Breviarium Spinozanum: Eén idee op twee manieren bezien
… n.l. als idee ontstaan in het attribuut denken en tevens als idee in het goddelijk Verstand...
Tot dit blog kom ik n.a.v. de reacties en discussie op een vorig blog. Ik heb nog eens nagedacht en - naast de reacties - Spinoza’s teksten nog eens op me laten inwerken en kom tot het volgende. Het is te groot voor een reactie en dus maak ik gebruik van het prerogatief van een blogger en open een nieuw blog.
Inleiding
Spinoza vond het zeer belangrijk om de mensen het denkbeeld uit hun hoofd te
krijgen dat het zo was dat God de dingen en de mensen schiep door eerst te
bedenken wat en hoe hij het wilde hebben en ze dan naar dat beeld te maken. Zo
stelden ze de zaken volkomen verkeerd voor: alsof God als een mens was en als een
menselijk maker, b.v. als een meubelmaker of architect, te werk ging.
In 1/17s had hij al betoogd dat het verstand niet tot het
wezen van God behoorde. Maar hij vond het wel belangrijk om van het
traditionele theologische begrip van Gods Verstand gebruik te maken, maar het
dan op een heel andere plek in zijn systeem op te nemen en het een andere rol
dan bij de mensen te geven.
in 1/31 konden we lezen dat het oneindige verstand (Idea Dei, of Gods Verstand)
tot de genatuurde en niet tot de naturende natuur moest worden gerekend.
Verstand is een modus van denken die door het attribuut Denken tot uitdrukking
wordt gebracht en zonder dat attribuut niet kan bestaan, noch kan worden
gedacht, lezen we in het bewijs 1/31d.
"The Young Spinoza" voor ’t laatst onder de loep
Dit wordt, denk ik, mijn laatste blog over dit boek:
Yitzhak Y. Melamed (Ed.) The Young Spinoza. A Metaphysician in the Making. Oxford University Press, 2015 - books.google
Vandaag ga ik er afscheid van nemen en het een waardige plaats geven tussen mijn andere boeken van en over Spinoza. Uitgezonderd de werken van Spinoza zelf heeft geen boek mij zo lang bezig gehouden als dit, besef ik achteraf. Het begon al ver voordat het boek bestond en er spraken van was dat het een boek zou worden, zoals immers niet van alle conferenties en symposia over Spinoza boeken verschijnen. Het begon bij het blog dat ik op 7 september 2011 maakte over de tweede conferentie die de jonge Spinoza scholar aan het Spinozistisch firmament, die zich weldra als Spinozistische Nova zou ontpoppen, Yitzhak Y. Melamed, organiseerde: The Young Spinoza: A Philosopher in the Making. Ik vond dat hij een intrigerend thema te pakken had en interessante sprekers. Ik weet nog dat Herman Terhorst mij op dat blog vroeg of ik ook wist of er een boek van zou komen. Daarover kon ik toen niets vinden.
Lees verder...Arabische Spinoza-blogger Raif Badawi ontvangt de Sacharov Vrijheid van Denken Prijs 2015
Gisteren maakte het EU-parlement in Straatsburg bekend dat
de Saudische blogger, schrijver en mensenrechten-activist Raif Badawi, die in de
Saoedi-Arabische gevangenis zit, de Sacharov Vrijheid van Denken Prijs 2015 heeft
gewonnen. Aan de prijs voor vrijheid van denken is 50.000 euro verbonden.
[Cf. Europees Parlement]
De Sacharovprijs werd in 1988 ingesteld door het Europees Parlement en is genoemd naar de in 1989 gestorven Sovjetdissident en wetenschapper Andrej Sacharov. Vorig jaar ging de onderscheiding naar de Congolese gynaecoloog Denis Mukwege voor zijn inzet voor slachtoffers van seksueel geweld. Eerdere winnaars waren onder anderen Nelson Mandela.
Raif Badawi (31) is de oprichter van de website Free Saudi Liberals. Daarop werden discussies gevoerd over politiek en religie. In 2012 werd hij gearresteerd voor het beledigen van de islam op zijn site. Hij kreeg een gevangenisstraf van tien jaar, een boete van 300.000 dollar en zou duizend zweepslagen moeten krijgen. Het zou tot nog toe bij ‘slechts’ de eerste 50 zweepslagen zijn gebleven.
De intussen wereldberoemde Raif Badawi sleept de ene na de andere prijs in de wacht. Een maand geleden werd hem de Sir Karl Popper Prijs toegekend (cf. blog). Het is te hopen dat Saoedi-Arabië hem eindelijk vrij laat.
Lees verder...The Young Spinoza binnenstebuiten [2]
Hier zet ik mijn bespreking van vanmiddag met weer een
aantal hoofdstukken uit dit boek voort.
