Jan Luyken (1649 - 1712) een beetje met Spinoza vergeleken
In 1671 bracht Jan Luyken die als schilder was opgeleid bij Saeghmolen, een liedbundel met de titel Duytse Lier. Hij dichtte dus ook en was lid van de kunstenaarsvergadering de Wijngaardranken in de herberg van Jan Zoet. We kennen hem vooral van zijn emblematische prenten met gedichtjes over het menselijk bedrijf. In 1672 trad hij in het huwelijk.
Volgens K. ter Laan, wiens Letterkundig Woordenboek ik hier volg, behoren zijn minneliedjes tot de allerbeste der 17e eeuw en overtreft zijn natuurpoëzie die van alle andere oudere dichters. In 1675 voegde Luyken zich bij Abraham Galenus en andere vromen - hij werd piëtist. Hij kwam vooral onder invloed van Böhme. De bundel vanuit die ‘aandoening’, Jezus en de ziel (1678), is nogal mystiek net als de volgende bundels. In 1682 werd hij weduwnaar en in 1699 ging hij buiten Haarlem wonen en in 1703 te Schellinkhout bij Hoorn. In plaats van schilder was hij etser geworden; bij zijn etsen voegde hij bijschriften: Voncken der Liefde Jezu, 1687; Spiegel van het Menselijk Bedrijf, 1694; Zedelijke en Stichtelijke Gezangen, 1704; Beschouwing der Wereld, 1708; Byekorf des Gemoeds, 1709; Onwaardige Wereld, 1710; Leerzaam Huisraad, 1711; Des Menschen Begin, Midden en Einde, 1712, alle met gedichten die, volgens K. ter Laan dikwijls aan Vondel herinneren. Ze zijn het werk van een Christelijke, maar onkerkelijke mysticus.
Dr. Hylkema stelde in 1904 een bloemlezing samen uit de Stichtelijke Verzen van Jan Luyken.De bespreking door E.M. ten Cate van deze bloemlezing in Het Nieuws van de dag van 5 februari 1905, kwam ik tegen - weer eens bladerend in de krantenverzameling bij de KB. Daarin, zo lees ik, “... noemt hij [Hylkema] Jan Luyken éénes geestes kind met Spinoza door zijn tijdgenooten en vele lateren als atheïst en ongodist verafschuwd! Dat kan betwijfeld worden, maar ieder, die Jan Luyken's zangen met aandacht leest, zal het duidelijk worden, dat onder antiek-dogmatische uitdrukking, vaak ontleend aan den bijbel, in verband met God en Christus, Hel en Hemel, zaligheid uit genade enz. een geheel andere gedachtenkring en gevoelswereld verborgen liggen dan de traditioneele. Dr. Hylkema noemt Luyken's verzen een vertolking van aanbidding van het Natuurlijk Al-leven en van de Al-liefde...”
Lees verder...Nog eens over Victor Lamme's boek 'De vrije wil bestaat niet'
Jan Greven heeft in Trouw een aardige bespreking van Victor Lamme’s boek De vrije wil bestaat niet. Over wie er echt de baas is in het brein. Ik besprak het boek op 2 april in dit blog.
De titel van Greven's column maakt meteen duidelijk dat hij vindt dat Lamme overdrijft: “Geen vrije wil? Dat gaat me toch echt te ver.” [zie hier in Trouw]
Hij geeft aardig weer waar Lamme’s boek in de kern om gaat: dat feitelijk gedrag ontstaat nadat de sterkste van diverse impulsen in onze hersenen heeft ‘gewonnen’ en de gedragsuitkomst bepaalt. Daar komt geen wil van een Ik aan te pas. Maar die indruk willen wij geven via onze braininterpretator of de ‘kwebbeldoos’ die onze hersenen ook leveren. Zo geven we er een draai aan alsof wij iets ‘zelf vrij gewild’ hebben. Ten onrechte want die vrije wil en zelfs dat Ik bestaan niet.
Maar Greven vindt uiteraard dat Lamme te ver gaat en de bevoegdheid van zijn discipline, cognitiepsychologie, overschrijdt. Hij vindt dat er een koude wind in Lamme’s boek waait.
Dat moet dan dezelfde koude wind zijn die door het hele universum waait, bij wijze van spreken.
Lees verder...Jan Knol verzorgt inleiding over de Korte Verhandeling
De Korte Verhandeling van de jonge Spinoza
De bekende vertolker van het werk van Spinoza Jan Knol houdt een inleiding over de Korte Verhandeling van God, de Mensch en deszelvs Welstand waarvan rond 1870 twee exemplaren zijn gevonden. Men ziet dit werk van Spinoza als een soort vroege Ethica - nog niet in wiskundige formules opgeschreven. Het boeiende van deze verhandeling is, dat allerlei ideeen uit de Ethica hierin al verwoord worden, maar vaak net iets anders dan in de Ethica.
Jan Knol zal er ook een commentaar bij geven. Onder publicaties op de website van de Vereniging Het Spinozahuis is in de reeks Mededelingen vanwege Het Spinozahuis o.a. van Jan Knol aflevering 96 te bestellen: Waarom hield Spinoza zijn Korte Verhandeling voor gezien? Dit is de tekst van zijn lezing die hij 17 mei 2008 voor de Vereniging Het Spinozahuis heeft gehouden.
Maandag 13 december 2010
Tijd: 20.00 - uur
Plaats: De Pintohuis Amsterdam, introducees welkom tegen vrijwillige bijdrage, na aanmelding bij f.vankreuningen@amsterdamsespinozakring.nl
Voor de duidelijkheid: ik vernam van de secretaris Ed Boumans dat de bijeenkomst in verband met de beperkte ruimte een zeker besloten karakter heeft, dus in beginsel alleen voor genodigden en hun eventuele introducés (na aanmelding bij Frank) bestemd is.
BAC-SPINOZA - een onderwijsinstelling in Córdoba Argentinië
Het was al
eerder duidelijk geworden via Miriam van Reijen’s proefschrift Het Argentijnse gezicht van Spinoza. Passies en politiek [Klement,
Kampen, 2010] dat ze in
Argentinië veel aan Spinoza doen. Wel, dat doen ze ook op deze manier: zo werd
via YouTube de diploma-uitreiking getoond van de opleiding BAC Spinoza. Dit
soort dingen móeten op dit weblog worden gesignaleerd.
BAC-SPINOZA is
een instelling voor afstandonderwijs en kent drie niveaus:
• BAC (baccalaureaat Accelerated Distance Learning)
• Tec-Bac (job
cursussen en beroepsopleiding)
• Spinoza
(Tecnicaturas superieur niet-universitair niveau)
De BAC-SPINOZA onderwijsinstelling, een pionier in het onderwijs op afstand in de provincie Córdoba, is opgericht met het doel steeds een effectief middel voor bedrijven te bieden om mensen de nodige vaardigheden te laten opdoen en optimale persoonlijke ontwikkeling te bereiken door de constante zoektocht naar innovatieve technologieën en de meest up-to-date inhouden.
Prima dat de naam van Spinoza
hieraan verbonden wordt.
'Wel Doen en Vrolijk Zijn' van Dirk Rafaelsz. Camphuysen (1586 - 1627)
Bij het horen van ‘wel doen en vrolijk zijn’ denkt elke Spinozist (en zij niet alleen) aan Spinoza's ‘bene agere et laetari’. Maar het was vroeger ook bekend als ‘stichtelijk vers’ van Camphuysen: ‘Wel Doen en Vrolijk Zijn’ (uitg. 1658). Na het blog over het ‘bene agere et laetari’ en het blog over het ‘male agere et laetari’ van J.C. van Schagen, mag er ook wel een blogje gewijd worden aan dit ‘stichtelijk rijm’ van Camphuysen. Maar eerst dit
D.V. Coornhert, de man van het eerste Ethiek-boek in Nederland, Zedekunst dat is wellevenskunste (1586), schreef in het Derthienste hoofdstuck - Van blydschap ende vrueghde - in § 10. “Want alle die alzo het quade ontwordt, die wordt ghoed niet in een verbeeldelycke wane, maar in een ondervintlycke waarheyd. Dit gheeft een oprechte ende stadighe blydschappe ende is niet anders dan weldoen ende vrolyck wezen, het alderbeste ghoed alder menschen. Wie dit kan, inder daat, niet inder praat alleenlyck, die heeft ghewisselyck wel levens kunst."
Bezorger van de uitgave van 1942, B. Becker, geeft daarbij deze voetnoot: “weldoen ende vrolyck wezen vgl. Pred. 3:12 (Vulg.: Et cognovi quod non esset melius nisi laetari et facere bene in vita sua). Plantin schreef op 1 April 1586 aan Arias Benedictus Montanus: Bene vivere et laetari optimum (Correspondance de Christophe Plantin publ. par J. Denucé, t. VII (Antw.-'s-Grav. 1918), p. 296). - Ook Spinoza's ‘bene agere et laetari’ zal wel in verband staan met de woorden van den Prediker." [cf DBNL]
* * *
“Camphuysen was zoon van een heelmeester uit Gorkum van adellijke afkomst, vroeg wees, opgeleid voor schilder, maar huisonderwijzer en secretaris bij de heer Van Boetzelaer, waar hij zijn beminde, Anna Alen-dorp, binnensmokkelt als ‘gouvernant’, d.i. huishoudster. Weldra werden ze weggestuurd en werd Camphuysen leraar aan de Hiëronymusschool te Utrecht. Daar studeerde hij in de godgeleerdheid. Van 1617-'19 was hij predikant te Vleuten en ook uit Utrecht stroomde het volk zijn kerk binnen. Maar hij werd als Arminiaan afgezet bij besluit der Synode van Dordrecht en trok naar Norden in Oost-Friesland.” [K. ter Laan in Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid, bij DBNL].
Was de dichter J.C. van Schagen (1891 - 1985) wel Spinozistisch?
Naar aanleiding van het blog van gisteren over “Bene agere et laetari” stuurde Adrie Hoogendoorn mij het ex libris van "dichter-spinozist" J.C. van Schagen. Het is afkomstig uit de brievenbundel: 'Je moet het zwijgen' (1987).
De randtekst luidt “male agere et laetari - ex libris J.C.J. van Schagen”
Het dateert van 1936, midden in een periode waarin hij niets publiceerde. Tussen 1928 (Litanie, poëzie) en 1946 (Flarden van den wind, proza) gaf hij niets uit. We zien een scheepje op woelige golven en dan daarboven die omkering van de uitspraak van Spinoza: male agere et laetari.
Agere is niet ‘passief ondergaan’, maar is (actief) ‘handelen’. Het gevaar, datgene waarvan je weet dat het riskant en misschien wel niet goed voor je is, wordt opgezocht en dat zou dan gelukkig maken. Zeg maar: de belevingskick van het opzoeken van het gevaarlijke. De kick van wetens en willens doen wat - misschien - niet goed voor je is.
Alain Minc's 'Spinoza, un roman juif' bleek plagiaat
Gisteren negen jaar geleden, 28 november 2001, veroordeelde het ‘Tribunal de grande instance’ van Parijs Alain Minc en Editions Gallimard tot het betalen van een bedrag van 100.000 frank (ruim €15.000) als schadevergoeding aan Patrick Rödel.
