Samuel Taylor Coleridge (1772 - 1834), Spinoza en 'Ode on the Departing Year'
Ik neem de titel van Coleridge´s lange ´Ode on the Departing Year’ uit 1796 om met een laatste blog dit jaar af te sluiten. Over die ode zal ik het verder niet hebben; die is voor de liefhebber hier te vinden.
Samuel Taylor Coleridge en William Wordsworth hadden samen in 1799 enkele maanden in Duitsland filosofie gestudeerd. Margaret Gullan-Whur die dit in Spinoza. Een leven volgens de rede vermeldt, schrijft op blz 346: "Coleridge rekende de Ethica tot de drie belangrijkste werken die er sinds de introductie van het christendom waren verschenen, en geloofde dat de 'mysterieuze bron, waarvan het Zijn kennis is, en de kennis Zijn is' aan ‘de gemeenschappelijke oorsprong staat' van 'de stromen van kennis en zijn' in de mens. Maar net als Wordsworth dacht hij dat de goddelijke geest de natuur van buitenaf binnen kwam en niet dat die één was met de natuur, en zo kan hij onbedoeld de indruk hebben gewekt dat zijn neoplatoons pantheïsme Spinozistisch was."
Een boek dat dit jaar uitkwam, James Vigus, Platonic Coleridge [Volume 15 van Studies in comparative literature. MHRA, 2009], wordt aanbevolen met: “The ambivalent curiosity of the young poet Samuel Taylor Coleridge (1772-1834) towards Plato - 'but I love Plato - his dear gorgeous nonsense!' - soon developed into a philosophical project, and the mature Coleridge proclaimed himself a reviver of Plato's unwritten or esoteric 'systems'. James Vigus's study traces Coleridge's discovery of a Plato marginalised in the universities, and examines his use of German sources on the 'divine philosopher', and his Platonic interpretation of Kant's epistemology. It compares Coleridge's figurations of poetic inspiration with models in the Platonic dialogues, and investigates whether Coleridge's esoteric 'system' of philosophy ultimately fulfilled the Republics notorious banishment of poetry.
Ik blijf mij af en toe met hem bezig houden en zal misschien ooit aan een uitgebreider blog toekomen over hem en zijn relatie tot Spinoza, waarover best veel geschreven is. Nu volsta ik met het citeren van een heel fraaie passage, waarin alle ambivalentie terug te vinden is. De tekst is te vinden in een gedegen studie die dit jaar verscheen: The Oxford Handbook of Samuel Taylor Coleridge [Frederick Burwick (Ed.), Oxford University Press US, March 2009, in het hoofdstuk van Christoph Bode: Coleridge and Philosophy, op. p. 590-1]
Lees verder...Website 'Spinoza en wetenschap' komt. Lezingen Colloqium 'Galileo en Spinoza' komen in Intellectual History Review
Op de eerste dag van het jaar bracht ik het nieuws dat Filip Buyse bezig was met voorbereidingen om “over een paar maanden” een website te starten over 'Spinoza en wetenschap'. Nu, op de laatste dag van het jaar, moet ik melden dat het hem in 2009 niet gelukt is. Hij is in het galileojaar in zijn onderzoek niet alleen met Spinoza, maar ook en vooral met Galileo bezig geweest. Tevens heeft hij nog enige tijd en energie moeten steken in het organiseren van het colloquium ‘Galileo en Spinoza’. Maar die website is niet van de baan, zo stelde hij: “Ik ben ermee bezig. Het zal wel nog een paar maand duren voor hij op internet staat. Maar de site komt er zeker volgend jaar; dat staat vast!”
Colloqium Galileo en Spinoza
Over het colloquium [zie affiche] dat op 12 en 19 december aan de Sorbonne in Parijs werd gehouden schrijft hij: “Ik meen te mogen zeggen dat de conferentie geslaagd is, al is het natuurlijk altijd moeilijk om dat als organisator van 'je eigen kind' te zeggen. Eerst en vooral waren alle sprekers op post behalve Fabien Chareix die plots opgeroepen werd vanwege verplichtingen in zijn universiteit Université Paris 4 als verantwoordelijke van de informatica. Bij een event als dit, is het natuurlijk moeilijk uit te sluiten dat er een spreker voor één of andere reden niet komt opdagen.
Lees verder...Tentoonstelling 'Kapitaal Amsterdam' en de Spinoza's
NRC Handelsblad heeft vandaag een groot artikel over de tentoonstelling Kapitaal Amsterdam die gaat over 400 jaar financiële geschiedenis van de hoofdstad - Amsterdam als geldstad. Na het eerste aandaal (Verenigde Oost-Indische Compagnie) in 1606 en de oprichting van de Wisselbank in 1609 groeide Amsterdam snel uit tot een van de belangrijkste financiële centra ter wereld.
Vermeld wordt verder in het artikel: “Een van de belangrijkste documenten is de recent ontdekte rekening van Michael Spinoza in een grootboek van de Wisselbank uit 1654. De rekening, die een bedrag vermeldt van 15.000 gulden, werpt volgens historici nieuw licht op de financiële nalatenschap van de vader van de vermaarde filosoof Baruch Spinoza. Dat is belangrijk, omdat een conflict over de failliete boedel van zijn vader bijdroeg aan de verstoting van Spinoza uit de Joodse gemeenschap."
NB artikel op 27 juni 2011 op aanmaning van de NRC verwijderd.
Lees verder...Uriel Birnbaum (1894 - 1956) - dichtte 'Rembrandt und Spinoza'
Met dank aan bezoeker van dit weblog Kees van Hage, kan ik hier weer een Spinoza-gedicht brengen: het gedicht ‘Rembrandt und Spinoza’ van Uriel Birnbaum.
Deze Oostenrijkse (Weense) dichter en beeldend kunstenaar begon al vroeg als autodidact. In 1911 verhuisde de familie naar Berlijn, waar Uriel deelnam aan de Berliner Sezession. In 1913 wendde hij zich naar het traditionele jodendom. Tot 1914 bleef hij in Berlijn waar de zeer religieuze Uriel zich veel bezighield met bijbelse geschiedenissen, waarover hij diverse litho’s en schilderijen vervaardigde. Hij bleef gedurende de Eerste Wereldoorlog grafisch en literair werk produceren, zelfs toen hij, vechtend in het Oostenrijkse leger, gewond raakte. Hij keerde zich tegen materialistische en modernistische opvattingen, schreef proza en poëzie en vervaardigde een groot aantal grafische albums, waarin symboliek en thema's als geloof, oorlog en architectuur een 
belangrijke rol spelen. Na de inval van Nazi-Duitsland in Oostenrijk vluchtte hij naar Nederland. Door onder te duiken overleefde Birnbaum en zijn gezin de oorlog.
Hij illustreerde tal van boeken, waaronder werk van Edgar Allan Poe, Lewis Carroll's Alice's Adventures in Wonderland en zijn eigen Weltuntergang (1921).
Hij schreef niet minder dan 6000 gedichten, waarvan een over Spinoza. Ik vind het – met Kees van Hage – niet een echt goed gedicht, maar het hoort zeker thuis in de verzameling ´Corpus Poeticum Spinozanum´. Als beeldend kunstenaar was hij wellicht interessanter en vernieuwender.