Yitzhak Y. Melamed verzorgde de redactie, schreef de inleiding, waarin hij uitgebreid op alle hoofdstukken ingaat en schreef het hoofdstuk “A Glimpse into Spinoza’s Metaphysical Laboratory: The Development of the Concepts of Substance and Attribute.” Ik vond het wel een fraai hoofdstuk met een verrassende uitkomst. Melamed gaat de genealogie na van de centrale begrippen in Spinoza’s metafysica: substantie en attribuut (modi komen minder aan bod). Hij begint bij de vroege Brieven en gaat vervolgens de verschuiving in betekenis en plaats binnen Spinoza's filosofie na van deze kernnoties. Interessant is om mee te maken hoe Spinoza blijkbaar worstelde in het formuleren van de juiste verhouding, overeenkomst resp. verschil, tussen substantie en attribuut – en van de rol van het intellect daarbij. Je gaat erdoor beseffen hoe Spinoza jarenlang aan zijn Ethica heeft geschaafd, geschuurd en geslepen om alles goed passend te krijgen.
Lees verder...The Young Spinoza binnenstebuiten
Intussen heb ik The
Young Spinoza uit en kan ik mijn bespreking van het boek afronden. Voor ik
dat doe en het in mijn boekenkast opberg, wil ik in dit blog eerst nog een
aantal hoofdstukken tezamen bespreken die over (vooral) de Korte Verhandeling gaan.
Daniel Garber bespreekt in “Spinoza’s Cartesian Dualism in the Korte Verhandeling” dat Spinoza in de KV nog enig dualisme laat zien tussen lichaam en geest. Daarin zou hij minder beïnvloed zijn door Descartes zelf, maar meer door het contemporaine cartesianisme (zoals Regius). De idee is dat niet de beweging op zich, maar de richting ervan beïnvloed kan worden. Garber benadrukt dat we er alert op moeten zijn of Spinoza door Descartes zelf of door cartesianen beïnvloed kan zijn. Opmerkelijk vind ik dat Garber niet de notie van de vis directionis erbij haalt die Spinoza in de PPC a.h.w. uitvindt.
Colin Marshall wijst er in “Reason in the Short Treatise” op dat de rede in de KV nog niet de volle klare en onderscheiden kennis is, maar er –als met een ladder naar op weg brengt (KV II/4,8 en II/26,6). De rede laat ons een zaak zien zoals hij buiten het intellect is {KV II/4 met noot bij §1), wellicht ook dat Spinoza het daar dan als ‘waar geloof’ typeert. In de Ethica, daar wijst Marshall ons op, is die verwijzing naar het externe verdwenen. In de KV is de rol van de rede in het controleren van de passies beperkt tot alleen die welke voortkomen uit opinies vanuit horen zeggen, niet die uit de ervaring (KV II/26,2). De rede is in de KV scherper gescheiden van de intuïtieve hoogste kennis (klare kennis) dan in de Ethica. De auteur is van mening dat hét kenmerk van de rede in de Ethica, het feit dat de dingen in het deel en in het geheel zijn (de notiones communes), gekozen is om de relatie van de rede met de dingen buiten ons ook in diezelfde (ideeën van) dingen in ons te herkennen. [De auteur maakt nogal werk van de hypothese die hij in Spinoza leest van de “psychische kracht van het metafysisch meest nabije” die ik hier enkel voor mezelf noem om er later misschien nog eens aandacht aan te geven]. Marshall zette zijn PDF online [cf. blog over hem]
Lees verder...Miriam van Reijen over "de grootsheid van de geest" bij Spinoza
Gisteren bracht The Ritman Library op Youtube en op haar website een reeks filmpjes waarin de sprekers zich voorstellen en vertellen wat er van hen te verwachten is op het komende Symposium in de Westerkerk in Amsterdam 'De grootsheid van de geest'. [Cf. blog]
Zo was er ook deze introductie van Miriam van Reijen. Ik heb op dit blog al vaker video’s van haar gebracht. Ik overwoog even om deze laatste van haar maar te negeren, daar ik met kromme tenen luisterde naar haar korte praatje. Maar ik wil op dit blog alles wat over Spinoza gaat signaleren en dit dus niet negeren. Dan doe ik er maar mijn commentaar bij.
Wij horen haar dus zeggen:
“Spinoza heeft ook wat geschreven over de geest, eigenlijk over het Al wat is – over het uitdijend universum zou je kunnen zeggen; hij noemt het ook God, de substantie. Daarin kunnen wij mensen twee verschillende manifestaties van dat Al zien en dat is het ene wat hij het lichamelijke, het materiële, uitgebreidheid noemt; en het andere is de geest. Dus, als je vraagt: hoe groot is de geest bij Spinoza? Dan zeggen we: het is het uitdijend universum – het is één manier waarop wij het uitdijend universum kunnen beleven en ervaren.”
Ik wist niet wat ik hoorde! Is dit Spinoza? Ik herken er niets in. Zo lijkt het alsof je voor de Anima Mundi o.i.d. bij Spinoza moet zijn; alsof er in het Al sprake is van een ‘Grote Geest’. Inderdaad, Spinoza heeft “ook wat geschreven over de geest”, maar die term (Mens in zijn Latijn) gebruikt hij alleen in zijn filosofie van de menselijke geest (waarin hij één keer even ernaar verwijst dat er van alles een idee in God of de natuur bestaat, dat dus alle dingen animata zijn – naar een verschillende graad). Maar over de Mens Dei, of de Mens Naturae of een Spiritus Magnus o.i.d. heeft hij het nergens, niet één keer, nooit. Deze ‘begrippen’ of liever ‘onbegrippen’ komen bij hem niet voor. Dit past volstrekt niet in zijn metafysica en zijn mens- en natuurleer.