Dit daar zij bewezen achtte dat Minc voor zijn boek "Spinoza, un roman juif" een flink deel had overgeschreven en geplunderd uit 
“Spinoza, le masque de la sagesse" [1997, Spinoza, het masker van de wijsheid] van Patrick Rödel, uitgegeven door les éditions Climats. Rödel, hoogleraar filosofie te Bordeaux, had een imaginaire biografie van Spinoza geschreven, waarin hij vele dingen die onbekend zijn over het leven van Spinoza vanuit zijn fantasie had aangevuld. Doordat Minc daarvan dingen overnam, was het plagiaat eenvoudig aan te tonen.
In de aan de veroordeling voorafgaande periode was er heel wat gekrakeel door de media gegaan. Het zou gaan om het hoogste bedrag dat tot heden in Frankrijk is opgelegd in een zaak van plagiaat.
Lees verder...Bene agere, et laetari
Doen wat nuttig voor je is en blij zijn...…is misschien wel de betere vertaling.
Aanleiding voor dit blog is een interview in de boekenbijlage van NRC Handelsblad van 13 november met Philipp Blom n.a.v. het uitkomen van zijn vertaalde boek Het verdorven genootschap [vertaling Pon Ruiter, De Bezige Bij, 2010]. Het interview kreeg de titel mee: ‘Doe wat nuttig is en geniet’. Philipp Blom over de vergeten radicale Verlichting, religie en een pragmatische moraal. 1) Daarop verscheen afgelopen zaterdag het volgende ingezonden briefje:
VERLICHTING.
"Doe wat nuttig is en geniet" staat boven het interview met Philipp Blom (Boeken, 12-11-2010). Merkwaardig dat de auteur ervan, Spinoza, in het interview niet wordt genoemd, hoewel hij een voorloper is van de radicale Verlichting, waarover Blom zijn boek schreef. 'Bene agere ac laetari' is een van de verstandigste proposities van Spinoza. Ere wie ere toekomt.
A. Kosters, Baarn.
Ignacy Halpern-Myslicki (1874 - 1935) Poolse Spinoza-geleerde
Op deze Poolse filosoof die, zo ontdekte ik, in zijn land veel aan verspreiding van kennis over Spinoza deed, kom ik daar hij over het boek van Stanislaus von Dunin-Borkowski S. J. Der junge De Spinoza (1910), een uitvoerige recensie schreef getiteld: Despinoza in neuer Beleuchtung. Daar kom ik zo dadelijk op terug.
Ignacy was de zoon van David Halpern, een kleine zakenman, sociale activist en schrijver, en Rozalia Bloch. Ze woonden in de oostelijke Poolse provincie Tomaszowie Mazowieckim. Van huis uit heette hij oorspronkelijk Izaak Jehuda Halpern, maar werd ook Izydor Halpern genoemd. Later nam hij het pseudoniem aan Ignacy Myslicki en op internet vind je hem het meest aangeduid als Ignacy Halpern-Myslicki of Ignacy Myslicki-Halpern [met accent op de s - wat hier niet lukt].
Na de middelbare school in Warschau (II Mêskie Gimnazjum Filologiczne) behaalde hij in 1893 het diploma aan de handelsschool in Leipzig. Vervolgens studeerde hij aan de universiteiten van Leipzig en Berlijn sociale economie, filosofie en kunstgeschiedenis. In 1901 promoveerde hij bij de bekende Wilhelm Dilthey (1833-1911) op de dissertatie Der Entwicklungsgang der Schleiermacherschen Dialektik. Eine kritisch-vergleichende Untersuchung. Het werd gepubliceerd in het Archiv für Geschichte der Philosophie [14 (2), 1901, S. 210-292].
Lees verder...Het Spinoza-project van Stan Dunin-Borkowski (1864-1934)
Voortzetting van mijn impressie van de Najaarsvergadering van de Ver. Het Spinozahuis (zie hier het eerste deel). Na de lunch sprak Manfred Lauermann over het Spinoza-project van Dunin-Borkowski.Een paar grepen doe ik eruit van dingen die me vooral bijbleven, daar ze indruk op me maakten. Voor de rest zie ik graag uit naar de in druk te verschijnen lezing.
Ik had ter voorbereiding op deze bijeenkomst al eerder een blog Stanislaus von Dunin-Borkowski (1864-1934), maar Manfred Lauermann wees erop dat Dunin-Borkowski nooit naar zijn adellijke titel verwees (hij wás van Poolse adel) en nooit het ‘von’ gebruikte.
De secretaris had het gastenboek ter inzage gelegd, waarin kon worden gezien dat in 1911 Stan Dunin-Borkowski meerdere dagen een bezoek bracht aan het Spinozahuis om er boeken uit de gereconstrueerde bibliotheek van Spinoza te raadplegen. Eerder was hij er al in 1904 geweest.
Het project van Dunin-Borkowski bestond eruit dat hij wilde naspeuren van waaruit Spinoza tot zijn grote filosofisch-wetenschappelijke, ja revolutionaire filosofie gekomen was. Spinoza bedacht niet zomaar wat en stond met zijn resultaat niet alleen. Hij wilde nagaan hoever anderen vóór Spinoza al gekomen waren. Net zoals die andere revolutionair, Einstein, met zijn prestaties kon komen mede door voort te bouwen op wat andere bereikt hadden. (En ook Newton gaf toe op de schouders van anderen te hebben gestaan).
Lees verder...Najaarsvergadering in Rijnsburg van de Ver. Het Spinozahuis
Gisteren werd de najaarsvergadering van de Ver. Het Spinozahuis gehouden in het voormalig Gemeentehuis van Rijnsburg. Er was weer een grote opkomst – de leden vulden de hele ruimte, hadden er zin in en kregen twee boeiende toespraken voorgezet. Deze zullen, zo is de bedoeling, te zijner tijd in een Mededelingenbulletin in druk verschijnen.
Wiep van Bunge, hoogleraar aan de Erasmusuniversiteit en voorzitter van de vereniging besprak Spinoza’s relatie met de Rijnsburger collegianten. Hij schetste hoe uit het uitgangspunt van de “evengelijkheid der gelovigen” – op grond waarvan ze felle anti-clericalisten waren die van dominees niets moesten hebben – deze sterk egalitaire tendens geleidelijk aan, via de mennoniet en collegiant Pieter Corneliszoon Plockhoy en Franciscus van den Enden die op Plockhoy voortbouwde deze ‘evengelijkheid’ uitbreidden naar het burgerschap. Van Bunge gaf aan hoe we door werk van Wim Klever en nog iemand (ik kon diens naam niet goed horen) weten dat Kort Verhael van Nieuw Nederland (1662) en Vrye Politijke Stellingen (1665) door Van den Enden geschreven zijn. In 1663 vestigde Plockhoy zich samen met 41 kolonisten aan de Delaware Baai. Het Nieuw Nederland dat zij daar vestigden heeft het maar kort uitgehouden: het werd door de Engelsen met de grond gelijk gemaakt.
Lees verder...Uitgeverij 'God-Natuur' vooral voor boeken over Spinoza
Ir. Wim Lintsen geeft al jaren cursussen aan de HOVO, het Hoger Onderwijs voor Ouderen. Bijvoorbeeld behandelde hij al vele malen het onderwerp 'Spinoza en de emoties'.
Hij gaat z’n cursussen nu begeleiden met boeken die hij zelf schreef en ook in eigen beheer uitgeeft. Hij heeft zijn uitgeverij meteen maar genoemd naar het eerste boek in zijn fonds en naar de cursus die hij dit jaar voor het eerst bij de HOVO gaat geven: http://god-natuur.nl/
•
Tevens kondigt hij de verschijning aan van boeken op basis van eerder gegeven cursussen:
• Als de golven van de zee, Spinoza’s Ethica op moderne wijze uitgelegd.
• Spinoza en de emoties, een ontmoeting tussen oude filosofie en moderne wetenschap en een nieuwe bezinning op de eenheid van lichaam en geest.
Lees verder...Literatuurgeschiedenis HAVO/VWO met veel Spinoza
Ik werd getipt dat gisteren schooltv.nl een programma literatuurgeschiedenis 18e eeuw voor HAVO/VWO uitbracht met daarin veel over "de gevaarlijkste denker Spinoza."
De code om het programma in dit blog te 'embedden' werkt bij blogse niet. Daarom volsta ik met ernaar te verwijzen. Met dank aan de tipgever, de heer Anton Bossers. Als u op dit plaatje klikt komt u bij het betreffende programma bij schooltv.
Benedikt Spinoza's Randglossen zu seinem Tractatus theologico-politicus
Al surfend kwam ik de toegang tegen tot een door Google gescand boek dat niet onder books.google in te zien is, maar wel via een andere ingang: de Hathi Trust Digital Library.
Graag wil ik het hier doorgeven, terwijl ik zelf er nog slechts in gebladerd heb. Het gaat om: Benedikt Spinoza's Randglossen zu seinem Tractatus theologico-politicus aus einer in Köningsberg befindlichen noch ungedruckten Handschrift bekannt gemacht von Dr. Wilhelm Dorow. Berlin, W. Logier, 1835.
Het is een dun boekje van slechts 45 pagina's. [Hier in te zien].
In het boek gaat het over het TTP-exemplaar, waarin Spinoza zelf aantekeningen (Randglossen) schreef en dat hij opdroeg aan Jacob S. Klefmann. Dit boek was verworven door de Wallenrodsche Bibliotheek te Königsbergen, maar is door de Tweede Wereldoorlog daaruit verdwenen. Over de lotgevallen van deze Klefmann-TTP schreef ik op 29 mei 2009 een uitvoerig blog.
Voor Wilhelm Dorow is Spinoza 'ein tiefsinniger Mystiker' over wie hij schrijft: "Er erscheint als ein Seher, der aus einer trüben Vergangenheit eine lichte Zukunft deutet; der weder einer Sekte, noch einer gelehrten Zunft angehörte, und kein Doktor-Diplom aufweisen konnte." (p. 36)
Aanvulling 26 juni 2013: inmiddels is het ook op books.google in te zien - en nóg een exemplaar. Ook bij de Bayerische StatsBibliothek.
Lees verder...Debat met Richard Sennett
Morgen, vrijdag 26 november 2010, gaan in Arminius, podium voor kunst, cultuur en debat in Rotterdam, onder voorzitterschap van Wiep van Bunge, decaan van de Faculteit der Wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit, de filosofen van die universiteit Heleen Pott, Marli Huijer en Henk Oosterling in debat met Richard Sennett, schrijver van de boeken als 'De Ambachtsman' en ‘De flexibele mens’ aan wie op Spinoza’s verjaardag gisteren de Spinoza-lens 2010 is uitgereikt.Aanvang: 19.30 uur. Toegang vrij, reserveren bij Arminius:
Bibliotheca Philosophica Hermetica onder beslag
De kostbare boekencollectie van de Amsterdamse Bibliotheca Philosophica Hermetica is in gevaar, zo meldden maandag De Pers en vandaag dagblad Trouw in een groot opgemaakt artikel. De bibliotheek die twee jaar geleden de succesvolle tentoonstelling rondom Spinoza organiseerde, Libertas Philosophandi, [zie de blogs hier en hier] en die momenteel een deel van zijn bezit tentoonstelt in de tentoonstelling 'Spinoza im Kontext' die tot 10 december in Halle loopt [zie dit blog] zou dreigen uiteen te vallen. De Friesland Bank die tegen een lening van 15 miljoen euro een deel van de collectie in onderpand kreeg, heeft beslag gelegd op de bibliotheek. De BPH is gespecialiseerd in westerse spiritualiteit en wat ik noem ‘zijdelingse wetenschap’ en bezit vele en waardevolle manuscripten en boeken van hermetische filosofen, mystici, alchemisten en Rozenkruisers.
