BdSpinoza

Opiniestuk in Trouw: pleidooi om de NWO-wetenschapsprijs niet meer naar Spinoza te vernoemen

Ik overweeg een reactie in te zenden. Als die wordt geplaatst, voeg ik die hier toe. Indien niet geplaatst ook trouwens.

Aanvulling maandag 27 jun 2016 

Ik zond vrijdag inderdaad een reactie naar de redactie van de opiniepagina. Daarop kreeg ik als antwoord terug:  als ik mijn bijdrage zou weten in te korten van de 640 woorden die het telde, naar 360 woorden, zou hij geplaatst worden.

Maar zaterdag werd het niet geplaatst en vandaag, maandag, tref ik hem ook niet aan. Misschien komt het nog in de Trouw, maar ik plaats nu mijn ingekorte reactie alvast hier.

Spinoza’s naam past Nederlands grootste wetenschapsprijs

Dat de naam van de grootste Nederlandse filosoof ooit, Benedictus de Spinoza (1632-1677), is verbonden aan wat wel de Nederlandse Nobelprijs voor wetenschappen is genoemd, is niet meer dan terecht. Hoe kan de “NWO-Spinozapremie” zijn naamgever onwaardig zijn, zoals Robert Snel gisteren in Trouw stelde?

De Spinozaprijs is niet uitsluitend voor natuurwetenschappers (hoewel zij de meeste ontvangen), maar ook voor humane wetenschappen. Spinoza was menswetenschapper; zijn emotieleer is door de psychologie tot ver in de twintigste eeuw serieus genomen (Nico Frijda); zijn ontkenning van een ‘vrije wil’ wordt door neurowetenschappers als realistisch gezien. Bovendien hield Spinoza zich kritisch bezig met de (metafysische) vooronderstellingen van wetenschap, o.a. in discussie met Robert Boyle, de grondlegger van de chemie. In Spinoza’s filosofie kent de natuur geen doelen - wat Albert Einstein zeer waardeerde. Kortom, de naam van Spinoza past de NWO-wetenschapsprijs.

Nu voor het eerst een filosoof deze Spinozaprijs ontvangt, komt Robert Snel met zijn bezwaar tegen de naamgeving. Deze filosoof, Lodi Nauta van de RUG, wil zich verdiepen in de invloed van het humanisme op de Verlichting. In NRC-H. zei hij 10 juni 2016: „Jonathan Israel ziet Spinoza als de eerste echt moderne denker, maar ik denk dat dit niet klopt. Er zijn allerlei interessante bewegingen vóór Spinoza die hem mede groot hebben gemaakt.” Nauta wil Israels beeld van een ‘radicale breuk’ van de vroege Verlichting met het humanistische verleden afzwakken. Hoe kan daar bezwaar tegen bestaan? Om te kunnen staven dat humanisten Spinoza mede groot hebben gemaakt, dient Nauta óók Spinoza in zijn studie te betrekken. Om zijn ontkenning van een radicale breuk in de Verlichting te onderbouwen, zal hij op Jonathan Israel moeten ingaan. Voor het eerst zal dan Spinozaprijsgeld mede aan Spinozastudie worden besteed!

Tot slot: Israels Spinozabeeld dat Snel samenvat, is discutabel: Spinoza gaf niet de aanzet tot de strijd voor gelijke rechten: hij benadrukte meer het verschil in macht (en recht) van individuen. Spinoza hield geen pleidooi voor scheiding van kerk en staat, maar voor onderschikking van kerken aan de staat. Hij was wel de scherpste pleitbezorger van vrijheid van denken en spreken en van democratisch staatsbestuur.

Stan Verdult, Maastricht

Blogger en curator van http://spinoza.blogse.nl/

[Nog een correctie: Spinoza’s verbanning was niet van 1659, zoals Snel schrijft, maar werd uitgesproken op 27 juli 1656, dit jaar 360 jaar geleden].

______________

Ik had eigenlijk nog moeten wijzen op Spinoza bijdrage aan de hermeneutica, maar er moest al zoveel uit weggelaten worden, dat ik het maar hierbij liet.

spinoza | 24-06-2016 | 11:06 | Link | Reacties (4)