Hij zou dit praatje over hem onzin vinden, daarvan ben ik overtuigd. Sorry, Miriam, maar deze boodschap die zo in de openbaarheid wordt gebracht, moet ik hier van dit commentaar voorzien. Dit kun je niet maken. Zeg niet dat de tijd te kort was om dit goed neer te zetten. Daar je dit in die korte tijd niet kon toelichten of eventueel nuanceren, had je dit beter helemaal niet moeten zeggen.
Daniel Garber: Spinoza on the political uses of superstition
Op 9 oktober gaf Daniel Garber aan het Dipartimento di Filosofia van de Sapienza Università di Roma een les "Spinoza on the political uses of superstition."
De bijeenkomst werd georganiseerd door het Istituto per il Lessico intellettuale Europeo e Storia delle Idee - CNR [cf.], het instituut waaraan Pina Totaro verbonden is (die we aan het begin van de video ook even zien en horen).
Op 22 oktober werd de opgenomen lezing op Youtube gepubliceerd.
De aanwezigen lezen zijn lezing mee. U kunt dat ook doen. De PDF werd ook op internet gebracht.
Inutilis scientia Spinozana [168] Spinoza in de Monarch notes and study guides
In deze blogreeks, waarin ik bescheiden feitjes Spinoza
betreffende opdis en waarin ik al een heel aantal boekenseries langs liet
komen, waarin werk van of over Spinoza opgenomen was, mag ook deze minder pretentieuze
reeks genoemd worden: de “Monarch notes and study guides”- een uitgave van Monarch
Press - wellicht eigenlijk meer een magazine, zoals ook uit deze foto blijkt.
De opzet was om te bieden: actual texts of the world's great
literature. These carefully crafted study guides allow students to gain
additional insight and develop a deeper understanding of a particular work.” Each
Monarch Notes issue contains:
• a concise biography of the author, including a summary of all works,
influences on his writing, and a comprehensive picture of the intellectual climate
in which he or she lived
• a summary and critical analysis of the work's structure, including a thorough
examination of characters
• review questions with detailed answers
• annotated bibliographies
• suggested topics for papers
This collection consists of 200 contemporary and classical works of world
literature [cf.] waaronder ook
Robert Sherman Ehrlich, The
Philosophy of Baruch Spinoza. (Monarch notes and study guides, #7) New
York, Monarch Press, 1965 - 93 pagina's
Zie hier op librarythings een groot aantal van deze boekjes vermeld.
[Cover van hier]
Wel grappig op die cover te zien staan:
Plot discussion.
France Culture maakte luisterspel van David Ives's New Jerusalem
Het twee uur durende luisterspel La nouvelle Jérusalem werd gisteren uitgezonden en is na te beluisteren. Zie hier de gegevens over alle participanten.
Het stuk is dus de Atlantische Oceaan overgestoken en komt al dichterbij. Ben benieuwd wanneeer er in Nederland een keer iets met dat toneelstuk wordt gedaan. [David Ives in 't zoekvenster geeft veel blogs]
Spinoza’s verhulde tweede banvloek
Zoals lezers van dit blog kunnen weten, ben ik nogal geneigd Spinoza’s besluit om zich los te maken van zijn joodse gemeenschap als zijn eigen initiatief te interpreteren en daarom maak ik niet zo’n punt van de felle banvloek van de parnassim van de Portugees-joodse gemeenschap. Uiteraard hadden zij het grootste gelijk zich, met het oog op de veiligheid van hun gemeenschap, die gevaarlijke denker uit hun midden te verwijderen. En zoals Lucas ons liet weten, zat Spinoza daar bepaald niet mee. Hij had minder woorden nodig, maar door uit hun omgeving te verdwijnen, sprak hij zwijgend zíjn ban uit.
Naar aanleiding van het aardige hoofdstuk van Frédéric Manzini,
“When was Spinoza Not Young Any More?” In: The Young Spinoza, waarin hij de vraag
behandelt waarom Spinoza van het derde hoofdstuk van de PPC zo weinig maakte, door
maar met een heel klein fragment te komen. In het voorwoord sprak Lodewijk
Meijer nog wel de hoop uit dat Spinoza het ooit nog eens zou afmaken, maar
Spinoza kwam met niets meer. Manzini bespreekt diverse mogelijke
veronderstellingen dienaangaande; ik laat die hier in het midden. Ik ben het
eens met zijn conclusie dat Spinoza er bewust mee stopte. Hij werd er (b.v door
de keurvorst van de Palz) als Cartesiaan om gezien. Maar daar wilde Spinoza
vanaf: hij wilde Spinoza zijn en alleen nog tijd investeren in het vormgeven
aan zijn eigen filosofie.
