Spinoza psychonaut: zeevaarder van de ziel
Aan een aantal artikelen in de reeks die Trouw begon om de gevolgen van de door neurologen doodverklaarde vrije wil na te gaan, ging ik voorbij. Deze keer gaat het over de activiteiten van Henk Barendregt, hoogleraar wiskunde en informatica aan de Radboud Universiteit, tevens meditatieonderzoeker. Nu is er reden om er weer eens naar te verwijzen.
Ik geef hier alvast de link naar de betreffende reeks, waarin het stuk van vandaag overigens nog niet geplaatst is. [Inmiddels staat het er].
Even lijkt er volgens Barendrecht toch sprake van vrije wil (Radboud Universiteit, nietwaar), waar hij zegt: “Gedetermineerdheid betekent dat de toekomst van het universum bepaald wordt door de huidige toestand; vrije wil betekent dat die toekomst van ons afhangt. De twee zijn niet met elkaar in strijd: wij zijn een onderdeel van het universum.”
Even lijkt het er dus op dat wij met onze vrije wil ‘het universum naar onze hand kunnen zetten’, maar zo’n resultaat van vrije wil blijkt toch een illusie, want iets verderop in het interview over mediteren, wat volgens Barendregt ‘groeien in aandachtigheid [is], iets wat je stapje voor stapje moet leren,’ zegt hij: “Het beheersen van de veranderingsprocessen is namelijk onmogelijk. We kunnen beter leren om er met afstand naar te kijken en niet te denken in termen van controle, zodat de veranderingen ons geen ongemak meer opleveren. Het boeiende is dat je op deze manier meer mogelijkheden krijgt. Denk aan een surfer: die wil niet per se rechtop blijven staan. Door te leren aandachtig naar de golven te kijken en ermee te spelen, blijft de surfer veel langer overeind.”
Tracht dus, zou ik zeggen, net als Spinoza, psychonaut te worden: zeevaarder van de ziel (die ziet waar sommige reactiegolven vandaan komen en tracht de daarvan weer ontstane golven te laten uitrazen).
Let wel: Spinoza heeft uiteraard niets van alle onzin die er in het lemma psychonaut op wikipedia gedebiteerd wordt.
Denk eerder aan een uitspraak als deze uit de Lankavatara Sutra: “False imagination teaches us that such things as light and shade, long and short, black and white are different and to be discriminated; but they are not independent of each other, they are different aspects of the same thing, they are terms of relation, not of reality. Conditions of existence are not of a mutually exclusive character; in essence things are not two but one.” (Te vinden op psychonaut.org/)
