Weekje Barchem, in het Woodbrookershuis
Vanmiddag heb ik, Stan Verdult, vaste blogger van spinoza.blogse.nl, mijn verslag van de Spinoza-studieweek in Barchem op internet geplaatst. Aan het eind van dat blog (zie hier) plaatste ik zelfs mijn foto met daarbij het commentaar dat ik er wat ernstig op kijk, "maar waarschijnlijk kijk ik zoals ik meestal ben..." - en zo schrijf ik ook. Dat anderen het weer anders doen, blijkt uit het verslag dat Kees Bruijnes me van vanavond toezond. Graag plaats ik het hier omdat ook ik een wat luchtiger toon zeer wel kan appreciëren...
De Gelderse Achterhoek.
Ieder jaar gaat een groepje mensen vanuit heel Nederland naar de Achterhoek, naar Barchem bij Lochem. Ik ben er ook bij en daarom kan ik het hier navertellen. We komen aan in het Woodbrookershuis waar de koffie klaar staat, de boeken klaar liggen en de Professor alvast zijn keel schraapt voor het eerste college van de week.Professor Piet Steenbakkers vertelt over zijn bemoeienissen de afgelopen maanden met het in het Vaticaan opgedoken Latijnse handschrift van de Ethica van Spinoza. Het was spannend zo’ n gaaf oud handschrift uit 1675 te bestuderen en aan de Europese pers te tonen. Het Vaticaan werkte er voortvarend aan mee hoewel deze teksten nou niet bepaald het Rijke Roomse Leven helpen bevorderen.
Lees verder...Spinoza in handen van literatoren en andere kunstenaars
De Spinoza-zomerweek, georganiseerd door de Ver. Het Spinozahuis, die - tot grote tevredenheid van velen - weer in het Woodbrookershuis (foto) te Barchem werd gehouden ligt weer achter ons. De 'studieweek' liep van maandag 25 tot en met vrijdag 29 juli 2011. Zie over het programma dit blog van 26 mei 2011.
Dit jaar breng ik een impressie met minder foto’s daar het programma uit veel onderdelen bestond die door zeer veel sprekers werden toegelicht. Zoveel benodigd flitslicht leek mij storend.
De week werd geopend door hoogleraar namens de Vereniging Het Spinozahuis Piet Steenbakkers. Later in de week verheugde hij ons door een uitgebreide handout van zijn zoals altijd gedegen en boeiende college uit te reiken. Hij sprak over de schrijfstijl van Spinoza, de synthetische aanpak van de Ethica en de retorische aanpak van de TTP, benadrukte meermalen dat Spinoza geen esthetica heeft gegeven, overigens wel een beknopte leer van waardeoordelen, maar dat vanuit zijn theorie van de verbeelding of imaginatio mogelijk wel een esthetica op te zetten is, iets waartoe Mignini ooit, in 1981, een poging deed die verder geen vervolg kreeg. Diens boek wordt overigens uit het Italiaans naar het Engels vertaald. Het heeft veel kunstenaars er niet van weerhouden om zich door Spinoza’s filosofie te laten inspireren. Aan velen van hen (hij vermeldde een hele rij namen) werd deze week aandacht besteed. Wel aardig is hier vast te houden dat Robert Menasse (van Die Vertreibung aus der Hölle, Suhrkamp, 2001) ooit op een conferentie beweerde:
“Het leven van Spinoza is één van zijn werken.”
Lees verder...Spinozisten in de Tuin van Epicurus
Pauze tijdens de Spinozaweek bij de Woodbrookers in Barchem...
Heinrich Gottselig (1884 – 1935) maakte een fraaie ets van Spinoza
Er is niet veel over deze Duitse schilder van landschappen en etser en graveur van portretten te vinden – er bestaat nergens een speciaal aan hem gewijde webpagina. Dit blog wordt, zoals wel vaker, het eerste dat iets meer gegevens bijeenbrengt over een kunstenaar die een afbeelding, in dit geval een ets, van Spinoza maakte. Naar ik aanneem maakte hij dit portret op verzoek van de Societas Spinozana. Ik kwam de ets tegen in het boek God – Wereld – Leven (1935) dat ik in de bibliotheek van het Woodbrookershuis in Barchem aantrof. Op het frontispice een foto van de ets van Spinoza door Heinrich Gottselig.
Over het boekje zelf ga ik het niet hebben.
Het colofon gaf de naam van de kunstenaar.
Hier dan de in mijn ogen zeer geslaagde afbeelding zelf
Op komst: van Jaron Beekes - De lens van Spinoza
Gehoord tijdens de Spinozaweek in Barchem, waarna ik de volgende informatie bijeenzocht:
Bij Oog en Blik/De Bezige Bij staat voor oktober 2011 gepland het boek van Jaron Beekes, De lens van Spinoza. Een beeldende biografie over Spinoza en een toegankelijke inleiding op zijn filosofie.
Op de website van Jaron Beekes staat te lezen: “Momenteel ben ik bezig aan een graphic novel over het leven en werk van Baruch de Spinoza, die in 2010 bij Oog en Blik/De Bezige Bij uitkomt.”
Het werd dus iets later.
De uitgever deelt in de najaarsprospectus 2011 mee:
Lees verder...Trouw over de Spinozaweek in Barchem
Gisteren, terug van een lange reis van een interessante week vol "Spinoza en de literatuur/kunst", georganiseerd door de Vereniging Het Spinozahuis in het Woodbrookerscentrum in Barchem, was ik te moe om al direct aan een blog met mijn impressies te beginnen. Ook vandaag kan ik het kalm aan doen, daar het Dagblad Trouw een impressie heeft. Donderdag bewoog een fotograaf zich door de groep en nam vele foto's. Het is grappig te zien welke foto de redactie uiteindelijk koos: de stofwisseling centraal! Maar weet dat de connectie en de samenhang van de stofwisseling volledig gepaard gaat met die van de geestwisseling.
Het is een aardig verhaal geworden. Later in de ochtend verscheen het ook op de website van Trouw.
[Op bevel namens Trouw verwijderd]
Lees verder...Twee zondagse excursies "in de voetsporen van Spinoza"
Net als in de voorbije jaren organiseert Jossi Efrat weer excursies, waarbij de sporen van Spinoza in Amsterdam, Ouderkerk a/d Amstel, Rijnsburg en Den Haag worden gevolgd. Het programma is iets verbeterd t.o.v. vorig jaar maar grote verschillen zijn er niet.
Hier volgt de door Jossi opgestelde tekst:
Het vervoer geschiedt met eigen auto. Op zondagen is het parkeren gemakkelijk. In het centrum van Den Haag is het soms gratis, maar niet overal. In het centrum van Amsterdam in deze buurt is het vaak gratis tot 12 uur. Voor degenen die niet over een eigen auto beschikken zal een regeling worden getroffen zodat er meegereden kan worden met anderen.
Vaartocht Beth Haim - Portugese Synagoge Amsterdam
Vanuit de Spinozaweek in Barchem maak ik dit blog n.a.v. een berichtje dat een van de deelnemers speciaal voor mij en dit weblog bij zich had, want het is juist voor mensen die in Spinoza geïnteresseerd zijn een interessant bericht.
Tijdens Open Monumentendag op 11 september a.s. organiseert de begraafplaats Beth Haim in Ouderkerk een vaartocht over de Amstel.
Om 11:15 uur vertrekt de boot vanuit het haventje in Ouderkerk naar de de Portugese Synagoge in Amsterdam.