Roi Alter's Spinoza-portret
Het blog van gisteren waarin ik het Spinoza-artikel in de Corriere della Sera signaleerde, liet een gedeelte zien van een kunstenaarsportret van Spinoza, waarbij het bijschrift niet te zien was. Maar zie, vervolgens verscheen dit Italiaanse blog, "Spinoza strumentalizzato per fini politici" [Spinoza gemanipuleerd voor politieke doeleinden], waarbij aparte prints van het artikel geplaatst waren, en daarin was het bijschrift te lezen:
Roi Alter (1980, Jaffa, Israele)
An approximate portrait of Baruch Spinoza with contempt (2014, vernice
industriale su tavula dilegno), courtesy dell'artista / Joey Ramone Gallery,
Rotterdam
Daardoor was ik in staat de pagina met deze afbeelding en informatie over de kunstenaar te vinden. Een klik op de afbeelding brengt u daar. Dan is te zien dat de Corriere della Sera een onderste stuk van de afbeelding afsneed. Ook blijken de kleuren op de foto die de Gallery plaatste iets fraaier. Mij werd nu tevens duidelijk waarom Google deze afbeelding nooit eerder presenteerde: simpelweg omdat, noch in die pagina, noch in de aanduiding van het jpg van de afbeelding de naam Spinoza voorkomt: alleen op de afbeelding zelf.
Herman Bakels (1871 – 1952} Hoe Spinoza in een bacterie te verpakken?
Onlangs stuitte ik weer eens serendipisch op een tekstje waarin Spinoza voorkomt. Door het Arnhems Leesmuseum werd het dunne boekje dat ooit was aangeschaft op internet gebracht:
H. Bakels, Door Jatho's kijkglas. Een woord naar aanleiding van de moderne-theologen-vergadering. Een verhaaltje voor alle pantheisten die nog nuchter denken kunnen. Met eene teekening. 's-Gravenhage, C. Bredee, 1911 - 22 blz. [cf. & PDF]. De schrijver zelf noemt het “een brochuretje”.
Een grappig verhaaltje met een serieuze ondertoon en strekking. Ik zal niet de wegen beschrijven die ik moest bewandelen om met zekerheid te achterhalen dat de schrijver van het stukje Herman Bakels was. De belangrijkste aanwijzing was de vermelding in de tekst van de door hem Bouquetje Polemiek. Toen deze veel schrijvende doopsgezinde predikant dit schreef stond hij, gezien de ondertekening, in Sint Anna Parochie.
Hij maakt zich er druk om dat een vergadering van ‘moderne theologen’ een sympathie-telegram gestuurd had aaneen Pruisische dominee Jatho, die op het stond in Pruisen uit de Landskerk gezet te worden. „Wat zijn we toch als een hollend paard, onnadenkend op hol geslagen! Wat hebben we ons met onze sympathiebetuiging gek in de vingers gesneden!" Hij verwijt de steunbetuigers dat zij meenden met een geestverwant-van doen te hebben: met een ook “vrijzinnig-godsdienstig mensch.” “Het doel nu van dit geschriftje is, den nuchteren goedwillenden lezer schel voor oogen te zetten dat Jatho géén geestverwant van een vrijzinnig-godsdienstig mensch kan zijn; om de eenvoudige reden dat hij niet in een eigenlijken God gelooft.”
Blijkbaar was die Jatho een verre voorloper van ds. Klaas Hendrikse die God niet als een zijnde maar als het veranderende, als gebeuren zag. Bakels drijft de spot met dit soort opvattingen en vooral met pantheïstische opvattingen die God pas doen denken in en door de mens. Het is wel grappig hoe hij de moeilijkheid schetst hoe een nog onbewuste God een Spinoza kon maken (die hem dan kon denken) of nog sterker: hoe kon hij een bacterietje zó maken dat daaruit ooit een Spinoza zou voortkomen, gegenereerd kon worden. Zie hoe hij de zorgelijke overwegingen van de halfbewuste 'pantheïstische God' beschrijft:
Il sionista Spinoza
Gisteren had de Italiaanse Corriere della Sera in het voor de zondag bedoelde katern La Lettura – voor vandaag dus – het artikel: Il sionista Spinoza [de zionistische Spinoza]. De header gaat zo:
Il filosofo ebreo, mai «scommunicato» dai rabbini, vedeva nella Bibbia le origini della democrazia e ipotizzava la nascita di un nuovo Stato d'Israele
De joodse filosoof, ooit geëxcommuniceerd door de rabbijnen, zag in de Bijbel het ontstaan van de democratie en veronderstelde de geboorte van een nieuwe staat Israël.
Dit bericht werd aangereikt via deze tweet van de Corriere La Lettura zelf. [TOEVOEGING: HET ARTIKEL IS HIER TE LEZEN.]
Diep duiken in de KV en met Spinoza als calvinist bovenkomen
Net zoals ik in het vorige blog de hoofdstukken in The Young Spinoza die over de TIE handelden, wilde ik die over de Korte Verhandeling ook samen aan de orde
stellen. Maar er is er één dat er zo uitspringt, dat ik het apart neem:
Russ Leo, “Spinoza’s Calvin: “Reformed Theology in the Korte Verhandeling van God, de Mensch en Deszelfs Welstand.”
