BNI-groep Spinoza op komst

Wat hoor ik? BNI Spinoza? Wat zullen we nou krijgen?

Op vrijdag 4 juni start in Helmond/Laarbeek een BNI-groep genaamd Spinoza. Het gaat om ondernemers die zaken met elkaar doen door aanbevelingen te geven. BNI Spinoza wordt gelanceerd tijdens een feestelijke ontbijtbijeenkomst in De Bosparel, Nuijeneind 20 in Bakel. Tientallen ondernemers en ruim honderd gasten staan aan de wieg van BNI Spinoza. De bijeenkomst is van 07.00 tot 09.00 uur. De zaal is open vanaf 06.45 uur.

Business Network International (BNI) is een netwerk van ondernemersgroepen met een wereldwijde dekking. BNI viert dit jaar haar 25-jarige jubileum. In Nederland zijn momenteel 66 groepen actief, waarvan vijf in Brabant. De afdeling Helmond/Laarbeek is genoemd naar de wetenschapper Benedictus de Spinoza. In Brabant zijn ook groepen actief in Eindhoven, Tilburg, Veldhoven en Den Bosch.

[Bericht van hier - aldaar meer informatie]

Lees verder...

Over Spinoza tijdens 2e Dag van de Amsterdamse Geschiedenis

Zondag 6 juni a.s. wordt de tweede Dag van de Amsterdamse Geschiedenis gehouden [hier méér over die dag].

Spinoza wordt daarbij niet vergeten, want één van de activiteiten is dat filosoof Erno Eskens bij het Spinozabeeld aan de Zwanenburgwal zal spreken “over Spinoza, zijn moeizame relatie met de stad en zijn betekenis voor onze ideeën rond tolerantie.” Ook zal hij het hebben “over hoe na veel vijven en zessen er dan eindelijk een Spinozastandbeeld in het centrum van Amsterdam kwam.”
Van 14:30 15:30 uur. Kaarten hier te bestellen.

              

 

Lees verder...

De reeks Caute! bij Editions Amsterdam

De Fransen en in het bijzonder de Franse uitgeverij Editions Amsterdam en dan weer vooral in diens reeks Caute! hebben (heeft) veel aandacht voor Spinoza en dan vooral over: de menigte bij Spinoza.

Een week geleden kwam in de reeks Caute! deze vertaling uit: Vittorio Morfino: Le temps de la multitude. Editions Amsterdam (Collection: Caute!), 22 mai 2010.

De AAS gaf dit weekend de inhoudsopgave:

 

Première partie. Le primat de la connexion sur la série.
I- Du concept de series au concept de connexio
II- Spinoza dans l'histoire de l'être : le principe de raison chez Spinoza et Leibniz
III- Causa sui ou Wechselwirkung : Engels entre Spinoza et Hegel

Deuxième partie. Le primat de la relation sur la substance.
I- Ontologie de la relation et matérialisme de la contingence
II- Intersubjectivité et transindividualité : à partir de Leibniz et Spinoza
III- Aut substantia aut organismus

Troisième partie. Le primat de la rencontre sur la forme.
I- Le monde soumis au hasard : Lucrèce et Spinoza.
II- Entre Lucrèce et Spinoza : la philosophie de Machiavel
III- Le primat de la rencontre sur la forme : Althusser et le matérialisme aléatoire
Lees verder...

Gustave Flaubert (1821 - 1880) Spinoza. Wat een genie! Wat een werk is de Ethica!

Gustave Flaubert is wel de beroemdste Franse schrijver van de 19e eeuw. Madame Bovary (1857) is door zeer velen gelezen en voorwerp gemaakt van cursussen en vergelijkende literatuurstudies. Flaubert oefende als grootmeester van de stijl grote invloed uit op allerlei andere schrijvers, zoals Maupassant, Proust, Conrad, Faulkner, Joyce en anderen. Bekend is zijn pantheïsme, nihilisme, scepticisme, gefascineerdheid door veranderingen van bewustzijnstoestand, z’n belangstelling voor de Oriënt, en… - misschien minder bekend - zijn belangstelling voor Spinoza! 

Flaubert is en blijft schrijver, geen filosoof. Toch is hij ook met filosofie en zeker ook met Spinoza bezig geweest. Hier en daar probeert hij hem na te bootsen, bijvoorbeeld in z’n geometrische stijl. Maar hij onderschrijft tenslotte geen enkel filosofisch systeem, ook dat van Spinoza niet. Hij is in veel opzichten een scepticus, ook waar het gaat om z’n eigen vermogen om te redeneren en argumenteren. Zijn gefascineerdheid door Spinoza is te merken, maar het blijft een ongemakkelijke verhouding.

Volgens Henri Grappin zou uit de referenties in Flauberts correspondentie naar Spinoza Flaubert ‘profondément spinoziste’ blijken. 1) En dat dan niet alleen omdat hij Spinoza zeker drie keer volledig gelezen heeft, maar vooral uit zijn grote bewondering voor de Tractatus Theologico-Politicus (TTP) en voor het systeem waarin Spinoza zijn gedachten had ondergebracht en dan bovenal uit zijn ‘déterminisme panthéiste’.

Timoty Unwin die een artikel schreef over Flauberts pantheïsme 2), waarin uiteraard naar Spinoza wordt verwezen, had echter als verantwoordelijk auteur van The Cambridge companion to Flaubert 3) daarentegen in dat boek weer nauwelijks iets over Flauberts interesse voor Spinoza te melden.

Lees verder...

Het idee van Spinoza

De laatste dagen ben ik bezig geweest met het artikel van Daisie Radner, Spinoza's Theory of Ideas 1), en het hoofdstuk van Diane Steinberg, Kwowledge in Spinoza’s Ethics 2). Radner’s artikel is een gedegen en terecht als klassiek en bijna uitputtend beschouwd artikel, dat overigens flink bekritiseerd wordt door Steinberg. Daarbij vallen mij dingen op als dat de laatste veel over ‘idee’ bij Spinoza schrijft, zonder een keer zijn definitie van idee aan te halen, laat staan te bespreken. De eerste behandelt veel van de verschillen tussen Spinoza en Descartes, maar, zo viel mij op, hét grote verschil tussen de idee-benadering van Spinoza, vergeleken met die van Descartes, behandelt zij niet. Om dat verschil te verduidelijken, schrijf ik dit blog.

Het grote verschil tussen de benadering van Descartes, de benadering die dominant werd in filosofie en wetenschap, waarop later door Kant werd doorgeborduurd, in de manier van dingen bekijken, namelijk vanuit onszelf, vanuit het subject, het Ik, en die van Spinoza, is dus dat Spinoza voorstelt om de dingen anders te bekijken, namelijk van buitenaf, vanuit een externe positie, anders gezegd volledig objectief te bekijken. Wat Thomas Nagel later als The View From Nowhere (1989) zou aanduiden. Spinoza gebruikt daarvoor in de Ethica de term God. Hij beschrijft in het Vijfde deel van de Ethica dat de wijzen (anders gezegd, hij stelt voor dat wij als we rationeel willen leven en dus wijs willen worden) de singuliere dingen sub specie aeternitate, vanuit het gezichtspunt van de eeuwigheid, bekijken.

Lees verder...

Spinoza en Quantum Veld Theorie

In Glimpses of Spinoza (1983, zie hier) heeft Jonathan Bennet deze alinea:  “Probably the truest and best part of all this is the theory in Part 1 about things in space. Spinoza says that there is, really and basically, only one extended thing; it is (though he does not say so explicitly) space; and what we call things in space are really thickenings of space, as it were. A “movement of a stone” through the air is, at the deepest metaphysical level, comparable with the “movement of a thaw” across a countryside. In the latter case we know quite well that nothing really moves: There are merely alterations in which bits of the countryside are frozen and which are not. Analogously, Spinoza holds that, in what we call the movement of a body through space, really (deep down) nothing moves: There are merely alterations in which bits of space are stony and which are airy. He has good reasons for this strange-sounding theory, but I cannot expound them here.