Rond 14:00 uur vertrekt de boot weer vanuit de Raamgracht richting Ouderkerk; aankomst ca 15:30 uur.
Uiteraard worden tijdens het varen diverse gebouwen en monumenten onder de aandacht gebracht, zoals bijvoorbeeld het Metaherhuis (reinigingshuis) uit 1705 dat zich bevindt op de plaats van de aanlegsteiger voor Beth Haim. In die tijd hadden joodse begrafenissen vanuit Amsterdam plaats per trekschuit. Spinoza moet als jongen en jongeman die tocht meermalen gemaakt hebben, bijvoorbeeld bij de begrafenis van zijn vader Michael wiens graf, alsook dat van Spinoza's moeder Deborah, nog op Beth Haim te zien zijn.
Vóór aanvang van de boottocht wordt een rondleiding op de begraafplaats aangeboden door een gids; die start om 10:00 uur.
Tickets voor rondleiding, vaartocht en de entree voor de Portugese Synagoge kosten €27,50; betaling via I-Deal; aanmelding via www.bethhaim.nl
Het betere Spinoza T-shirt
Ik had al eens op dit blog wat Spinoza-merchandising verzameld, waaronder T-shirts. Heel vaak komt daar niet een echte ontwerper aan te pas.
Katarina Mrvar en Luka Mancini zijn twee jonge ontwerpers in Ljubljana in Slovenië. Zij werken freelance aan diverse projecten. Op hun website Lukatarina.net presenteren ze diverse van hun werken.
Een van hun ‘special products’ is een reeks T-shirt die ze de titel gaven PHILOGUERRILLO: “T-shirts that (make you) think. Visualizations of philosophical quotations.” [Hier]Eén daarvan is deze van Spinoza.
Maar dat wordt pas echt fraai als je het T-shirt in 't echt gedragen ziet door een mooie vrouw [van hier].
Nog eens over Edelmann – over wat hij mij deed!
Zo gaat het vaak. Ik ben gericht naar iets op zoek dat te maken heeft met Spinoza en in het voorbijgaan kom ik dan iets tegen dat ik op dat moment niet kan gebruiken, maar dat mij intrigeert. Dat bewaar ik dan om er later méér over op te zoeken.
Hoe meer ik over hem te weten kwam, hoe meer belangstelling ik voor hem kreeg. Een zoekende, dolende geest, die over zijn zoektochten en resultaten schreef en daardoor moeilijkheden kreeg en genoopt werd door de Duitse landen te dolen, op zoek naar veilige plaatsen. En ik voel dan scherp de noodzaak een blog over die persoon te maken. Dat werd dus het blog van gisteren.
Lees verder...Johann Christian Edelmann (1698 – 1767) van orthodoxie via piëtisme tot spinozisme en radicale Verlichting
Volgens Jonathan Israel was hij mogelijk de belangrijkste van alle Duitse ‘spinozisten’ van de vroege Verlichting. Sommige wetenschappers van de Verlichting, zoals Rüdiger Otto, proberen daar wat op af te dingen, daar Edelmann zijn ideeën niet allemaal alleen maar van Spinoza had en daar hij niet in alle dingen Spinoza volgde. Dat is ook wel een erg zwaar criterium.
Maar Edelmann is misschien wel het meest overtuigende voorbeeld van invloed die Spinoza op iemand heeft gehad.
Hij was, aldus Israel, de eerste radicale schrijver in een landstaal anders dan de Nederlandse die Spinoza’s leerstellingen en boeken openlijk aanprees.
En wie kan bogen op een massale en ceremoniële boekverbranding waarbij hij enige auteur was? Op 9 mei 1750 verzamelde zich in Frankfurt het stadsbestuur, de bovenlaag van de burgerij en een grote menigte bij een grote houtstapel waarop vele boeken van slechts één auteur, Johann Christian Edelmann. De veroordeling door de keizerlijke Bücher-kommission van de radicale stellingen werd voorgelezen tijdens deze bijeenkomst die werd opgeluisterd door zeventig gardisten en acht trommelslagers en trompetters en na de voorlezing en trompetgeschal werden de duizend boeken van verschillende edities aan het vuur prijsgegeven. Als waarschuwing aan het volk dat het schrijven van goddeloze en godslasterlijke boeken ten strengste verboden was. De boosdoener bevond zich in die tijd te Berlijn in een asiel dat hem door koning Frederik de II van Pruisen verleend was.
Edelmann was lange tijd een zoeker geweest. “Hij vorderde slechts langzaam op de weg naar radicale ideeën,” schrijft Israël. “Hij deed lang over zijn afscheid van het christendom,” kun je ook zeggen, zoals Annegret Schaper deed die een proefschrift over hem schreef. Maar hij bleef theoloog merkt Rüdiger Otto op en had niet de wetenschappelijke preoccupaties als een Spinoza - hij bleef zoeken naar de juiste weg naar God en naar ruimte voor de onmiddellijke ervaring van God, ongehinderd door welke autoriteit ook, noch door orthodoxie noch door de Bijbel. Daartoe wilde hij de mensen bevrijden.
Lees verder...Spinoza’s uitzicht
Op dit schilderij dat J. Lamers in 1880 maakte, is heel goed een indruk te krijgen van het uitzicht dat Spinoza als jongeman in Amsterdam kon genieten. Zijn vader huurde van Willem Kiek het huis aan de Houtgracht. Dat was, zoals A.M. Vaz Diaz begin jaren ’30 uitzocht, het vijfde vanaf de Lazarussteeg. Drie daarvan zijn op dit schilderij te zien rechts van de Mozes en Aäronkerk; die zijn ook allang afgebroken.
De Houtgracht loopt voor de Mozes en Aäronkerk langs. Op de voorgrond zien we de Leprozengracht. Twee jaar nadat dit geschilderd was, in 1882 dus, werden de Leprozengracht en de Houtgracht gedempt en ontstond het Waterlooplein. De Mozes en Aäronkerk is ontstaan uit een katholieke schuilkerk in het huis 'Moyses', ter hoogte van de huidige kerk. Kort daarna werd ook het aangrenzende huis 'Aäron' aan de Houtgracht erbij getrokken. In 1686 werd een grote kerk gebouwd die in 1759 verfraaid werd. Het huidige gebouw, in neo-klassieke stijl, naar ontwerp van Tieleman Franciscus Suys dat we hier dominant op de afbeelding zien, verrees tussen 1837 en 1841. Dat staat dus op de plaats waar vroeger drie, misschien vier huizen hadden gestaan. Eén daarvan was het huis waar de de Spinoza’s woonden. Wie nu het Mozeshuis binnenwandelt, loopt dus door het vroegere huis van Spinoza.
Als je je nu inbeeldt vanuit dat huis ongeveer vanuit het midden van de Mozes en Aäronkerk naar buiten te kijken, krijg je door dit schilderij een indruk van het fraaie uitzicht van de Spinoza’s. Zij keken uit op de Leprozengracht die verderop uitliep in de Amstel. Zij hadden dus een zeer ruim uitzicht. Ziet u de jonge Spinoza daar al - in de verte kijkend - niet een beetje filosoferen?
Lees verder...Gustav Theodor Richter (1886 - ?) Spinozas philosophische terminologie
Daar bij meerdere lemma’s in The Continuum Compendium to Spinoza verwezen wordt naar het boek van Gustav Theodor Richter, waardoor redactie en auteurs zich kennelijk hebben laten inspireren, ging ik op zoek naar wat meer gegevens over dit werk:
G.T. Richter, Spinozas philosophische Terminologie historisch und immanent kritisch untersucht. Abt. I Grundbegriffe der Metaphysik. Leipzig, J.A. Barth, 1913, 170 pp.