Lees verder...Een Rotje, Romeinse kaars, Chinese rol, Strijker, Vuurpijl, Gillende keukenmeid of Losse Flodder
Vandaag schrijf ik over de merkwaardigste tekst over Spinoza die ik las in de ruim 2½ jaar dat ik mij met deze filosoof bezig houd. Het betreft de brochure nr 72 van Het Spinozahuis, de uitgave van de lezing die Wiep van Bunge, de huidige voorzitter van de Spinoza-vereniging, op 19 november 1994 in Leusden hield: Spinoza en zijn critici over de autonomie van het attribuut.
Ik bestelde de brochure en las hem inmiddels meermalen naar aanleiding van vragen die lezers van dit blog mij via de e-mail stelden over de kwestie van het samengaan, de samenhang van de ene substantie en de vele attributen – het onderwerp dat bekend is geworden als de kwestie van ofwel het parallellisme ofwel de identiteit van de attributen.
Ik had daar uiteraard al een en ander over gelezen en wilde daar in een blog aandacht aan besteden. In dat kader dus was ik benieuwd naar het betoog van deze lezing. En vooral was ik benieuwd naar wat bedoeld werd met en waarom geschreven werd over ‘de autonomie van het attribuut’. Ik wordt sowieso altijd al enigszins argwanend als typeringen van (delen van) Spinoza’s filosofie gegeven worden in termen die niet door hemzelf gebruikt werden. Dat geldt voor ‘monisme’, pantheïsme, parallellisme e.d. en dus ook voor ‘autonomie van het attribuut’. Zeker als, zoals Van Bunge in de samenvatting doet, gesproken wordt van ‘ontological autonomy of the attributes’. Als er iets is wat Spinoza nu juist niet doet is dat het ontologisch autonome, dus op zichzelf als zijnde, bestaan van attributen aannemen. Voor hem bestaan ontologisch alleen de substantie en de modi. Lees verder...Michelene Wandor's Spinoza-hoorspel 'Tulips in Winter'
Terwijl ik, zoals ook uit het vorige blog blijkt, even op de website van de BBC aan het surfen was, kwam ik daar tegen dat BBC Radio 3 op 5 okt. 2008 in ‘Drama on 3’ het hoorspel Tulips in Winter van Michelene Wandor heeft uitgezonden. Het is jammer genoeg niet meer te beluisteren, maar ik vind het toch aardig er dit blog aan te wijden (voor de verzameling). Het betreft
An exploration of the life of the enigmatic 17th century philosopher Baruch Spinoza, whose ideas still influence present day thinkers. Michelene Wandor's play, inspired by various paintings and etchings, imagines a world in which Spinoza appears in Rembrandt's Night Watch and is courted by one of Cromwell's spies.
Lees verder...Spinoza in komende BBC Radio 3 serie: 'Enlightenment Voices'
Op maandag 11 jan. 2010 [23:00–23:15] start BBC Radio 3 een vijfdelige serie over Spinoza - Series focusing on the work of 17th-century Dutch philosopher Baruch Spinoza.
Het zijn uitzendingingen van telkens een kwartier op vijf opeenvolgende dagen in de serie Enlightenment Voices - Series introducing the great scientists, thinkers and activists of the European Enlightenment.Van de eerste twee delen is het programma bekend. De uitzending is ook rechtstreeks op internet te beluisteren (volg deze link). Deze programma’s worden later niet als podcast beschikbaar gesteld.
Part 1/5.Professor Justin Champion profiles Baruch Spinoza's life and key works. Professor Justin Champion, head of history at Royal Holloway, University of London, introduces Spinoza's work.
Spinoza was an iconoclast almost incomprehensible to devout contemporaries. His challenging work on religion resulted in his excommunication from Amsterdam, which set the scene for his career as an atheist. Despite his banishment, Spinoza lived out his short life in Holland, reviled by some but revered by other intellectuals across Europe. Reader: Bruce Alexander.
Lees verder...C.L. Thijssen-Schoute (1904 - 1961) kwam aan 'Nederlands Spinozisme' niet toe
Was met bijvakken Italiaans en kunstgeschiedenis en haar interesse in ideeëngeschiedenis bepaald geen gewone Neerlandica. Zij kreeg grote verdiensten door de manier waarop zij zich bezighield met de studie van Descartes en Spinoza. Van 1954, het jaar waarin haar Nederlands Cartesianisme uitkwam, tot 6 okt. 1956 was zij secretaris van de Ver. Het Spinozahuis. Haar erfenis bestemde zij voor de oprichting van de Dr. C.L Thijssen-Schoute Stichting (zie aan het eind).
Zij bracht als enige dochter in het gezin van de botanicus dr. J.C. Schoute haar jeugd door in Wageningen, Gouda en Bussum, waar zij de H.B.S. bezocht. Het einddiploma behaalde zij in Groningen, waar haar vader tot hoogleraar was benoemd. Daarna deed zij Staatsexamen B, waarmee zij in 1923 toegelaten werd tot de Universiteit. Ze begon aan rechten maar na een aanvullend examen A zwaaide zij in 1926 om naar de Neerlandistiek, waarin zij vier jaar later doctoraal deed. Kort daarna trouwde zij met dr. W.J. Thijssen, leraar wiskunde te Groningen en later directeur van een H.B.S. Van 1934 tot '46 woonde het echtpaar in Naarden, vervolgens in Enkhuizen, waar Mevrouw Thijssen enkele jaren het archief der Gemeente verzorgde, en sinds 1952 in Utrecht.
Lees verder...Ethica online [2] Wie helpt Julien Gautier?
Onlangs had ik een blog over de nieuwe website over de Ethica, waaraan filosofieprofessor Julien Gautier, werkt. Zie hier zijn website, waaruit blijkt dat hij tevens musicus en programmeur is en bij nogal wat websites betrokken is. Zoals ik schreef, geeft hij vanuit een wat andere systematiek, naast de Latijnse tekst van de Ethica, ook een Franse en Engelse vertaling. Aan de Ethica-website wordt nog gebouwd.
Blijkbaar is hij van plan om daaraan ook een Nederlandse vertaling toe te voegen. Tijdens de kerstdagen vroeg hij me waar op internet dergelijke vertalingen te vinden zijn.
Ik heb hem gewezen op de drie Nederlandse vertalingen van de Ethica die op internet te vinden zijn (voor zover mij bekend, maar dit zijn ze wel, dacht ik):
Lees verder...Spinoza in Voorburg. Video van de Stichting Mooi Voorburg
Donderdag 12 november 2009 werd, ter gelegenheid van het 50 jarig bestaan van de Stichting Mooi Voorburg in de Oude Kerk van Voorburg een speciale feestelijke donateursavond gehouden.
Als speciale afsluiting van het 'Mooi Voorburg' jaar werd door Prof. Dr. L van Bunge een Spinoza-lezing gehouden. Verder waren er nog andere toespraken, werd er gemusiceerd en werd er door de Theatergroep Voorburg een voorstelling over Spinoza en de Voorburgers gegeven.
Van dat alles is een heel aardige en professionele video-impressie gemaakt die gisteren op YouTube werd geplaatst en vandaag dus op dit weblog wordt gesignaleerd.
Spinoza in Voorburg
Lees verder...James Schevill (1920-2009) 'Mr. Spinoza of blessed memory'
Weer vond ik een Spinoza-gedicht, althans een gedeelte van zo’n gedicht dat James Schevill schreef.
James (Jim) Schevill (hier ca 1980 met zijn golden retriever Emily Dickinson), dichter, schrijver van één novelle (Arena of Ants), toneelschrijver vooral, zowel voor de bühne als de radio, biograaf, criticus en leraar was in Berkeley geboren als zoon van een hoogleraar Spaans en een dichter- en kunstenares. In 1991 keerde hij naar zijn geboortestad terug en overleed er in februari van dat jaar.