Welnu, in zijn A Study of Spinoza’s Ethics uit het jaar erop ging hij verder op dat onderwerp in [zie deze passage in books.google]. Naar aanleiding van zijn analyse in dat boek schreven Lotje Wansbeek (promovendus op het Kern­fysisch Versneller Instituut aan een onderzoek naar schending van links-rechts symmetrie op sub-atomair niveau) en Clazina Wansbeek (student filosofie en wiskun­de aan de Rijks Universiteit Groningen) in: Qualia (kwartaalblad, uitgegeven door STUFF, de studievereniging van de Faculteit Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit Groningen, jaargang 5, nr 4) het artikel: Natuurkunde en filosofie: het ware verhaal. Aflevering 3: Spinoza en quantum field theory. Met hun toestemming plaats ik het in dit blog en op de website zodat het desgewenst makkelijker te printen is.

Ik denk niet dat Bennett bedoelt Spinoza als voorloper van de Quantum Veld Theorie naar voren te schuiven. Maar het geeft aan dat de structuur van zijn werkelijkheidsbenadering heel goed past bij en niet opzij hoeft te gaan voor moderne natuurwetenschappelijke theorieën. En het voordeel van Spinoza’s filosofie eens zó te zien helpt om hem beter te begrijpen: hoezeer alles met alles samenhangt in één chain of being.

Lees verder...

Spinoza's zoontje: "Houd je van me, Pappie?"

Sommige bewonderaars van Spinoza vinden dat hij te ver ging…

Santayana vond, zo schreef ik in mijn blog van 7 dec. 2009, dat Spinoza te weinig respect heeft voor esthetiek en sociale vereisten. Hij vond Spinoza te eenzijdig gericht op begrijpen van de waarheid van dingen – te intellectualistisch. Te optimistisch ook. Het mag dan mogelijk zijn zichzelf te verliezen in de eeuwige realiteit en er zo geen gewicht meer aan toe te kennen, maar waarom zou men dat doen? Is niet beter naar een voller systeem van idealen te haken, zelfs wetend dat ze niet bevredigend vervuld kunnen worden. Spinoza houdt een nobel ideaal voor maar “it downplays the value of all forms of human fulfilment which are not purely intellectual”. Vooral wat betreft de ‘sense of beauty’.

Ook Jonathan Bennett eindigde een aardig artikel, Glimpses of Spinoza (1983, zie hier), met een samenvatting van het slot van Isaac Bashevis Singer’s verhaal “The Spinoza of Market Street”. Daaraan vooraf schreef hij deze passage: “Be that as it may, I want to say that I finally reject Spinoza’s ideal. An essential part of it is the avoidance not just of sudden downdrafts but of all kinds of suddenness, every sort of inner turbulence. Spinoza thinks, probably rightly, that the only escape from occasional gusts of painful or harmful emotion is to opt right out of the life of the emotions. He does advocate a sort of calm joy which he thinks is intrinsic to the life lived “according to the dictates of reason”; but it is more calm than joyful, and is not what we would ordinarily call an emotion.”

Deze bezwaren zien we aardig weergegeven in deze cartoon (door erop te klikken komt u uit bij de betreffende website). Extra aardig is hier dat Spinoza in deze cartoon een zoontje heeft. Misschien hield hij zichzelf ook niet helemaal aan het 'ideaal' net als de hoofdpersoon in het verhaal van Bashevis Singer, dr Fischelson, die na het onverwacht beleven op z'n oude dag van een heerlijk orgastische nacht, aan het nachtelijk raam naar buiten kijkt en zegt: “Divine Spinoza, forgive me. I have become a fool.”

#79 Twue Wuv

Spinoza-promotie van Miriam van Reijen op komst

Insiders wistenhet al een poos, maar er moest nog van alles geregeld worden, zodat ik voor de zekerheid - er kon immers nog altijd iets tussenkomen - hierover niet eerder een blog maakte. Maar nu is alles rond. Vandaag gaat Miriam van Reijen de 50 verplicht in te leveren exemplaren van haar proefschrift bij de Universiteit van Tilburg (UvT) bezorgen. Die zijn bestemd voor alle universiteitsbibliotheken e.d. en ook een CD-rom voor de digitale databank van de UvT.

De universiteitsagenda van de UvT heeft het op dit moment*) nog niet (de verantwoordelijke ervoor wil wellicht eerst die exemplaren met eigen ogen zien…). Maar de Nieuwsbrief van de Faculteit Geesteswetenschappen van Tilburg van 21 mei 2010 vermeldt het in de rubriek Promoties:

·  Drs. M.T. van Reijen (DFI): Het Argentijnse gezicht van Spinoza. Passies en politiek, op 21 juni om 16.15 uur, supervisors: Prof.dr. E.E. Berns, Prof.dr. H. De Dijn

Lees verder...

Georg Christoph Lichtenberg (1742 - 1799)

Nichts beweist mir so deutlich wie es in der gelehrten Welt hergeht, als der Umstand, daß man den Spinoza so lange für einen bösen nichtswürdigen Menschen und seine Meinungen für gefährlich gehalten hat; so geht es ebenfalls mit dem Ruhm so vieler andern.
                                                   
[Uit de »Sudelbücher«, J 523]

Lichtenberg was een Duitse schrijver, satirist en de eerste Duitse auteur van aforismen. Het bekendst werden zijn Sudelbücher, waarin hij van 1764 tot zijn dood op 14 febr. 1799 zijn gedachten en ideeën optekende.

Hij was de eerste Duitse hoogleraar in de experimentele natuurkunde. Lichtenberg maakte de elektrische spanning zichtbaar door poeder te strooien op een plak barnsteen. Dit inspireerde vervolgens Ernst Chladni om met eenzelfde methode, met poeder, trillingen zichtbaar te maken. Lichtenberg was een groot bewonderaar van Engeland.

Lees verder...

Paolo Cristofolini verzorgde nieuwe Latijn-Italiaanse Ethica-editie

Sinds ik op 5 mei een blog wijdde aan de grote aandacht voor Spinozastudies in Italië (Bloeiende 'Spinozakunde' in Italië), heb ik alweer enige malen aandacht aan Italiaanse Spinozana kunnen wijden. Je zou er op je oude dag nog Italiaans voor gaan leren… Vandaag signaleer ik de nieuwe Ethica-uitgave verzorgd door Paolo Cristofolini. De Italianen boffen maar.  

Paolo Cristofolini, was vele jaren voorzitter van l'Associazione Italiana degli Amici di Spinoza (de Italiaanse Vereniging van Vrienden van Spinoza) en moet zeker een groot liefhebber van Spinoza zijn, zo schrijft de website Foglio Spinoziano [Spinozakrant] van deze vereniging.

Cristofolini vertaalde de Tractatus Politicus in het Italiaans en zorgde ervoor dat de Latijnse tekst op Foglio Spinoziano gepubliceerd staat [PDF].

Hij schreef Spinoza per tutti (Spinoza voor iedereen).


En onlangs verscheen deze kritische tweetalige editie van de Ethica van zijn hand, waarin vele jaren Ethica-studie is verwerkt.

Bij

Edizioni ETS - Pisa

Zie de presentatie.

Lees verder...

Hoe actueel blijkt Spinoza telkens weer

In NRC Handelsblad van afgelopen zaterdag analyseerden een bestuurstopman en een hoogleraar economie de Eurocrisis.

Lees hoe de hoogleraar economie dezelfde politieke toepassing maakt van het verhaal van Odysseus met de Sirenen als bijna 350 jaar geleden Spinoza. Je kunt professor Jacobs uiteraard er niet van beschuldigen dat hij het van Spinoza heeft en zijn bron vergat te noemen. Meerderen kunnen dit verhaal als een in politicis toepasselijke metafoor zien. Maar het geeft wel weer eens aan hoe bij onze tijd Spinoza telkens weer blijkt te passen.