Het was de handelsuitgave van het boek waarop Richter een jaar eerder in Berlijn promoveerde, zodat er bij Hathi Trust ook een exemplaar met “Berlin, 1912” vermeld staat. [cf Hathi Trust en Hathi Trust]
Dr. K.H.E. de Jong schreef in Spinoza en de Stoa [Mededeelingen van wege het Spinozahuis, Brill, 1939, p. 9] “dat hoe veel er ook over Spinoza is geschreven, toch het meest onmisbare, zij het dan tevens het nuchterste nog ontbreekt, nl. een goed Spinoza-lexikon waarin voornamelijk de philosophische uitdrukkingen behoorlijk worden toegelicht. G.Th Richter heeft in "Spinoza's philosophische Terminologie" (1913) hiermee op een niet onverdienstelijke wijze een begin gemaakt; dit werk is echter, zoover ons bekend, onvoltooid gebleven." Ik had deze opmerking eerder in een blog van 24 maart 2011.
Robert Schnepf noteert in Metaphysik im ersten Teil der Ethik Spinozas [Volume 4 van Schriften der Spinoza-Gesellschaft. Königshausen & Neumann, 1996, in: Anm. 4, S. 13]: „Der Arbeit von Richter, Spinozas philosophische Terminologie, Leipzig 1913, verdanke ich zahllose wertvolle Hinweise, wenn ich ihm auch nicht immer zustimmen kann - vgl. unten, S. 17. Anm. 11.“ [books.google]
In The Philosophical review van 1914 die bij archive.org wordt aangeboden, is de volgende recensie te vinden die enige indruk over het boek kan bieden (ik heb het OCR wat gefatsoeneerd):
Lees verder..."Spinoza's spin" en het flogiston
Een jaar geleden had een blog al eens de titel "Less spin, more Spinoza" een uitdrukking die werd gebruikt in een advertentie in de New York Review of Books in juni 2010 voor On Bullshit van Harry G. Frankfurt - een speelse titel, waarbij spin uiteraard verwees naar het 'gespin' van de 'spindokters' die vaak maar wat zeggen en het met de waarheid niet zo nauw nemen, waartegenover dan Spinoza staat voor waarheid!Vandaag heeft Vithal C Nadkarni van The Financial Times (onderdeel van de Indian Times), een column met de titel "Spinoza’s spin" - wat suggereert dat Spinoza maar wat zei? Regelmatig heeft Vithal C Nadkarni een puntige en geleerde column, waarin hij ontwikkelingen en ontdekkingen uit de wetenschap, vooral biologie en neuroscience maar ook natuurkunde, weergeeft en dikwijls verbindt met een inzicht uit het Hindoeïsme of Boeddhisme. Zijn column van vandaag neem ik hier graag over:
Lees verder...Peter Reddick (1924 – 2010) maakte Spinoza-houtgravure
De vorig jaar september overleden gerenomeerde houtgraveur Peter Reddick die ontelbare boeken illustreerde, maakte voor de herziene herdruk in 1967 van het Penguin/Pelican-boek over Spinoza van Stuart Hampshire over wie ik gisteren een blog had, de coverillustratie.
Je kunt in dit geval zeker spreken van ‘cover art’.
Ook weglaten kan 'iets zeggen'
Nadat ik in een vorig blog de bindwijze van The Continuum Compendium to Spinoza bekritiseerd heb, ga ik nu iets over de inhoud zeggen. Iets positiefs over wat er niet in staat (ook negatio determinatio est).
Ik streef niet naar een bespreking van dit hele boek in één keer; daar is een compendium ook het soort boek niet naar. Ik zal dus een enkele keer iets zeggen over wat me opviel en al dan niet beviel.
Wat me al snel opviel en heel erg bevalt is het feit dat allerlei begrippen die er in de loop van de tijd in het Spinozisme zijn ontstaan met betrekking tot (delen van) het werk en de leer van Spinoza niet zijn opgenomen. Er is duidelijk de keuze gemaakt om, bij Spinoza zelf en zijn gebruik van termen en begrippen te blijven. Zo zijn er geen ingangen op:
Lees verder...Stuart Newton Hampshire (1914 - 2004) verloor met het ouder worden zijn greep op Spinoza
Spinoza: "the most ambitious and uncompromising of all modern philosophers" [Hampshire, Spinoza, p. 11]
Dit boek van Hampshire had ik drie jaar geleden wel eens in een blog gebruikt, maar uitgebreid was ik er nog niet op ingegaan. Dat doe ik nu.
Hampshire werd na een studie geschiedenis, waarbij hij ook aandacht gaf aan schilderkunst en literatuur, gekozen voor de studiegroep van All Souls College in Oxford, waar hij onderzoek deed en les gaf in de filosofie. Opgeleid in het bolwerk van het logisch positivisme en de taalanalytische filosofie (bij A.J. Ayer en J.L. Austin) kreeg hij, nadat hij in de Tweede Wereldoorlog bij de Britse Inlichtingendienst had gewerkt, zelf een positie als professor filosofie in Oxford - in die omgeving die overtuigd was van de onzin van metafysische vragen. Metafysica, zeker als groot bouwwerk dat 
boven de wetenschappen uittorende, was al ruim een eeuw geleden, na de dood van Hegel door de jong-Heglianen om zeep geholpen en later was nog eens door het logisch-postivisme het type vraagstelling als volledige onzin aan de kant geschoven. De analytische empiricisten in Oxbridge waren grootmeesters in het belachelijk maken van het metafysische soort filosofie bedrijven, als ze er al een woord aan ‘vuil’ maakten.
En temidden van dat klimaat dat hij als een soort ‘orthodoxie’ ervoer, was Hampshire zich voor Spinoza gaan interesseren. Hoe en waarom hij die stap zette, weet ik niet, maar dat het voor hem ongemakkelijk was midden in die cultuur in die tijd, bleek uit zijn apologetische manier van schrijven. Ik kom er nog op.
Lees verder...Verdere verspreiding van Spinozisme vanuit Italië
Wim Klever liet mij weten dat dit – tweedelige, 1012 blz - boek bij de Italiaanse uitgever Leo S. Olschki uitkwam. Het bevat een enigszins verbeterde versie van zijn artikel dat al geruime tijd op de website van Foglio Spinoziano te downloaden is: W. Klever, Inertia as an effect in Spinoza’s works (with an excursus on a misleading comma). Hij is uiteraard verheugd nog mee te mogen maken dat 15 jaar na zijn pensionering dit 'wetenschappelijke artikel' het licht mag zien (aanhalingstekens van hemzelf).
Met, denk ik, een knipoog naar mijn blog van gisteren, vermeldde hij nog: “Vast en zeker eerste klas druk- en bindwerk, zoals men dat in Italië gewoon is.”
