Wolfgang Cramer (1901 - 1974) "Spinozas Philosophie des Absoluten"

Zijn leerling Dieter Henrich zag in Cramer’s werk het "einziges grundlegendes systematisches Werk, das nach 1945 in Deutschland veröffentlicht wurde." Wolfgang Cramer

Wolfgang Cramer was een Duitse filosoof en wiskundige. Z’n schooltijd bracht hij door in Breslau waar hij drie semesters filosofie studeerde aan de universiteit van Breslau (bij Richard Hönigswald en Siegfried Marck) en een semester aan de universiteit van Heidelberg (bij Karl Jaspers). Vanaf november 1922 werkte hij als bankbeambte en de winter van 1924/25 begon hij een studie wis- en natuurkunde aan de universiteit van Breslau. In 1931 promoveerde hij bij Hans Adolph Rademacher op een getaltheoretisch onderwerp: Die Reziprozitätsformel für Gaußsche Summen in reell quadratischen Zahlkörpern.

In mei 1932 werd hij lid van de NSDAP en de nationaalsocialistische lerarenbond. Na verwijdering van de joodse Rademacher uit zijn positie werd Cramer assistent op het Mathematisch Instituut bij Werner Schmeidler. Intussen hield hij contact met vroegere medestudenten van Hönigswald, onder wie Moritz Löwi die hij in 1938 hielp bij zijn emigratie. In 1935 publiceerde hij zijn Habilitationsschrift over: Das Problem der reinen Anschauung. Eine erkenntnistheoretische Untersuchung der Prinzipien der Mathematik, waarna hij in Breslau privaatdocent in de filosofie van de exacte wetenschappen werd. Een verdergaande benoeming ondervond tegenstand. Na WO II kreeg hij in 1949 een privaatdocentschap in Frankfurt am Main en werd er in 1953 tot ‘außerplanmäßigen Professor’ benoemd. Uiteindelijk verkreeg hij in 1962 een benoeming tot buitengewoon hoogleraar.

In zijn filosofisch denken trachtte Cramer de 'Transzendentalphilosophie' te overwinnen en een theorie van het Absolute te ontwikkelen, waarbij hij in debat ging met Kants transcendentale idealisme en Leibniz’ monadologie, waarmee hij een ‘Transzendentalontologie’ probeerde te ontwerpen. Vooral bekritiseerde hij Kants weerlegging van de godsbewijzen. Waarom dit alles op een blog over Spinoza?

Die absolute Reflexion
Midden 60-iger jaren zette Cramer een groot project op: hij nam zich voor bij uitgeverij Vittorio Klostermann in Frankfurt am Main met een serie van vijf banden te komen onder de titel "Die absolute Reflexion" –  Het moest zijn filosofie samenvatten – de summa van zijn levenswerk worden. En hij begon met Spinoza.

Het eerste van die vijf banden verscheen in 1966 met de titel Spinozas Philosophie des Absoluten.

In 1967 verscheen de tweede band: Gottesbeweise und ihre Kritik

Maar de overige drie geplande banden - Das transzendentale Subjekt, Die absolute Reflexion in der Philosophie des deutschen Idealismus en Die absolute Reflexion - zijn niet meer verschenen.

Dat hij ermee bezig was gebleven bleek uit zijn nalatenschap. Zijn zoon Konrad Cramer, inmiddels ook met emeritaat na zijn filosofieprofessoraat aan de universiteit van Göttingen, heeft nu uit de nalatenschap van zijn vader een laatste deel, Philosophie des Absoluten (2012), samengesteld.

Cramer's geschriften probeerden in een postmodernistische tijd die niets meer van metafysica moest hebben ("im Sinne Nietzsches unzeitgemäß," Stefan Groß), nadrukkelijk de mogelijkheid van een rationele metafysica open te houden, in de richting zelfs van een “Philosophie des Absoluten” – die bepaalbaar zou moeten zijn vanuit een absolute ‘Voraussetzungslosigkeit’ en tegelijkertijd een ‘theorie van de geest’ moest opleveren als een ontologie van het concrete subjectieve enkelding (singulariteit) – hetgeen dan wellicht weer sterk aan Spinoza doet denken.

Over Wolfgang Cramer

Dieter Henrich, Wolfgang Cramer, Hans Wagner, Subjektivität und Metaphysik. Festschrift für Wolfgang Cramer. Vittorio Klostermann, Frankfurt am Main, 1966 [books,google

Wolfgang Bartuschat, “Das Kontingente in Spinozas Philosophie des Absoluten.” In: H. Radermacher, P. Reisinger (Hg.), Rationale Metaphysik. Die Philosophie von Wolfgang Cramer; Bd. II. Hrsg. von H. Radermacher u. a.. Stuttgart: Klett-Cotta, 1990, S. 99-121.

Kurt Walter Zeidler: Kritische Dialektik und Transzendentalontologie. Der Ausgang des Neukantianismus und die post-neukantianische Systematik R. Hönigswalds, W. Cramers, B. Bauchs, H. Wagners, R. Reiningers und E. Heintels, Bonn: Bouvier 1995, 372 S. [PDF review]

Wolfgang Bartuschat, "Subjekt und Metaphysik in Spinozas Ontologie." In Jürgen Stolzenberg (Hrsg), Subjekt und Metaphysik: Konrad Cramer Zu Ehren, Aus Anlass Seines 65. Geburtstages. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen, 2001, p 15-28 [books.google]

Stefan Groß, “Cramers Theorie des Absoluten.” In: Tabula Rasa. Jenenser Zeitschrift für kritisches Denken (12) [HTML]. 

Stefan Büttner, “Wolfgang Cramers Bestimmungen des Raumes als Interpretament des spinozischen Attributs 'Ausdehnung' - nebst einer These zur spezifischen Einheit des Attributs 'Denken' bei Spinoza.” In: Randfiguren: Spinoza-Inspirationen; Festgabe für Manfred Walther / Zusammengetr. u. hrsg. v. Felicitas Englisch, Manfred Lauermann u. Maria-Brigitta Schröder. - Hannover-Laatzen : Wehrhahn, 2005: 23-32.
[aanvulling 5-6-2013. Dit artikel blijkt als PDF op internet te staan]

de.wiki