Deze situatie van dreigende ontmanteling heeft zich al eerder voorgedaan in de 90-iger jaren, toen in een conflict met de ING-bank. Dat is toen opgelost doordat de staat eigenaar werd van een deel van de collectie. Dat deel van de collectie werd nationaal kunstbezit. Er zou sprake van zijn geweest dat de Nederlandse staat nóg een deel van de collectie in eigendom zou nemen. Met dat, naar nu blijkt onzekere vooruitzicht, leende eigenaar Joost Ritman bij de Friesland Bank geld waarmee hij de collectie uitbreidde. Nu er toch geen overeenkomst met de Staat komt, kan Ritman niet meer aan zijn verplichtingen voldoen.
“De drie panden met het gouden embleem van de ‘Bibliotheca Philosophica Hermetica’ op de gevel vallen zo op het eerste gezicht geenszins uit de toon. Maar wat de meeste voorbijgangers zich vermoedelijk niet realiseren: achter de donkergroen geschilderde deuren en geblindeerde ramen van de nummers 15, 17 en 19 bevindt zich een wereldberoemde collectie boeken en manuscripten. Waarde: zeker 50 miljoen euro.”(De Pers 22-11-2010)
Een poging van Ritman om een kostbaar manuscript te veilen, is door de bank verhinderd. Het Londense veilinghuis Sotheby’s kondigde een paar weken geleden aan op dinsdag 7 december De Graal van Rouchfoucauld, een belangrijk en kostbaar 14e eeuws manuscript waarin de legenden van Koning Arthur, Merlijn, de Ridders van de Ronde Tafel, Lancelot en van de zoektocht naar de Heilige Graal worden verteld.
70 jaar geleden: Spinoza-college als protest tegen Duitse maatregel
Morgen is het 70 jaar geleden dat hoogleraar rechten en decaan van de rechtenfaculteit, professor Rudolph Cleveringa (1894-1980), zijn beroemd geworden rede hield aan de Leidse Universiteit. Die dag, 26 november 1940, was de eerste dag waarop joodse hoogleraren en andere docenten niet meer op de universiteit mochten komen omdat zij behoorden bij het ‘niet-Arisch overheidspersoneel’. Cleveringa verving om kwart over tien, professor E.M. Meijers, die een college burgerlijk recht in het Academiegebouw zou hebben gegeven, ware hij niet geschorst. Enfin, over dit alles is veel bekend.
.jpg)
Minder algemeen bekend is dat diezelfde dag eveneens in Leiden een ander, de theoloog professor L.J. van Holk, ook zijn nek uitstak door op een subtiele manier een protestcollege te geven.
Ooggetuige W.C.S. Van Benthem Jutting schreef daarover in 1982 in het Leidse Universiteitsblad Mare: “Hoewel totaal anders en korter, was Van Holks toespraak niet minder moedig. Ik herinner het mij exact, ook de sfeer: het gezeefde herfstlicht door de ramen, de stilte en de beklemming, de paar dozijn ademloos luisterende jonge mensen, de wat archaïsch en poëtisch aandoende maar tegelijk zo reëel indringende zinnen waarmee de hoogleraar zijn verontwaardiging en zijn mededogen uitte. Na de protestrede leek de hoogleraar over te stappen op een gewoon college antieke filosofie. Er ging even een rimpeling van teleurstelling en ontnuchtering door de rijen, want niemand zou na het gehoorde veel belangstelling voor een of andere oude Griek kunnen opbrengen. Maar toen de hoogleraar zei dat hij vandaag de Joodse wijsgeer Spinoza behandelde, begrepen wij onmiddellijk zijn bedoeling.”
Lees verder...Homines enim civiles non nascuntur, sed fiunt
"Mensen worden niet als burgers geboren, maar zo gemaakt."
[Spinoza in Tractatus Politicus, Caput V, § 2]
Deze gedachte kwam bij me boven toen ik vanmorgen in Trouw een interview las met de schrijver Elias Khoury. Ik zal zodadelijk de betreffende passage citeren die mij aan Spinoza deed denken. Ik had de Spinozatekst niet direct paraat en ging er eerst een tijd naar zoeken in de Ethica, waar ik niet vond wat ik zocht. Ik vond het tenslotte in het Politiek Tractaat.
Ik had de gedachte ook in de TTP kunnen vinden, Hfs XVII § 26:
"De natuur maakt echter helemaal geen naties, alleen individuen, die alleen maar in naties worden onderscheiden door verschillen in taal, wetten en algemeen aanvaardde zeden, en alleen door deze laatste twee, wetten en zeden, kan het veroorzaakt worden dat iedere natie een eigen aard, een eigen leefwijze en ook eigen vooroordelen heeft." (Vertaling F. Akkerman)
[Haec sane nationes non creat, sed individua, quae quidem in nationes non distinguuntur nisi ex diversitate linguae, legum & morum receptorum, & ex his duobus, legibus scilicet & moribus, tantum oriri potest, quod unaquaeque natio singulare habeat ingenium, singularem conditionem & denique singularia praejudicia].
De aanleiding voor het interview was het uitkomen van de vertaling van Elias Khoury's boek ’Poort van de zon’ [Ambo/Anthos, 2010] . In ’Poort van de zon’ gaat het om de verhalen van de Palestijnen die in 1948, bij de stichting van Israël, uit hun huizen worden gedreven en beginnen aan een ballingschap die voortduurt tot de dag van vandaag.
Daarover Elias Khoury: „Wat belangrijk is, wat heilig is, zijn de mensen. Niet het vaderland, niet Palestina, niet de historie, maar de mensen en hun verhalen. De Palestijnen die mij hun geschiedenissen hebben verteld, hebben me geleerd wat de werkelijke arena is van de literatuur: de herinnering en de verbeelding van mensen.”
Die zinsnede ("Niet het vaderland, niet Palestina, niet de historie, maar de mensen en hun verhalen") deed mij denken aan het boven aangehaalde citaat uit Spinoza. Want (nu komt 'enim' dus van pas), mensen worden niet als burgers geboren, maar zo gemaakt.
Het stuk ging nog verder met prachtige uitspraken over identiteiten.
Lees verder...Spinoza's verjaardag
Vandaag vieren we de 378e verjaardag van Benedictus de Spinoza.
Wordt dat nog ergens gevierd? Is er iemand die tracteert?
De geboortedag van Spinoza is uitgekozen door de Stichting Internationale Spinozaprijs om in de Nieuwe Kerk te ‘s-Gravenhage de zesde Spinozalens uit te reiken aan de Amerikaanse socioloog Richard Sennett. [zie hier]
Deze bogger kan jammer genoeg niet aanwezig zijn bij de voordracht van de laureaat, ‘Humanisme. De mens als werk in uitvoering’, maar feliciteert hierbij Richard Sennett van harte met deze prijs.
Lees verder...Het Spinoza-beeld van Mark Antokolsky (1843 - 1902) een 'stervende Spinoza'?
Antokolsky [ook: Antokowlsky, Antokol'skii] was een Russische beeldhouwer die bewonderd werd om de psychologische complexiteit van zijn historische beeldhouwwerken. Hij was een van de eerste joden die - zonder hun joodszijn af te zweren - de top van de Russische cultuur bereikten. De dichter en essayist Pavel Antokolsky (1896-1978) was zijn kleinzoon.
Mark Antokolsky werd geboren in Vilna, nu Vilnius in Lithouwen als Mordukh Matysovich Antokolsky, zoon van arme joodse ouders; zijn vader was een eenvoudige herbergier. Hij studeerde aan de Academie voor Kunsten (Akademiya Khudozhestv, 1862–68) in St. Petersburg.
Z’n eerste beelden, die hij als student vervaardigde, hadden joodse thema’s, zoals Joodse Kleermaker (hout, 1864), Nathan de Wijze, Aanval op de joden door de Inquisitie (1868-69), Het Talmoedische Debat (1866–1868). In 1871 verliet hij om gezondheids-redenen Rusland, werkte eerst in Rome en 
vanaf 1877 in Parijs. Wel bleef hij elke zomer zijn geboortestad bezoeken. Hij raakte in Europa bekend vanwege een aantal monumentale beelden van personen uit de Russische geschiedenis: Iwan de Verschrikkelijke (marmer, 1875), Nestor de kroniekschrijver (marmer, 1890) en Yermak (brons, 1891), beide nu in het museum van Petersburg. En personen uit religie en filosofie: Christus (marmer, 1876, nu in de Tret’yakov Gal. te Moskou), De Dood van Socrates (marmer, 1875-77), en Spinoza (marmer, 1881), beide in museum de Hermitage in St. Petersburg. En hij maakte een aantal beelden van tijdgenoten als Tolstoy en Toergenjev en anderen. Over het Christus-beeld word verteld dat hij als reactie op het uitbreken van antisemitisch geweld in de jaren 1870 Jezus uitdrukkelijk als jood zou hebben uitgebeeld, hetgeen tot controverse aanleiding gaf.
Spinoza in de Hermitage te St. Petersburg
Lees verder...Psychologische dissertatie op basis van Spinoza's filosofie
Op 5 februari 2010 promoveerde aan de Universiteit van São Paulo tot doctor in de psychologie Lívia Godinho Nery Gomes. Het bijzondere was dat zij een (sociaal-)psychologische survey deed naar internet-relaties op basis van de psychologische leer van Spinoza. Haar proefschrift is als PDF op internet geplaatst:
L.G.N. Gomes: Implicaçôes politicas das relações de amizades mediadas pela internet [Political implications of the friendship relations Internet-mediated], Tese (Doutorado)-Instituto de Psicologia, Universidade de São Paulo, São Paulo, 2010. [Zie hier. Aldaar is een PDF van de dissertatie te downloaden]
Dit is de eerste keer dat ik op internet niet een louter filosofisch essay tegenkwam, maar een empirisch onderzoek, vormgegeven aan de hand van begrippen van Spinoza. Jammer genoeg wordt het niet mogelijk gemaakt om stukken tekst te kopiëren en ze met behulp van de Google-vertaalfunctie een beetje te begrijpen.
Ik vind dit zo apart dat er in dit blog melding van wil maken. Hier de Engelse samenvatting van de studie:
Lees verder...Animatiefilm Megamind met Spinoza aan de man gebracht
15 december komt de 3D animatiefilm Megamind in de bioscopen. Al geruime tijd zwerven diverse trailers door het wereldwijde web. Gisteren kwam de site Cine-emotions met een ronkende aanbeveling, waarbij in het verkooppraatje zelfs Spinoza werd ingezet.