Het is een kant van de KV waar je betrekkelijk weinig over hoort of leest. Ik herinner me niet daarover ook maar iets vernomen te hebben in de VHS-zomercursus over de KV, enige jaren terug.
Toen Spinoza uit de joodse gemeenschap stapte (waaruit hij ook verbannen werd, maat ik zie het initiatief bij hem liggen), bereidde hij zich intensief voor als lenzen slijpend filosoof. Hij leerde Latijn, bestudeerde Descartes en het cartesianisme van zijn tijd. Maar hij verdiepte zich ook diepgaand, wie weet koortsachtig, in het geloof van zijn nieuwe omgeving. Dat blijkt uit de werken die hij in zijn bibliotheek had: vele Bijbel-edities, een editie van de werken van Augustinus, Aquinus e.a. en de Institutio van Calvijn, hét calvinisme-handboek. Het blijkt ook uit zijn Korte Verhandeling, waarvan Leo in een gedegen, maar zeer leesbare verhandeling laat zien, hoe Spinoza zich met a.h.w. de Institutio op tafel, keurig houdt aan de volgorde van behandeling en de taal van protestantse geloofszaken: eerst dát God is, dan wát God is; eerst Gods voorzienigheid, daarna pas zijn Predestinatie en zo meer.
Lees verder...Diep duiken in de TIE en met een parel van een excentrieke waarheidstheorie bovenkomen
Deze keer wil ik het over de drie hoofdstukken hebben in The Young
Spinoza: A Metaphysician in the Making die een onderwerp uit de Tractatus de Intellectus Emendatione (TIE)
behandelen. Ik bespreek ze in de volgorde waarin ze in het boek staan, zodat ik
het in mijn ogen interessantste voor het laatst bewaar. (Hier verklap ik alvast wel dat dit als PDF beschikbaar is.)
Filippo Mignini behandelt “Fictio / verziering(e) in Spinoza’s Early Writings”, een onderwerp waarover Spinoza vooral, zo blijkt, in de TIE het meeste schreef en dat uitloopt op zijn theorie van de imaginatio. Mignini heeft alle woorden en woordvormingen van fictio / fingeren etc. geïnventariseerd in al Spinoza’s werken en daaruit bleek wat ik in de vorige zin schreef. Zulk soort opsommende en vergelijkende artikelen zijn vaker wat saai, en dat geldt ook wel voor dit hoofdstuk, maar Mignini weet er een interessant exposé mee te brengen, waarin hij aantoont dat de Spinoza van de TIE nog zoekende is naar zijn geesttheorie en naar de verhouding tussen intellect en geest, die hij in de TIE vaak nog gelijkschakelt, en de verbeelding. Spinoza is, zo laat Mignini zien, in de TIE nog duidelijk op zoek naar een waarheidsmethode (waarbij uiteraard de valse, betwijfelde en verzonnen ideeën aan bod komen) als een verbetering van de Cartesiaanse filosofie. Tijdens het schrijven van de TIE kwam hij er achter dat het nodig was om een heel nieuwe leer van de menselijke geest en het intellect te ontwerpen. Kortom, hij merkte dat hij Descartes niet kon verbeteren door een Cartesiaan te blijven. Kortom hij werd Spinoza – en stopte met de TIE. Dat laatste zegt Mignini niet met zoveel woorden, maar is wel de implicatie.
Lees verder...'Pancreas-probleem' bleek schijnprobleem
In deze tijd van snelle digitale media valt het extra op hoelang gedrukte tijdschriften, en zeker wetenschappelijke tijdschriften, erover doen om – na peer reviews - geaccepteerde artikelen in de wereld te brengen. Het lijkt de reissnelheid uit de tijd van de paarden en de koetsen.
Maar onlangs verscheen dan het papieren nummer van het tijdschrift Epoché: A Journal for the History of Philosophy met het artikel van Henk Keizer, Is There a "Pancreas Problem" in Spinoza’s Theory of the Human Mind?
In het blog van 21 juli 2015 kon ik melden dat het PDF ervan vóór
verschijnen al te bestellen was – een manier om al iets van de snelheid van het
digitale web mee te nemen. Ik verwijs naar dat blog of naar de website van Epoché
voor het abstract. Zie Epoche’s facebook, waarop te zien is dat het herfstnummer blijkbaar op
29 augustus uitkwam – toch weer iets sneller dan het leek.
Nu is het aan de wereld van de Spinoza scholars om erop te reageren.
Inutilis scientia Spinozana [167] Wat stond Tinneke Beeckman oorspronkelijk voor ogen?
Deze maand verschenen weer vele boeken, waaronder bij Nieuw
Amsterdam van Cristina Alger Dit was niet
het plan en bij De Bezige Bij Antwerpen van Tinneke Beeckman Macht en Onmacht. Een verkenning van de
hedendaagse aanslag op de Verlichting. Maar eigenlijk had dat boek van
Beeckman ook de titel kunnen dragen: Dit
was het plan niet.
Trouw heeft vandaag een bespreking door Sebastien Valkenberg, getiteld: “Achter nietszeggende titel gaat urgente analyse schuil van Charlie Hebdo-debat.” Daarin is te lezen dat de aanslag op 7 januari op 'Charlie Hebdo' de aanleiding vormde voor het boek.