De vertaling van de Tractatus Politicus is van de hand van Wim Klever (Hoofdstukken uit De politieke verhandeling. Boom, Meppel, 1985)

 

 

 

Had Spinoza een metafysische lach?

Bij het herlezen van Miriam van Reijens Spinoza-boek viel me in haar paragraaf over “Humor: inzicht dat verlicht” haar verwijzing op naar het boek van Guido Vanheeswijck, Lachen om de wereld (Pelckmans, 1993), waarin hij twee gezichten van de westerse filosofie analyseerde: het lachen om (uitlachen, bespotten, sceptisch satirisch lachen; belachelijk makend lachen) of het lachen met (bevrijdend, twijfelend, zelfrelativerend, zelfkritisch, bescheiden en uitnodigend lachen). Dit laatste noemt hij met een in mijn oren wat vreemde term: de metafysische lach. En als voorbeeld ervan noemt hij Spinoza.

Dit werd voor mij aanleiding dit boekje eens uit de bibliotheek te lenen.

Daaruit een citaat:

Lees verder...

Sigmund Freud (1856 - 1939) had niets met Spinoza

Freud heeft in zijn werk nooit naar Spinoza verwezen. Slechts één keer gebruikte hij de term spinozisme die hij toepaste op Leonardo da Vinci en dat was niet positief bedoeld. Desondanks is er best veel geschreven over de connectie die er toch tussen Freud en Spinoza zou bestaan. Dat gebeurde dan meestal door geleerden die iets op hadden met zowel Spinoza en Freud en die vonden dat de laatste eigenlijk zou moeten toegeven dat hij sommige van zijn ideeën bij Spinoza zou hebben opgedaan.

Maar dat had hij niet. Freud had helemaal niets met Spinoza en heeft hem nooit echt gelezen. Wellicht om dezelfde reden als waarom hij Nietzsche niet las.*) Natuurlijk heeft elke intellectueel, zeker een joodse, wel iets opgepakt van de grote filosoof. Zo ook Freud. Maar hij had niets op met filosofen – ook niet met Spinoza. In een brief aan L. Bichel van 28 juni 1931 schreef Freud: “I got my presumptious not from studying him, but from the atmosphere he created."

Leslie Spencer Hearnshaw bij wie ik dit citaat vond [The shaping of modern psychology, 1987] beweert ‘schaamteloos’: "The influence of Spinoza on Freud is perhaps his most important contribution to the shaping of psychology. Certain resemblances between the theories of the two man had been noted for some time." (p. 75) En ook al moet hij toegeven dat er geen evidentie is voor rechtstreekse beïnvloeding, kan hij zelfs schrijven: “Spinoza can be regarded as providing a sort of philosophical legitimization of psychoanalysis.” (p. 76)

Lees verder...

Een Spinozistisch raadseltje

Al surfend naar Spinozistische wetenswaardigheden en nieuwtjes kwam ik op een site het volgende motto tegen:

'De vrije mens begeert het goede rechtstreeks.'
Benedictus de Spinoza (1632 - 1677)

In eerste instantie fronste ik mijn wenkbrauwen. Is dit een omdraaiing van “wat Spinoza ons leert”. Is dit een poging om Spinoza tóch te laten zeggen dat wij, althans als we wijs zijn, onmiddellijk naar het goede streven? Iedereen kent immers Spinoza’s benadrukking op diverse plaatsen, eerst in het scholium bij IIIp9: ”Uit dit alles blijkt, dat wij niets nastreven, willen, verlangen of begeren omdat wij van mening zijn dat het goed is. Integendeel, wij zijn van mening dat iets goed is omdat wij het nastreven, willen, verlangen en begeren.” (vert. Henri Krop).

Iets korter zegt hij het in het scholium bij IIIp39, waarbij hij naar het vorige terugverwijst, waar hij heeft aangetoond “dat wij niet iets begeren omdat wij het als goed beoordelen, maar omgekeerd iets een goed noemen wat wij begeren.”

Dit zit er bij elke Spinozist wel goed ingebakken.

Hoe zit het dan met het bovengeciteerde adagium? Nu staat dit motto te lezen op de site van een educatieve organisatie (Liberaxion), waaraan ook Wiep van Bunge verbonden is. Als het niet klopte zou die het daar toch niet laten staan?

Nu weet een Spinozist ook dat Spinoza enige dingen over “de vrije mens” zegt in de tweede helft van het vierde deel. Maar dan nog: zo’n stelling als de vetgedrukte is daar niet te vinden. Hoe nu?

Dan ontdek ik hoe bovenstaand adagium is samengesteld door een oude vertaling te nemen en daaruit in een tekst een aantal woorden te schrappen.

Wie zelf het raadseltje van de vindplaats wil oplossen drukke nog niet op ‘lees verder’.

Lees verder...

Studentenprotest tegen sluiting van hun filosofie'fabriek' met inzet van Spinoza

Op 26 april 2010 besloot het bestuur van de Middlesex University om een einde te maken aan de filosofieprogramma’s.

The Centre for Research in Modern European Philosophy at Middlesex University is the leading centre for postgraduate level study and doctoral research in Continental Philosophy in the London area. Since its inception in 1994 it has developed a national and international reputation for teaching, research and publication in the field of post-Kantian European philosophy, characterised by a strong emphasis on broad cultural and intellectual contexts and a distinctive sense of social and political engagement. [hier]

Een tijdlang werden universiteits-gebouwen bezet. Ook de komende tijd volgen acties. Daarvan wordt melding gemaakt op Facebook

"Management at Middlesex University have shamefully decided to cut all philosophy programs, including the internationally renowned MA and PhD degrees. This essentially means the end of the Centre for Research in Modern European Philosophy, a hub for internationally renowned scholarship and the best RAE rated research department in the University. This act of willful self-harm by the University must be resisted." 

Lees verder...

Miriam van Reijen's Spinoza-boek herlezen

Van de week wilde ik i.v.m. het lezen van een ander boek, waarop ik binnenkort terugkom, iets meer lezen over wat Freud met Spinoza had. Ik herinnerde mij dat Van Reijen daar een uitvoerige paragraaf over had in haar “Spinoza. De geest is gewillig, maar het vlees is sterk.”

Ik vond het nu een heel sterke informatieve paragraaf en meende mij te herinneren dat ik in mijn recensie die ik 7 april 2008 van haar boek schreef, het nogal een afleidende omweg vond die niet echt bijdroeg aan het inleiden tot Spinoza (ik moet de recensie er zodadelijk nog eens op nalezen). Enfin, nu kwam die paragraaf mij goed uit en ik vroeg mij af hoe ik nu, twee jaar Spinoza-studie verder, over haar boek zou oordelen. Daar nieuwsgierig naar geworden, besloot ik het boek waar ik mee bezig was even te laten liggen, en herlas ik voorbije dagen nog eens Van Reijen’s boek van begin tot eind.

Toen ik het de eerste keer las, kende ik haar nog niet en inmiddels heb ik haar diverse malen meegemaakt tijdens zomer- en voorjaarscursussen over Spinoza. Zou haar manier van spreken en optreden meeklinken bij het opnieuw lezen? Zo vroeg ik mij af. Zoals Gerard Reve meeklinkt als je hem leest. Ik herinner mij nog goed dat ik bij de eerste zomercursus die ik meemaakte in 2008 en die door haar werd geleid, mij afvroeg hoe ze mijn best kritische recensie gevonden zou hebben. We kwamen erover te spreken en tot mijn verrassing en vreugde was ze zelfs heel blij met en positief over die recensie. Met de door mij beschreven kritische dingen had ze geen moeite, maar ze was heel blij met bepaalde dingen die ik geschreven had en die voor haar nogal persoonlijk lagen (ik weet dus niet wat precies). Ze had in ieder geval al meerdere mensen op mijn bespreking gewezen.