LA CENTRALITÀ DEL DUBBIO. Un progetto di Antonio Rotondò
A cura di Camilla Hermanin e Luisa Simonutti. Leo S. Olschki, Firenze, 2011
The purpose of these volumes is to give a contribution to the synthetic understanding of Antonio Rotondò’s activity as a historiographer, as well as the possibility of an ideal merging of his work with Richard H. Popkin’s research. The essays provide a variety of researches, ranging from specific aspects of Christian Hebrew studies in the modern age to the role of sceptic trends in the foundation of secular ethics. At the same time, a primary focus would be from the spreading of Spinozism, which constitutively enters the crucial decades from the late seventeenth and the early eighteenth centuries, up to the political theorization and juridical coding of toleration. Studi e testi per la storia della tolleranza in Europa nei secoli XVI-XVIII, vol. 132011, cm 17 X 24, 2 tomi di xiv-1012 pp. € 98,00 [ISBN 978 88 222 5968 4] PDF Details
Lees verder...Even over The Continuum Companion to Spinoza, naar z’n uitgebreide kant bezien
Sinds begin deze week ben ik in het (ongelukkige!) bezit van The Continuum Companion to Spinoza. Gezien de nogal prijzigheid van het boek heb ik de aanschaf ervan eerst lang uitgesteld. Maar juist voor iemand als ik die zo veel met alle kanten van en over Spinzona bezig is, leek het me toch wel verstandig een exemplaar in huis te halen. Een blogger kan zich verantwoordelijk voelen… Toen ik eindelijk besloot dat ik me de uitgave kon toestaan, duurde het nog een poos, want ik moest eerst regelen in het buitenland te kunnen betalen. Ik weiger een creditcard te gebruiken maar bleek met PayPal te kunnen betalen - het werd namelijk buitenland.
Selexyz vroeg €125,00. Bol.com vermeldt als adviesprijs € 129,00 en als bol.com prijs €119,00. Het Engelse Bookdepository dat wereldwijd zonder verzendkosten voor de klant levert, bood het aan voor €95.77 [Save €16.24 (14%) op de RRP €112.01]. Ik ben geen dief van mijn portemonnaie en je kunt daar met PayPal betalen, dus regelde ik PayPal en internetbankierde er het benodigde geld heen. Vanaf het moment dat Bookdepository noteerde dat het verzonden was, moest ik nog tien dagen geduld hebben.
Lees verder...Spinoza in de komende HOVO-cursussen
De studiegidsen van de HOVO-cursussen zijn weer uit. Op de diverse websites ben ik nagegaan welke aandacht het komende seizoen aan Spinoza wordt gegeven.
HOVO Limburg biedt op de locatie Maastricht op woensdagmiddagen vanaf 28 september een cursus over Spinoza’s Ethica te geven door Prof. dr. Bertus de Rijk; aan de hand van De uitgelezen Spinoza, samengesteld door Herman De Dijn. [Hier méér informatie]
HOVO Overijssel biedt vanaf dinsdag 27 september een cursus De Ethica van Spinoza te geven door Adrie Hoogendoorn en vanaf 2 februari 2012 Spinoza in gesprek met tijdgenoten, eveneens te geven door Adrie Hoogendoorn. [Hier méér informatie]
HOVO Utrecht biedt op woensdagmiddagen vanaf 12 oktober deel 1 van een Leergang 'De Ethica van Spinoza', te geven door Mw. Dr. F. Jara Gomez en Dhr. Dr. J. Scheren; aan de hand van Gilles Deleuze, Spinoza: Practical philosophy (1988) [Hier méér informatie]
Lees verder...Een Feuerbachiaans Spinozagedicht?
Ludwig Feuerbach (1804 – 1872) benadrukte in 1842 in zijn Notwendigkeit einer Reform der Philosophie, dat het christendom aan z'n einde gekomen was en dat de democratische staat nu zonder de overgeleverde kerk een religieuze taak op zich moest nemen. Het dualisme tussen regnum en sacerdotum ging voor hem over in een alomvattend politiek begrip,
"Denn religiös müssen wir werden - die Politik muβ unsere Religion werden." 1
Wie hoort hier doorheen Spinoza niet duidelijk mee klinken?
Hier nog een citaat uit datzelfde Notwendigkeit einer Reform der Philosophie (1842)
An die Stelle des Glaubens ist der Unglaube getreten,an die Stelle der Bibel die Vernunft,
an die Stelle der Religion und der Kirche die Politik,
an die Stelle des Himmels die Erde,
des Gebets die Arbeit,
der Hölle die materielle Not,
an die Stelle des Christen der Mensch.
Heeft Feuerbach – het citaat zo vormgeven - daarin dan niet zijn Spinozagedicht verborgen? Maar zelf liet hij het gewoon zo afdrukken:
Lees verder...Hartog (Hirsch) Gerson (1730-1801) spinozistisch arts
Hoe zou de zoon van David Gerson, Hartog of Hirsch Gerson (1730-1801) géén bewonderaar en volgeling van Spinoza hebben kunnen worden. Hij was een telg in een ware familie van artsen. Vader David had medicijnen in Utrecht gestudeerd en was in Nederland met de filosofie van Spinoza in aanraking gekomen, waar hij een vurig aanhanger van werd. Hij was in het bezit van de Tractatus theologico-politicus en de Ethica. Ook zoon Hartog studeerde in Holland en werd arts. De Gersons stonden goed bekend als artsen in Hamburg en Altona. Men sprak er van de “Stamm der Gersoniden”. Ook de eerste hoogleraar Huid- en Geslachtsziekten aan de universiteit van Hamburg, Paul Gerson Unna (1850-1929) behoorde tot deze artsenfamilie. Ook de zoon van Hartog Gerson, Georg Hartog Gerson (1788 -1844), werd arts in dienst van het Duitse leger dat tegen Napoleon vocht.
Altona een stad bij Hamburg die onder Deense jurisdictie stond daar het behoorde tot het Deense hertogdom Holstein, dat buiten de jurisdictie van het Heilige Roomse Keizerrijk viel, was na Copenhagen de tweede grote stad van het Deense Koninkrijk - midden 18e eeuw woonden er ca 20.000 bewoners. Sinds de vroege 17e eeuw had Altona een bijzondere naam als vrijhaven voor godsdienstige en intellectuele dissidenten - remonstranten, katholieken, joden, socianen e.d. Namen als Lau, Edelmann en ook Johann Lorenz Schmidt (1702-49) rondom wiens Wertheim Bijbel in 1735 een schandaal was ontstaan en die Halle had moeten verlaten. Om uit de armen van de keizer te blijven leefde hij vanaf 1737 onder de aangenomen naam Schröder of Schröter in Altona.
Lees verder...De Bijbel toch een filosofisch document?
Het boek van Yoram Hazony, The Philosophy of Hebrew Scripture, is nog in aantocht (staat voor de lente van 2012 op de rol), maar het kreeg al een soort van review van Aryeh Tepper op Jewish Ideas Dailey. Hij kon dat doen daar de auteur een tipje van de sluier oplichtte tijdens een conferentie van eind juni in het Shalem Center te Jerusalem dat als onderwerp had: Philosophical Investigation of the Hebrew Bible, Talmud and Midrash. [Hier]
De ‘bespreking’ begint aldus:
Wat voor soort werk is de Hebreeuwse Bijbel? De 17de-eeuwse vrijdenker Baruch (Benedictus) Spinoza had een antwoord. Als onderdeel van zijn oorlog om filosofie - de zoektocht naar de waarheid over het bestaan en de betekenis van het goede leven –te bevrijden van de invloed van religie, beperkte hij de bijbelse boodschap in feite tot één woord: gehoorzaamheid. "De Schrift", schreef Spinoza, "leert geen filosofische dingen, maar vroomheid alleen."
Volgens Yoram Hazony is Spinoza's claim onzin. Dat Hazony bezig is de strijd aan te binden met Spinoza, blijkt ook uit zijn "Jerusalem Letter” van 13 jan. 2010 "Goodbye, Spinoza". Jerusalem Letters is zijn "weblog on philosophy, Judaism, Israel and higher education." Maar terug naar Aryeh Tepper.
