1663, een jaar na de verschijning, anoniem, in Nederland van Het licht op den kandelaar.
De vertaling zou, volgens de inleiding, gemaakt zijn “from the original Latin” maar waar ze dat vandaan hebben kan ik niet vinden. Uit de titelpagina blijkt het niet.
The Journal of the Quaker Universalist Fellowship had daar in Number 35 Fall & Winter 2000 een uitvoerige inleiding bij. Die inleiding én de vertaling van The Light upon the Candlestick worden er ook als e-book PDF aangeboden.Het biedt ook een deel uit Rufus Jones’ Spiritual Reformers in the Sixteenth and Seventeenth Centuries; [Macmillan, 1914, pp 128-132] en het stuk eindigt met informatie van Richard Popkin over Margaret Fell en Baruch Spinoza en zijn inschatting van de betekenis van The Light upon the Candlestick.
Wel een blogje waard.
Reacties
Eerder liet ik je weten, Stan, 'geen idee' te hebben van wie de Latijnse tekst van "Het Licht op den Kandelaar" is. Maar ik heb nu 'tweede gedachten" (second thoughts) hierover. Die zal m.i. wel van Pieter Balling zelf zijn, die immers het Latijn beheerste blijkens zijn uitstekende vertaling van de PPC/CM en de eerste twee delen van de Ethica. Geleerden beheersten het Latijn ook in aktieve zin; en Balling was ook een geleerde. Spinoza sprak hem in zijn aan hem gerichte brief aan als 'doctissimus' (zeer geleerde). Overigens kennen wij zijn wetenschappelijk niveau uit de inhoud van Het Licht.
De latijnse tekst werd pas laat gepubliceerd als een aanhangsel in Adam Borelii OPERA POSTHUMA (1683). Daarvan bezit ik een copie. Het is niet onmogelijk dat Balling zijn 'filosofie' in eerste instantie in het Latijn heeft uitgedrukt en daarvan ten behoeve van zijn collegianten-vrienden min of meer gelijktijdig een Nederlandse versie heeft doen verschijnen. Dit zou dan kunnen verklaren dat Benjamin Furley reeds in 1663 een Engelse versie daarvan heeft kunnen publiceren.
Die Quker Benjamin Furley was een verzamelaar van bijzondere boeken en manuscripten op het gebied van een nieuwe en nogal verlichte theologie.Zijn speurzin zal makkelijk in een vroeg stadium de Amsterdamse Balling op het spoor kunnen zijn gekomen.
Het lijkt mij niet onmogelijk dat hij in de zestiger jaren ook de underground-publicaties van Van den Enden heeft verworven. William Penn zond hem zijn FRAME OF GOVERNMENT OF PENNSYLVANIA, welke 'constitutie' hij in 1682 kritiseerde met de argumenten die zo uit de pen van Van den Enden hadden kunnen vloeien: "Furley was critical of Penn's departure from democratic principles, and urged Penn to give his assembly the right 'to make and abolish all laws'. He also suggested a means of ending slavery, and he proposed a form of income to pay for free schools, hospitals and almshouses".
Na zijn dood moet een auction catalogue van zijn b oekerij zijn gemaakt. Ik kan hem echter op internet niet vinden. Het zou interessant zijn om na te gaan, of de twee politieke werken van Van den Enden daarin inderdaad te vinden zijn. Maar dat is werk voor een jonge onderzoeker.
wim klever 15-03-2012 @ 11:54
Toevoeging: 'k heb inmiddels de BIBLIOTHECA FURLIANA (1714) volledig op mijn scherm Een waar genot! Ben aan het speuren.
Wim Klever 15-03-2012 @ 15:29