“Megamind serait en quelque sorte une allégorie de la théorie de Spinoza qui voulait que nous distinguions le bien du mal selon notre désir et notre puissance d'agir… “
[Megamind is een soort allegorie van de theorie van Spinoza volgens wie we het goede van het kwade onderscheiden op basis van ons verlangen en ons vermogen om te handelen.]
Ja, ja, "Megamind makes Bad look so Good…"
Spinoza is zo ongeveer overal voor te gebruiken.
Het niet-vrije-wil-thema is hot
Maandag 29 november 2010 19:30 uur
organiseert VUconnected i.s.m. Het Veritas Forum een debat-avond met als thema "The Free Will Delusion."
Bestaat de vrije wil? Is inmiddels niet al lang bewezen dat alles vast ligt in onze genen en onze hersenen? In hoeverre zijn wij nog vrij om te kiezen? Of ligt alles vast en is de echte vrijheid een illusie. Is geloven ook een vrije keuze. Zit geloof in het brein, de genen of het hart?
• Dick Swaab, emeritus hoogleraar neurobiologie (UVA)
• Gerben Meynen, psychiater en postdoc filosofie(VU)
• Leon de Bruin, neuropsycholoog en postdoc filosofie (Ruhr Universität Bochum)
• Debatleiding: Jeroen Geurts, universitair docent Neurobiologie (VU)
Locatie: Amsterdam, Hoofdgebouw VU, KC-07, De Boelelaan 1105
De toegang is gratis. Gratis borrel na afloop. Aanmelden via deze website.
Spinoza in de Princeton University Chapel
In 1928 werd door de Universiteit van Princeton deze kapel in traditionele gothische stijl opgericht, voornamelijk gebaseerd op de Engelse gothiek, maar met Spaanse en Franse invloeden. De vele glas in lood ramen herdenken het leven van Christus en van vele heiligen. Maar ook is er een filosofen- en een theologen-raam; en een wetenschappers- en een dichters-raam etc. Zoals onder op het plattegrondje is te zien bevinden de filosofen zich dichter bij het koor dan de theologen...
Boven staand vlnr: Pythagoras, Demosthenes, Plato, Aristoteles en Francis Bacon.
Onder zittend vlnr: Spinoza, Hume, Berkeley, Descartes, Kant.
Spinoza eruit gelicht:
Sanem Soyarslan werkt aan interessant Spinoza-proefschrift
Soms wekt iets mijn interesse, hetgeen aanleiding geeft voor een nadere speuractie op internet. Deze keer was dat de titel van de lezing die een zekere Sanem Soyarslan begin december in Gent gaat geven, zoals ik in mijn blog van gisteren doorgaf. Die titel luidt: The view sub specie aeternitatis: understanding nature and oneself in Spinoza's ethical thought.Uit enig googelen blijkt dan dat zij aan de Duke University bezig is met een proefschrift: Reason and Intuitive Knowledge in Spinoza’s Ethics: Two Ways of Knowing, Two Ways of Living [Supervisors: Tad Schmaltz, David Wong]. Iets meer vertelt ze daarover tijdens een Seminar, waaraan ze eerder dit jaar deelnam en waarover een samenvatting te vinden is die ik zodadelijk graag naar dit blog haal.
Sanem Soyarslan werd geboren in Turkije en zal nu zo’n 34 jaar zijn. Ze behaalde ‘with honors’ haar bachelor politieke wetenschappen aan de Bogazici Universiteit in Istanbul, Turkije, behaalde het jaar erop haar masteropleiding politieke wetenschappen aan de Université Panthéon-Assas Paris II, ging terug naar de Bogazici Universiteit, waar ze in 2005 haar master filosofie haalde met de thesis: Combining Theoria and Virtuous Activity in the Best Possible Life for Aristotle. De publicatie ervan is ‘under review’.
Spinoza Workshop aan de Universiteit Gent
De Vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap van de Universiteit Gent heeft op 2 en 3 december 2010 een Spinoza Workshop, ofwel een Conferentie vol Spinoza. Zie de website. Volgens The Early Modern Philosophy Calendar heeft Eric Schliesser er ook mee te maken. Die heeft z'n handigheid om dit soort conferenties te organiseren van Leiden naar Gent overgebracht.
De volgende lezingen staan gepland:
• Spinoza, Leibniz and the heyday of teleology (Jeff McDonough)
• Analysis and Synthesis: The Question of Hobbes' Influence on Spinoza's Method (Helen Hattab)
• Ontological arguments don't work except when they do (Daniel Schneider)
• The view sub specie aeternitatis: understanding nature and oneself in Spinoza's ethical thought (Sanem Soyarslan)
• The perspective of finite subjects in Spinoza's Ethics (Ursula Renz - Keynote speaker)
• Adequate knowledge in Spinoza's acount of consciousness (Andrea Sangiacomo)
• Hume and Spinoza on free men (Markus Wild)
• Whose freedom? Freedom and Person in Spinoza (Martin Lenz)
• Fair without being free: Spinoza's political theory of judgement (Tinneke Beekman)
• Violence and the State: intersections of Politics and Metaphysics (Julie Klein)
Belangstellenden wordt verzocht vóór 27 november in te schrijven. Zie de website.
Enige statiek van spinoza.blogse.nl
Dit weblog krijgt dagelijks gemiddeld 200 bezoekers. Voorbije week zelfs gemiddeld 215. Er gaan maanden voorbij zonder dat ik de statistiek bekijk. Zo ontdekte ik onlangs tot mijn verrassing de groei naar dit aantal toe.
Ieder kan deze statistische gegevens bekijken door te klikken op OneStat.com helemaal aan de onderzijde van het weblog. In dit blog houd ik enige van deze gegevens vast om later nog eens te kijken hoe de verdere ontwikkeling is.
Vrije wil als politiek ideaal van Ahmed Marcouch
Het vijfde deel in de serie waarin dagblad Trouw de door neurologen veronderstelde "dood van de vrije wil" aan de orde stelt ('onderzoekt'), bestaat uit een interview met Tweede Kamerlid Ahmed Marcouch.
Aanleiding: voorbije zondag hield hij een gastpreek waarin hij inging tegen het islamitische ’lotsdenken’ en daarna een toespraak tijdens de Spinozadag in Paradiso [zie dit blog]. Daarbij gevoegd het uitkomen van zijn autobiografie: ’Mijn Hollandse droom’ [Contact, 2010] was genoeg reden voor een interview.
De titel van het artikel: ’Zonder kennis geen vrije wil.’ [Hier]
Met een niet-bestaande-vrije-wil kan hij als politicus niet uit de voeten. Sterker: de vrije wil is voor hem een politiek ideaal.
Lees verder...Guillaume de Conches (1080/90 – 1154/60) geurt naar Spinoza
De volgende tekst die ik als motto in een boek tegenkwam, kwam op mij over als een manier van spreken, zoals ook Spinoza in de voorwoorden en aanhangsels in de Ethica had.| Omdat ze de krachten van de natuur niet kennen en opdat ze niet eenzaam zullen zijn in hun onwetendheid, willen ze liever niet dat iemand anders probeert om ergens achter te komen; ze willen dat we denken als wilden en niet geïnteresseerd zijn in de oorzaak van iets… Maar wij zeggen dat oorzaken altijd gezocht moeten worden.
Guillaume de Conches (12e eeuw) |
Guillaume De Conches was een Franse scholastieke filosoof, humanist en natuurkundige. Hij zag zichzelf vooral als een physicus of 'natuurfilosoof'. Hij was leerling van de filosoof Bernardus van Chartres en John van Salisbury en mogelijk Abelard en gaf enige tijd leiding aan de in 990 door Fulbertus gestichte kloosterschool van Chartres, doceerde eveneens in Parijs en was leraar van Hendrik, zoon van Geoffrey Plantagenet, de latere Henry II van Engeland.
Frontispiz einer Handschrift des Dragmaticon von Wilhelm von Conches, Cologny-Genf, Bibliotheca Bodmeriana, Cod. Bodmer 188 (frühes 13. Jh.). Dargestellt sind Platon (oben rechts) im Gespräch mit der personifizierten Philosophie (oben links) sowie Wilhelm von Conches (unten rechts) mit Gottfried Plantagenet (unten links). Lees verder...
Teksten Spinozadag 2010 op internet
De inleidingen van de hoofd-spreker en de slotspreker tijdens de Spinozadag in Paradiso van vorige zondag staan inmiddels op de website van de ASK.
• Het openingswoord van Ed van Thijn: Spinoza.
• De inleiding van Piet Steenbakkers: Niet bespotten, niet betreuren, noch verwensen, maar begrijpen. [licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported License]
• De Spinozalezing 2010 van Ahmed Marcouch.
• Het afsluitende woord van Rob Hartmans: Begrijpen én oordelen.
Zie verslag op dit weblog van 15 november 2010: Weer geslaagde Spinozadag in Paradiso 2010
Spinoza-standbeeld bij het Ralli Museum in Caesarea, Israël
Afbeeldingen van dit standbeeld van Spinoza bij het Ralli Museum in Caesarea, Israël (opgericht door Harry Recanati *) had ik al in het blog "Spinoza in beeld", waarin ik beelden en penningen van Spinoza die ik op internet tegenkom, bijeenbreng. Gisteren verscheen deze fraaiere foto (door aanklikken ook in groter formaat) op fogliospinoziana.it.
Goce Smilevski's 'Gesprek met Spinoza' nu ook in het Bulgaars
Vanavond, tijdens een galafeest in de Koninklijke Vlaamse Schouwburg te Brussel, zullen de elf winnaars van de EU-literatuurprijs 2010 tijdens de prijsuitreiking gehuldigd worden. Onder hen Goce Smilevski [zie hier en/of hier].
Al enige jaren volg ik de verspreiding over de wereld van het succesvolle boek van de Macedonische schrijver Goce Smilevski, sinds Razgovor so Spinoza (Gesprek met Spinoza) in 2000 in Skopje verscheen. Het is sindsdien vertaald en uitgegeven in de VS (Conversation with Spinoza: A Cobweb Novel), Slovenië, Polen, Servië, Kroatië, Duitsland, Finland. En nu dus ook in Bulgarije (zie de fraaie cover rechts).
Overal krijgt het boek laaiend enthousiaste besprekingen.
Via denkbeeldige dialogen met de grote filosoof Spinoza probeert de schrijver de ontbrekende delen van zijn beeld van de mens Spinoza stukje bij beetje op te bouwen.
Nog geen Nederlandse uitgever heeft er brood in gezien het ook in Nederland uit te brengen. Ook niet nadat Goce Smilevski in 2008 in het kader van Amsterdam Wereldboekenstad werd uitgenodigd als een van de ‘Writers in residence in Amsterdam' waarbij hij in de oude kern van de stad woonruimte ter beschikking kreeg (met toegang tot de Universiteitsbibliotheek, de Academische Club en de literaire podia). Als writer in residence was Smilevski van plan om zijn kennis van humanistisch Holland te verdiepen door onderzoek te doen naar het culturele leven in de 15de en 16de eeuw aan de hand van destijds gemaakte reizen van Nederlandse kunstenaars naar Italië. [Zie hier een blog dat van hem op de website van de Volkskrant verscheen]
Is Ibn Warraq de Spinoza van de Koran?