Lees verder...Joods studieplatform zoekt een Joodse Spinozist
Op verzoek van de heer Gideon Benavraham, hoogleraar-emeritus Systematische Hermeneutiek, breng ik hier het volgende
bericht:
“Voor ons Joods studieplatform ben ik op zoek naar een Joodse Spinozist die bereid is om mee te werken aan het opzetten van een Online Werkgroep.
u vindt ons onder www.joodsstudieplatform.eu en het aangehangen weblog.”
Hartelijke groet
Gideon
Lees verder...
Voor Stefan Zweig's Bibliotheca Mundi stond ook Spinoza gepland
Het Deutsches Literaturarchiv en Schiller-Nationalmuseum in Marbach am Neckar, de Schillerstad, verwierf het uitgeversarchief van Insel & Suhrkamp. Van daaruit wordt momenteel tot 16 oktober 2011 een tentoonstelling “Stefan Zweigs Weltbibliothek” ingericht van de briefwisseling die de joodse kosmopoliet Stefan Zweig en de nationalistisch-conservatieve uitgever Anton Kippenberg van 1918 tot 1923 met elkaar voerden en de boeken die daar het resultaat van waren. Kort na de Eerste Wereldoorlog kreeg Stefan Zweig de uitgever van het Insel Verlag zo ‘gek’ om verschillende boekenseries op te zetten, waarvan het meest prestigieuze project de “Bibliotheca mundi” was, waarin werken uit de wereldliteratuur in de oorspronkelijke taal zouden worden uitgegeven. En daarnaast nog twee andere reeksen: “Libri librorum” (klassieken van Homerus tot Dante op dundrukpapier) en “Pandora” (met beroemd geworden Jugendstil-bandjes: Benjamin Franklin, Madame de Sévigné, maar ook het Hebreeuwse Hagadah, Luther, Jacob Böhme, Schuberts Winterreise, Aristophanes e.a.)
Stefan Zweig kreeg van Insel-Verlag de ruimte om zijn persoonlijke 'canon' te verspreiden. Onder de eerste banden was Fleurs du Mal van Baudelaire. Verder stonden werken op stapel van Musset, Cervantes (in het Spaans dus) en Spinoza (in het Latijn!).
Vanwege dit gedurfde plan geef ik daar hier in dit blog aandacht aan.
David Ives' "New Jerusalem" wellicht als luisterspel op CD
David Ives schreef een behoorlijk succesvol stuk over Spinoza. 15 juli 2010 schreef ik het blog: Nieuwe uitvoering 'New Jerusalem: The Interrogation of Baruch de Spinoza' dat als volgt begon: “Twee jaar geleden, op 17-06-2008, had ik een blog over het toneelstuk van David Ives dat begin dat jaar gespeeld was: “New Jerusalem: The Interrogation of Baruch de Spinoza at Talmud Torah Congregation: Amsterdam, July 27, 1656”
Ruim twee jaar later is het stuk weer op het programma genomen in een kleiner theater en met een geheel andere regie, bijvoorbeeld niet meer in 17e eeuwse, maar hedendaagse kleding. Er zijn inmiddels in meerdere bladen i.h.a. positieve recensies verschenen, waarvan ik er hier een aantal verzamel.
En op 24-03-2011 kon ik wéér schrijven: New Jerusalem van David Ives opnieuw opgevoerd. Kortom, hieruit blijkt duidelijk het succes. [Aanvulling: het stuk blijft op de planken. Theater J. dat het stuk eerder had (zie de foto hierna die daar werd genomen) gaat komende winter David Ives’ “New Jerusalem, The Interrogation of Baruch de Spinoza at Talmud Torah Congregation: Amsterdam, July 27, 1656” weer programmeren, volgens de Washington Post van 15 juli 2011]
Van vandaag t/m vrijdag wordt het stuk gespeeld in het Skirball Center in Los Angeles georganiseerd door L.A. Theatre Works. Deze organisatie kiest m.n. klassieke en moderne theaterstukken om ze op te nemen om ze later als hoorspel uit te zenden en soms ook via CD’s of DVD’s uit te brengen. Het is me nog niet duidelijk of dit laatste ook al het voornemen is wat dit stuk betreft – het staat nog niet aangekondigd bij de New Releases. Ik houd het in de gaten.
Lees verder...De Dijn in Knack van vandaag
"Herman De Dijn is de belangrijkste conservatieve filosoof van Vlaanderen. Hij heeft, ook in het buitenland, een stevige reputatie als kenner van Spinoza." [Cf. Knack.be]
Een in de hel gesmeed boek
In een blog van 19 januari 2011 had ik al doorgegeven dat ik gesignaleerd had dat dit boek van Steven Nadler op komst was: A Book Forged in Hell. Spinoza's Scandalous Treatise and the Birth of the Secular Age (Princeton University Press, forthcoming).
Mooi in aansluiting op het vorige blog "Spinoza over de accommodatie van de Schrift", kan ik nu melden dat de uitgever al een stapje verder is. Inmiddels blijkt namelijk de cover gereed en kan worden meegedeeld dat het boek naar verwachting in oktober a.s. zal verschijnen. Dat het over de TTP zal gaan was mij toen al duidelijk en wordt nu bevestigd door wat de uitgever laat weten:
When it appeared in 1670, Baruch Spinoza's Theological-Political Treatise was denounced as the most dangerous book ever published--"godless," "full of abominations," "a book forged in hell . . . by the devil himself." Religious and secular authorities saw it as a threat to faith, social and political harmony, and everyday morality, and its author was almost universally regarded as a religious subversive and political radical who sought to spread atheism throughout Europe. Yet Spinoza's book has contributed as much as the Declaration of Independence or Thomas Paine's Common Sense to modern liberal, secular, and democratic thinking. In A Book Forged in Hell, Steven Nadler tells the fascinating story of this extraordinary book: its radical claims and their background in the philosophical, religious, and political tensions of the Dutch Golden Age, as well as the vitriolic reaction these ideas inspired.
Lees verder...Spinoza over de accommodatie van de Schrift
Dit blog wordt een vervolg op dat van 6 juni 2011 over "Spinoza en het begrip van de goddelijke accommodatie in de TTP" [cf hier].
Het accommodatie-begrip was al door Calvijn gehanteerd. Maar vooral in de 17e eeuw met de opkomende natuurwetenschap werd almaar meer de noodzaak erkend om over ‘accommodatie’, aanpassing aan kennis en taalgebruik van de boodschapontvangers, te spreken en te onderscheiden tussen wel en niet geaccommodeerde openbaringsteksten, afhankelijk van de stand van de kennis van de natuur van de Bijbelse auteurs en lezers. Dit om de Schrift a.h.w. te redden tegen de ‘aantastingen’ door de wetenschap. Filosofie (in die tijd wetenschap) werd almaar meer als geschikter gezien om uitspraken te doen over hoe de wereld en de kosmos in elkaar zat. Spinoza nam in dit debat een heel eigen positie in.
Vorige week ontving ik van hem de gedeelten uit zijn proefschrift die over Spinoza gaan. Dit n.a.v. eerdere e-mails die we wisselden.
Zo kan ik mij uiteraard geen duidelijk beeld vormen van andere denkers en wetenschappers die behandeld worden en met name niet hoe bij Calvijn het accommodatiebegrip anders functioneert, vergeleken met dat van Spinoza. Toch kan ik me van hoe Huijgen de laatste behandelt op deze wijze wel een redelijk beeld vormen.