Lees verder...

Jorge Luis Borges (1899 - 1986) Borges y Yo - Borges & Ik

Iemand *) bracht vanmiddag een video op YouTube waarin Jorge Louis Borges zijn korte verhaaltje Borges y Yo [Borges en Ik] leest en waarin per frase telkens de Engelse vertaling in beeld is gebracht. Het is een bekend tekstje waarin Borges speelt met de identiteitsvraag (wie ben ik? wie is wie?) en onderscheid aanbrengt tussen hemzelf en Borges. Ook Spinoza’s conatus-begrip, het streven van elk ding in z’n zijn te volharden, komt er in voor. Dus hoort het op dit weblog thuis.

Eerder maakte ik op benedictusdespinoza.nl deze pagina waarop Borges' Spinozagedicht in het Spaans en de vertaling in het Nederlands staan. Daar is te beluisteren hoe dit gedicht door Borges wordt gelezen.

Lees verder...

Jean Hélion (1904 - 1987) ook geïnspireerd door Spinoza

Een gerenommeerd Franse schilder. Hij begon chemie te studeren, daarna architectuur, begon daarnaast te schilderen en was al snel in staat zich geheel aan het schilderen te wijden. In de jaren ’30 maakte hij vooral niet-figuratief abstract werk en werd zo een van de leidende figuren van het modernisme. Z’n eerste tentoonstelling had hij in de Salon des Indépendants in 1928. Hij maakte kennis met Piet Mondriaan en Vantongerloo. Met Theo van Doesburg, Léon Arthur Tutundjian, Marcel Wantz en anderen vormde hij in 1930 de geometrisch-abstracte kunstenaarsgroep met gelijknamig tijdschrift Art Concret. Na zijn reis door Europa en de Sowjet Unie ontmoette hij, teruggekeerd in Parijs, Marcel Duchamp, Max Ernst en Tristan Tzara. Z’n eerste solo-expositie had hij in 1931 in de Galerie Pierre in Parijs. Datzelfde jaar maakte hij z’n eerste reis naar New York waar hij in 1933 een solo-expositie had in de John Becker Gallery. In 1936 vestigde hij zich in de Verenigde Staten. In 1938 keerde hij terug voor weer een tentoonstelling in de Galerie Pierre en raakte hij bevriend met Paul Eluard, Matta en Yves Tanguy.  

Kort nadat hij in 1940 in het leger was gegaan, werd hij gevangen genomen en eerst naar een krijgsgevangenkamp in Pommern aan de Baltische zee en daarna in Stettin. Nadat hij in 1942 ontsnapt was, ging hij via Frankrijk naar de VS. Daar begon hij vanaf 1943 figuratief te schilderen. In dat jaar verscheen zijn boek They Shall Not Have Me en had hij tentoonstellingen in de Arts Club van Chicago en Peggy Guggenheim's Art of This Century in New York. In 1946 ging hij weer terug naar Parijs gedurende de 50-iger en 60-iger jaren werd zijn werk getoond in Europa en New York, gedurende de 70iger jaren vooral in Frankrijk. Alleen al in Amerika had hij meer dan 23 tentoonstellingen. Al die jaren schilderde hij vooral figuratief. Ook schreef hij diverse boeken en kritische essays. Hélion stierf op 27 oktober 1987 in Parijs.

In de eerste helft van de jaren ’60 (en dat is de aanleiding waarom ik dit allemaal opschrijf) schilderde Hélion een serie werken, geïnspireerd op “De grote Ideeën van de Westerse Mens”. Een van die schilderijen, olie op canvas, uit 1963 had als titel: “Peace is not an absence of war, it is a virtue, a state of mind, a disposition for benevolence, confidence, justice.” — Spinoza, Theologico-Political Treatise, 1670.

         

Jean Hélion: “Peace is not an absence of war, it is a virtue, a state of mind, a disposition for benevolence, confidence, justice.” —Spinoza, Theologico-Political Treatise, 1670. From the series Great Ideas of Western Man., 1963 -oil on canvas (Smithsonian)
Lees verder...

Bij filosofiater Spinoza

Vrijdag had de Zuid-Afrikaanse Mail & Guardian een cartoon van Jonathan Shapiro, de Zuid-Afrikaanse cartoonist die bekend staat als Zapiro, waarin hij Mohammed bij de psychiater had afgebeeld, klagend dat zijn aanhangers geen gevoel voor humor hebben [zie hier; zie aldaar ook links naar commentaar en commotie]. Hier deze cartoon omgevormd tot een waarbij Mohammed bij Spinoza op de divan ligt met een nog wat groter probleem. 

  

Lees verder...

Nogmaals over de niet bestaande vrije wil

Op 4 april had ik het blog “Victor Lamme, 'brain interpreter' - door hemzelf vertaald als 'kwebbeldoos'”. Het was de eerste bespreking van het boek van Victor Lamme: De Vrije wil bestaat niet. Over wie er echt de baas is in het brein. Bert Bakker, Amsterdam, 2010 [ISBN: 9789035135390 | € 17.95]

Kort daarna maakte ik een vergaand ingekorte versie, waarin ik nog eens de – overwegend positieve – indruk die het boek op mij maakte als lezersrecensie op Bol.com inbracht. Die werd echter tot mijn verbazing niet overgenomen. Was dat misschien daar ik er een link naar bespreking op dit weblog had bijgeplaatst? Toen ik vorige week zag dat er een bespreking van een andere lezer was opgenomen, heb ik nog maar eens wat woorden uit mijn tekstje geschrapt en de link naar de uitgebreidere recensie weggelaten. En zie, nu staat daar de volgende tekst (waarin niets meer naar Spinoza verwijst):

Lees verder...

Italiaanse poëzie over Spinoza

01 december 2009 had ik een blog over het initiatief van de Italiaanse SpinozaKrant Fogliospinoziano die iedereen opriep om een of meer gedichten over Spinoza in te zenden in een gedichtencontest.

Poesie su SpinozaWelnu, deze actie blijkt geslaagd te zijn. Er is uit de inzendingen een boekje samengesteld dat enige dagen geleden is uitgekomen bij via Lulu.com:

Poesie su Spinoza. Una serie di poesie ispirate alla figura del filosofo B. Spinoza (1632-1677) 

Het kost slechts €6.00.

De redactie van Fogliospinoziano is zo enthousiast over het resultaat, dat ze van plan zijn elk jaar iets dergelijks te doen.

Naar aanleiding van zijn tiende verjaardag biedt de SpinozaKrant de lezers van zijn weblog een korting van 4,99 euro op de verzendkosten. Deze actie is geldig tot 31 mei. Zie aldaar de code om van de korting gebruik te kunnen maken.
Iets voor hen die Italiaans lezen.

Lees verder...

Spinoza over vrijheid en verantwoordelijkheid

Bekijk de afbeelding op ware grootteOp 02 november 2009 nam ik – met zijn toestemming - een aardig artikel over van Anton Jumelet, Hoofdredacteur van Qualia, het kwartaalblad van STUFF, de Studievereniging Faculteit Filosofie te Groningen. Dat betrof toen een aardige, laconieke beschrijving van de Spinozabear die 25 jaar geleden door de Spinoza Company op de markt was gebracht.

In het eerste nummer van de huidige jaargang [ jaargang 6, nr 1, p. 40-43] heeft hij een serieuzer artikel dat ik hier eveneens graag overneem: Vrijheid en verantwoordelijkheid. Noodzaak, vrije wil en moraliteit in Spinoza’s Ethica. Ik vind het een goed en relevant artikel.