Vandaag schreef Ibn Warraq een column: How to Reform Islam. Self-criticism is the key. [Zie hier]
Ibn Warraq is een onafhankelijk geleerde en momenteel visiting fellow aan het Center for Law and Counterterrorism, een project van de Foundation for Defense of Democracies. Hij schreef vijf boeken over de islam en over Koranische kritiek: Why I Am Not a Muslim; The Origins of the Koran; What the Koran Really Says; Virgins? What Virgins? And Other Essays; Which Koran?
Hij eindigt zijn column aldus:
“One wonders if there will ever be real progress without someone, somewhere, beginning the necessary critique of Islam and its scriptures. As Jonathan Israel showed in his two monumental studies of the European Enlightenment — the process that radically changed European and American society forever, the process that gave us the egalitarian and democratic core values and ideals of the modern world — it began with one man, and one book: Baruch Spinoza and his Tractatus Theologico-Politicus, first published in Amsterdam in 1670. That was the beginning of Biblical criticism and the modern world; but where is the Koranic criticism that alone can unshackle people’s minds?” Lees verder...Spinoza, de Amsterdamse Wisselbank en Francisco Lopes Suasso
Het boek over Spinoza van Odette Vlessing en haar partner dat uitgeverij Lubberhuizen voor 1 november aankondigde, is kennelijk vertraagd (zie dit blog). Men mag aannemen dat zij daarin uitvoerig in zal gaan op haar ontdekkingen van documenten in het Gemeentearchief, zoals de registers van de Wisselbank en vooral haar interpretaties over het leven van Spinoza en de betekenis van de over hem uitgesproken ban.
In afwachting van dat boek heb ik intussen kennis genomen van het artikel dat zij publiceerde in het laatste nummer van vorig jaar van Amstelodamum, het viermaal per jaar verschijnende maandblad van het gelijknamige genootschap: “Twee bijzondere klanten van de Amsterdamse Wisselbank: Baruch Spinoza en Francisco Lopes Suasso.” Het laat de enigszins aparte, eigenzinnige manier zien waarop zij haar bevindingen presenteert. De feiten die zij ontdekt en bekendmaakt zijn interessant. Elke snippert je feit dat uit het leven van Spinoza kan worden opgediept is belangrijk en kan helpen het beeld dat we van hem hebben nader in te kleuren. Maar het net aan veronderstellingen en heuristische interpretaties die er door haar om die feitjes heen geweven worden, kunnen het beeld mogelijk eerder vervalsen dan ophelderen.
Spinoza bij de Aldi
Vanmiddag was ik bij de Aldi en meteen viel mijn oog erop: het 1000 guldenbiljetje met Spinoza. Dat trok mijn aandacht, eerder dan de andere afbeeldingen. Precies vandaag lag deze “inkooptip” voor het eerst in de schappen: aangeprezen als “chocolade bankbiljetten”, "204 g originele Napolitains voor bij de koffie”, €3,69. Je verwacht Spinoza niet bij de grootste grootgrutter discounter in Nederland, maar het kan dus - als wikkel rond melkchocoladereepjes. Als het pure chocolade was geweest had ik zo’n doosje misschien wel gekocht. Maar zover gaat de Spinoza-gekte toch niet dat ook dit een verzamelobject werd. Ik vond het wel een blog waard (toch een beetje uiting van verzamelwoede van allerlei Spinozana; zelfs van dit kaliber).
Filosofie is de kunst van het "inzoverre als" (quatenus)
Op 6 maart 2010 had ik een blog ("Spinoza's Deus quatenus. Ofwel Spinoza's perspectivisme"), waarin ik uitvoerig inging op het gebruik door Spinoza van 'quatenus'. Ik citeerde filosofen (Roger Scruton b.v. en de 19e eeuwse J. v. Kuhn) die moeite hebben met dit begrip en er Spinoza verwijten om maken. Ik volgde Christof Ellsiepen die er veel positiever over was.
Zojuist las ik de Duitse vertaling van de laatste les die Gilles Deleuze van 1978 - 1981 in zijn Cours Vincenne over Spinoza gaf. Daarin gaf hij een korte uitwijding in positieve zin van Spinoza's gebruik van de term 'quatenus'. Ik vind die zo aardig dat ik die passage hier graag overneem.
"Es ist kein Zufall, dass die Philosophie beständig ein Wort verwendet, das man ihr zum Vorwurf macht, doch was wollt ihr, sie benötigt dieses Wort: die Wendung „insofern als“ [en tant que]. Wenn man die Philosophie mit einem Wort definieren müsste, so würde man sagen, die Philosophie sei die Kunst des „Insofern-als“. Wenn ihr jemanden seht, der durch Zufall dazu gebracht wird, ein „Insofern-als“ zu äußern, könnt ihr euch sagen, dass hier gerade Denken entsteht. Der erste Mensch, der dachte, sagte „insofern als“. Weshalb? „Insofern als“ ist die Kunst des Begriffs. Es ist der Begriff. Ist es Zufall, dass Spinoza unentwegt das lateinische Äquivalent von „insofern als“ gebraucht? Das „Insofern-als“ verweist auf Distinktionen im Begriff, die in den Dingen selbst nicht wahrnehmbar sind. Wenn ihr über Distinktionen im Begriff oder durch den Begriff vorgeht, so könnt ihr sagen: das Ding, insofern als…, d.h. es handelt sich um den begrifflichen Aspekt des Dings."
Lees verder...FilosofieMagazine vernieuwd... maar mist Spinoza
Heb ik nog maar net een paar dagen geleden een blog gemaakt met de vraag: "Spinoza... toonaangevende visie in 'vrije wil'-debat?" (niet dus) of daar viel vandaag het november-nummer van FilosofieMagazine in de bus - met deze cover.
Waar door de mensen van TNT-post gestaakt werd, bezorgde DHL dit nummer, zodat ik meteen weer begreep, waarom er ook al weer gestaakt werd: niet alleen doordat we e-mailen en dus minder post verzenden, maar ook doordat door de privatisering concurrentie is ontstaan. Enfin, daarover wilde ik niet bloggen.
Ik wilde alleen maar vaststellen dat de makers van FilosofieMagazine bij een modieus thema als "Bestaat de vrije wil?" niet denken aan Spinoza. Dus. Tien pagina's, waarin noch cognitiefilosoof Marc Slors, die geïnterviewd werd, noch de Belgische moraalfilosoof Jan Verplaetse, die een essay schreef, noch de redacteur die allemaal stoppertjes schreef over determinisme, compatibilisme en incompatibilisme... geen van dezen noemde zelfs maar de naam van onze filosoof. Interview en essay gingen nog wel, maar de rest is tamelijk oppervlakkig.
Lees verder...Jacob Vallan (1637 - 1720) minder bekende maar 'sonderbahrer Freund' van Spinoza
Herlezing van het hoofdstuk van Frank Mertens Spinoza’s Amsterdamse vriendenkring etc., maar dan in Duitse versie (zie vorig blog) is voor mij aanleiding voor dit blog, waarvoor ik het merendeel van de informatie uit dat hoofdstuk put.
Volgens Gottlieb Stolle & Hallmann in hun Reisjournaal 1703-1704 beweerde de jonge Rieuwertsz dat de Amsterdammer Jacob Vallan een ‘sonderbahrer Freund’ van Spinoza was. In ieder geval was hij bevriend met de acht jaar oudere Lodewijk Meijer (1629 – 1681) en met Johannes Bouwmeester (ca 1630 – 1680).
Na de voltooiing van zijn studie vestigde Vallan zich als geneesheer in Amsterdam. In 1663 trad hij op als getuige voor uitgever Abraham Wolfgangh toen Meijer en La Grue hun contract niet wilde nakomen wat betreft het maken van het "frans en duyts woordeboeck".
Lees verder...Tentoonstelling en boek 'Spinoza im Kontext'
In een blog van 9 september schreef ik over de tentoonstelling 'Spinoza im Kontext' die het Interdisziplinäres Zentrum für die Erforschung der Europäischen Aufklärung (IZEA) vanaf 17 september tot 10 december 2010 organiseert. Deze tentoonstelling is een enigszins gewijzigde voortzetting van de tentoonstelling 'Libertas philosophandi. Spinoza als gids voor een vrije wereld', die door de Bibliotheca Philosophica Hermetica in 2008 in het kader van Amsterdam Wereldboekenstad werd georganiseerd. Het duurde even voor ik de begeleidende catalogus te pakken kon krijgen, inmiddels heb ik het alweer enige weken in huis, waarna ik af en toe ter handen nam.Hoewel ik de tentoonstelling in Halle die nog ruim vier weken loopt graag zou willen bezoeken, heb ik de reis naar Halle er toch niet voor over. Maar wie weet zet ik nog iemand op het spoor erheen via dit blog, waarin ik iets over het boekje 'Spinoza im Kontext' zeg en een paar foto’s download die gemaakt zijn bij de opening van de tentoonstelling. De tentoonstelling ziet er zeer fraai uit, zoals deze foto toont
Gemengde berichtjes
In de te Amsterdam verschijnende Het nieuws van den dag van 4 juni 1897 verscheen het volgende berichtje:
Spinoza Centrum (voor Neuroimaging?)
Eind oktober gaf Kees van Hage mij de tip dat het oktobernummer van Status, het personeelsblad van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam (“met een oplage van 11.000 exemplaren”) een aparte prent van Spinoza op het omslag had en een artikel over het nieuwe, aan het AMC verbonden Spinoza Centrum, dat de relatie tussen hersenen en gedrag onderzoekt. Direct vroeg ik een exemplaar aan. En Fija Nijenhuis van de afdeling Voorlichting AMC die de eindredactie van Status doet, was zo vriendelijk mij per omgaande een exemplaar toe te zenden. Vervolgens ontving ik toestemming, van de uitgever en de beeldbewerker Inge Kos, de coverprent in dit blog te reproduceren. Alle genoemden ontvangen mijn dank.
© Status AMC & Inge Kos (beeldbewerking)
Lees verder...Weer geslaagde Spinozadag in Paradiso 2010
Dit jaar hield de Amsterdamse Spinoza Kring (ASK) voor de derde keer in successie in poptempel en vroeger gebouw van de Vrijzinnige Gemeente Paradiso een studiedag die ze omstreeks Spinoza's geboortedatum situeert.
14 november bleek echter niet de meest geschikte datum, want Sinterklaas kwam in de stad en daarvoor moest veel openbaar vervoer wijken. Deze blogger had al vanaf het metrostation Weesperplein naar Weteringschans 6-8 moeten lopen, daar de trams 7 en 10 wegens de in de weg lopende goedheiligman niet liepen. En vanwege de daardoor vertraagde komst van spreker Ahmed Marcouch, werd de dag een kwartier later geopend. Intussen speelden de Muzikanti Bulgaria ('bekend van het Centraal Station') klezmer en andere jiddische muziek.
