Spinoza, Heidegger, Levinas en de dood
In dit blog wil ik alleen maar even een puntje op de ‘i’ zetten, waarvoor de titel eigenlijk wat te zwaar aangezet is. Het gaat me om een bewering over Spinoza die je vindt bij
Richard Cohen, "Levinas: Thinking Least about Death: Contra Heidegger." In: Embree, Lester & Nenon, Thomas (Ed.), Phenomenology 2005. Volume 5: Selected Essays from North America, part 1, Zeta Books, 2007 – books.google
Eerst neem ik z’n samenvatting over, die hij met een opvallende zin opent, zodat we een idee hebben waar het de auteur om gaat:
Abstract: Philosophers have traditionally aimed to die in life. From Socrates who argued that death was nothing to Spinoza who claimed "to think of death least of all things," the "life" of the mind was an escape from the death of the body. In a sharp break from this tradition, Martin Heidegger in the groundbreaking phenomenological-ontology of Being and Time (1927), and thereafter, made death—as a person's anxious "being-toward-death"—the basic revelatory structure, the very self-understanding of the human person. As such, it is for Heidegger the privileged access to being's historical revelation of itself to itself. Emmanuel Levinas, in independent and, as this essay shows, deeper phenomenological studies, fundamentally criticizes and rejects Heidegger's vision. This is because without turning back to an escape into the eternal he discovers in human mortality and suffering a completely different meaning: the moral primacy of caring for the mortality of the other person before my own mortality, up to the point of "dying for" the other person and, even beyond this personal extremity, to the point of caring for the justice of the world "beyond my own death." These meanings—whose exigency transcends a purely phenomenological science yet remain bound to human sociality—re irreducibly ethical. As such, as imperatives of greater and higher bearing than the call to ontological thinking, they im-pose the demands of ethics as "first philosophy."
Nadat hij heeft laten zien dat er weinig aandacht voor het onderwerp van de dood bij filosofen was, schrijft Cohen:
All this changed with Heidegger, who brought human mortality to the center stage of philosophy. In an interview of 1982, published under the title "The Philosopher and Death," Levinas remarks: "Spinoza will say, as you know, that philosophers should think of nothing less than of death. Heidegger, by contrast, is the one who pursued philosophical thought's reference to death the farthest." Of course, let us add, when Spinoza says that philosophers should think of nothing less than of death, it not because he thinks of life and its vicissitudes, but because he has eliminated both life and death from the eternal and necessary truths which alone are meant to preoccupy the philosopher. [p. 165]
Alsof Spinoza niet de concrete, werkelijk levende filosoof voor ogen staat, maar een of andere niet-levende abstractie. Hij zegt toch duidelijk in Ethica 4/67
Homo liber de nulla re minus quam de morte cogitat et ejus sapientia non mortis sed vitae meditatio est.
Als onze filosoof noodzakelijk eeuwige waarheden opspoort en overdenkt, doet hij dat toch echt als levend wezen die de werkelijke waarheden van het leven onder de loep neemt (en inderdaad, niet de wisselvalligheden ervan).
_________________
Eerdere blogs over Spinoza en de dood:
30 juni 2011: Spinoza, de dood en het in eeuwigheid 'onsterfelijke'
20 sept. 2011: Spinoza over de onmogelijkheid van zelfmoord
31-03-2011: Was dokter Schuller aanwezig bij Spinoza’s sterfbed?
11-05-2013: Spinoza’s sterven, maakt deel uit van zijn filosofie over de dood. N.a.v. Piet Steenbakkers, Over de dood van Spinoza, en Spinoza over de dood.
