Wat te doen met het manifest van Anders Breivik?
Negeren, zou ik zeggen. Maar verbieden?
Ik heb nog geen behoefte gevoeld om achter het manifest van de Noorse killer Anders Breivik aan te gaan. Dagblad Trouw is er nogal mee bezig. Redacteur Eildert Mulder is met een artikelenserie bezig waarin hij dat manifest analyseert. Deel twee: "Het is allemaal de schuld van de Frankfurter Schule." [Hier]
In de Trouw-serie waarin telkens twee theologen of filosofen ("filosofisch resp. theologisch elftal") aan het woord zijn over een kwestie, is het vandaag de beurt aan de theologen Matthias Smalbrugge en Manuela Kalsky. Het onderwerp is de vraag of het 1500 pagina’s tellende manifest van Anders Breivik van internet geweerd moet worden. De kop van het artikel luidt: 'Woorden zijn niet onschuldig'. [Zie hier]
Beide theologen worstelen met de vraag, maar komen uiteindelijk op: verspreiding tegenhouden. Matthias Smalbrugge zegt: “Ik maak me zorgen over het afnemende vermogen om teksten anders te lezen dan alleen letterlijk.” En: “Je wilt niet dat zo’n tekst zonder commentaar zomaar beschikbaar is.”
Manuela Kalsky zegt: “Het woord ‘censuur’ is beladen, maar ongebruikelijk is het niet om teksten of beelden te weren van internet.” En: “Ik vind het huidige klimaat zorgwekkend. Er is crisis, ontevredenheid, angst. In zo’n context is het manifest van Breivik nog gevaarlijker.”
Het meest opmerkelijke vindt ik dat er in het hele stuk geen enkele reflectie is op de geschiedenis van de censuur. Op pogingen van theologen in de 17e eeuw om gevaarlijk geachte teksten als de TTP te verbieden. Op het ontstaan en tot 1965 bestaan van de R.K. Index van verboden boeken.
Volgens Smalbrugge zijn we “verleerd de gelaagdheid van teksten te zien. Origenes wees erop dat elke tekst vier lagen heeft. Elke tekst moet gewogen, geïnterpreteerd en beoordeeld worden. Ik zie het als een bijdrage van ons theologen om te laten zien dat een context lading geeft aan een tekst en zo woorden, die op zichzelf onschuldig zijn, een gevaarlijke betekenis kan geven. Elke gek kan met een tekst aan de haal gaan.”
De theologen hebben weinig vertrouwen in het kritische vermogen van hun medemensen en zouden die het liefst willen ‘begeleiden’…
Voor mij is duidelijk: de beantwoording van zo’n vraag moet je niet aan theologen overlaten.