Juist daar we hier op meerdere blogs discussie hebben gehad over Spinoza’s vrijheids-begrip, met name in verband verantwoordelijkheid en strafrecht, ben ik blij dit artikel - met dank aan Anton Jumelet - hier te kunnen plaatsen. Jumelet behandelt Spinoza filosofie en vrijheidsbegrip in het licht van discussie over het causaal determinisme, resp. necessitarianisme, enerzijds en vrijheid en verantwoordelijkheid anderzijds. Hij komt tot de opvatting: “Spinoza kan dus niet zo eenvoudig in een hokje van het hedendaagse vrije wil-debat gestopt worden;” om vervolgens  termen aan te dragen, waarbinnen dit wellicht toch wel lukt.

Lezing van harte aanbevolen. Toen ik het stuk hieronder plaatste, zag ik dat het wat lang is om aan het beeldscherm te lezen. Daarom heb ik het ook als pdf op benedictusdespinoza.nl geplaatst, zodat het desgewenst eenvoudiger te printen is.

Lees verder...

Spinoza lacht, maar maakt geen grappen...

La copertina del libro Volgende week, donderdag 27 mei, wordt in Italië een boek gepresenteerd, Spinoza, un libro serissimo – 240 pagina’s met duizenden grappen, samengesteld door de makers van de website www.spinoza.it.

Ik dacht dat ik er al eens in een blog aandacht aan had besteed, maar ik kan het niet vinden, dus misschien heb ik het ook wel achterwege gelaten, omdat ik eigenlijk vond dat het niets met Spinoza van doen heeft. Dat alleen zijn naam door een stel grapjassen werd misbruikt.

Alessandro Bonino e Stefano Andreoli, rispettivamente fondatore e curatore di spinoza.itDe site lijkt me een soort midden te houden tussen Geen Stijl en Loesje. Het is een collectieve grappen-site met zo’n 5900 geregistreerde gebruikers die hun korte grappige uitspraken inzenden, waarvan vervolgens een ruime selectie op de site worden gepubliceerd. Er zouden al meer dan 200.000 grappen en grappige uitspraken online staan.

Daaruit is een selectie gemaakt die met nieuwe grappen worden uitgebracht in het boek, Spinoza, un libro serissimo - een ‘serieus’ boek, van een ‘serieuze’ website…

Lees verder...

Hoe er over Spinoza maar van alles beweerd wordt

Vandaag heeft dagblad Trouw een artikel over Job Cohen, getiteld: Als binden van Cohen maar niet gaat knellen [zie hier]. 

 

Daarin lezen we:

"Daarnaast zit ook bij Cohen zelf enige argwaan over religie. „Zelf heb ik niets met geloof”, zegt hij aan het begin van ’Binden’. Spinoza is een van zijn geestelijke helden, en die moest toch weinig hebben van de godsdienstvrijheid. De overheid duldt geen concurrent naast zich en wil ultieme loyaliteit. Religieuze structuren betekenen een gevaar voor maatschappelijke orde. Maar durven we te tolereren dat in maatschappelijke verbanden als kerk, gezin en school echt anders gedacht wordt dan de meerderheid wil?"

Of Cohen dit nu verzint of de journalist is niet duidelijk, maar onzin is het wel.

 

Boek over Spinoza's Theorie van de menselijke geest

Een signalement. 

Begin dit jaar verscheen bij Klostermann in Frankfurt am Main, de handelsuitgave van het ‘Habilitationsschrift’ (uit 2007) van dr. Ursula Renz: Die Erklärbarkeit von Erfahrung. Realismus und Subjektivität in Spinozas Theorie des menschlichen Geistes. Klostermann in Frankfurt am Main, 2010.

Zij houdt zich vooral bezig met: ·      spinozas theorie des menschlichen geistes; ·      philosophie als therapie

Het leek mij het signaleren waard.

Zie hier de inhoudsopgave en een flink deel van de Inleiding.

Lees verder...

Jonathan Israel de maat genomen

“De mensheid leefde in duisternis, totdat Hij kwam. In het begin gingen er slechts een paar voor zijn zaak. Die was te raadselachtig om veel steun bij de bevolking op te wekken, en de politieke oppositie dreef de kampioenen ondergronds. Maar een coterie van apostelen besloot om een vereenvoudigde versie van zijn goede nieuws te verspreiden tegen de hardnekkige vijanden, die op hun beurt van hen martelaren maakten. Dan gebeurde er iets opmerkelijks. Dankzij een verzameling van evangeliën over zijn moraal, de ijverige toewijding van volgelingen (the zealous devotion of followers), en natuurlijk de voor de hand liggende waarheid van zijn goede nieuws, breidde zijn oproep tot emancipatie zich tot ver buiten zijn geboorteland uit en zette uiteindelijk de wereld in brand.”  

Zo opent (in mijn vertaling) The Nation van 13 mei onder de titel Mind the Enlightenment een uitgebreide recensie door Samuel Moyn van het nieuwste boek van Jonathan Israel: A Revolution of the Mind. Het begint als een in enigszins laconieke bewoordingen opgemaakt ironisch verhaal ("Wist u dat Spinoza de Franse revolutie veroorzaakte?"). Maar dan wordt het meer en meer een felle bestrijding van de hand van geschiedenisprofessor aan de Columbia Universiteit (research interests: modern European intellectual history, with special interests in France and Germany, political and legal thought, historical and critical theory, and sometimes Jewish studies). Tegenover Israel brengt hij andere deskundigen in het geweer. Hij vindt:

Lees verder...

Klever's Spinozana Redux [19] De beweging van het projectiel

Vandaag het 19e een laatste stukje van Wim Klever uit zijn boekje Zicht op Spinoza. Twintig tijdschetsen [Heuff/Thesis, Amsterdam, 1994], waarvan de hoofdstukjes op internet zijn geplaatst.

Vandaag het hoofdstukje ‘De beweging van het projectiel' (p. 84 - 87)

Als u op onderstaande afbeelding klikt, krijgt u de scans van het hoofdstukje te lezen. Enige aanvullende opmerkingen van Wim Klever volgen hieronder. 
Er is een aparte inhoudsopgave van al deze stukjes.

                              

                           René Margritte / De steen der filosofen

Lees verder...

Herman Heijermans (1864 - 1924) "Spiè-nooze - Spiè-nooze...?"

Herman Heijermans, door J.H. Toorop (1914)De grote toneelschrijver en sociaal-democraat Herman Heijermans hoeft hier niet veel introductie. Hij groeide op als oudste zoon in een liberaal joods gezin met elf kinderen, van wie één heel jong overleed. Zijn vader was journalist bij de Nieuwe Rotterdamsche Courant en hoofdredacteur van Het Zondagsblad. Die gaf Herman gelegenheid zijn eerste stukjes in dat Zondagsblad te publiceren. Van zijn vader erfde hij ook diens ‘revolutionair’ verzet tegen de 'burgerlijke dufheid' van Rotterdam.
Herman Heijermans werd een veelschrijver van stukjes (‘Falklandjes’) en vele toneelstukken.

Zoals hij soms – bijna op het antisemitische af – over joodse aangelegenheden schreef – in 'n Jodenstreek? (1892),  Ghetto (1898) Sabbath (1903) - werd hem door de joodse gemeenschap bepaald niet in dank afgenomen.

Ook schreef hij een roman, Diamantstad [Amsterdam, 1904], een “groote stads-verhaal” dat in het Amsterdamse 'ghetto' speelde, waarvan eerst in 1898 fragmenten waren verschenen in het tijdschrift De Jonge Gids dat Heijermans was begonnen nadat andere bladen zijn stukken terugstuurden. Die fragmenten gaven Lodewijk van Deyssel aanleiding om in het Tweemaandelijksch Tijdschrift te schrijven: ‘De heer Herman Heijermans Jr. is een schrijver, die tot in 1896 niet iets van waarde heeft gepubliceerd. In verschillende genres heeft hij gewerkt. In die vele heele korte realistische stukjes, die hij gemaakt heeft, was een opmerkelijke vaardigheid te erkennen, en nu en dan een enkel glimpje van talent. Zoodra hij het algemeene realisme verliet om de uitwerking in een afwijkend motief te zoeken, zooals in de “Poppenwinkel” en vele andere stukjes, miste hij zijn doel. Ik dacht niet, dat de heer Heijermans ooit iets goeds zoû maken. Dit werd nog waarschijnlijker door dat hij zoo véél schreef.  
In 1897 echter is de heer Heijermans begonnen een roman te geven, getiteld: Diamantstad.
Tot mijn verbazing betoont de heer Heijermans zich hierin een uitmuntend kunstenaar en het thans bekende deel van dien roman bezit reeds een gehalte dat hem tot het voortreffelijkste doet behooren, wat wij van dien aard hebben.” Hierna nam hij enige van die fragmenten over.
Lees verder...