Dan volgde om ca 13:20 uur de opening van de dag door ASK-voorzitter Frank van Kreuningen die iedereen en niemand in het bijzonder (want iedereen was de ASK even lief) welkom heette. Maar hij kon het - begrijpelijkerwijs - niet laten om toch de twee bestuursleden van de Vereniging Het Spinozahuis, die dit jaar voor het eerst aanwezig waren, extra welkom te heten. Hun aanwezigheid deed hem zichtbaar deugd!
Spinoza... toonaangevende visie in 'vrije wil'-debat?
De zgn. ‘vrije wil’ is al vele eeuwen een voortdurend oplaaiend onderwerp en zal dat de komende jaren - in ieder geval in Nederland - nóg meer worden. Wat het verleden betreft noem ik slechts: de strijd van Augustinus met Pelagius, van Luther met Erasmus, van Gomarus met Arminius en van Spinoza met de cartesianen. In deze tijd halen almaar meer neurowetenschappers een duit uit het zakje.Sinds duidelijk is dat het VWO-examenprogramma filosofie vanaf 2012 geconcentreerd zal zijn op het onderwerp ‘vrije wil’ zijn de voorbereidingen op gang gekomen voor een stroom aan publicaties. De uitgevers van titels die tot de VWO-examenboeken 2012-2015 zullen gaan behoren, verwachten dat deze uitgaven de komende jaren niet alleen in het onderwijs, maar ook in het publieke debat een belangrijke rol zullen spelen. Zie hierna.
De Syllabus voor het centraal examen met ingang van 2012 is voor zover ik kon nagaan nog niet gepubliceerd. In die voor de examens 2011 met 'eindtermen' op het onderwerp Rede en Religie, kwam Spinoza bij de filosofen met ‘toonaangevende visie’ nog niet voor. Zal dat bij het onderwerp 'vrije wil' straks anders zijn? Hij wordt, zo zal zodadelijk blijken, nog niet genoemd in de aankondigingen van de bijpassende leerboeken.
Lees verder...Miriam van Reijen geeft lezing over vrijheid van meningsuiting én de grenzen ervan
Punt. ("onafhankelijke krant van Hogeschool Avans) heeft vandaag het volgende bericht:
Lezing over vrijheid van meningsuiting
[bericht van vrijdag 12 november 2010]
Vrijheid van meningsuiting en de verhouding tussen religie en politiek. Dat is het hoofdthema van de lezing die Miriam van Reijen, docent aan de Academie voor Sociale Studies Breda, geeft voor de Vereniging van Oud-medewerkers (VOM) van Avans en andere geïnteresseerden.
Nogmaals de komende Spinozadag
Dagblad Trouw heeft zich georiënteerd en geeft een berichtje over de komende Spinozadag.
Ik neem het als extra reminder hier op (klik op plaatje het brengt u naar de website van Trouw)
Ahmed Marcouch's dubbeloptreden in Vrije en Vrijzinnige omgeving
PvdA-Tweede Kamerlid en moslim Ahmed Marcouch krijgt het maar druk a.s. zondag.
’s Morgens om 10:30 uur zal hij in de Amsterdamse remonstrantse gemeente Vrijburg preken over het lot en de vrije wil. De kerkdienst is een initiatief van de remonstrantse dominee Joost Röselaers en maakt deel uit van een serie diensten, waarin politici worden uitgenodigd om zich in een overdenking over een maatschappelijk thema uit te spreken.
’s Middags om 13:30 uur zal hij in het voormalige gebouw van de De Vrije Gemeente te Amsterdam, nu Paradiso, spreken tijdens de Spinozadag over het thema Spinoza en het Verschil, waarbij het motto luidt: “Het menselijk handelen niet bespotten, niet betreuren, niet veroordelen, doch begrijpen” (TP 1, 4).
Koppen vandaag: “Christenen niet blij met Marcouchpreek” en “Negatieve reacties op Marcouch-dienst”
Lees verder...Ook Walter Isaacson's Einsteinbiografie in de ramsj
Voor het geval u het nog niet ontdekt hebt, wil ik even doorgeven dat ook de grote biografie die Walter Isaacson schreef, Einstein. De biografie, door uitgever Nieuw Amsterdam alweer in de ramsj is gedaan. De vertaling werd november 2007 op de markt gezet en is drie jaar later al te verkrijgen van €29,95 voor €12,50. Een aanrader.
Ik heb deze biografie in Engelse paperback, maar vind het wel handig om ook deze vertaling te hebben. Uiteraard las ik zojuist na de aanschaf eerst hoofdstuk 17 Einsteins God.
Uiteraard hoef ik de bezoekers van dit weblog niet toe te lichten waarom een blogje over Einstein in een Spinozaweblog past.
Lees verder...Matteo Ricci (1552 - 1610), Philippo Mignini & Spinoza
2010 is een ‘Ricci-jaar’. Na eerdere herdenkingsjaren 1982 en 2001 staat dit jaar in de nagedachtenis van diens overlijden in 1610.
Wat doet de befaamde Italiaanse jezuïet en missionaris Matteo Ricci, de stichter van de jezuïetenmissie in Peking, die lange tijd het belangrijkste contact tussen Europa en China vormde, op dit weblog? Er zijn zeker twee aanknopingspunten.
Eerst kort iets meer over deze Matteo Ricci, die werd geboren in Macerata. Zijn vader had hem eigenlijk naar Rome gezonden om rechten te studeren, maar hij sloot zich aan bij de Jezuïeten en werd in 1577 naar de missie in India gezonden, arriveerde in 1578 in Goa, waar hij vier jaar lang theologie onderwees. Daarna werd hij uitgezonden naar Macau. Ricci was de eerste Europeaan die de Verboden Stad binnen mocht en de eerste die de Gesprekken van Confucius in een Europese taal vertaalde. Hij voerde vele gesprekken met de Chinezen die hij van het Westerse zicht op God en godsdienst wilde overtuigen en werd op zijn beurt beïnvloed en paste zich vergaand aan de Chinese cultuur aan.
De Italiaanse Jezuïet Matteo Ricci (li) en de Chinese wiskundige Xu Guangqi (re) publiceerden in 1607 de Chinese uitgave van Euclides's Elementen.
Behalve beider interesse in De Elementen van Euclides (zie boven), ontdekte ik nog twee mogelijke connecties tussen Ricci en Spinoza:
[1] Er is tamelijk veel geschreven over de invloed van de Chinese cultuur op de porselein-produktie in de Nederlandse Republiek van de 17e eeuw. Een enkeling opperde de mogelijke invloed van Chinese bronnen op Spinoza.
Lewis A. Maverick schreef een artikel, A possible Chinese source of Spinoza’s doctrine, [in: Revue de littérature comparée, Vol. 19, No. 3, July-September, 1939, pp. 417- 428], waartoe hij geïnspireerd was door oorspronkelijk onderzoek van Ch’ên Shou-yi [Sino-European cultural contacts since the discovery of the sea route, in: Nankai social and economic quarterly, Vol. VIII, No. 1, April 1935.]. Ik ken het artikel niet, maar het lijkt me aardig het hier te vermelden. [Van hier]
Michel Houellebecq kreeg vanmiddag de Prix Goncourt 2010
voor zijn boek La carte et le territoire (Flammarion).
Een jaar geleden verscheen de vertaling (door Martin de Haan & Rokus Hofstede) van het boek dat Michel Houellebecq samen met Bernard-Henri Lévy schreef: Publieke vijanden (Ennemis Publics), bestaande uit brieven die ze elkaar schreven. In sommige van die brieven hebben ze het ook over Spinoza.
[Enthousiaste bespreking op 8weekly]
Iemand bracht vandaag n.a.v. deze toekenning van Frankrijks meest begeerde literaire prijs, een zo'n Franse brief van Bernard-Henri Lévy naar internet, waarin hij Michel Houellebecq ondermeer uitvoerig onderhoud over wat Spinoza leert over de 'passions tristes'.
Was Jean-Antoine-Nicolas de Caritat, markies de Condorcet (1743-1794) Spinozist?
Van Condorcet heeft iedereen die iets heeft opgestoken van de Franse Revolutie wel eens gehoord. Veel hoor of lees je overigens niet over hem. Ik kreeg interesse in Condorcet doordat Jonathan Israel hem inlijft in het rijtje van de radicale Verlichters die dachten in de lijn van Spinoza. Althans, zo lijkt hij gepresenteerd te worden, maar was dat ook zo?
Markies de Condorcet was bij de Jezuïeten school gegaan, op wier opvoedingsmethode hij veel commentaar had. Hij werd atheïst, bestrijder van de invloed van de kerk en voorvechter van een seculier, van de overheid uitgaand opleidingssysteem dat van de kerk werd afgenomen. Hij behoorde tot de tweede generatie van de 18e eeuwse Franse philosophes. Maar daar hij d'Alembert en Voltaire nog gekend had, werd hij ook wel als de laatste der philosophes gezien. Van 1776 af werd hij voor het leven benoemd als secretaris van de Franse Academie van Wetenschappen. Hij was politiek zeer actief tijdens de Franse Revolutie, groot voorstander van de Republiek en werd als een van de Parijse afgevaardigde in 1791 gekozen in de Législative en in 1792 in de Conventie, de nieuwe grondwetgevende vergadering. Het grotendeels door hem geschreven ontwerp voor een grondwet werd niet aangenomen. Hij werd slachtoffer van de Jacobijnen in hun bestrijding van de Girondijnen, met wie Condorcet overigens al gebroken had. In 1793 dook hij onder daar ook hij door de Jacobijnen opgepakt zou worden. Tijdens die onderduik schreef hij het werk waarmee hij tegenwoordig het meest bekend is: Esquisse d'un tableau historique des progrès de l'esprit humain (1795), zijn historische analyse van de dynamica van de menselijke vooruitgang vanaf de primitiefste staat tot de moderniteit. Tijdens zijn vlucht uit dit schuiladres, waar zijn belagers hem op het spoor waren, vond hij op 51-jarige leeftijd de dood.
November - maand van de spiritualiteit en... van Spinoza
Deze maand, door omroepvereniging KRO, dagblad Trouw en Uitgeverij Ten Have uitgeroepen als maand van de spiritualiteit, worden - toevallig? als tegenwicht?- door anderen veel lezingen over Spinoza aangeboden.
De website van de Vereniging Het Spinozahuis onderging afgelopen weekend een bescheiden wijziging. Ik voel me niet geroepen er een recensie aan te wijden. Ik wijs slechts op drie dingen: de namen van de bestuursleden staan nu vermeld, de lijst publicaties is vervallen en een landelijke agenda Spinoza-activiteiten gaat kennelijk vanaf nu bijgehouden worden. (De daarin aangebrachte links werken nog niet, maar dat zal wel verbeterd worden). Deze agenda is in ieder geval een nuttig initiatief.
En dan blijkt dat er in november flink wat Spinoza-lezingen gepland staan. Ik vermeld ze (met enige aanvullingen) eveneens in dit blog.