En dat is toch wel heel knap voor een boek dat de titel zou dragen Macht en Onmacht. Een filosofische zoektocht en waarvan in het voorjaar van 2014 door de schrijfster werd aangekondigd dat ze het in de zomer van 2014 zou gaan schrijven [cf. blog van 7 juli 2014]. De vraag is dus: welk boek had Tinneke Beeckman in 2014 voor ogen? En waarom werd de toen rondgebazuinde titel gehandhaafd die nu kennelijk niet als treffend slaande op de inhoud wordt ervaren? Zeg maar: Dit was het plan niet – die aanslag kwam ertussen.
Het illustreert wel treffend dat de mens (ook een Spinoza-schrijver, In zoverre komt Spinoza ook een beetje om de hoek kijken) geen vrije wil heeft en door omstandigheden wordt bepaald: de omstandigheid dat ze niet om 'Charlie Hebdo' heen kon – het ingaan op de reacties kwam haar kennelijk goed uit om haar hele roer om te gooien. Maar wij weten nu niet waarnaar ze eigenlijk op weg was. En ook kon ze niet om de wens van de uitgever heen die nu eenmaal titel en cover al eerder aan de boekhandel had laten weten. Alleen de ondertitel werd gewijzigd: in plaats van Een filosofische zoektocht, staat er nu Een verkenning van de hedendaagse aanslag op de Verlichting. Trouw had nog de oude cover bij het artikel van vandaag.
Sebastien Valkenberg, zelf filosofisch onderlegd, was verder overigens wel onder de indruk van haar analyses. Hij vindt het: "Een prikkelende ideeëngeschiedenis die de balans opmaakt van veertig jaar postmodernisme. Ook andere denkers komen aan bod (Nietszche, Heidegger), maar dan vooral als voorloper van deze filosofische stroming."
2x Leibniz en Spinoza (met 1x een beetje suspense)
“Spinoza heeft veel goede dingen gezegd over de affecten”,
schreef Leibniz op 14 febr. 1678 aan Vincent Placcius. Dit is te lezen in een voetnoot op de eerste bladzijde van het hoofdstuk van
%2c_Leibniz_s_Metaphysics.jpg_%3bfilename_%3dUTF-8%27%27Adrian_Nita_(Ed.)%252C_Leibniz%25E2%2580%2599s_Metaphysics.jpg)
Markku Roinila, “Affects and Activity in Leibniz's De
affectibus” [Chapter 6, p. 75- 88 in: Adrian Nita (Ed.), Leibniz’s Metaphysics and Adoption of Substantial Forms: Between Continuity
and Transformation. Springer, 2015 – books.google – NDPR-review
De affectibus schreef Leibniz in 1679 maar publiceerde het niet en In wat Google laat lezen kunnen we zien dat, hoewel hij dus positief over Spinoza’s behandeling van de affecten dacht, Leibniz toch meer Hobbes dan Spinoza volgde. Het is het enige hoofdstuk in dit boek dat Spinoza aan de orde stelt.
Lees verder...Spinoza’s Apologie – Curley ondernam een interessante speurtocht ernaar
Toen ik in 2011 de titel van de lezing zag die Edwin Curley
zou geven aan de conferentie aan de Johns Hopkins University over “The Young
Spinoza: A Philosopher in the Making,” die luidde: "Spinoza's Lost
Defense", had ik daar niet veel fiducie in. Ik vreesde dat het in hoge
mate een fictief verhaal zou worden, waarin een Apologie gereconstrueerd zou
worden die Spinoza na de ban geschreven zou hebben en waarvan beweerd werd dat
veel daarvan in de TTP terecht zou zijn gekomen. Hoe pak je zoiets in ’s
hemelsnaam aan?
Maar het hoofdstuk van het net iets anders genaamde boek dat dit jaar uitkwam, The Young Spinoza: A Metaphysician in the Making, is een zeer interessant en intelligent essay geworden.
Eerst onderzoekt Curley alle gegevens die biografen e.a. meedelen over de omstandigheden voor en na Spinoza’s ban: Lucas, Colerus, Bayle. Hij maakt gebruik van de reisrapportage van Stolle & Hallmann. Ik moest er aan wennen dat Curley steeds Hallemann schreef, maar inderdaad werd diens naam soms ook zo geschreven. Hij gaat in discussie met W.G. van der Tak die in de jaren 1930 over dit onderwerp schreef - een tekst vaar Steven Nadler hem op wees en die hij hem aanreikte. 1
Lees verder...Wat bedoelt Spinoza in TIE§40 met 'onnutte dingen'?
Op deze vraag kom ik n.a.v. het werkelijk mooie en zeer
leerzame hoofdstuk van Michiel Lebuffe, “Spinoza’s Rules of Living’, in: Yitzhak Y. Melamed (Ed.) The
Young Spinoza [p. 92 – 105].
Ik heb mij voorgenomen om successievelijk over wat ik uit dit boek opsteek te bloggen en niet pas aan het eind, wanneer ik het boek uit heb, met een bespreking te komen.
