Samuel Winer (1888 - ) verzorgde een Jiddische vertaling van de Ethica
In het gedigitaliseerde deel van het Rzeszow Yizkor (Herinnerings) Boek, waaruit ik gisteren een tekstje haalde, bleef ik nog even ‘bladeren’ en stuitte op enigszins aandoenlijke informatie die ik hier graag wil doorgeven. Ik doe enige grepen uit een artikel in het Jiddisch van Chana Wilder-Winer, dat in het Engels vertaald werd door Gloria Berkenstat Freund. [Zie hier dat stuk]Samuel Winer, geboren in 1888 in het Poolse Chelm, kreeg er een gedegen joodse lagere schoolopleiding, leerde goed Hebreeuws en was voorbestemd voor een opleiding tot medicus, maar door financiële neergang van z’n vader kon dat niet doorgaan en moest hij in een winkel werken, terwijl hij ’s avond bijleerde en moderne Jiddische literatuur las en veel Russisch. Hij werd socialist en zionist en werd bibliothecaris van een eerste, geheime joodse bibliotheek in Chelm. Hij werd lid van de Socialistische Territorialisten, o.a. actief in Warschau, waar de Tsaristische politie hem meermalen oppakte. In 1912 emigreerde hij naar de VS, waar hij lid werd van de Jewish Typesetter's Union in New York. Ook werd hij werkzaam bij Der Tog [De Dag], de New Yorkse Jiddische krant. Daar stak hij veel op van Dr. H. Szitlowski. Midden jaren ’20 werd hij een van de oprichters van de New Yorkse tak van de nog bestaande en bloeiende YIVO, het Joodse Wetenschappelijke Instituut. [Over Samuel Winer is op de website van YIVO niets te vinden.]
Spinoza Instituut in New York
Hij bleef op vele terreinen zeer actief in Amerika. In de zomer van 1937 werd hij een van de oprichters van ICOR [International Jewish Cultural Union]. Dat publiceerde in 1943 het klassieke werk van Friedrich Engels over Marxistische filosofie onder de titel Ludwig Feuerbach and the End of Classical German Philosophy. Samuel Winer verzorgde er een supplement voor met meer dan dertig korte essays over filosofische en intellectuele onderwerpen opdat de Jiddische lezer dat boek beter zou kunnen begrijpen.
Vragen
Het enige wat er via Google over te vinden is, is de - ook in 1977 in het Nederlands uitgebrachte - uitgave van Walter Bernard Ph.D. The Philosophy of Spinoza and Brunner [New York: The Spinoza Institute of America, Inc. 1934]
Wat is er geworden van Samuel Winer’s Jiddische vertaling van de Ethica?
Eind jaren ’20 raakte hij betrokken bij de Jiddische afdeling van het Spinoza Institute in New York, waar onder leiding van Dr. Yakov Szacki studie werd gemaakt van Spinoza’s filosofie. Van Jacob Shatzky († 1956) verscheen in 1927 Spinoza un zayn svive (cf archive.com). Winer werd mederedacteur van het Spinoza Book dat het Spinoza Instituut publiceerde bij gelegenheid van de 300e verjaardag van Spinoza (New York, 1932), met belangrijk werk over Spinoza en zijn filosofie (the only one of its kind in Yiddish). Hij werkte voor dat boek mee aan een vertaling van de Tractatus de Intellectus Emendatione. Vervolgens besloot de Jiddische afdeling van het Spinoza Instituut om een nieuwe en accurate vertaling van Spinoza's Ethica in het Jiddisch uit te brengen. Samuel Winer besloot daartoe om Latijn te studeren om in staat te zijn het werk direct vanuit het origineel te vertalen! Het werk aan de vertaling werd enige jaren vertraagd. Nadat hij zijn vertaling voltooid had begon hij die te vergelijken met de Hebreeuwse vertaling van dr. Y. Klackin, met twee Engelse, twee Duitse, een Russische en een Poolse vertaling.
Maar intussen werd de Jiddische afdeling bij het Spinoza Instituut gesloten zonder dat de vertaling gepubliceerd was. Het manuscript bleef in zijn bezit en hij hoopte uiteraard dat de Jiddische Ethica ooit nog het licht zou zien.
Wat is er verder geworden van Samuel Winer zelf? In welk jaar overleed hij?
Update 15 juni 2011
Na informatie in reacties op dit blog over Melech Ravitch, kon ik door informatie van Jan Jonk via de website van het www.yiddishbookcenter.org/ op archive.org de Jiddische Ethica-vertaling van Samuel Wiener vinden die in 1963 in Israel is gedrukt.
Blijkbaar wordt de naam ook als Wiener geschreven.
Aanvulling 4 oktober 2016
De catalogus van het Spinoza Antiquariaat Amsterdam heeft:
99. WIENER, SAMUEL. - Shpinoza der Gebentsher. (Blessed Spinoza. To the tercentenary of the excommunication of the great Jewish thinker, 1656-1956).
New York, 1957. 16mo. Or. wraps, slightly soiled. 63 pp. [cf.]
Reacties
Gisteren schreef ik dit blog. Vandaag verscheen in destadamersfoort.nl een verslagje over de vertaalster Jiddisch Willy Bril. Daarin dit stukje:
Bij de Jiddische schrijvers is de Nederlands-joodse filosoof Baruch de Spinoza heel populair. Zijn boek de Ethica is in het Jiddisj vertaald. De dichter Melech Ravitch bracht in 1918 een aparte dichtbundel met 20 gedichten over Spinoza uit, die Willy Brill vertaalde in het Nederlands en de titel meekreeg 'Sprakeloos water; spiegel van de moderne Jiddische poëzie'.
http://www.destadamersfoort.nl/page/Lokaal/Regionaal-Detail/Joodse-Willi-Brill-verzorgt-voordracht.711750.news
Stan Verdult 19-05-2011 @ 18:50
Stan,
de bloemlezing van Willy Brill bevat vele dichters, niet alleen Ravitch en voor zover ik weet geen gedichten over Spinoza.
Wat Samuel "Winer" betreft, je vindt heel wat meer als je zijn naam translitereert als "Wiener". Ik heb hem opgezocht in de Encyclopaedia Judaica, maar daarin staat niets over zijn vertaling van de Ethica.
Kees van Hage 20-05-2011 @ 08:17
Kees, dank voor de tip. Hij leverde nog niets op, maar wie weet bij verder zoeken.
Bijna twee jaar geleden gaf je mij de tip dat "Di geometrisje form foen der Etik" ("De geometrische vorm van de ethica") van Melech Ravitch in 'Sprakeloos water". Ik heb die vervolgens in een blog opgenomen. Nogmaals dank (leven is noodzakelijk vergeten...)
Hier de links naar die blogs:
http://spinoza.blogse.nl/log/melech-ravitch-1893-1976-barukh-shpinoze.html
http://spinoza.blogse.nl/log/melech-ravitch-1893-1976-barukh-shpinoze-2.html
Stan Verdult 20-05-2011 @ 08:41
Ik wijs er even op dat de vertaling van de Ethica door Samuel Wiener in 1963 in Israel is uitgegeven. Die informatie, die iok ontving van Jan Jonk, is aan het blog toegevoegd. De naam Winer is daar inderdaad, zoals Kees van Hage al opperde, als Wiener geschreven.
Nu nog de vraag: maakte Winer/Wiener die uitgave nog mee? Tot wanener leefde hij?
Stan Verdult 16-06-2011 @ 00:20