Lees verder...Spinoza's tulpen
De literatuurcriticus Guy Davenport verzamelde zijn literair-kritische essays in The Geography of the Imagination (1997). Daarin ook het essay 'Spinoza's Tulips' dat eerder in Perspective was verschenen.
In dat artikel analyseert hij het gedicht van de Amerikaanse dichter Wallace Stevens "The Comedian as the Letter C" en "Notes toward a Supreme Fiction." Hij tracht daarin aan te tonen dat er reminiscenties met Spinoza zijn, waar je alleen maar achter zou komen via The Realms of Being en ander werk van de filosoof George Santayana.
Ik laat dat verder voor wat het is en neem hier alleen de laatste alinea over waaraan duidelijk wordt waarom hij zijn essay de titel 'Spinoza’s tulpen' gaf.
Lees verder...Komende zondag Spinozadag 2010
Spinoza en het Verschil
Even ter herinnering: komende zondag organiseert de ASK in Paradiso Amsterdam de jaarlijkse Spinozadag.
Motto: “Het menselijk handelen niet bespotten, niet betreuren, niet veroordelen, doch begrijpen” (TP 1,4).
Informatie en reserveringen:
Spreken over God
De Generale Synode van de PKN, de Protestanse Kerk Nederland, zal (zie de agenda) komende donderdag 11 november spreken over de "pastorale handreiking" 'Spreken over God.' Dat rapport is opgesteld naar aanleiding van een discussie over het bestaan van God en die weer mede n.a.v. het boek van dominee Klaas Hendrikse ’Geloven in een God die niet bestaat. Manifest van een atheïstische dominee’ (2007). Daarin schrijft hij dat God niet bestaat, maar 'gebeurt'.
In een open brief heeft Hendrikse laten weten dat hij er “geen open discussie” in ziet, maar iedereen die "niet gelooft volgens het orthodoxe boekje, krijgt te lezen hoe het wel moet".
Vandaag heeft Trouw een artikel van emeritus hoogleraar ethiek Harry M. Kuitert, bekend van “ alle spreken over boven komt van beneden.” Hij schreef indertijd het voorwoord van Hendrikse’s boek.
Van Spinoza kun je onbetwist zeggen dat hij in de Ethica spreekt over God. Deel I is getiteld De Deo; en behalve zijn godsvisie geeft hij fel kritiek op de godsvoorstellingen van (bij)gelovigen.
Harry Kuitert noemt Spinoza niet, maar komt wel behoorlijk in de buurt van diens God. Hij is het met hem eens dat de God van de bijbelschrijvers een constructie van verbeelding is. Het verschil met Spinoza is dat bij Kuitert de God van het denken valt onder 'denksels' - en op basis van Kant weten we intussen dat we van 'denksels' niet zomaar over kunnen stappen op de objectieve realiteit. Maar zonder "denksels" kunnen we niet. Spinoza maakte een duidelijk verschil tussen 'ideeën' en 'entia rationis'. Ideeën, althans de adequate, zijn de tegenhangers in onze geest van een objectieve uitgebreide realiteit, terwijl 'entia rationis' in onze geest bedacht worden, maar geen wortels in de realiteit hebben. Het zijn de adequate ideeën waarmee de wetenschap steeds verder doordringt in de te kennen werkelijkheid.
Dit is een iets ander onderscheid dan Kuitert en de door hem geciteerde L.M. de Rijk maken die slechts één hoop van 'denksels' kennen.
Ik citeer hier de laatste alinea’s van Kuitert’s stuk:
Lees verder...De onbekende Spinoza van Rebecca Goldstein in de ramsj
Zoals uit een advertentie van Steven Sterk vandaag blijkt, heeft de uitgever het prachtige boek van Rebecca Goldstein, De onbekende Spinoza, in de ramsj gedaan.
Wie dit boek nog niet heeft gelezen en/of in bezit heeft kan nu zijn of haar slagje slaan: de prijs is van €22,50 naar €7,90 verlaagd.
Zie mijn bespreking van 22 okt 2007 (aldaar veel links naar andere reviews) en mijn tweede bespreking van 17 febr. 2009 na herlezing.
Lees verder...Prof. dr. Arjan W. Griffioen nieuwe Spinoza-hoogleraar
Dit nieuws is nog zo vers, dat de website van de Afdeling Wijsbegeerte van de Universiteit van Amsterdam het nog niet onder de link 'Spinoza Leerstoel' heeft , maar een persbericht van het VU Medisch Centrum meldt dat 'hun' Prof. dr. Arjan W. Griffioen de komende periode de Spinoza Leerstoel zal bekleden.
Uit dat persbericht dat gisteren op Nieuwsbank verscheen:
"De Spinoza commissie van de Amsterdamse Universiteits Vereniging heeft besloten Arjan Griffioen , hoogleraar experimentele oncologie en angiogenese, in november te benoemen als Spinoza-hoogleraar. Deze leerstoel is een samenwerking met de Universiteit van Amsterdam voor een à twee weken, met als doel een vakgebied een extra impuls te geven. Naast de Spinoza-lezing zal Griffioen enkele masterclasses aan de honours-studenten en promovendi geven en lezingen verzorgen bij geïnteresseerde afdelingen. Het is tamelijk bijzonder dat een Nederlander hiervoor is gevraagd. Meestal nodigt de Amsterdamse Universiteits Vereniging buitenlandse hoogleraren uit voor de Spinoza leerstoel."
Lees verder...B.d.S. Opera Posthuma bij books.google
Gisteren bracht Gerrit Jongeneelen, die ooit zijn studie over de Korte Verhandeling op deze website plaatste, op het blog Fotografische herdruk van Spinoza's Opera posthuma uit 1677 een reactie met een link naar scans die books.google maakte van een exemplaar van de Opera Posthuma van de Universiteit Gent.
De reactie dient met behulp van copy/paste naar de adresregel van de browser te worden overgebracht.
Daar wellicht niet iedereen deze reactie begrijpt, breng ik de link onder dit plaatje van de titelpagina van de OP.
Lees verder...Caute = verstandig
In juni 2008, toen ik nog pas een jaar met Spinoza bezig was en dit weblog dagelijks enige tientallen bezoekers telde, schreef ik een blog, waarmee ik probeerde een hardnekkige vertaal-gewoonte omgebogen te krijgen. Nu er dagelijks tussen de 175 en 200 bezoekers langskomen, neem ik de tekst hierna nog eens over. Wie weet…
Je kunt je toch niet voorstellen dat de filosoof van het 'ex rationis praescripto vivere' [naar de voorschriften van de rede leven] voor een angsthazerig ‘voorzichtig’ op z’n zegelring zou kiezen. Hij moet uiteraard bedoeld hebben: verstandig, prudent.
Ik voel me gesterkt door de vertalingen het uitgebreide wetenschappelijke woordenboek voor ‘caute’ geeft. Ik bedoel het Lexicon Latinitatis Nederlandicae Medii Aevi, composuerunt J.W. Fuchs, Olga Weyers & Marijke Gumbert, Vol II C, Leiden, Brill, 1981:
a) behindichlec, behoedelec; b) gematigd, temperanter; c) wijselijk, verstandig, sapienter; ‘considerare’.
Hier dan nog eens die tekst uit juni 2008:
Lees verder...Spinoza had een militaire filosofie
René de Boer, humanistisch geestelijk verzorger, die sterk geïnteresseerd is in Spinoza, zoals uit reacties van hem op dit weblog blijkt, begon onlangs aan een cursus aan het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM) om zo’n functie bij Defensie te kunnen uitoefen.
Op cerphi.net zag hij dat Wim Klever twintig jaar geleden het artikel geschreven had: "Krijgsmacht en defensie in Spinoza's politieke theorie", Groningen, Transaktie, jg 19 (1990) nr 2, p. 150-166.
Wim Klever was zo vriendelijk om hem aan scans van dat artikel te helpen en ja, als dan toch gescand, kan het uiteraard meteen via de website benedictusdespinoza.nl verder verspreid worden.
Via klikken op deze toepasselijke afbeelding opent u dat artikel
Een schattige 'oplossing' voor het parallellisme
Tussen de meningen die verschillen over de vraag of de geometrische uiteenzetting nu wel of niet een essentieel onderdeel is van Spinoza’s filosofie, waarover Piet Steenbakkers een prachtig artikel schreef 1), kwam aan het begin van de vorige eeuw Stanislaus von Dunin-Borkowski met een eigen creatief bedachte benadering. In het vervolg op het blog over hem, vooruitlopend op de studiedag op 27 november, lijkt het me aardig deze hier te brengen.
Wat betreft Spinoza's stricte parallellisme als oplossing voor het door Descartes niet opgeloste probleem van de relatie tussen lichaam en geest, had hij zich volgens Stanislaus von Dunin-Borkowski 2) laten inspireren door Descartes' uitvinding van de analytische geometrie.
Analytische geometrie is gebaseerd op de mogelijkheid om de begrippen uit het domein van de uitgebreidheid - lijnen, punten etc. - om te zetten in begrippen uit het domein van de algebra, het domein van het manipuleren met formules.
Lees verder...
Maurits Leon (1838 - 1865) schilder van een Spinoza-tafereel
Met dit blog wil ik graag enige aanvulling bieden op een heel aardig artikel van Adri K. Offenberg, "Fictie rond Spinoza." 1) Hij heeft daarin informatie bijeengebracht over wat er bekend was over onderstaande staalgravure en over de maker van het oorspronkelijke olieverfschilderij dat aan deze gravure ten grondslag lag, te weten Maurits Léon. [In zijn tijd werd zijn naam als Léon geschreven, tegenwoordig wordt hij meest als Leon aangeduid]
‘Spinoza voor zijne regters’, staalgravure van J.H. Renneveld (1832–77), naar een verdwenen schilderij (ca. 1865) van Maurits Leon (1838–65). Afkomstig uit: Jacob van Lennep, Willem Moll en Johannes ter Gouw, Nederlands geschiedenis en volksleven in schetsen (Leiden 1868–72). De scène stelt Spinoza voor ten overstaan van de bestuurders van de Amsterdamse joodse gemeente, die hem willen verbannen. [Van de UVA]
Maurits Leon werd op 10 maart 1838 in Den Haag geboren als tweede zoon van advocaat Dr. David Léon en Sarah de Vries – een Sefardische familie in redelijke welstand. Als 11-jarige jongen kreeg hij al les van de schilder Huibert van Hove. In 1856 ging hij in Antwerpen studeren aan de Koninklijke Academie, waarna hij naar Amsterdam trok en verbonden werd aan de studio van de schilder Pieter Greive. Vanaf 1859 exposeerde hij zijn eerste acht romantische schilderijen (“onbekend waar deze zich bevinden,” volgens Offenberg, maar hierna blijkt toch dat er enige boven water zijn). Vanaf 1862 begon hij als student van David Bles in Den Haag 2) zich te interesseren voor diens historische interesse [hierna een paar historische taferelen] en verdiepte hij zich in joodse thema’s, met name de joodse eredienst. Hij was waarschijnlijk de eerste joods-Nederlandse schilder die taferelen uit de joodse religie en de geschiedenis van de Portugese joden in Nederland ging schilderen.