Lebuffe gaat in dat hoofdstuk op zoek naar de betekenis van de leefregels die Spinoza in de inleiding van de TIE geeft en naar de overeenkomsten en verschillen met de leefregels die Spinoza in Ethica 5/10s aanbeveelt [certa vitae dogmata].
De NDPR-reviewer Justin Steinberg haalt er alleen het thema uit van de “dual commitments to intellectual elitism and good citizenship" (p. 93), maar Lebuffe behandelt twee thema’s en als eerste en eigenlijk belangrijkste, de relatie tussen passies en kennis. De lezer wordt meegenomen in een goed leesbare beschouwing, waarin duidelijk wordt hoe de Spinoza van de TIE de samenhang tussen passies en kennis die hij daar nog naast elkaar behandelt, nog niet helder voor de geest stond en pas geleidelijk aan op weg naar de Ethica, de passies als inadequate ideeën ging zien en aldus de beheersing van passies via groei van betere kennis behandelde. In de TIE stelt hij voor om de passies aan de kant te zetten en op weg te gaan naar het doel van de hoogste kennis en daartoe onderweg enige leefregels in acht te nemen, want de kenniszoeker moet ondertussen wel leven.
Lees verder...Spinoza welkom in de synagoge van Borculo
In januari 2016 zal door het Humanistisch Verbond Deventer in vier bijeenkomsten in de synagoge van Borculo de cursus "kennismaken met Spinoza" worden gegeven. Spinoza zal worden vertegenwoordigd door Rikus Koops, Spinoza-docent. [Cf website HV, cf. PDF]
Studia Spinozana: An International and Interdisciplinary Journal
…. has already become a vehicle as indispensable to serious
Spinoza studies as is Spinoza to Western thought. It is meant to continue the
tradition inaugurated by the Chronicon
Spinozanum in the 1920s but it is unclear what relationship (if any) it
bears to the apparently faltering Cahiers
Spinoza, last heard from in 1985, the year the present journal began.
Studia Spinozana is conceived in such
a way as to cover the field. Each of its hefty volumes (four have appeared to
date, averaging about 480 pages) is divided into six sections. The first and
longest section presents a series of articles on a special theme, chosen and
edited by expert editors appointed especially for that task. To date the themes
have been Spinoza's Philosophy of Society
(1985), 
Spinoza’s Epistemology
(1986), Spinoza and Hobbes (1987) and
Spinoza's Earlier Writings (1988) and
Spinoza and Literature (1989). Spinoza and Leibniz is in press. Future
issues will deal with The Ethics in the
Ethics (1991), Spinoza and Socialist
Theory (1992) and Spinoza’s
Psychology and Social Psychology (1993).
The second section, labelled "Discussion," contains articles not bearing
on the annual theme but on other aspects of Spinoza's life or thought. It is
succeeded by a very useful section on "Documents," which reproduces
or discusses out of print or otherwise unavailable primary materials directly
pertaining to Spinoza. In this section, for example, was printed for the first
time since the Opera Posthuma (1677)
the 31-page index to that work, composed in all probability by Bouwmeester or
Meyer.
This is followed by a section containing brief reports on Spinoza conferences
and colloquia from around the world, and other information that might be of interest.
[...]
Aldus Graeme Hunter in een relatief laat review in Dialogue [Volume 31, Issue 04, Fall 1992, pp 733-734, cf.]. Hier opgenomen als greep uit de geschiedenis van het internationale Spinozisme. En om de zaak van het blog over “Waar blijft de internationale institutionalisering van het Spinozisme?” warm te houden.
Lees verder...De jongen in 't voorbeeld in 2/49s verbeeldt zich gewoon een paard – zonder vleugels
In haar bijdrage aan Yitzhak Y. Melamed (Ed.) The Young Spinoza, geeft Pina Totaro een
interessant feitje. Het gaat om een kleinigheid, maar niet zo eentje die ik in
de rubriek Inutilis Scientia Spinozana
zou willen opnemen.
In het scholium bij de laatste stelling (49) van deel Twee die tevens een soort Appendix is, geeft Spinoza een uitweiding op de zienswijze (theorie) die hij gegeven heeft over dwalingen of vergissingen. Hij doet dat door in te gaan op een 4-tal bezwaren tegen zijn theorie. Daarin komt in de tweede tegenwerping, n.l. dat we toch ons oordeel kunnen opschorten, voor “wie bijvoorbeeld een gevleugeld paard verzint” etc. In zijn weerlegging, waarbij hij vooral benadrukt dat het onderkennen van iets al tegelijk de bevestiging ervan inhoudt (hoe zou je dus die bevestiging kunnen opschorten?), schrijft hij: “Want wat is het onderkennen van een gevleugeld paard anders dan bevestigen dat het paard vleugels heeft?” En daar gaat hij nog een aantal zinnen op door. Waar hij met die weerlegging begint (dat wij niet over het vrije vermogen beschikken ons oordeel op te schorten), komt nog een keer een voorbeeld voor: “Laten we ons, om dit helder in te begrijpen, een jongen indenken die zich een paard verbeeldt en verder niets onderkent.” [Vert. Corinna Vermeulen]
Lees verder...Spinoza-film draait verder
Na de vertoning van de film Spinoza. Een vrije denker voorbije weken in een 13-tal Pathé-bioscopen gaat de film z'n conatus verder doorzetten, hetgeen wel voornamelijk via de meer alternatieve filmhuizen zal gechieden.
