BdSpinoza

Volgens Karl Thomas verhult de Ethica Spinoza’s ware filosofie

Weer heb ik mij even bezig gehouden met een in mijn ogen fascinerende figuur die je in de Spinoza-studie nergens tegenkomt, maar die zich zo’n 175 jaar geleden behoorlijk intensief met Spinoza’s werk heeft bezig gehouden. Ik heb het over de Duitse filosoof Karl Thomas aan wie ik in april vorig jaar drie blogs wijdde (zie onder).

Net zoals later in de Weimartijd Leo Strauss de opvatting probeerde te onderbouwen dat je Spinoza’s werkelijke eigen mening niet zomaar uit oppervlakkige lezing van de TTP te pakken kreeg, maar dat je moest trachten door die oppervlakte vol accommodatie heen te breken om tot bij de ware betekenislaag te komen. Zo had Thomas in 1840 een vergelijkbare zienswijze over de Ethica. Hij maakte zich zorgen over de dominante lezing van de Ethica die zich in en na de Pantheismusstreit ontwikkeld had. Hij vreesde dat de geschiedenis van de filosofie zich op basis van een vals beeld van Spinoza’s metafysica in een verkeerde richting zou ontwikkelen. Het beeld namelijk van de ene oneindige substantie met oneindige attributen (gezien als wezenseigenschappen), die zich op het eerste gezicht in het 1^e deel van de Ethica laat lezen. Maar dat was volgens hem een soort rookgordijn, waaronder Spinoza z’n ware mening verborg. En die ware mening haalde Thomas uit de TIE waarin we de leer van de vaste en eeuwige dingen tegenkomen (seriem rerum fixarum aeternarumque), waarin hij de kern van Spinoza ontwaarde.

Thomas hield zich geobsedeerd door zijn missie lang en diepgaand met Spinoza bezig. Het fanatisme waarmee hij zijn visie verdedigde is aandoenlijk. Hij heeft de Spinoza-studie niet kunnen beïnvloeden en de geschiedenis van de filosofie niet kunnen ombuigen. Het tegendeel was zijn deel: hij geraakte volkomen in de vergetelheid.

Maar door het feit dat hij zich zo diep in Spinoza vastbeet, vindt hij in mij een bewonderaar. Dat de Spinoza-studie nieuwe impulsen en af en toe een nieuwe richting krijgt, komt door eigenzinnige individuen die daar de aanzet toe geven. Van van de hoofdlijn afwijkende kenners is zeker wat op te steken.

Van de week zocht ik op Google weer eens naar hem en stuitte toen op een uitvoerige samenvatting van zijn boek, Spinoza als Metaphysiker vom Standpuncte der historischen Kritik, door een zekere G. H. in het Repertorium der gesammten deutschen Literatur [Volume 26, 1840, p. 46 – 52 - books.google brengt rechtstreeks naar dat review; cover is Band 6, 1835 van hier].

De reviewer bespreekt deze werken:

Wie staat voor die “G. H.” heb ik niet kunnen ontdekken, maar duidelijk is dat iemand zich toen zeer grondig met Karl Thomas’ studie heeft bezig gehouden. De reviewer geeft een uitgebreide samenvatting zonder Thomas' interpretatie te weerleggen – hij geeft alleen maar enige argumenten voor praktische twijfel, maar ziet er ook wel iets in.

Ik vind dit zo’n heldere en gedegen samenvatting dat ik de tekst heb gefatsoeneerd en als PDF van 5 A-4-tjes opnieuw heb gepubliceerd.

______________

De blogs: Karl Thomas (d. 1873) Een volkomen vergeten Spinoza geleerde... [1], [2] en [3]

Werken van Karl Thomas in bibliotheek gecatalogiseerd [cf.] 

Ik eindigde het tweede blog met: “Daarover verder in een volgend blog.” ‘Daarover’ sloeg op de bewering dat Thomas een uitzondering was voor zijn tijd, die alleen de Ethica bestudeerde. Hij las de Ethica juist heel sterk vanuit de TIE die hij heel intensief bestudeerde en serieus nam. Eigenlijk is dit pas dat toen aangekondigde volgende blog,  

Ik heb indertijd zijn boek op mijn tablet gelezen, aarzelde over aanschaf van een van de vele herdrukken [cf.], maar heb nu toch een exemplaar besteld. Wil er toch eens wat dieper in duiken.

spinoza | 20-05-2015 | 12:27 | Link | Reacties (3)