Hij stelde de The Complete American Fantasies samen, waarin hij gedichten uit elke decade van 1920 tot 1990 opnam. Hij kreeg diverse prijzen en fellowships. Hij was op 17-jarige leeftijd tijdens de Kristallnacht in Duitsland wat een grote indruk op hem maakte. Levenslang vormde die ‘bad poem’ een inspiratie voor zijn werk tegen geweld en het lijden van slachtoffers en de noodzaak kwaad tegen te gaan.
Schevill doceerde aan diverse universiteiten en was de centrale figuur van de ‘Actors Workshop’ (1955-1967). In die tijd publiceerde hij in The Sewanee Review, [Published by: The Johns Hopkins University Press. Vol. 69, No. 4 (Oct. - Dec., 1961), pp. 643-645] het gedicht “Colerus, Lutheran Minister, Recoils from Spinoza's Papers [Poem]”, waarvan het volgende deel op internet te zien is:
Lees verder...Weer Spinoza op de HOVO
Net als eerder geef ik hier een overzicht van de komende cursussen over Spinoza die op HOVO’s, Hoger Onderwijs voor Ouderen, worden aangeboden. Het wordt voorjaarsaanbod genoemd en dan denk je aan de lente, maar sommige beginnen al half januari 2010, zodat geïnteresseerden al snel moet inschrijven.
Bij 3 HOVO's, HOVO Brabant (op 2 locaties), HOVO Twente en HOVO Windesheim, wordt zo'n cursus aangeboden, terwijl HOVO Rotterdam Spinoza belooft mee te nemen in een reeks over ‘grensverleggers in de filosofie. Bij andere HOVO’s heb ik niet zo’n cursus kunnen ontdekken. Wel wordt in de cursus Westerse cultuurgeschiedenis III zeventiende eeuw, een samenwerking van HOVO Amsterdam en HOVO Limburg, enige aandacht besteed aan Spinoza, want “Grootheden als Spinoza en Locke leggen het fundament voor een wetenschap op rationele grondslag en markeren het einde van een eeuwen - oude denkwereld”, maar die tel ik hier niet mee. [Hier bij HOVO Nederland alle HOVO's].
Ik geef hierna iets meer informatie, waarbij ik vooral de 'wervingstekst' interessant vind.
.jpg_%3bfilename_%3dUTF-8%27%27Spinoza%25C2%25B11680%2520(1).jpg)
Spinoza getekend als strafwerk
Smokey Robinson had onlangs, op 15 oktober 2009, op zijn Volkskrantblog een aardig verhaal over hoe hij ooit op school als straf een tekening van Spinoza moest maken - voor een docent die weg was van Spinoza en die had gezien dat Smokey die uit verveling wat tekeningetjes krabbelde, wél kon tekenen.
Zie hier een foto van de potloodtekening die hij als herinnering aan dat strafwerk maakte. Lees zijn aardige verhaal op zijn blog.
Een enthousiaste mede-blogger met veel interesse in Spinoza
Toen ik gisteren eens de google-zoekfunctie naar blogs gebruikte, waarin ik uiteraard Spinoza ingaf, ontdekte ik de weblog op het Belgische seniorennet van Karel D'huyvetters.
Hij is een 63-jarige gepensioneerd universiteitsambtenaar, was stafmedewerker studentenadministratie in Leuven, en woont in Werchter (Vlaams-Brabant, België).
Als zijn hobby’s geeft hij aan: “cultuur, literatuur, muziek, klokken, astronomie en tijdrekening, etymologie, koken, talen, levensopvatting, typografie en drukkunst, poëzie, kruiden, boeken, internet.” En: “mijn blog is mijn hobby, mijn uitlaatklep, mijn blik op de wereld, mijn intellectuele uitdaging, mijn contact met de buitenwereld. Ik hoop dat mijn lezers er ook iets aan hebben.” Hij is al vanaf januari 2006 bezig en publiceert flink.
Maar waarom ik hem hier signaleer: hij ging steeds meer Spinoza ontdekken. Leest en recenseert boeken over Spinoza, waarover ook ik blogs heb, waarbij ik af en toe frappante overeenkomst in evaluatie bemerk en soms, m.n. wat Damasio betreft, grote verschillen.
Lees verder...Naast The Cambridge Companion to Spinoza in 2010 ook The Continuum Companion to Spinoza
Ongeveer een half jaar geleden schreef ik over in voorbereiding zijnde Spinoza-encyclopedieën. Inmiddels blijkt uit de catalogus 2010 van Continuum Publishers dat wat aanvankelijk als encyclopedie gedacht was, gepubliceerd zal worden als: The Continuum Companion to Spinoza. Edited by Wiep van Bunge, Dean of the Faculteit der Wijsbegeerte at Rotterdam, the Netherlands.
Dus naast de The Cambridge Companion to Spinoza komt er straks ook The Continuum Companion to Spinoza.Het wordt volgens de omschrijving toch een soort encyclopedie:
Lees verder...Spinoza, controversieel enfant terrible van de filosofie, niet meer weg te denken
Graag wijs ik hier op een uitvoerige bespreking van vier Spinoza-studies, waarin Willi Goetschel (auteur van Spinoza's Modernity: Mendelssohn, Lessing, and Heine) vaststelt dat ‘het meest controversiële enfant terrible van de filosofie’, Spinoza, niet meer te veronachtzamen is. Hij bespreekt vier boeken die in 2006 verschenen:
Travis L. Frampton. Spinoza and the Rise of Historical Criticism of the Bible. [London: Continuum International Publishing Group, Limited, 2006. 262 pp] *)
Brayton Polka. Between Philosophy and Religion, Vol. I: Spinoza, the Bible, and Modernity. [Lanham: Lexington Books, 2006. 276 pp.]
Brayton Polka. Between Philosophy and Religion, Vol. 2: Spinoza, the Bible, and Modernity. [Lanham: Lexington Books, 2006. 333 pp.]
Matthew Stewart. The Courtier and the Heretic: Leibniz, Spinoza, and the Fate of God in the Modern World. [New York: W.W. Norton & Company, 2006. 315 pp]Spinoza heeft, zo begint Goetschel, trekken van een outsider en outcast, een radicaal die buiten de conventionele hoofdstroom van de geschiedenis van de filosofie staat (een anomalie, zoals Negri hem typeerde), terwijl toch veel van zijn denkbeelden inmiddels het best passen in het moderne denken en de hedendaagse wetenschap. Hoe dus Spinoza’s betekenis te her-denken waar hij het stempel meekreeg van radicaal, ketters, de ander?
Lees verder...Dit weblog houdt een poll naar de grootste bijdrager aan de Spinoza-kunde
[Een dag later... Dit leek toch niet zo'n goed idee. Als in 24 uur niemand een keuze maakt, moet de conclusie wel zijn: er is geen behoefte aan een poll. Dus is hij weer ingetrokken.]
We kiezen van alles...: de beste sportvrouw of -man, de beste regisseur, de politicus van het jaar... enzovoort.
Waarom eens niet de grootste Spinoza-kundige?
Dagelijks worden rond de honderd bezoeken aan dit weblog gebracht. U kunt dit zelf zien aan de hand van het icoontje van OneStat helemaal onderaan. Dat zijn niet elke dag dezelfden; dus per week telt het weblog misschien wel het dubbele aantal bezoekende personen. We mogen er vanuit gaan dat dit voornamelijk geïnteresseerden in Spinoza betreft.
