Spinozabear vijfentwintig jaar

Met Anton Jumelet, Hoofdredacteur van Qualia, het verenigingsblad van STUFF, de Studievereniging Faculteit Filosofie te Groningen, had ik contact in verband met zijn interview met Rudolf van den Berg over diens Spinoza-film (zie blog van gisteren).

Vandaag zond hij mij zijn voorwoord bij het nieuwe Qualia-nummer. Daarin geeft hij een aardige laconieke beschrijving van de Spinozabear die 25 jaar geleden door de Spinoza Company op de markt is gebracht. Zie hier het blog van 22 mei 2008 waarin ik dat beertje al eens had gesignaleerd.

Ik wijs voorts ook op Jumelets aankondiging van een artikel in het najaarsnummer van Qualia waarin de metafysica van Spinoza wordt vergeleken met de moderne kwantumveldentheorie. Om in de gaten te houden.

        There’s no problem he can’t bear 

Niet alleen STUFF viert in 2009 haar lustrum, maar ook Spinoza. En dan niet de Spinoza waar u aan denkt en waar studenten aan een filosofiefaculteit – als het goed is – college over krijgen. Het gaat om Spinoza®, The Bear Who Speaks From The Heart™, die dit jaar zijn vijfentwintigste verjaardag viert. Spinoza® is een Amerikaanse teddybeer in wiens pluchen buikje zich een bandjesspeler bevindt. Als je Spinoza® koopt (voor minstens $175), krijg je er een verzameling bandjes bij. Wanneer je deze in Spinoza® stopt, dan is het net of Spinoza® de verhalen op de bandjes vertelt aan het kindje dat hem fijn aan het knuffelen is. Deze verhalen, vaak vergezeld van rustgevende muziek, schijnen hun baasjes bij allerlei dingen te kunnen helpen. Kankerpatiëntjes leren omgaan met de dood en hun voortdurende pijn, astmalijders ademen weer rustig, misbruikte kinderen doen voor het eerst hun verhaal aan de beer en ‘gewone’ kinderen geeft Spinoza® zelfvertrouwen, creatief vermogen en leesvaardigheid.

       De site van The Spinoza Company, het bedrijf dat Spinoza® al een kwart eeuw fabriceert, is het waard eens te bekijken. Al was het alleen maar om te beseffen dat te veel zoetheid in het leven ook niet de bedoeling is. Hoe Spinoza® aan zijn naam is gekomen is op deze site in een prachtige oorsprongsmythe gegoten, vol goddelijke interventies. Het begint met een herhaaldelijk ingegeven droom aan de bedenkster van Spinoza®, Rachel Owa. 

There was this little brown bear sitting in a circle with children. The children all looked rather sickly and sad. The bear began to sing and tell stories in many different languages, and as he did, the children got brighter and brighter. Their expressions changed from dull and gloomy to bright and happy. 

Wanneer Rachel in een speelgoedzaak op zoek is naar een model teddybeer om haar droom tot waarheid te maken, valt de huidige gedaante van Spinoza® zo voor haar voeten. Zoveel voorzienigheid wordt haar even te veel en ze valt flauw, gelijk Paulus op de weg naar Damascus. Weer bijgekomen spoort Rachel de maakster van de beer op, maar die weigert haar de rechten te verkopen. Gelukkig grijpt God weer in. De berenmaakster krijgt een telefoontje en haar vader blijkt overleden. Godlof, ze geeft nu toe: ‘You can have the bear. Use it for eternity’. U zult onderhand wel begrijpen dat ook de naam van het beertje maar van één plaats kan komen. Van boven! ‘Spinoza®’ werd door de Heilige Geest ingefluisterd en ‘the miracles and healing’ konden beginnen.

     Zo God inderdaad verantwoordelijk is voor de naam, dan blijkt hij eens te meer een superieure ironicus. Dat uitgerekend The Bear Who Speaks From The Heart™ genoemd is naar de filosoof die ons wilde bevrijden uit de slavernij van de passies is al wrang. Maar dat de naam dan ook nog tot stand is gekomen binnen een verhaal vol ingrepen van een persoonlijke god maakt de situatie nog erger, aangezien juist Spinoza een bom legde onder ons antropomorfe godsbeeld. De ironie bereikt haar hoogtepunt evenwel nadat we in Russells History of Western Philosophy lezen over Spinoza’s excommunicatie uit de Joodse gemeenschap in 1656. 

[Spinoza] was cursed with all the curses in Deuteronomy and with the curse that Elisha pronounced on the children who, in consequence, were torn to pieces by the she-bears. But no she-bears attacked Spinoza. He lived quietly, first at Amsterdam and then at the Hague [...].  

In zekere zin is vijfentwintig jaar geleden alsnog de vloek van Elisa uigekomen, maar ditmaal door een zachte en pratende knuffelbeer. We leven in een sadistisch universum!

     Ik hoop dat deze editie van de Qualia enig tegenwicht kan bieden aan dit treurigstemmende verhaal. Lotje en Clazina Wansbeek hebben in elk geval hun best gedaan Spinoza in ere te houden door in een mooi artikel zijn metafysica te vergelijken met de moderne kwantumveldentheorie. Maar laten we toch ook niet de positieve kanten van Spinoza® vergeten! Het idee van een knuffel die je onvoorwaardelijke liefde kan geven spreekt mij wel aan. En wanneer onze kleinkinderen inmiddels volledig worden opgevoed door een volgende generatie pratende teddyberen, zullen we misschien nog wel eens met pijn terugdenken aan onze eigen jeugd. Hoe hebben wij het kunnen redden zonder Spinoza®! 

Hoofdredacteur,

Anton Jumelet

 

spinoza | 02-11-2009 | 11:03 | Link | Reacties (0)