Bij Spinoza is in de TTP, zoveel moge duidelijk zijn, volstrekt geen sprake van accommodatie van God, aanpassen van spreken van God, aan het begripsvermogen van de mensen. Dat is een te antropomorfe manier van spreken over God. Bij hem is er alleen sprake van accommodatie van de profeten die uiteraard alleen spreken naarmate van hun weten (en vooroordelen) en die zich uiteraard aanpassen aan hun toehoorders tot wie zij zich richten. En hetzelfde geldt voor de Bijbelse auteurs die zich aanpassen aan hun lezers.
Lees verder...Gesprek van Jonathan Israel met Philipp Blom op komst
Philip Post, een bezoeker van dit weblog die me al vaker tips gaf, wees me op het volgende.
Op maandag 19 september 2011 zal Philipp Blom (van Het verdorven Genootschap zie dit blog) in Felix Meritis te Amsterdam Jonathan Israel interviewen ter gelegenheid van het verschijnen van het laatste deel van zijn trilogie Democratic Enlightenment: Philosophy, Revolution, and Human Rights 1750-1790.
Met de verschijning van dit boek, dat voor 11 augustus aangekondigd staat (zie dit blog) sluit Jonathan Israel zijn gigantische en monumentale project af over de opkomst (1650-1750), ontwikkeling en bestrijding (1670-1752) en democratisering (1750-1790) van de Radicale Verlichting.
Aanvang: 20:00. Toegang: € 10,- Voertaal: Engels. Kaarten verkrijgbaar bij Felix Meritis en Athenaeum Boekhandel, Spui 14-16, Amsterdam [zie hier]
Lees verder...Spinoza banneling op Tulpenburg?
Vanmiddag ontving ik het volgende e-mailbericht van iemand die zich Perkamentus noemt. Misschien heeft die naam ermee te maken dat deze week in Nederland de laatste Harry Potter-film z’n première gaat beleven? Het bericht luidt:
“Binnenkort start in opdracht van de gemeente Amstelveen een archeologisch veldverkenningsonderzoek op de plaats van de voormalige buitenplaats Tulpenburg aan de Amstel (Tussen Amsterdam en Ouderkerk a/d Amstel). Zoals bekend verbleef Spinoza daar na 1656 enige tijd als gast van dr. Albert Coenraetsz. Burgh; 'studeerende bij zig zelven en arbeijdende aen sijn glasen slijpen, dewelke van zijn vrienden afgehaalt en tot zijn profijt verkocht werden'.
Wie weet vinden ze wat geslepen glasafval...”
Dat lijkt me echt iets voor Desiderius Perkamentus die in het laatste Potter-boek en dus de film een grote rol toebedeeld gekregen schijnt te hebben.
Hoe dan ook, de Perkamentus van dit mailtje lijkt enigszins op de hoogte, citeert een passage uit de Korte, dog waaragtige levensbeschyving van Benedictus de Spinosa door Colerus. Maar merkwaardig is dan weer die stelligheid - “zoals bekend” – over Spinoza’s verblijf op Tulpenburgh.
Lees verder...Het 'koppelingsbeginsel' door Wim Klever onder de aandacht gebracht
Toen ik (eindelijk) op 5 juni 2011 mijn bespreking gaf van het proefschrift van Miriam van Reijen, Het Argentijnse gezicht van Spinoza. Passies en politiek [Klement, Kampen, 2010; zie dit blog] liet ik aan het slot een passage weg, daar ik dat blog al zo aan de onbehoorlijk lange kant vond. Die passage ging over de ruime aandacht die zij in haar boek gaf aan het door Wim Klever onder de aandacht gebrachte zgn. “koppelingsbeginsel.” Ze gaf hem daarvoor alle credits en dat vond ik wel aardig om te vermelden. Ik dacht daarop later nog wel eens terug te kunnen komen. Sindsdien ben ik nog wel op sommige onderdelen van haar boek verder gegaan, maar van dit aspect was het nog niet gekomen. Ik had er tot heden nog geen aanleiding voor gezien. En die aanleiding vind ik nu in de reactie die Wim Klever gisteren ingaf en die eindigde met: “PS. Ook Mirjam van Reijen schijnt in haar proefschrift dit beginsel [het 'koppelingsbeginsel'] te behandelen”.
Welnu, dit is heel eenvoudig na te gaan. Haar boek ontbeert een index, maar het staat ook als PDF op internet. Als we de betreffende term, koppelingsbeginsel, daarin ingeven zien we op blz. 267 (van de PDF dan; boek p. 412): “Het zogenaamde koppelingsbeginsel is de politieke variant van het tweewegen-model, waarbij eigenbelang gekoppeld wordt aan algemeen belang.”
Lees verder...Een nieuwe, jonge Spinoza-onderzoeker, Jo Van Cauter, aan het firmament verschenen
Bij mijn surftochten kwam ik onlangs weer een tekst tegen waar ik de bezoekers van dit weblog graag op wil wijzen. Het gaat om deze masterverhandeling van
Jo Van Cauter, SPINOZA: GELUKSLEER. Verhandeling ingediend tot het behalen van de graad van Master in de Wijsbegeerte. Universiteit Gent. Faculteit Letteren en Wijsbegeerte. Academiejaar 2008-2009 [PDF]
Hij begint zijn voorwoord met: “De filosofie van Spinoza heeft me altijd al gefascineerd, nog voor ik eigenlijk goed weet had van de concrete inhoud van zijn leer. Gelukkig kan ik stellen dat na een jaar studie en onderzoek mijn appreciatie en bewondering voor de man en zijn denken alleen maar is toegenomen.” En hij eindigt zijn korte inleiding met: “We hopen alvast met deze verhandeling te kunnen bijdragen tot de verdere verspreiding van het gedachtegoed van Spinoza, een man die - zoals hopelijk zal blijken - duidelijk meer is dan een rationalistisch denker.”
Via dit blog wil ik aan deze intentie tot verdere verspreiding bijdragen. Het is interessant te zien wat iemand met slechts een jaar geconcentreerde Spinoza-studie kan bereiken.
Ik miste in het bestand een inhoudsopgave. Om een beeld van het behandelde te geven, biedt ik aan het eind van dit blog dat inhoudsoverzicht.
Lees verder...Ja, de Spinoza Kring Roosendaal bestaat nog
Jan Boerma (links) en Piet Maris van de Spinoza Kring Roosendaal, ieder met een werk van Benedictus de Spinoza. foto Ton Meeuwis
Vandaag heeft BN De Stem een verslagje van Ton Meeuwis die een “Ochtend bij de spinozisten” beschreef. Die spinozisten blijken die van de Spinoza Kring Roosendaal (SKR) te zijn. De SKR, bestaande uit ongeveer tien 'bezonken' zestigplussers, komt een keer of zes per jaar bij elkaar. Ik ben benieuwd of ik aan groei van het gezelschap heb mogen bijdragen.
Nog niet zo lang geleden, 18 mei, ontving ik via de e-mail bij dit weblog de volgende vraag:
“Zou u zo vriendelijk willen zijn, mits u natuurlijk hiertoe van op de hoogte bent en deze wilt verstrekken, mij de contactgegevens van de Spinozakring Roosendaal op te sturen. Ik ben geïnteresseerd in Spinoza, woon in Roosendaal, maar het is mij niet gelukt om bijv. een telefoonnummer of e-mail adres te vinden van dit gezelschap.”
Ik antwoordde: “Of de Spinoza Kring in Roosendaal nog bestaat/functioneert, weet ik niet - ik heb er al lang niets meer van gehoord. Maar u kunt het eens proberen.