Samen met Haije Bouwman bedacht ik om eens een poll te houden. Om te zien wie de bezoekers van dit weblog aanwijzen als degene die het meest heeft bijgedragen tot de Spinoza-kunde. U treft de poll aan in de rechterkolom.
We hopen dat velen eraan deel willen nemen. Iedere pc-aansluiting (IP-adres) krijgt van het programma éénmaal de mogelijkheid om een stem uit te brengen.
De poll blijft twee weken open. Op 1 januari kunnen we zien wie is aangewezen (wie "heeft gewonnen"). Dit wordt onthouden in een blog, waarna de poll wordt verwijderd.
De prijs bestaat vooralsnog slechts uit de erkenning en de eer.
Lees verder...
Ethica online
Als u naar de Ethica online op zoek bent, kunt u uitkomen bij deze cosmetische site die zich - om mij onduidelijke redenen - als http://www.ethicaonline.co.uk/ presenteert. Waarom weet ik niet, 
want cosmethicaonline.co.uk was immers ook nog beschikbaar, maar misschien is de opzet om ook Spinozisten in het vangnet van de tijdelijke schoonheid te strikken. Ze beloven "the best organic and ethically produced products you can find."
Maar wie naar Spinoza’s Ethica op zoek is, zal verder zoeken.
Het lijkt wel alsof de Ethica van Spinoza zich bijzonder leent voor het maken van hypertekstuele overzichten. Er zijn er meerdere te vinden, die ik hier niet alle ga vermelden.
In Frankrijk is er weer een nieuw initiatief bijgekomen. Er bestond al de zgn SpinozaBase van Baptiste Mélès, die alleen de Latijnse tekst geeft [Zie hier].
Lees verder...George Eliot (1819 - 1880) Spinozistische en Feuerbachse invloeden op haar 'experimenteel filosofische' romans
Al langer wilde ik een blog wijden aan George Eliot, die in 1849 Spinoza's TTP vertaalde en in 1856 zijn Ethica, die echter niet tijdens haar leven werd uitgegeven. Als dat wel was gebeurd zou zij de eerste vertaling in het Engels van de Ethica hebben geleverd. Het Institut für Anglistik und Amerikanistik aan de Universität Salzburg publiceerde in 1981 de Ethica-vertaling van George Eliot.
Hier een voorbeeld van haar vertaling:
Many imagine God after the likeness of man, consisting of body and mind, and liable to passions; but how far such persons are from the true knowledge of God, is sufficiently apparent from what has already been demonstrated. These, however, I pass by; for all who have in any degree contemplated the nature of God, deny that God is corporeal; and they bring excellent proof of this when they urge that by a body we understand some quantity, with length, breadth, and depth, some determinate figure, a conception which it is the height of absurdity to God, i.e. to the absolutely infinite being.
Van de bekende schrijfster Zadie Smith verscheen dit jaar Changing My Mind. Occassional Essays [Hamish Hamilton/Penguin, 2009]. Daarin schrijft ze in het essay Middlemarch and Everybody [28-40] over George Eliot en schrijft dan: “It was a philosopher, Spinoza, who first convinced her of the importance of experience. It was theory that brought her to practice.” [Dit trof ik aan in een blog over George Eliot and Spinoza; zie ook Sam Sacks'review]
Lees verder...Wim Klever in het Amsterdamse De Pintohuis
Gisterenavond, maandag 14 december, gaf Wim Klever voor de Amsterdamse Spinoza Kring in het De Pintohuis een lezing die vooral over zijn boek ‘Mannen rond Spinoza’ zou gaan en ook wel ging, maar Klever zei dat hij bij nader inzien liever over John Locke en zijn afhankelijkheid van Spinoza had gesproken.
Haije Bouwman stuurde mij voor dit weblog enige foto´s en een kort verslagje aan de hand van de aantekeningen die hij maakte, waarvoor ik hem hierbij hartelijk dank. Ik was niet in staat de avondbijeenkomst bij te wonen - daarvoor ligt Maastricht voor wie van het openbaar vervoer afhankelijk is, toch te ver van Amsterdam. Uiteraard betreft dit verslagje een persoonlijke selectie, waarin onjuistheden kunnen voorkomen, zo stelt Haije. Maar ik moet zeggen dat ik erg veel herken van onderwerpen en standpunten die ook op een of andere manier in dit weblog en in teksten van Klever op benedictusdespinoza.nl aan de orde waren.
Klever bedankte de ASK voor de uitnodiging en koppelde daar direct aan vast dat hij ‘al 20 jaar niet door de VHSH uitgenodigd wordt bij officiële gelegenheden’. Wrok daarover is hem niet bespaard gebleven: ‘ik ben ook een mens’.
Deus spiniensis
Onlangs kwam ik tegen dat de Romeinen een doornengod kenden, de Deus spiniensis, een veldgod tot wie men tijdens het verwijderen van distels, andere doornenstruiken en brandnetels, bad dat hij ze niet wilde laten terugkomen en alsjeblieft het veld van doornen wilde vrijwaren.Zie Meyers Großes Konversations-Lexikon, Band 5. Leipzig 1906, Pierer's Universal-Lexikon, Band 16. Altenburg 1863,, Vollmer, Wilhelm: Wörterbuch der Mythologie. Stuttgart 1874, Michael Jordan Dictionary of God’s and Goddesses second edition 2004, 1993
Lees verder...
Jonathan Israel - 'A Revolution of the Mind'
Israel, Jonathan. A Revolution of the Mind. Radical Enlightenment and the Intellectual Origins of Modern Democracy. Princeton Univ. Press, 2010. 264 blz. Geb.
Dit nieuwe boek van Jonathan Israel, begint met een leugentje: dat het in 2010 is uitgegeven. Wellicht om, hoewel het over geschiedenis handelt, de actualiteitswaarde en houdbaarheid ervan te verlengen? Het kwam echter in november 2009 op de markt.
En over wat voor geschiedenis het gaat! Over de revolutie in het denken zoals die door Spinoza in gang is gezet en die hier in een wat onspinozistische, meer Hegeliaanse titel, wordt aangeduid met: A Revolution of the Mind.
Dit boek is net zoals zijn In strijd met Spinoza. Het failliet van de Nederlandse Verlichting (1670-1800) (2007) dat handelde over de Patriottentijd, een soort van tussendoortje. Ondertussen is Israel bezig de laatste hand te leggen aan het laatste deel van zijn gigantische trilogie over de Radicale Verlichting. Met dit boekje richt Israel zich tot een breder publiek (dan de wetenschappelijke wereld, hoewel hij die - zoals nog zal blijken - niet vergeet)
A Revolution of the Mind is ontstaan uit een collegereeks ofwel Isaiah Berlin Lectures, op de Isaiah Berlin Visiting Professorship in the History of Ideas, die hij in het eerste kwartaal van 2008 in Oxford hield. [hier en hier het programma. Er is kennelijk een verschil met de andere The Isaiah Berlin Lecture, maar hoe dat precies zit is mij niet duidelijk].
Lees verder...Tim Minchin, Spinoza's liefde en 'If I Didn't Have You'
Nog niet eerder had ik van de Australische muzikant en comedian Tim Minchin gehoord. Maar via het weblog van Kevin, die ook nog nooit van hem had gehoord, maar die er weer op gewezen was door iemand anders…enz. heb ik de YouTube-video bekeken, waarin Tim Minchin grappig, relativerend en serieus geëngageerd tegelijk zingt over zijn liefde voor zijn vrouw.Het is inderdaad fraai om tijdens het luisteren naar deze song intussen Spinoza’s gedachten over de liefde in je achterhoofd te hebben: liefde is blijdschap samen met de idee van een uitwendige oorzaak (Scholium bij het Corrolarium bij III/st.13) en die blijdschap betekent weer toename van macht, zijn en perfectie. En ook stelling III/33: “Wanneer wij een voorwerp dat op ons lijkt, liefhebben, dan proberen wij zo veel mogelijk te bewerkstelligen dat het ons ook liefheeft.”