Oscar Wilde (1854 - 1900) Amor intellectualis (gedicht uit 1881)

Oscar Wilde, de in Ierland geboren enigszins excentrieke, decadente en om zijn homoseksualiteit vervolgde en twee jaar mét dwangarbeid gevangen gezette Engelse dichter en toneelschrijver, voorvechter van de "art for art’s sake"- beweging, hoeft verder niet geïntroduceerd te worden.

In zijn bundel Poems van 1881 nam hij in de afdeling ‘Flowers of Gold’ (niet zoals je wel eens tegenkomt in Rosa Mystica) het gedicht op

Amor Intellectualis

OFT have we trod the vales of Castaly  
And heard sweet notes of sylvan music blown  
From antique reeds to common folk unknown:  
And often launched our bark upon that sea  
Which the nine Muses hold in empery,   
And ploughed free furrows through the wave and foam,  
Nor spread reluctant sail for more safe home  
Till we had freighted well our argosy.  
Of which despoilèd treasures these remain,  
Sordello’s passion, and the honied line  
Of young Endymion, lordly Tamburlaine  
Driving his pampered jades, and more than these,  
The seven-fold vision of the Florentine,  
And grave-browed Milton’s solemn harmonies.

Lees verder...

Ook Spinoza in de strijd geworpen

PTT is een Palestijnse Denktank, een website opgericht door mensen uit diverse landen, die zich ten doel stellen de ideologie van het Zionisme te bestrijden en allerlei informatie aan te dragen die van belang kan zijn voor het Palestijnse volk.

Op die site verschijnen uit alle windrichtingen vaak lange artikelen die historisch materiaal en/of ideeën-kritieken aandragen.
Soms wordt daarin ook verwezen naar Spinoza.

Zo schreef ene Mary Rizzo gisteren, 13 mei, een lang (25 A4-pagina's lang) artikel "Zahir Ebrahim – Palestine: The Struggle Forward," over het Zionisme en het joodse superioriteitsgevoel (van de uitverkorenheid). En zie hoe daarin Spinoza wordt opgevoerd:

"In other words, Zionism in the modern context is just another relative concept beyond the purview of absolute definitions of good and evil. It is whatever the reigning power wants it to be. If it says it's moral, then it's moral. In fact, it is seeded in respectable philosophy by Western standards. It is the philosophy of Spinoza and Nietzsche in modern times, and of Plato in ancient times. It is the philosophy of the ubermensch who by the very nature of being uber alles, are licensed to define their own standards of morality (and this is how the Straussian's read Plato's virtuous divine philosopher-king: since divine is dead, so philosopher is king, and therefore can create his own definition of virtue which is effectively what you see Leo Strauss writing above). And this is also precisely how Vladimir Jabotinsky defined the morality of Zionism in his seminal 1923 article The Iron Wall."

Lees verder...

Dan Boneh's Spinoza song

Dan Boneh is een musicus met een eigen studio en een eigen label dbo music in Tel Aviv. Hij maakte tot heden een negental albums in de muziekstijlen African, reggae, ambient (afro-ambient) en soft rock. Zie www.dbomusic.com

            

Hij heeft ook een YouTube-kanaal en daarop brengt hij af en toe een nummer van een van zijn albums uit. Gisteren en vandaag deed hij dat ook weer en zo ontdekte ik zijn Spinoza song, een nummer van zijn album Development uit 2004.

Woorden  & muziek zijn van Dan Boneh – muziekarrangement & uitvoering van Sergio Barcala.

In de video plaatste Dan Boneh afbeeldingen van schilderijen van Rousseau, Lichtenstein, Escher, Leonardo Da Vinci, Frida Khalo, Andre Kertesz & andere. Maar het gaat uiteraard om de zangtekst. Op zijn website zijn de songteksten te vinden. Ik heb dus na de video de tekst van zijn Spinoza-lied kunnen overnemen.

Ik vond het wel een mooie ontdekking - echt iets voor dit weblog op deze dag die vasthoudt aan de ooit gegeven naam Hemelvaartsdag.

Lees verder...

Een vijandige levensbeschryving van Spinoza

Van  1774 tot 1783 gaven Petrus Conradi, uitgever te Amsterdam en  P. van der Plaats uitgever te Harlingen in tien delen Levensbeschryving van eenige voornaame meest Nederlandsche mannen en vrouwen. Op de titelpagina verschenen geen auteurs- resp. redacteursnamen, maar dat zouden de arts en historicus Simon Stijl (1731-1804) & dominee Johannes Stinstra (1708-1790) zijn geweest.

In deel twee verscheen in tien bladzijden een nogal vijandige "Het leven van Benedictus de Spinosa." Wel interessant om daarvan via books.google kennis te kunnen nemen.

Spinosa: "hy was de eerste, die het gevoelen der Ongodistery tot een zamenstel, volgens de regels der Meetkunde, gebragt heeft."

Simon Stijl & Johannes Stinstra: Levensbeschryving van eenige voornaame meest Nederlandsche mannen en vrouwen. 10 delen; Petrus Conradi/ P. van der Plaats,  Amsterdam/ Harlingen, 1774 - 1783, Tweede deel, 1775

Lees verder...

Jarig Jelles (1620-1684) Belydenisse met 15% korting...

Over het leven van Jarig Jelles is weinig bekend -  onder andere niet wanneer hij geboren is. Hij trouwde niet en werd, zo zocht Meinsma uit, begraven op 22 februari 1683.

Hij was een goede vriend van Spinoza, zoveel is zeker, en hij was zelfs wel een van actiefsten in de vriendenkring rondom Spinoza.

Voor de uitgave door Jan Riewertsz van de Nagelate Schriften schreef hij het omvangrijke voorwoord (Voorreeden - zie bij DBNL). Lodewijk Meijer vertaalde en bewerkte dit voor de Opera Posthuma.

Diezelfde Riewertsz publiceerde in 1684 als een hommage aan zijn dan overleden vriend Jarig Jelles diens Belydenisse des algemeenen en christelyken Geloofs. Dat is een vroom tractaat over christelijke spiritualiteit dat hij in 1673 had geschreven. Jelles had het opgedragen aan zijn vriend Spinoza die, zo is te lezen in het nawoord dat Jan Riewertsz bij de uitgave schreef, had laten weten: “Ik heb met vermaak U.E. Schriften overgelezen, en zodanig bevonden, dat ik ‘er niet in kan veranderen.”

Jelles zelf was zo bescheiden geweest om de brief met deze reactie niet in de Opera Posthuma en Nagelate Schriften te laten opnemen.

Aandoenlijk is dat hij in de 'opdragt-brief' die als nr 48A in de Briefwisseling is opgenomen, aan Spinoza vraagt of hij wil nagaan of er iets is "dat aan u valsch of strijdig tegen de Heilige Schrift mocht schijnen zo verzoek ik van u dat gy dit en ook de reden waarom u zulks toeschijnt bekent maakt op dat ik het zelfde kan onderzoeken."

Lees verder...