U vindt telefoonnummer en e-mailadres(sen) in deze blogs:
Lees verder...De DBNL gaat behoorlijk achteruit
Heel vaak heb ik de loftrompet gestoken over de “onvolprezen DBNL”, zo was dikwijls het epitheton waarmee ik de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren sierde.
Maar de laatste tijd is de aardigheid er een beetje af. Steeds vaker wordt je blij gemaakt met een dooie mus. Hé, nieuwe artikelen uit, bijvoorbeeld, The Low Countries, of De zeventiende eeuw! Maar als je daar dan op klikt, krijg je de mededeling: “De DBNL is er tot nu toe niet in geslaagd de rechthebbende(n) op deze tekst te achterhalen. De DBNL houdt zich aanbevolen voor alle mogelijke adresinformatie over de rechthebbende(n). Deze kan worden gemeld via…”
En dat niet eventjes voor een korte tijd, maar ook nadat ik meer dan een half jaar geleden diens e-mail-adres doorgaf, zijn de artikelen van Wim Klever nog altijd niet vrijgegeven.
Ik kijk regelmatig of er nog iets toegevoegd is op de pagina van Baruch de Spinoza.
Maar daarop staan inmiddels almaar meer dooie mussen. Ik noem ze niet allemaal, maar geef een paar voorbeelden:
Lees verder..."Spinoza in 90 minutes"
Paul Strathern heeft een hele reeks boekjes Philosophers in 90 Minutes & The Big Idea: Scientists Who Changed the World op zijn naam staan.
Ik noemde 'Spinoza in 90 minuten' van Paul Strathern ooit in een bespreking die door blogse.nl verloren is gegaan, een flutwerkje.*)
Drie dagen geleden werd Spinoza in 90 minutes als gesproken boek op Youtube geplaatst. Misschien iets voor vooral auditief ingestelde mensen.
Beluister hoe Strathern de geometrische methode belachelijk maakt.
Bij deze - waarschijnlijk illegale - update was deze tekst geplaatste: "Spinoza's brilliant metaphysical system was derived neither from reality nor experience. Starting from basic assumptions, with a series of geometric proofs he built a universe which was also God—one and the same thing, the classic example of pantheism. Although his system seems an oddity today, Spinoza's conclusions are deeply in accord with modern thought, from science (the holistic ethics of today's ecologists) to politics (the idea that the state exists to protect the individual). Both Spinoza's system and conclusions have compelling beauty unequaled in the history of philosophy."
Een interview met Paul Strathern
*) Een reactie op Youtube bij deze 'audio' is het met mij eens: "This doesn't do Spinoza's philosophy justice. If you wanna learn about his philosophy look elsewhere."
Lees verder...Over de Franse Spinozistische school
Onlangs kwam ik een gedegen artikel tegen van Lorenzo Vinciguerra: SPINOZA IN FRENCH PHILOSOPHY TODAY [In: Philosophy Today / Winter 2009]. Ik trof het aan op findarticles.com waar het voor iedereen vrij toegankelijk is. Ik neem dus aan dat het vrij gegeven is aan het ‘open domein’. Om het makkelijker te kunnen printen en lezen dan zoals findarticles het presenteert, heb ik hier en daar op het kennelijk uit een OCR-procedure ontstane tekst, correcties toegepast en een betere opmaak van de eindnoot-nummers doorgevoerd. Het resultaat bied ik in dit PDF aan.
Het is een heel informatief artikel, waarin Lorenzo Vinciguerra (over wie eerder dit blog) een goed leesbaar overzicht biedt van de Spinoza-studie in Frankrijk sinds de laatste vijftig jaar, waarbij hij ook nog een korte voorgeschiedenis biedt.
Volgens hem is er inmiddels duidelijk sprake van een "French Spinozist school."
Naast het overzicht van de Franse Spinozastudie dat Warren Montag in 1998 verschafte in de Preface bij Etienne Balibar’s Spinoza and Politics [Verso, 1998] hebben we hiermee een recenter en breder overzicht.
Spinoza ingepakt als kunstprotest
In Trouw vandaag een artikel over de bezuinigingen op culuur. Daarbij deze foto over een kunstprotestactie in Amsterdam waarbij beelden worden ingepakt. Vorige week werden door deelnemers aan de protestactie No Culture No Future diverse beelden in Amsterdam ingepakt. Zo ook Spinoza.
Fotojournalist Piet van der Meer maakte op 25 juni 2011 deze fraaie opname van het in zwart plastic ingepakte Spinozabeeld.
© Copyright by Piet van der Meer 2011.
J.P.N. Land (1834 – 1897) was het die het spinozisme de academische wijsbegeerte binnenhaalde
'Spinozisme is een intellectueele liefde, zonder ijverzucht, zonder verblinding, zonder teleurstelling, zonder hartstocht. De Ethica loopt dus uit op die mystieke vereenzelviging met de godheid, waarin duizenden van Indië tot in Noordeuropa den vrede hebben gevonden.' J.P.N. Land[Motto Hfst 6 Siebe Thissen: De Spinozisten]
‘Veelweter en diepdenker’ [De Goeje] Jan Pieter Nicolaas Land was een Nederlands oriëntalist, wijsgeer en hoogleraar in de wijsbegeerte en de Oosterse talen.
Wat Spinoza betreft ligt volgens Siebe Thissen zijn grootste verdienste “in het incorporeren van het spinozisme in de academische wijsbegeerte, waardoor een professionalisering van het onderzoek naar Spinoza’s wijsbegeerte mogelijk wordt gemaakt.”
Dat dan door zijn bemoeienis met de complete uitgave van Benedicti de Spinoza Opera quotquot reperta sunt recognoverunt J. van Vloten et J. P. N. Land, Hagae Comitum, Apud Martinum Nijhoff, 1882–83
Lees verder...Vindt Immanuel Wallerstein iets over Spinoza?
Nadat zij in het hoofdstuk (‘contrapunt’) over Spinoza in haar boek Het perspectief van de multitude. Agamden, Macchiavelli, Negri, Spinoza, Virno (2011) een samenvatting heeft gegeven van de zienswijze van Jonathan Israel over belang en betekenis van Spinoza voor de Radicale Verlichting, schrijft Sonja Lavaert:
“De these van Israel wordt gedeeld door biografen en historici.
Wallerstein bijvoorbeeld schrijft in het tweede deel van zijn magnum opus dat de intellectuele grondslagen van de Franse Revolutie te vinden zijn bij Spinoza.” (p. 112, vet toegevoegd)
Dit haalt ze uit Immanuel Wallerstein. Mercantillisme en de consolidatie van de Europese wereld-economie 1600-1750. Het moderne wereld-systeem II. Heureka, Weesp, 1983.
Ik vond dit zo belangrijk om hierover méér te willen lezen, dat ik het betreffende boek direct uit de bibliotheek leende. Om vervolgens tot mijn teleurstelling te moeten constateren dat Wallerstein dat helemaal niet schrijft! Een enkele keer valt wel Spinoza’s naam, maar niets van diens filosofie of betekenis wordt behandeld. Het enige dat in de buurt komt (maar dat kan absoluut niet als een stelling van Wallerstein beschouwd worden) is het volgende. In zijn inleiding behandelt Wallenstein enige auteurs die over de geschiedenis schreven. Hij beschrijft wat de periodisering aangaat drie benaderingen, drie scholen, drie groepen, die elk hun eigen breukdatum hanteren: 1500, 1650 en 1800. O.a. enigen die het midden van de zeventiende eeuw als het keerpunt van de moderne tijd beschouwen.