Tim Minchin zingt ongeveer net zo nuchter (en ontnuchterend) als Spinoza over de passie die de liefde is, en tegelijk toch warmer, gepassioneerder. [Na de video plaats ik de songtekst; als u die eerst opent en daarna de video laat spelen, is die tekst mee te lezen]
Tim Minchin - If I Didn't Have You
Lees verder...
De Dijns 'Spinoza, De doornen en de roos' in Trouw besproken
Dagblad Trouw heeft in de zaterdagbijlage Letter&Geest een recensie door Marinus de Baar van het boek van Herman De Dijn Spinoza, De doornen en de roos. [Pelckmans/Klement, Kapellen; ISBN 9789086870547; 195 blz. € 19,95].
Ik besprak het boek op dit weblog op 24 november.
De bespreking geeft de wat merkwaardige typering van Spinoza als
Een monnik die midden in de wereld staat
"Herman De Dijn, befaamd Spinozakenner, geeft in zijn nieuwste boek de lezer een sleutel tot het werk van Nederlands grootste filosoof."
Lees de recensie hier op de Trouwwebsite of als pdf van de digitale krant aldaar.
Twee blogs van elders naar hier verplaatst
Op 23 oktober 2009 dacht ik naast dit weblog een tweede te kunnen beginnen, daarbij gebruik makend van de toen pas gestarte blog-faciliteit god-blog.nl. Het leek me wel nuttig dat tussen de blogs die bij die blog-provider over de transcendente God zullen gaan, er ook een gewijd zou zijn aan de immanente god, zoals Spinoza die ‘gezien’ heeft. Ik begon met graagte, maar merkte al snel dat ik dat praktisch niet volhoud. Daarom hef ik die toen nieuw begonnen blog Spinoza's God weer op en bewaar hier de twee teksten die ik er plaatste. In de kop had ik de handtekening van Spinoza geplaatst.
Religie toont menselijk zintuig voor het oneindige
In 1799 bracht Friedrich Schleiermacher (1768 – 1834) zijn “Über die Religion. Reden an die Gebildeten unter ihren Verächtern” uit. Het boek bleef bepaald niet onopgemerkt, maar gold van het begin af als een historische mijlpaal, het werd een ‘landmark’ in de literatuur over religie. Ik vat hier de inleiding samen van het boek dat ik in het eerste blog noemde: Christof Ellsiepen, Anschauung des Universums und Scientia Intuitiva. Die spinozistischen Grundlagen von Schleiermachers früher Religionstheorie (Walter de Gruyter, Berlin/New York, 2006).
Schleiermachers ‘Reden’ zou achteraf als een paradigmawisseling kunnen worden aangemerkt. Voor het eerst werd religie als een geheel eigen domein gezien, een werkelijk ander terrein dan metafysica en dan de moraal en de ethische reflectie op handelen. Nu zijn we er min of meer aan gewend dat religie, wetenschap en ethische reflectie op ‘t handelen eigen culturele sferen zijn. Religie als praktijk, als ‘levensvoltrekking’ en ervaring staat duidelijk los van en tegenover de methodische reflectie erop enerzijds en de zich met haar bezighoudende wetenschap anderzijds. Maar toen, bij Schleiermacher ging het om het benadrukken van het eigene van de godsdienst tegenover die andere terreinen.
Maar toch zijn die grenzen niet altijd heel duidelijk te trekken en is er overlap en beïnvloeding. Theorie en praktijk laten zich niet steeds zo uitzuiveren. Zo zag ook Schleiermacher wel dat de drie genoemde geestesfuncties niet volledig gescheiden zijn, daar ze zich elk bezig houden met hetzelfde onderwerp, namelijk het universum en de verhouding van de mensen ertoe. In de concrete mensen zelf vervolledigen die drie gebieden elkaar. Merk op dat daar staat universum en niet God. Centraal in Schleiermachers boek, in zijn typering van religie staat: de “Anschauung des Universums.” Daar zal het over gaan.
In het bijzonder is er de verhouding van religie en metafysica die de kern raakt van de religietheorie. Achter de scheidingsthese ligt namelijk een impliciete metafysische aanname die deze scheiding in een bepaald licht ziet. Schleiermacher wijst een metafysica met een rationeel godsbegrip af. Hij gaat met Kant mee in het afbreken (deconstrueren) van een metafysische speculatieve theologie. Met de ‘zijnde’ God heeft Schleiermacher niets te maken. Maar ook met de kritische (Kantse) metafysica heeft hij moeite. Als hij echter spreekt over Anschauung des Universums doet hij een metafysische aanspraak. Niet zomaar een willekeurige, maar een bepaalde metafysische stellingname stelt hij tegenover religie. Welke dat is, is raadselachtig gebleven. Deze studie wil dat hoofdbegrip ontrafelen. De hoofdstelling ervan zal zijn dat Schleiermachers vroege religiebegrip van de Anschauung des Universums zijn grond vond in zijn vroege Spinozareceptie – het is zijn adaptatie van de spinozistische metafysica. Dilthey had in zijn grote Schleiermacherwerk al aangetoond dat diens eerste werken vanuit Spinoza waren ontworpen – dat Spinoza in het werk van Schleiermacher versmolten was.
Na formulering van kritische opmerkingen over diverse studies die gedaan zijn naar de relatie tussen Spinoza en Schleiermacher (en dat zijn er best heel wat) geeft Christof Ellsiepen aan dat nog niet is gedaan (en dat gaat de auteur dus doen): het duidelijk onderscheiden tussen drie ideeëngeschiedkundige niveaus: 1e de gedachtewereld van de historische Spinoza; 2e de verwerking en het doorgeven daarvan (de bemiddeling) door Jacobi in 1785-‘91; 3e de zowel constitutieve als kritische verwerking daarvan én innovatieve argumentatie door Schleiermacher in de winter van 1793-’94.
Om die derde lijn goed te kunnen volgen vergt een gedegen verkenning van Spinoza’s ontologie en kentheorie en met name van zijn scientia intuitiva. Pas vandaaruit zal de transformatie te doorgronden zijn die Jacobi doorvoerde en kan zicht gekregen worden op wat Schleiermacher daar vervolgens mee deed, nadat hij zijn eerste kritisch-idealistisch filosofische vorming al achter de rug had en kwam tot wat Tillich omschreef als: zijn grote synthese van Spinoza en Kant. Schleiermacher zal zijn ‘principium individuationis’ destilleren uit de metafysica van zowel Spinoza als Kant.
Bij dit alles gaat het om de vraag naar de samenhang van de individualiteit en de universaliteit. Dat zal voor Schleiermacher de kern van het religiebegrip worden. Het ‘Universum’ wordt in de religie ‘im einzelnen angeschaut’. Parallel aan elkaar komen Schleiermachers religieuze ‘Anschauungsbegriff’ en Spinoza’s derde kennissoort, de scientia intuitiva. Ook bij dat laatste gaat het om de verhouding tussen het oneindige en het enkelvoudige/singuliere.