Eichmann, Ben Goerion, Dujovne en Spinoza

Vanavond vijftig jaar geleden werd bij zijn huis aan de Garibaldi Straat in Buenos Aires Adolf Eichmann door mannen van de Israëlische Mossad o.l.v. het hoofd van die dienst, Isser Harel, overmeesterd en 9 dagen later met een vliegtuig van El Al naar Israël ontvoerd. Een vliegtuig dat notabene diplomaten had aangevoerd om aanwezig te zijn op de dag waarop de 150-jarige onafhankelijkheid van Argentinië gevierd werd.

President Ben Goerion en de regeringsverantwoordelijken hadden uitdrukkelijk toestemming voor de Mossad-operatie gegeven, maar toen de kidnapping bekend werd, werd dit uiteraard ontkend (ook staten liegen als het hun uitkomt) en werd beweerd dat het een actie van burgers was geweest.

Gisteren werd over deze overmeestering en wegvoering van Eichmann door het Argentijnse La Nacion een uitvoerig artikel gepubliceerd. Een afgewogen en positief gesteld herdenkingsartikel, waarin niets meer te bespeuren is van de destijdse grote verontwaardiging over de schending van de Argentijnse soevereiniteit. Integendeel, de berechting en executie door Israël van de naar Argentinië uitgeweken oorlogsmisdadiger zou zelfs een positieve uitwerking hebben gehad, waardoor later een Videla kon worden berecht.

       

Wat het ermee te maken kan hebben begreep ik niet meteen, maar in het artikel wordt tevens vermeld dat Ben-Goerion bevriend was met de Argentijnse filosoof León Dujovne (1898-1984) die een monumentaal werk in vier delen over Spinoza geschreven had. Dat werk zou Ben Goerion, die zoals bekend een grote fan van Spinoza was, gelezen hebben. En het zou grote indruk op hem hebben gemaakt.

Lees verder...

Kroniek van de Verlichting

Vandaag plaatste Die Zeit een handige kroniek van de Verlichting op zijn website, samengesteld door Christian Staas. Altijd handig voor wie in vogelvlucht de Verlichting onder de loep wil nemen. Hier dan vanuit een enigszins Duits perspectief.

Het eerste wat opvalt - en dat mag te beschouwen zijn als een succesje voor Jonathan Israel, hoewel wél de term Vroege Verlichting, maar niet Radicale Verlichting valt - dat het overzicht (en dus de Verlichting) aanvangt bij Descartes, waarna al snel Spinoza in beeld komt met

1670 In seinem anonym publizierten »Tractatus theologico-politicus« fordert Baruch de Spinoza (1632–1677) die Säkularisierung von Staat und Gesellschaft und nimmt damit die Ideen vieler späterer Aufklärer vorweg.

Lees verder...

Klever's Spinozana Redux [18] Tijd

Vandaag het 18e stukje van Wim Klever uit zijn boekje Zicht op Spinoza. Twintig tijdschetsen [Heuff/Thesis, Amsterdam, 1994], waarvan de hoofdstukjes op internet worden geplaatst.

Vandaag het hoofdstukje ‘Tijd' (p. 80 - 83)

Als u op onderstaande afbeelding klikt, krijgt u de scans van het hoofdstukje te lezen. Enige aanvullende opmerkingen van Wim Klever volgen hieronder. 
Er is een aparte inhoudsopgave van al deze stukjes.

       

Lees verder...

Gaat de Spinoza-film nog wel komen? Doc.Eye Film niet meer producent

In 2008 kwam in het nieuws dat Rudolf van den Berg van plan was een lange film over het leven van Baruch de Spinoza te maken en dat Ramsey Nasr de rol van Spinoza zou vertolken. De film zou door Doc.Eye Film worden geproduceerd. Daarover maakte ik, net als velen enthousiast, op 15 dec. 2008 een blog.

Op 1 november 2009 nam ik het Interview met Rudolf van den Berg over zijn Spinoza-film over dat de hoofdredacteur van STUFF had en die mij daarover zelf tipte.

En op 5 november 2009 had ik het blog Spinozafilm zal waarschijnlijk pas voorjaar 2011 gedraaid worden, n.a.v. een bericht op de website van Ramsey Nasr.

Ik houd, zoals de vaste bezoeker van dit blog weet, met grote interesse zo goed mogelijk (bijna) alles bij dat met Spinoza te maken heeft. Onlangs viel mij op dat op de website van Doc.Eye Film onder het menu 'producties' de Spinoza-film niet meer voorkwam. Ik deed voor dit weblog navraag bij Doc.Eye Film en ontving heden het volgende antwoord:

Lees verder...

Gods wil: ignorantiae asylum

In het «Café culturel littéraire et philosophique» in het zuid-Franse stadje Marquixanes wordt vanavond gesproken over een citaat uit Spinoza
«La volonté de Dieu, cet asile de l'ignorance».

U kunt het nog halen...

 

Tot degenen die naar design in de natuur en zin van gebeurtenissen blijven zoeken [waarom viel het ene nou precies samen met het andere...?], zegt Spinoza in de appendix van Ethica deel I:

«Et sic porro causarum causas rogare non cessabunt, donec ad Dei voluntatem, hoc est ignorantiae asylum, confugeris.»

Lees verder...

Yirmiyahu Yovel komende woensdag in de Balie in Amsterdam

Bijna drie maanden geleden had ik een blog over prof. Yirmiyahu Yovel n.a.v. diens aangekondigde lezing in Amsterdam. Het betreft de vierde en laatste lezing in het kader van de lezingenserie georganiseerd door het Menasseh ben Israel Instituut: Gevangen in de Botsing der Beschavingen, Joodse Cultuur tussen Oost en West.

Welnu de lezing is a.s. woensdag 12 mei 20:00 uur in de Balie:

Prof. Yirmiyahu Yovel:  Mystics and Wanderers: The Marranos' Impact on Spanish Culture in the Golden Age

Prof. Yirmiyahu Yovel is Emeritus Professor Filosofie aan de Hebrew University of Jerusalem, aan de Universiteit van Tel Aviv en aan het Jerusalem Spinoza Institute. Ook is hij winnaar van de prestigieuze Israël Prijs. Hij werd bekend door zijn veelbesproken tweeluik over Spinoza, Spinoza and Other Heretics. Daarin betoogde hij dat Spinoza’s revolutionaire filosofie voortkwam uit zijn achtergrond als telg van een familie die uit het katholieke Portugal was gevlucht. Op het Iberisch schiereiland waren zij gedwongen geweest zich uiterlijk als Christenen te gedragen, maar velen hielden er heimelijk aan het jodendom vast. In zijn nieuwste boek, The Other Within, The Marranos, Split Identity and Emerging Modernity gaat Yovel dieper in op de bijzondere en gespleten cultuur van deze joden, ook wel Marranen genoemd. Hij ontwikkelt een geheel nieuwe visie over de oorsprong van het secularisme, de Verlichting en de moderniteit. In deze lezing zal Yovel aansluiten bij dit werk door in te gaan op het belang van de Marranen op de Gouden Eeuw van de Spaanse cultuur.

Voor meer informatie over deze lezing klik hier naar het Menasseh ben Israel Instituut. Er is nog plaats zo blijkt uit een e-mail die ik heden ontving.

Lees verder...

Michael Mack's nieuwste boek: Spinoza and the Specters of Modernity

Michael Mack is sinds begin van dit jaar verbonden aan het Centre for Medical Humanities van de Durham University, tevens is hij er Reader in het Department of English Studies. Hij deed z’n doctorsgraad in de filosofie in Cambridge en doceerde aan de University of Chicago (research fellow and lecturer), de Hebrew University of Jerusalem (Minerva Amos de Shalit fellow at the Franz Rosenzweig Research Center for German Jewish Literature and Cultural History ), de University of Calgary, Syracuse University (Rothman Visiting Professor in Jewish Studies), de University of Sydney (a Sesqui Centenary Fellow) en de University of Nottingham (a Leverhulme Early Career Fellow).

