Spinoza-tentoonstelling Libertas Philosophandi in de BPH
Gisteren heb ik de Spinoza-tentoonstelling Libertas Philosophandi in de Bibliotheca Philosophica Hermetica bezocht. De tentoonstelling is van 27 juni tot 26 september 2008 (hier meer).
Ik had me eerst gemeld op de Bloemgracht, waar alles gesloten was, maar gelukkig werd ik na aanbellen na een tijd toch vanuit een bovenraam te woord gestaan door een daar wonende medewerkster van het BPH. Ze zei dat de bibliotheek op zondag altijd gesloten was en dat die trouwens aan de Bloemstraat lag.
Toen ik dan voor de juiste, maar gesloten, deur stond vreesde ik dat ik me misschien toch vergist had? De Bibliotheca Philosophica Hermetica doet z’n naam wel eer aan, maar gelukkig was hij niet hermetisch gesloten, want op aanbellen werd open gedaan. Zij houden de deur altijd gesloten om ongewenst publiek buiten te houden.
Het was er heel rustig, buiten mij was er op dat moment nog een gezin. En gedurende de ruim een uur die er doorbracht – ik bekeek alles zeer op m’n gemak – kwam er nog slechts één bezoeker. Ik was de expositie expres niet gaan bezichtigen tijdens de Spinozadag vorige week in de Westerkerk om hem in alle rust te zien. Maar dat het zó rustig zou zijn had ik niet verwacht.
Ik had er geen spijt van om apart voor deze tentoonstelling helemaal vanuit Maastricht te komen. Ik vond het die moeite zeker waard: bijzonder vond ik het dat je al die boeken, waarover je gelezen hebt bij Steven Nadler, Jonathan Israel en anderen, nu met eigen ogen te kunnen zien. Het liefst wil je zo’n oud boek uiteraard in handen hebben en doorkijken, maar je mag al blij zijn dat je er van op een kleine afstand naar mag kijken. Het viel mij op hoeveel kleine formaat boekjes er waren – als waren het gebedsboeken. Ook vond ik ontroerend te zien hoe fraai gecalligrafeerd een van de weinige handgeschreven boeken was.
Het ontroerends vond ik de getoonde originele door Spinoza zelf geschreven brief. Je komt dicht bij hem, bij zijn geest, zijn uiterst krachtige verstand, wanneer je hem leest. Maar hier kwam je a.h.w. bij iets materieels van hem, die brief die hij heeft geschreven, zodat je daardoor a.h.w. nu ook lichamelijk contact met hem hebt. Ik moet nog bezoekjes brengen aan de huizen waar hij heeft gewoond, maar dichter bij hem dan via zo'n brief kun je - denk ik - niet komen. Ik voel mij een sterk geïnteresseerde en een bewonderaar en niet een soort vereerder van Spinoza, maar toch… Even had ik het idee dat ik iets meer begreep van het verlangen naar relikwieën van mensen die heiligen vereren. Enfin, Spinoza kan ons daar met zijn passieleer veel over vertellen.
Bij het boek van Willem Goeree, De kerklyke en wereldlyke historien uit 1705 (catalogusnr 55) heb ik een en ander overgeschreven. Daar ga ik in een apart blog even op door.
Ik mocht er uiteraard geen foto’s maken. Alleen bij het vertrek was ik zo vrij toch een plaatje te schieten om een indruk van de BPH te hebben. Bij de entree was een opstelling waar een powerpointpresentatie over Spinoza en deze tentoonstelling kon worden gezien. Daar heb ik niet meer bij aangeschoven, wel iets in het gastenboek geschreven.
Aanvankelijk had ik mij afgevraagd: wat moest Spinoza bij deze organisatie? Werd hij niet teveel de kant opgetrokken van het hermetische, gnostieke, esoterische, kabbalistische, spiritistische? Kortom naar een kant waar hij niet thuis hoort? Maar die vraag verdween geheel naar de achtergrond. De BPH is in ieder geval een omgeving waar men heel zorgvuldig en met grote deskundigheid met antieke boeken weet om te gaan en waar men zowel goede connecties in de bibliothekenwereld en goede expositiefaciliteiten heeft. Nee, Spinoza is hier bepaald niet in een omgeving terecht gekomen, waarin hij niet thuis zou horen. Hem is geen schade toegebracht. Integendeel juist. Lof voor het BPH dat met zoveel inzet, know how, zorgvuldigheid en liefde deze prachtige schat van een verzameling aan boeken tijdelijk bijeen heeft weten te brengen.
[Zie hier een impressie van de bibliotheek bij de opening van de jubileumtentoonstelling over Jacob Böhme]
De Bloemstraat, rechts de Bibliotheca Philosophica Hermetica, ziet uit op de Westerkerk waar afgelopen vrijdag de Spinozadag werd gehouden (zie hier op dit weblog).
Het Uit-Buro heeft de tentoonstelling op z´n site en omschrijft deze aldus: Amsterdamse drukken, portretten en gravures van Spinoza, Nederlands belangrijkste filosoof en icoon van Amsterdam Wereldboekenstad.
Latere aanvulling:
In Vrij Nederland van 5 juli 2008 heeft Carel Peeters een schets over Spinoza’s deugden n.a.v. deze tentoonstelling.