Anders dan vele auteurs die in hun typeringen en begrijpen van Schleiermacher uitgingen van een tegenover het menselijk subject staande transcendente goddelijkheid in de religieuze ervaring (‘Uraffektion’, Totalitätsgefühl’, ‘Totalempfindung’) laat Christof Ellsiepen zien dat Schleiermacher in zijn Spinozareceptie met diens immanentiegedachte meeging wat betreft de verhouding van het eindige/enkele tot het (niet transcendente) oneindige/universele.
Schleiermacher ziet de fundamentele betekenis van religie in de spanning tussen de “Ungegenständlichkeit des Absoluten” en een levendige en concrete betrekking daartoe. Die vraag – hoe het oneindige en het eindige in een relatie samen te denken zijn – moet hem hebben gemotiveerd om de grote filosofische systemen te bestuderen. Voor hem is religie niet iets dat de menselijke natuur overstijgt (als een soort bovennatuurlijke ervaring), maar is een volop menselijke aangelegenheid: een verschijnsel van het menselijk geestesleven. Religie is door en door in het menselijke geworteld. In zijn diepgaande boek toont Schleiermacher de grondintuïtie van religie als een menselijk zintuig voor het oneindige. Hij probeert daarin achter de raadselachtige, in het religieuze bewustzijn plaats vindende, eenheid van de eigen eindigheid en het toch betrokken zijn op het oneindige, denkend te bevatten. Het beslissende punt vindt hij dan in Spinoza’s immanentiegedachte.
Nu zullen we een hele tijd niets meer horen over Schleiermacher. Het eerste deel van de studie (132 bladzijden) zal gaan over de leer van Spinoza en vooral over diens begrip ‘intuïtieve kennis’.
Lees verder...Moira Gatens ook uitgenodigd voor de lezing bij de jaarvergadering 2010 van de Ver. Het Spinozahuis
5 December had ik het bericht dat Spinoza-deskundige Moira Gatens in het voorjaar van 2010 de Amsterdamse Spinoza Leerstoel zal bekleden. In dat bericht bracht ik ook enige informatie over haar.
Nu ontdek ik hierover een bericht - van 27 mei 2009 al - op de website van de Universiteit van Sydney. Daar is ook te lezen: "Gatens has also been invited to present the annual Spinoza lecture at Spinoza House in Rijnsburg, where the benches Spinoza worked at in his trade grinding optical lenses are still in place." [Ook in deze PDF-UniNews van juni 2009 en dit PDF-nieuwsblad van november 2009]
De lezing zal wel niet in het Spinozahuis dat nog steeds in renovatie is, maar in het oude Gemeentehuis gehouden worden.
Enfin zo weet u als lezer van dit weblog de dingen weer eerder...
Newton volgens stripboek 'Newton in Nederland' ingezet tegen Spinoza
Dagblad Trouw heeft vandaag een artikel over een stripboek dat Museum Boerhave heeft laten maken: Newton in Nederland. Daaruit blijkt dat Newton in de achttiende eeuw werd ingezet in propaganda tegen Spinoza. Op de laatste bladzijde laten de schrijvers van het stripboek een personage zeggen dat het aanwenden van Newtons ideeën als tegengif tegen Spinoza ’uit betrouwbare geschiedschrijving’ is gebleken. „Ongelooflijk hè, dat Newtons briljante ideeën ooit speelbal zijn geweest van een godsdienstige en filosofische propagandaoorlog?”
Van 17 december 2009 tot en met 12 september 2010 is er in Museum Boerhave de tentoonstelling NewtonMania. Als een van de grootste geleerden uit de geschiedenis krijgt Newton een groots opgezette tentoonstelling in Museum Boerhaave, aldus de museum-persdienst, die verder schrijft: “Newton bedacht de kleuren van de regenboog, verklaarde waarom een appel naar beneden valt en de maan om de aarde draait. Het is nauwelijks voorstelbaar dat Newtons briljante ideeën aanvankelijk hevig werden betwist. Dat zijn ideeën toch geaccepteerd raakten, is grotendeels te danken aan drie Leidse professoren. Nergens schijnt Newtons licht zo fel als in het 18e eeuwse Nederland. Wetenschap wordt een ware hype. Burgers nemen massaal de microscoop ter hand, richten hun kijkers op het planetenstelsel en wonen ademloos wetenschappelijke demonstraties bij. Topstuk van de tentoonstelling is Newtons beroemde Principia Mathematica uit 1687 - het belangwekkendste wetenschappelijke boek ooit.”
Balthasar Bekker (1634 - 1698)
Dagblad Trouw heeft vandaag een groot artikel over de XVIIe eeuwse dominee Balthasar Bekker. Spinozisten zijn met hem bekend in verband met zijn bijdrage aan de onttovering van de wereld door zijn boek waarin hij het geloof in duivels bestreed: De Betoverde Weereld. Hij ging echter mee in de cartesiaanse scheiding van lichaam en ziel en geloofde in het bestaan van wonderen. Hij was dus zeker geen Spinozist en bestreed zelfs het Spinozisme, deze dappere dominee, maar hij werd er toch van verdacht Spinozist te zijn. Door zijn grote invloed én door al de hem toegedichte referenties, behoort hij voor Jonathan 
Israel tot de Radicale Verlichting.
Aanleiding voor het artikel is de promotie op 17 november van Annemarie Hinten-Nooijen die werkzaam is bij het Centrum voor Wetenschap en Levensbeschouwing van de Universiteit van Tilburg.
Lees verder...
George Santayana (1863 - 1952) "Spinoza is a great master"
"He is a great master," schreef Santayana in 1951, bijna aan het eind van zijn leven, over Spinoza in een brief aan Richard C. Lyon [Letters 423]
Hier vervolg ik het vorige blog met de ontwikkeling van zijn relatie tot Spinoza die te volgen is aan de hand van deze drie publicaties:
1e The Ethical Doctrine of Spinoza, toen hij 22 jaar was, in: The Harvard Monthly, june 1886.
2e Zijn Introduction voor de Everyman’s Edition of Spinoza’s Ethica, toen hij 46 was in 1910.
3e Zijn lezing ‘Utlimate Religion’ in het Spinozahuis van Den Haag in 1932 bij de herdenking van Spinoza’s 300e geboortedag. Toen was hij 68 jaar.
Lees verder...Een filosofische avond: professor De Dijn over Spinoza bij Boekcargo Leuven
Gisteren plaatste "de Leuvense stadsblog Leven in Leuven" het volgende bericht:
Op donderdag 10 december schuift Boekcargo de boekentafels opzij en nodigt de Werkgroep Filosofie en Maatschappij (HIW KULeuven) u uit voor een filosofische avond.
Guy Claessen, assistent aan het HIW KULeuven interviewt Professor De Dijn over zijn laatste boek ‘Spinoza, de doornen en de roos’.
In een gesprek me het publiek zal het unieke karakter van Spinoza’s filosofie worden verkend. Welke lens ontwikkelde Spinoza en wat zien we de dag van vandaag wanneer we met onze ogen door die lens naar de wereld kijken?
Deuren vanaf 19.30u. Start om 20u.
Plaats: Tiensestraat 6 - 3000 Leuven
Toegang gratis, op voorhand reserveren mag - bij Boekcargo Telefoon: +32 (0)16 89 86 81
email: boekcargo@telenet.be
Lees verder...