Hij publiceerde naast zo’n veertig artikelen in internationale tijdschriften (over o.a geschiedenis, filosofie, theologie, antropologie en recht) drie boeken:

·      Anthropology as Memory. Elias Canetti and Franz Baermann Steiner's Responses to the Shoah (2001);
·      German Idealism and the Jew. The Inner Anti-Semitism of Philosophy and German Jewish Responses (2003), (shortlisted for the prestigious Koret Jewish Book Award 2004)
·      Spinoza and the Specters of Modernity: the hidden Enlightenment of Diversity from Spinoza to Freud (2010).

Toen ik pas met “Spinoza op internet” was begonnen, kwam ik hem op het web tegen als deelnemer aan de conferentie ‘Wandering with Spinoza’ die in sept. 2006 in Melbourne gehouden werd en waarvan de abstracts nog steeds op het internet te vinden zijn. Zijn onderwerp was “Towards an Inclusive Universalism. Spinoza’s Ethics of Sustainability.”

Lees verder...

Bloeiende 'Spinozakunde' in Italië

Association des Amis de SpinozaOp de website van de Franse Spinoza-vereniging "Association des Amis de Spinoza" is het programma te lezen van het door Chantal Jaquet en Pierre-François Moreau, de secretaris van de AAS, georganiseerde internationale colloquium «Les interprétations actuelles de Spinoza en Italie».  

Ik geef niet alle Spinoza-conferenties door, maar selecteer er af en toe eens een die in mijn ogen iets bijzonders heeft (zoals onlangs die welke over een week aan de Johns Hopkins University wordt gegeven).

Het colloquium dat op 4 en 5 juni 2010 aan de Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne wordt gehouden heeft als bijzonderheid dat het laat zien hoeveel er momenteel in Italië aan Spinoza-studie wordt gedaan.

Lees verder...

Friedrich Adolf Trendelenburg (1802 - 1872) 'Wo bleiben denn die irrigen Gedanken?'

Friedrich Adolf TrendelenburgIn vervolg op het blog waarin ik bio- en bibliografische informatie over Adolf Trendelenburg gaf, volgt hier iets over zijn Spinoza-kritiek.

In meerdere werken behandelde Trendelenburg zijn inzicht dat er drie en niet meer dan drie verschillende mogelijke relaties bestaan tussen, zoals hij ze tegenover elkaar zet: blinde krachten en bewust denken. Ofwel wordt kracht als de fundamentele grootheid gezien, zodat denken niet meer is dan een resultaat (product of gevolgelijke gebeurtenis) van op zich blinde krachten. Het gaat dan om – in navolging van Democritus - materialistische, fysicalistische/naturalistische resp. mechanicistische filosofische stelsels of wereldbeelden waarin slechts de werkende oorzaak, causa efficiens, telt.

In het tweede geval gaat denken vooraf aan kracht (het gaat dan om – in navolging van Plato en Aristoteles - idealistische filosofische stelsels waarin de causa finalis telt, zoals in organische of  teleologische wereldbeelden zoals die van de grote Duitse idealisten.

En dan is er de derde benadering, waar Spinoza als eerste mee kwam (“eine ursprüngliche und eigenthümliche Stellung, die noch nicht da gewesen war,” volgens Trendelenburg), waarbij er geen voorrang aan de ene of de andere wordt gegeven, maar waarbij kracht en denken onafhankelijk van elkaar - evenwaardig - elk op zich uiting geven aan het wezen van de ene en oneindige substantie. Anders gezegd, beide, kracht en denken, zijn fundamenteel hetzelfde en onderscheiden zich slechts van elkaar in het opvattende verstand. [Ik laat deze veel gehoorde, maar discutabele interpretatie van Spinoza’s attributenleer hier rusten, maar noteer dat het niet verwonderlijk is dat juist een Aristoteliaan meegaat in de subjectieve, resp. idealistische exegese].

Lees verder...

Klever's Spinozana Redux [17] Metamorfosen

Vandaag het 17e stukje van Wim Klever uit zijn boekje Zicht op Spinoza. Twintig tijdschetsen [Heuff/Thesis, Amsterdam, 1994], waarvan de hoofdstukjes geleidelijk aan op internet worden geplaatst.

Vandaag het hoofdstukje ‘Metamorfosen' (p. 76 – 79)

Als u op onderstaande afbeelding klikt, krijgt u de scans van het hoofdstukje te lezen. Enige aanvullende opmerkingen van Wim Klever volgen hieronder. 
Er is een aparte inhoudsopgave van al deze stukjes.

 
Lees verder...

Friedrich Adolf Trendelenburg (1802 - 1872) Ueber Spinoza's Grundgedanken und dessen Erfolg

Friedrich Adolf TrendelenburgIk begin meteen met mijn aanbeveling: lees zijn Über Spinoza's Grundgedanken und dessen Erfolg, waarover in een volgend blog méér.

Hoe doe je soms een ontdekking…

Nog niet eerder had ik van Friedrich Adolf Trendelenburg gehoord (ik ben immers geen vakfilosoof en zelfs die zullen niet alle met hem  kennis hebben gemaakt). Toen ik vorige zondag een blog maakte over de conferentie die over ruim een week aan de Johns Hopkins University zal worden gehouden onder de titel ‘Spinoza & German Idealism’ (georganiseerd door Yitzhak Melamed), zag ik in het programma aangekondigd: Fred Beiser (Syracuse University) "Trendelenburg and Spinoza" [Abstract: This paper will examine (perhaps for the first time ever) Friedrich Adolf Trendelenburg's Critique of Spinoza in his Logische Untersuchungen and Akademie Vortrag 'Spinoza Grundgedanken und sein Erfolg' (sic!). Trendelenburg was a late idealist, but his reception of Spinoza shows how important he was for the idealist tradition as a whole. Trendelen-burg's critique of Spinoza was very important for the development of his own philosophy and for the later reception of Spinoza in the 19th century.  Trendelenburg set new standards for the scholarly study of Spinoza, which went well beyond that of Jacobi, the German romantics. His work was later a stimulus for Fischer's treatment of Spinoza in his Geschichte der Philosophie. The paper will set Trendelenburg and Spinoza in their historical context, analyze Trendelenburg's interpretation and discuss his later dispute with Fischer.']

Dit maakte mij nieuwsgierig, wat het begin werd van een surftocht op internet. Daarbij bleek er heel wat te ontdekken. En, O, onvolprezen Google: Über Spinoza's Grundgedanken und dessen Erfolg (1850), een tekst van 58 pagina’s, staat gedigitaliseerd klaar om binnengehaald te worden. Wát een gedegen en doorwrocht stuk waaruit duidelijk blijkt dat Trendelenburg zich intensief en kritisch met Spinoza heeft bezig gehouden. Hij gaat tot het uiterste om te zien hoe Spinoza zijn systeem heeft opgebouwd en hoe en tot hoever hij zijn stellingen waarmaakt. [Hier de PDF] Ik kom er in een volgend blog op terug.

Lees verder...

Wat hebben joden toch...

Wie, zoals ik ongeveer dagelijks met Spinoza bezig is, en met 'alles om hem heen', komt heel veel joodse zaken tegen. Zoveel joden als zich met Spinoza hebben bezig gehouden…
Dit weblog heeft daarvan al veel getuigenissen doorgegeven.

Ergens heeft de joodse geschiedenis en de joodse ‘kijken op zaken’ (meervoud uiteraard, want er is niet één joodse kijk) wel iets. Boeiend om telkens weer met jewish questions geconfronteerd te worden.

           

Vandaag komt het (e-)magazine Moment (Independent journalism from a jewish perspective, cf.) met het mei/juni-nummer. Daarin een artikel met antwoorden van 35 Amerikaanse joden op 'two big questions':

          What does it mean to be a Jew today?

          What do Jews bring to the world today?

Ik citeer het antwoord van één van hen en kies daarvoor Rebecca Newberger Goldstein:

Lees verder...