Spinoza lezen in Teheran
Na haar fraaie en zeer succesvolle Lolita lezen in Teheran, schreef de Iraans-Amerikaanse Azar Nafisi Alles wat ik verzwegen heb - dat recent uitkwam en dat ik geboeid las. Het is een veel persoonlijker boek, memoires over haar opgroeien in Iran, over haar ambivalente relatie met haar moeilijke en zeer veeleisende moeder tegen de achtergrond van het door de islamitische revolutie veranderende Iran.
Besprak ze in haar vorige boek veel Angelsaksische en andere wereldliteratuur die ze als literatuurdocente in Teheran behandelde, eerst aan de universiteit en later in haar eigen huis, in dit boek vertelt ze ook veel over de grandiose Iraanse literatuur, waarover haar vader haar vaak vertelde, vooral over de Shahnameh van Firdousi (of Ferdowsi), het in de 10e eeuw geschreven epos over de vroegste Perzische geschiedenis.
Eigenlijk hoort dit soort informatie helemaal niet thuis op dit weblog. Waarom ik er toch over vertel is dat mij frappeerde dat zij op twee bladzijden vertelt over hoe veel studenten, ook zij die vóór de islamisering van de universiteiten waren geweest, gedesillusioneerd werden en kritiek leverden op het regime door middel van protestacties en demonstraties. "Had iemand van ons kunnen voorzien hoe sommigen in de ban zouden raken van Jane Austen en F. Scott Fitzgerald, Spinoza en Hannah Arendt, en de dogma's in twijfel zouden trekken van het regime dat ze zo vurig hadden gesteund? Weldra zouden ze secularisme en democratie eisen, en vervolgens zouden ze worden gearresteerd, opgesloten en terechtgesteld." (blz 276)
En verderop: "Het is even ironisch als waar dat teleurstelling een voedingsbodem kan zijn voor hoop. Een aantal voormalige jonge revolutionairen begon zich tot nieuwe ideeën te bekeren en ketterse standpunten te omhelzen. Nu citeerden ze Karl Popper en Spinoza, leverden kritiek op regressieve religieuze denkbeelden en reikten seculiere intellectuelen de hand." [blz 320)
Daar ik met een Iraanse vrouw getrouwd ben geweest - zij is een paar jaar geleden overleden - heb ik behoorlijk veel over Iran, zijn geschiedenis en cultuur en over de Iraanse revolutie gelezen. Maar dat in die begintijd, toen al snel de negatieve impact van de islamitische theocratie duidelijk werd, naar Spinoza werd grepen, had ik nog nooit eerder ergens gelezen. Dat in Polen en bij andere fluwelen revoluties door studenten boeken van Hannah Arendt werden verslonden, vooral haar 'The Origins of Totalitarianism' (1951), was ik wel enige malen tegengekomen, maar dat ten tijde van de Iraanse Revolutie in Teheran en andere universiteitssteden Spinoza gelezen werd, was nieuw voor me.
Dit wil ik hier toch vasthouden. Het heeft die studenten weinig geholpen, misschien wel in hun privéleven, maar niet politiek. De ayatollahs bleven aan de macht.
Toegevoegd: cf ook
Karima Bennoune ‘Reading Spinoza in Teheran’ - Chapter Six of Karima Bennoune, Our Fatwa Does Not Apply Here: Untold Stories from the Fight Against Muslim Fundamentalism. W. W. Norton & Company, 2013 - books.google
Verlichting in praktijk gebracht
"'Lezen, denken en praten. Met een leesclub creëerde de schrijfster Azar Nafisi haar vrijheid in Teheran...', aldus de kop van een interview met haar in NRC Handelsblad van 19-10-2003. Pure Verlichting, in de ouderwetse zin van het woord." Dit schreef Lolle Nouta in een column in Krisis van 2004.
Shahnameh