George Santayana (1863 - 1952): Locke..."a terrible come down after Spinoza"
Nadat Santayana op 21 februari 1932 op 68-jarige leeftijd in Den Haag gesproken had bij de herdenking van de driehonderste geboortedag van Spinoza (de rede is als ‘Ultimate Religion’ uitgegeven), schreef hij op 8 mei 1932 in een brief aan Daniel Cory, over het feit dat de Royal Society of Literature hem gevraagd had te spreken ter gelegenheid van de driehonderste geboortedag van John Locke: “It is a terrible come down after Spinoza”. Dit tekent wat Spinoza voor Santayana betekende.
“The stone upon which Santayana built his cathedral was Spinoza,” schrijft Henry Tompkins Kirby-Smith in A philosophical novelist: George Santayana and The last puritan [SIU Press, 1997 p. 25] in wiens boek het na die zin volgende derde hoofdstuk de titel draagt: Spinoza. (Juist dit hoofdstuk over Spinoza is bijna in z’n geheel bij books.google te lezen! Zie aan het eind van dit blog). Daarin gaat de auteur zo ver om Santayana met een knipoog naar Novalis zelfs te omschrijven als 'ein Spinozabetrunkener Mensch'.
Ook Timothy L. S. Sprigge had in zijn boek Santayana: an examination of his philosophy [Routledge, 1974, 1995] heel weinig over Spinoza, wiens naam enige malen slechts in een opsomming voorkwam. Maar zijn lezing over Spinoza en Santayana. Religion without the supernatural die hij op 31 oktober 1992 voor de Ver. Het Spinozahuis hield en die als brochure is uitgegeven, is volgens mij de beste studie die er te vinden is over wat Spinoza voor Santayana betekende.
Hierna geef ik daarvan een uittreksel.
Lees verder...Volgende week colloquium Galileo en Spinoza in Parijs
Het is goed dat volgende week zaterdag en de zaterdag erop in de Sorbonne in Parijs Galileï en Spinoza in één conferentie aan de orde komen. Wij hebben aan beiden veel te danken.
Natuurlijk had Copernicus het hoofdwerk al gedaan, maar het was toch vooral door de inzet van Galileï dat wij bevrijd werden van de idee dat de aarde het centrum van de kosmos is en de zon om de aarde draait - een geo- of eigenlijk nogal antropocentrische voorstelling. En zo heeft Spinoza de mensen van hun nogal antropomorfe ideeën over God bevrijd.
Filip Buyse laat mij weten dat tot nu toe alles goed verloopt: "de aanmeldingen verlopen goed en alle sprekers komen zoals gepland en recent had ik ook financieel wat meevallers waardoor de kosten van de conferentie niet te hoog oplopen. De uitgever Routlegde is één van co-sponsors. Het ganse project werd ondertussen ook definitief goedgekeurd door de leiding van de Sorbonne."
Lees verder...
Spinoza-deskundige Moira Gatens in 2010 op de Amsterdamse Spinoza Leerstoel
De website van de Afdeling Filosofie van de Universiteit van Amsterdam heeft het bericht nog niet, maar het blad van de filosofiestudenten, Cimedart, vernoemd naar de franse filosoof Jean-Baptiste Cimedart (1721 - 1787), had in het septembernummer de mededeling dat in 2009/2010 de Australische filosofe Moira Gatens van de universiteit van Sydney de ‘gelegenheidsleerstoel’ zal bezetten. Daarmee wordt de Spinoza Leerstoel bedoeld! Het bericht gaat verder: “Gatens is gespecialiseerd in onder andere Spinoza (!) en in filosofie van het feminisme. In het onder haar redactie samengestelde boek Feminist Interpretations of Benedict Spinoza komen deze twee interesses samen. Gedurende haar tijd in Amsterdam zal zij onder andere een mastercursus en enkele lezingen geven.”
Moira Gatens is professor of philosophy at the University of Sydney, Australia. Gatens' research and supervision interests include: Social and political philosophy, C17th rationalism (especially Spinoza), and feminist philosophy. [Van hier]
Spinoza-teksten bij DBNL verder uitgebreid
Ik was al even niet meer bij de Digitale Biblioheek voor de Nederlandse Letteren langs geweest en zag nu dat er weer enige werken gedigitaliseerd staan. Deze keer niet verwerkt op de manier zoals het meestal gebeurde, maar in een ruwe, wellicht voorlopige vorm. In ieder geval zijn daar naast de Nagelate Schriften en de Ethica-vertaling van Nico van Suchtelen, nu ook de vertaling Staatkundig Vertoog van W. Meijer als scans in pdf in te zien.
En Opera quotquot reperta sunt. Deel 3-4 (ed. J. van Vloten en J.P.N. Land) (alleen scans beschikbaar) (1914). Zo zijn de brieven beschikbaar.
Jammer genoeg heeft de DBNL ervoor gekozen om onze schrijver niet Benedictus de Spinoza, maar Baruch de Spinoza te noemen.
Zo krijg je de merkwaardige presentatie dat deze boeken, al staat er duidelijk Benedictus de Spinoza op de kaft en de titelpagina, aangekondigd worden als:
Baruch de Spinoza, Staatkundig vertoog of Verhandeling. 1901 [hier]
Baruch de Spinoza, Opera quotquot reperta sunt. Deel 3-4. 1914 [hier]
Lees verder...Lev Shestov (1866-1938) en zijn haat-fascinatie verhouding met Spinoza
De Russisch-joodse existentialistische filosoof, Lev Shestov (ook: Leo Sjestow), is vaak gezien al een irrationalist, een anarchist of een religieus filosoof. Veel van zijn thema’s waren geïnspireerd door Nietzsche tot hij later een diepere inspiratie in Kierkegaard vond. Hij was bevriend met Martin Buber, Edmund Husserl en Nikolai Berdyaev (Berdjajew).
Een diepgaande kritiek had hij op de Westerse filosofie. Hij zag die als een strijd tussen Rede en Geloof, tussen Athene en Jerusalem, tussen seculariteit en religie. Hij ondernam, wat hij noemde, een “pelgrimage naar de zielen” van grootheden als Tolstoy, Dostojevsky, Blaise Pascal, Descartes, Plotinus, Plato, Luther en ... Spinoza.
Nikolai Berdyaev (Berdjajew) , zijn levenslange vriend met wie hij vele intense gesprekken voerde, beschreef Shestovs ambivalente, ja haat-liefde-houding tegenover Spinoza in een essay THE FUNDAMENTAL IDEA OF THE PHILOSOPHY OF LEV SHESTOV, waaruit hier een stukje:
Lees verder...Kritika & Kontext met Spinoza-special
Het Slowaakse blad Kritika & Kontext had met het eerste nummer van dit jaar onlangs een special over Spinoza. Sommige artikelen zijn twee-talig afgedrukt. [Hier]
Dit interview is ook opgenomen in het e-magazine Eurozine: Spinoza and philosophers today - leading Spinoza experts discuss the seventeenth-century philosopher's relevance today.
Lees verder...Spinoza-meisje gevonden
Ik denk dat ik het meisje van 22 jaar dat volgens Martin Šimek in Spinoza de bestemming van haar leven had gevonden, heb kunnen traceren.
Op de Spinozadag op 22 november in Paradiso besprak Šimek op een grappige manier hoe hij voor zijn bijdrage aan die dag geworven was door een meisje van 22 jaar, met een aardige stem, met wie hij in Café Eijlders had afgesproken en die vol van Spinoza bleek te zijn. Grappig was hoe hij zei teleurgesteld te zijn in die liefde van haar voor een ander, maar ja, hij met zijn 61 jaar kon natuurlijk niet concurreren met een man van 377 jaar...