Lees verder...Willem Bernardus IJzerdraat (1835 – 1907) maakte aquarel Spinoza in het Haagse bos
In het verlengde van het vorige blog, maak ik hier graag een apart blog van deze beeldend kunstenaar en vormgever. Volgens het RKD, Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie, was hij aquarellist, lithograaf, tekenaar, drukker en uitgever. Hij maakte stadsgezichten en portretten. Hij is geboren in Den Haag, was werkzaam te Den Haag tot 1870, te Amsterdam van 1870-1876, daarna te Haarlem, waar hij ook gestorven is.
Er is weinig over hem op internet te vinden. Alleen dit Portret van een dame met bloemen in de hand - 1854 - 72,5x59 cm.
Zijn achterkleinzoon Ruud Yzerdraat vertelde op een forum dat zijn overgrootvader, nadat dat in Duitsland door Senefelder ontdekt was, de kleurenlithografie in Nederland verder ontwikkelde. Aldus reproduceerde hij veel werk van anderen, ook bijvoorbeeld schilderijen van Rembrandt. Waarschijnlijk dat de RKD hem daarom ook als drukker en uitgever kenschetst. [Hier meer over lithografie]
Yzerdraat verzorgde meerdere kleurplaten voor W.J. Hofdijk's Lauwerbladen uit Neêrlands gloriekrans. Opgedragen aan Z.M. den Koning. 2 banden. ’s Gravenhage, Joh IJkema, z.j. [1875] Voor het verhaal over Spinoza, getiteld ‘Den Christen ten voorbeeld’, maakte hij deze plaat van Spinoza in het Haagse bos.
Willem Jacobsz Hofdijk (1816 - 1888) schreef in Lauwerbladeren een sympathiek verhaal over Spinoza - met kleurplaat van W.B. IJzerdraad
Deze docent geschiedenis en letterkunde en literator van romantisch-epische stukken, rederijkerstoneelstukken en vele historische werken heeft geen wikipedia-pagina, maar des te meer informatie is over hem verzameld op de DBNL.
Willem Jacobs of Jacobsz. Hofdijk volgde eerst een opleiding tot zilversmid (zijn te vroeg gestorven vader was goud- en zilversmid), daarna werd hij kwekeling voor het onderwijs, waarin hij op 28 mei 1835 als ondermeester begon in de dorpsscholen te Heerhugowaard en Beusichem, tot mei 1839. Hij werd jongste klerk op de Alkmaarse gemeentesecretarie, en begon tevens de dicht- en tekenkunst te beoefenen en ging als landschapschilder in de leer, echter zonder goed gevolg. In 1851 werd hij door bemiddeling van Jacob van Lennep leraar in de Nederlandse Geschiedenis en Letterkunde aan 't Amsterdams gymnasium en bleef dat tot zijn wettelijk emeritaat (op z’n 70ste) in 1886.
Lees verder...Aurelio Micheli (1834 – 1908) maakte een gipsen Spinoza-buste
Gisteren keek ik weer eens het boek van Ernst Altkirch, Spinoza im Porträt (1913) in. Volgens Altkirch beschikte Aurelio Micheli niet over voldoende goede “Unterlagen” (documenten) toen hij in 1878 zijn Spinoza Büste maakte. Dit is een aardiger manier om te zeggen dat het niet lijkt op de - naar we menen – waarschijnlijk best gelijkende afbeeldingen van Spinoza. Op de achterzijde van de sokkel staat het merk “A.M. fec. 1878” en aan de voorzijde “Spinoza”. De hoogte, incl. sokkel, is 18" ofwel 45.7 cm.
Toen ik op zoek ging naar die afbeelding, ontdekte ik dat er geen pagina op internet bestaat met informatie over Aurelio Micheli. Zo is er geen Duitse of andere wikipedia-pagina over hem, maar via de ‘Liste von Bildhauern’ kwam ik wel aan zijn data. En hier en daar was nog een brokje informatie te verzamelen, zodat ik hier een eerste wat uitvoeriger blog over deze beeldhouwer kan brengen.
Uiteindelijk, na veel omzwervingen, waarbij ik las dat Spinoza’s “Gipsabguß nach dem Original im Balliol College, Oxford, UK” op een tentoonstelling in 2006 “im Reichskammergerichts-museum und im Stadt- und Industriemuseum Wetzlar” was getoond, wist ik waar ik moest zijn. Het Balliol College gaf de afbeelding niet zomaar prijs, maar uiteindelijk kwam ik bij het overzicht van afbeeldingen om te ontdekken dat het om deze zwarte gipsen buste van Spinoza ging die ik al lang in de beelden-verzameling had. Maar goed, inmiddels weet ik er iets meer bij hetgeen ik hier doorgeef.
Lees verder...In 2012 wordt de 150e verjaardag van Constantin Brunner herdacht
De joods-Duitse filosoof Constantin Brunner (1862 - 1937) had veel op met Spinoza en een grote hekel aan Kant. In 'Spinoza gegen Kant' schreef hij bijvoorbeeld: “Ich weiβ Niemanden auβer Spinoza so ganz groβ durch Wahrheit, Aberglaubenslosigkeit und Irrtumfreiheit.” [cf dit blog van 9 juni 2009] Volgend jaar wordt ter herdenking van zijn 150e geboortedag in het Joods Museum te Berlijn een conferentie gehouden:
De bedoeling is dat het tegenwoordige onderzoek naar hem en zijn tijd wordt gepresenteerd en bediscussieerd. Het programma is nog niet rond, maar aangenomen mag worden dat ook zijn Spinoza-interesse aandacht zal krijgen.
De conferentie wordt georganiseerd door:
Leo Baeck Institut / Jüdisches Museum BerlinSeminar für Deutsche Philologie der Universität Göttingen
The Franz Rosenzweig Minerva Center Jerusalem
Internationaal Constantin Brunner Instituut Den Haag Lees verder...
Er zijn nog hoogleraren die theïsme en wetenschap in harmonie zien
Je hebt Forum, een onafhankelijk kennisinstituut op het terrein van multiculturele vraagstukken vanuit het perspectief van de democratische rechtsstaat, en je hebt ForumC, een christelijke organisatie die zich bezig houdt met “wat er gaande is in cultuur en samenleving om de ontwikkelingen van onze tijd te kennen en te duiden, christenen bewust maken van de ontwikkelingen en het denken hierover verder te brengen.” Voor hun ‘vertrekpunt zie *)
Je zou denken: een verdachte organisatie voor een onafhankelijk en objectief onderzoek. Toch lukte het ForumC om van 32% van de 5898 (van de 5920 te traceren) hoogleraren die ze per email hadden weten te bereiken, een online-enquête met vragen over hun godsgeloof ingevuld terug te krijgen. Over die hoge non-respons hoor ik niets, maar die duidt m.i. mogelijk op wantrouwen t.o. het instituut of het niet-serieus nemen van het onderwerp.
Resultaten: Van alle hoogleraren in Nederland noemt 44% zich atheïst, terwijl van de Nederlandse bevolking 14% atheïst zou zijn. Met “ietsisme” is het omgekeerd: 5% van de hoogleraren tegen 36% van de doorsnee Nederlandse bevolking noemt zichzelf ietsist.
Hoewel 66% van de hoogleraren een theïstische (christelijke) opvoeding heeft gehad, is het percentage theïsten onder hoogleraren 17% in vergelijking met 24% van de bevolking.
Zo kun je toch zien waar iets beter wordt nagedacht, maar die conclusie trekt ForumC uiteraard niet.
Lees verder...