[Christiaan J. Roosen: Maurits Leon. Probably the first Jewish painter of Jewish subjects in the Netherlands (1990; jhm)
Offenberg noemt de volgende items (wat ik van hem citeer kleur ik blauw):
Wiep van Bunge - debunker van Jonathan Israel
Gaf ik in mijn blog van 2 november, Wiep van Bunge - debunker van Spinoza, weer hoe Van Bunge over Spinoza denkt, in dit blog bezie ik zijn kritiek op Jonathan Israel als auteur van Radical Enlightenment. Dit wordt dan mijn tweede bespreking van
Wiep van Bunge: DE NEDERLANDSE REPUBLIEK, SPINOZA EN DE RADICALE VERLICHTING. VUBPRESS voor de Leerstoel De Nederlanden in de wereld, 2010 [98 pagina's] Inhoud pdf:
I. Inleiding 15
II. Spinoza’s reputatie 21
III. De Nederlandse Republiek als kraamkamer van de radicale verlichting 31
IV. De geschiedenis van de verlichting 53
V. Spinoza en de radicale verlichting 61
Bibliografie 87
Over de auteur 97
Hoewel Van Bunge zegt: “Begrijpt u mij goed: er zijn maar weinig geleerden die ik zo bewonder als Jonathan Israel. Zijn synthetisch vermogen is ongeëvenaard,” (p. 67) en hij verwijst naar de laudatio die hij uitsprak bij de uitreiking van het eredoctoraat dat de Erasmus Universiteit Rotterdam hem in 2006 verleende, formuleert hij in dit Ve hoofdstuk vooral kritiek op de Radical Enlightenment.
Naast deze tekst waren al eerdere teksten van Van Bunge’s hand verschenen waarin hij commentaar gaf op Israel:
Lees verder...Colin Greer schreef een theaterstuk Spinoza
Dikwijls doe ik voor dit blog een ´toevallige bijvangst´. Zo kwam er gisteren informatie over een stuk voor twee spelers dat Colin Greer schreef. Het artikel droeg de titel: A Jewish Prophet At The Vatican - Abraham Joshua Heschel’s meeting in Rome is dramatized in ‘Imagining Heschel.’ Dat stuk van Colin Greer gaat aanstaande maandag in het Cherry Lane Theatre in New York.
In dat artikel van Ted Merwin in The New York Jewish Week werd ook meegedeeld:
“Greer, who grew up as an Orthodox Jew in the East End of London, runs the New World Foundation, a New York-based organization that funds social justice movements around the globe. A former professor at Brooklyn College, Greer has published close to a dozen books on immigration and education policy and has penned a number of plays, including one about renegade philosopher Baruch Spinoza.”Dat doet mij dan verder surfen en het volgende vinden.
Colin Greer was a Professor at Brooklyn College, CUNY, and has written several books. Colin Greer has participated in and directed several studies of U.S. immigration and urban schooling policy and history (at Columbia University and CUNY), and Chairs numerous organizations. Dr. Colin Greer has been the President of The New World Foundation since 1985. [Hier méér]
Aldaar is ook een audio-opname te beluisteren met Colin Greer - A Discussion on Spinoza and the World Today with Michael Lerner, welke op 5 febr. 2010 is opgenomen.
Lees verder...Spinoza: baken van zekerheid in een zee van onzekerheid
Op een vorig blog (waarin o.a. over Spinoza's als te gesloten ingeschat systeem, en mogelijk te grote zekerheid aan de orde was) is dit boek, dat sinds een week in de schappen ligt, misschien een goed antwoord. Het lijkt me wel wat - gezien de creatieve auteur.
Ariel Suhamy: La Communication du bien chez Spinoza. Garnier [Éditions Classiques], 2010
In this study, Spinozism is regarded not as an imperiously closed system, but as a philosophy of necessity and certitude in face of uncertainty and contingency.
Het is het boek van de schrijver over wie ik op 9 juli 2008 al een blog had, n.l. over zijn boekje Spinoza par les bêtes.
Ariel Suhamy studeerde filosofie aan de École Normale Superieure in Parijs en aan de universiteit de Sorbonne, behaalde z'n doctorsgraad in de filosofie, waarin hij enige jaren les gaf en besteedde vervolgens zijn tijd aan journalistiek en schrijven.
Op 19 maart 2009 trad hij op in Spinoza redux II bij Castrum Peregrini in Amsterdam over: Tolerance towards animals: up to what point?
Daarvan is een fraai verslag gemaakt.
Lees verder...Zou Spinoza ook voor brillen glazen geslepen hebben?
In Zweden verscheen dit boek: Det löstagbara sinnet. Google vertaalt het als De afneembare geest, maar ik vermoed dat bedoeld is: Het draagbare zintuig.
Hoe dan ook, waarom ik het hier vermeld, is daar Google erop wijst dat in dit boek dat over de geschiedenis van de bril gaat (van 1200 tot heden), ook Spinoza voorkomt.
In compacte hoofdstukjes en met veel illustraties, neemt de schrijver, Ingemar Lundkvist, de lezer mee door de geschiedenis van de bril, o.a. in vele verrassende ontmoetingen met genieën en kunstenaars, studenten, monniken en hedendaagse wetenschappers, filosofen en dichters.
Bijvoorbeeld is te lezen hoe Spinoza zijn brood verdiende door het slijpen van lenzen voor brillen en telescopen.
Lees verder...Wiep van Bunge - debunker van Spinoza
Wiep van Bunge: DE NEDERLANDSE REPUBLIEK, SPINOZA EN DE RADICALE VERLICHTING. VUBPRESS voor de Leerstoel De Nederlanden in de wereld, 2010 [98 pagina's] Inhoud pdf
Zo’n drie weken heb ik moeten wachten op dit boekje dat ik begin oktober bestelde daar het 6 oktober zou verschijnen. Enfin, ik ontving het dan vorige week en begon het uiteraard direct nieuwsgierig naar de inhoud te lezen. En het grootste deel las ik met een redelijke dosis genoegen. Maar naar het eind toe raakte ik toch enigszins onthutst. En uiterst verbaasd werd ik door de slotzinnen, waaruit volgens mij blijkt dat de voorzitter van de Ver. Het Spinozahuis eigenlijk niet zoveel ziet in Spinoza en geen aanhanger of volgeling van hem is.
Nu wilde Spinoza ook helemaal geen volgelingen of navolgers: hij wilde helemaal geen school stichten. Met een term als ‘Spinozisme’ zou hij het absoluut niet eens zijn. Daarom wilde hij ook niet dat de werken die hij de mensheid naliet, zijn naam zouden dragen. Om die reden volstonden zijn vrienden, de uitgevers van de Opera Posthuma, met de letters B.D.S. op de titelpagina te plaatsen en in de Praefatio (het Voorwoord) over de auctor (schrijver) en niet over Spinoza te spreken.
Wat doet Van Bunge? Hij brengt Spinoza terug onder bij de cartesianen en daarin gaat hij behoorlijk ver. “In veel opzichten namelijk,” schrijft hij op blz. 36, “was Spinoza een ‘cartesiaanse republikein’.” Dit is natuurlijk grote onzin en niet alleen om hetgeen hij zelf toegeeft, namelijk dat de term alleen al een contradictio in terminis vormt daar Descartes geen politieke filosofie had. Op blz. 67 lezen we nog eens over Spinoza: “hij was een radicale republikeinse cartesiaan;” en op blz. 83 nog eens over ‘’Spinoza als radicale cartesiaan.” In een informatief en boeiend hoofdstuk III over “De Nederlandse Republiek als kraamkamer van de radicale verlichting” geeft hij zeer veel aandacht aan Descartes en het cartesianisme. In dat hoofdstuk komt Spinoza niet aan de orde, maar het eindigt dan, als een soort cliffhanger naar het volgende hoofdstuk, met een korte lofrede (Spinoza was van een uitzonderlijk niveau, een auteur van uitzonderlijke kwaliteit, die vooral schuilt in de grote coherentie van zijn werk), maar wekt in z’n totaliteit de indruk dat Spinoza niet werkelijk vernieuwend was, maar tot het kamp van Descartes moet worden gerekend. Ik beschouw dat als een uitzonderlijk merkwaardige bewering. Ik houd me er maar aan vast dat hij toch zal hebben gemeend wat hij in het hoofdstuk ervoor, Hfst II “Spinoza’s Reputatie”, uit zijn pen liet rollen: “want het was Spinoza die in één, voortdurende kritiek op Descartes een alternatief had gepresenteerd [voor de subjectgeoriënteerde reflectie, SV].”
Dit laatste klopt met hoe hij in zijn From Stevin tot Spinoza. An Essay on Philosophy in the Seventeenth-Century Dutch Republic [Leiden, 2001] had geschreven: Niet denken over Spinoza "as the philosopher who somehow ‘completed' Cartesianism, but rather as the one who destroyed some of its basic tenets." (p. 122)
Van tweeën één: of Spinoza was radicalisator, of criticus en zelfs 'vernietiger' van Descartes.
Ineens ben ik nog benieuwder naar wat Filip Buyse eind deze maand gaat zeggen over Le "démasquement" de Descartes par Spinoza dans les Principes de la Philosophie de Descartes. [Zie blog van gisteren]
Lees verder...Le "démasquement" de Filip Buyse?
Filip Buyse had mij via dit weblog op 1 januari 2009 laten aankondigen dat hij voornemens was dat jaar een website over Spinoza en wetenschap te lanceren. Dat project liep vertraging op, maar tot mijn vreugde deelde hij mij in juni van dit jaar mee: “Mijn WEB -site is niet van de baan. Ik denk eind augustus een eerste versie te lanceren!”
Ook daarvan is het nog niet gekomen. Ik heb althans nog niets gehoord en vraag er niet meer naar. We wachten het - misschien wel onmogelijke - af. Maar een beetje Spinozist heeft veel eeuwigheid in zijn bagage, zodat de duur van een begrip als "binnenkort" soms ("Binnenkort wordt de huidige website vervangen") de asymptoot der eeuwigheid nadert.
Intussen zag ik vandaag bij de AAS dat Filip een van de sprekers zal zijn op een komende studiedag over Spinoza in Parijs.
Filip Buyse gaat daar spreken over Le "démasquement" de Descartes par Spinoza dans les Principes de la Philosophie de Descartes.
Lees verder...Jan Knol spreekt over Spinoza's intuïtie
De Provinciale Zeeuwse Courant heeft vandaag dit bericht:
MIDDELBURG - Predikant Jan Knol uit Smilde gaat donderdagavond in de aula van de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg in op de 'Spinoza's intuïtie'. Spinoza (1632-1677) komt met zijn filosofie steeds meer in de belangstelling.
Zijn filosofie geeft antwoorden op hedendaagse brandende vragen die godsdienst, ecologie, psychologie, politiek en ethiek betreffen. Spinoza's boeken, vooral zijn hoofdwerk de Ethica, zijn moeilijk te lezen, maar volgens Knol kan de kern van zijn filosofie eenvoudig worden samengevat onder het motto: 'Alles is één. God valt samen met de natuur, het eindeloze, eeuwige Universum'.
De lezing in de Zeeuwse Bibliotheek begint om 19.30 uur.