[Zie de YouTube-video die ik ervan maakte]
Ik denk nu dat ik dit - met een knipoogje naar Novalis - 'Spinozabetrunkenes Mädel' heb getraceerd: ik denk dat het Manon Schotman geweest is.
Alles klopt: Manon Schotman is 22 jaar, student wijsbegeerte/Italiaans/Portugees aan de Universiteit van Amsterdam, doet de hoofdredactie van Cimedart, de tweemaandelijkse uitgave van de Afdeling Wijsbegeerte van de Faculteit der Geesteswetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Zij plaatste een persbericht over de Spinozadag, heeft op haar weblog links naar flickr.com waar de Spinozaposters en foto's van haar te vinden zijn. Zou zij die posters ook ontworpen hebben?* Op dat weblog schreef ze dit stuk in 2007 over Spinoza. Daaruit blijkt dat ze toen Frank van Kreuningen, voorzitter van de Amsterdamse Spinoza Kring, al ontmoet had. Ze schreef een scriptie over Spinoza, schreef ze op een ander weblog: "Alles gaat zoals het moet gaat (al was ik een paar keer te laat, maar goed, Spinoza zegt dat ook die dingen gaan zoals ze gaan volgens hun eigen natuur)" [hier]. En lees hier een prachtig verhaal over een botsing met een Italiaanse docent over Aristoteles en Spinoza. Ze heeft trouwens nóg een weblog, maar ze maakt het zich op al die weblogs niet erg druk.
*) Wat die poster betreft zat ik wel in de buurt. Ik ontdek nu dat de vormgever van Cimedart, Floor Wesseling, hem ontworpen heeft.
Manon Schotman heeft het zelfbewustzijn dat ook de jonge Spinoza gehad moet hebben. Zie hoe ze op een website over Kant en Schopenhouwer schreef en daar een pagina aan toevoegde met: “Goed, nou hebben we de mening gezien van de 18 eeuwse invloedrijke filosoof Kant en de mening van de iets minder invloedrijke 19e eeuwer Schopenhauer, maar de mening van de 21ste eeuwse filosoof Manon, waarvan de invloed nog zal blijken, bleef nog in het ongewisse.” In het stukje dat ze daarna schreef, noemde ze de naam van Spinoza niet, maar bleek ze wel duidelijk door zijn benadering geïnspireerd. Ze schreef:
Lees verder...Spinoza en de mercator sapiens
Van Miriam van Reijen ontving ik de tip dat in M & O, tijdschrift voor organisatiekunde en sociaal beleid, van maart-april van dit jaar een artikel staat van Wiep van Bunge, getiteld: Spinoza en de mercator sapiens. De praktijk van de filosofie.
Ik heb het in de bibliotheek opgezocht en geef deze informatie hierbij graag door voor andere geïnteresseerden. Ik zelf vind het altijd leuk om te lezen hoe iemand in kort bestek enige basisnoties van Spinoza’s filosofie overdraagt aan hen die geacht worden daarvan niets of nauwelijks iets te weten.
Lees verder...Giacomo Leopardi (1798-1837) l'Infinito
Ik kom op dit blog doordat Wim Klever mij er op attendeerde: “Er zijn ook Spinoza-gedichten waar de naam Spinoza niet in voorkomt. Een daarvan is 'L'infinito' van Giacomo Leopardi uit diens Canti, dat ik Italiaanse collega's meerdere malen heb horen opzeggen.” Hierdoor nieuwsgierig geworden, ging ik op onderzoek uit. Ik vat eerst een korte levensschets samen uit de inleiding van vertaler van I Canti, Frans van Dooren.
Giacomo Leopardi was een dichter-denker uit een oud Italiaans landadelijk, zeer kerkelijk georiënteerd geslacht. Giacomo ontving een strenge, star dogmatische katholieke opvoeding en werd erg strak gehouden en in niets vrij gelaten. Zijn moeder tiranniseerde het gezin met ijzeren discipline en extreme zuinigheid om naar buiten toe een hypocriet streven van schijnwelstand op te houden. Scrupuleus onderhield zij haar godsdienstige plichten. Alles tezamen leidde dit tot een verstikkende sfeer van harteloosheid. Dit alles biedt wellicht een verklaring voor Giacomo’s latere antiklerikale en antireligieuze tendensen. Maar toch – in dit milieu was Giacomo een zo goed mogelijk levendige en fantasierijke jongen en een geniaal talentvolle leerling die vooral van geestelijken les kreeg, die hij vanwege zijn talenten spoedig voorbij streefde. Studeren werd het levensdoel van de buitengewoon leergierige jongeman. Talen, filologie, literatuur, filosofie en politiek waren zijn hoofdonderwerpen. Ca 1816 werd literatuur en schoonheid zijn interesse. Dit veranderde zijn poëzie. Maar twee jaar later werd het filosofie: van schoonheid naar waarheid. Hij ging alles steeds sterker op zijn eigen ervaringswereld betrekken. Beleving kwam centraal te staan. Ook wendde hij zich meer tot de contemporaine literatuur. Vanaf het einde van zijn adolescentie ontwikkelde hij een pessimistische levensvisie. Hij voelde zijn eenzaamheid, leed aan zijn lichamelijke aftakeling, zijn misvorming; zijn neurasthenie zou hem zijn hele verdere leven blijven kwellen. In 1819 kreeg hij oftalmie waardoor hij niet meer kon lezen. Hij kwam in een geestelijke crisis van grote neerslachtigheid en melancholie die afwisselde met opstandige woede. Hij schreef aan zijn vriend Giordani: “Ik ben zo verbijsterd door de nietigheid van alle dingen en de toestand waarin de mensen verkeren als alle passies gestorven zijn (wat bij mij het geval is) dat ik buiten mezelf raak als ik bedenk dat ook mijn wanhoop een niets is.” Hij was filosoof geworden.
Jorge Luis Borges' Spinoza-gedichten -
De Argentijnse dichter, essayist, filosoof en proza schrijver, hoogleraar literatuur aan de universiteit van Buenos Aires, hoofd van de nationale bibliotheek en voorzitter van de Sociedad Argentina de Escritores, Jorge Luis Borges (1899-1986) schreef in 1964 een gedicht over de door hem bewonderde filosoof: Spinoza.
Ik had hierover al eerder dit blog, met het Spaanse gedicht en een Engelse vertaling. Ik wist al lang dat Barber van de Pol vijfentwintig jaar geleden een mooie Nederlandse vertaling in De Revisor had. Vandaag kreeg ik dat te pakken en plaats het hieronder.
[Aanvulling 25 augustus 2012]
Heden plaats ik hier ook het tweede gedicht, Baruch Spinoza, dat Borges in 1977 schreef op verzoek van het Joods Museum van Buenos Aires ter gelegenheid van de herdenking van de 300e herdenking van dood van Spinoza. Mét de vertaling van Robert Lemm.
Zie ook het blog met vertalingen van de gedichten door Paul Claes.
Lees verder...Wedstrijd "een gedicht voor Spinoza"
Een aardig idee. De Italiaanse SpinozaKrant Fogliospinoziano daagt iedereen uit om een of meer gedichten over Spinoza in te zenden in een gedichtencontest. Ze moeten te maken hebben met Spinoza: zijn figuur, zijn denken, de historische periode waarin hij leefde.
Er worden drie prijzen uitgeloofd en de gedichten zullen in een boek gepubliceerd worden.
Zie hier meer over dit initiatief. Iets voor mensen die goed Italiaans beheersen.
Een initiatief dat wellicht navolging verdient in Nederland. Welke culturele organisatie voelt zich geroepen hierop in te spelen?