De eerste niet-Pathe-vertoning, voor zover ik kan nagaan, zal zijn op 5 november 2015 om 16:00 uur in Filmtheater en debatcentrum LUX Mariënburg [cf.].
De film wordt gedraaid in het kader van het InScience Festival.
Om 20:30 uur volgen lezingen door Neurowetenschapper Peter Hagoort van de Radboud Universiteit, die ook in de film was te zien, over Spinoza's visie op de vrije wil en hoe deze overeenkomt met moderne gedachten in de neurowetenschap, en door Spinoza-hoogleraar Piet Steenbakkers. Cf. ook de website van InScienceFestival.
Rowin Prins als Spinoza kijkt toe bij 't ontleden door Niels Stensen
Making of
Zijn Pina Totaro en Leen Spruit gebrouilleerd?
Zoals ik gisteren blogde ontving ik Yitzhak Y. Melamed (Ed.)
The Young Spinoza. Oxford University
Press, 2015. Het laatste hoofdstuk daarin is van de hand van Pina Totaro.
Het valt een beetje buiten de focus van het boek die gericht is op de jonge Spinoza en daartoe de vroege geschriften analyseert. Met een wat kunstmatige titel is getracht het stuk over de ontdekking van het Vaticaanse Ethica-manuscript en de betekenis ervan voor de kennis van Spinoza’s hoofdwerk bij de rest aan te doen sluiten: “The Young Spinoza and the Vatican Manuscript of Spinoza’s Ethics” [p. 319-329]. Doordat volgens haar het eerste deel van de Ethica al in 1662 gereed gekomen zou zijn, zou je zo ook de Ethica voor een deel als het werk van de jonge Spinoza kunnen zien. Ach, hij is ook nooit echt oud geworden.
Het is best te begrijpen en zelfs verstandig van de redactie om, naast de Engelstalige Brill-uitgave nog eens het verhaal te laten vertellen over deze belangrijke ontdekking. Ik besloot dit laatste hoofdstuk als eerste te lezen en merkte dat het nogal slordig is geredigeerd. Er komen enige eigenaardigheden in voor, die wellicht vooral met de vertaling naar het Engels te maken hebben. Al op de eerste bladzijde staat de blunder dat het bij de in de 19e eeuw ontdekte Korte Verhandeling zou gaan om manuscripten uit de 16e resp. 17e eeuw. Dat had de eindredacteur uiteraard moeten corrigeren in 17e resp. 18e eeuw. Een bladzijde verder krijgen we deze vreemde zin te lezen die uitlegt hoe Stensen een uiterst verontrustend manuscript ontving van "a stranger to the Lutheran religion". “In the summer of that year, therefore, Stensen met a Lutheran in Rome (before his departure to northern Europe where he was Vicar Apostolic and Bishop), and gave him Spinoza's unpublished work.” Zo lijkt het alsof Stensen het manuscript aan de lutheraan gaf. Knullig.
Lees verder...Gearriveerd: The Young Spinoza
Eerder mopperde ik in enige blogs over de zo foute cover van dit boek [cf. en cf.], wat leidde tot het blog "Deze afbeelding stelt Spinoza NIET voor", dat nog een vervolgblog kreeg. Kortom, die misser zat me kennelijk hoog, maar dat kon uiteraard geen voldoende reden zijn om het boek niet aan te schaffen. Het NDPR-review door Justin Steinberg gaf al een flinke stoot aan deze Buridanus-ezel in de richting van de hooischelf [cf.]. Ik bekeek nog eens enige teksten via books.google en toen ik 5 oktober, bij het maken van het blog over "Nog eens het sterrenbeeld hond en de blaffende hond" weer bij dit boek terecht kwam (het hoofdstuk van Laerke), besloot ik diezelfde dag het bij Bookdepository te bestellen. Vandaag, elf dagen later, werd het by air mail, maar via de Osterreichische Post door postNL bezorgd, kennelijk de handigste weg.
Yitzhak Y. Melamed (Ed.) The Young Spinoza. Oxford University Press, 2015 - books.google
Ik heb inmiddels de uitgebreide inleiding van Melamed gelezen en die geeft mij alle aanleiding er veel van te verwachten - mede vanuit diverse voorjaars- en zomercursussen van de VHS over Spinoza's vroege werken.
'Studia Hegeliana'-themanummer over Spinoza
Behalve het Hegel-tijdschrift dat ik in een vorig blog noemde, heeft de Spaanse Sociedad de Estudios sobre Hegel (SEEH) een eigen blad: Studia Hegeliana. Hegel heeft dus al zeker twee internationale tijdschriften tegenover Spinoza geen enkele.
Het recente nummer is een special onder redactie van Maria del Carmen Pared over: Hegel e Spinoza. Jammer dat het voor de presentatie op de website niet wat lager is afgesneden; het is ongeïnteresseerd gedaan.
Hoe Nathan Lopes Cardozo zich voorbereidt op z’n komst naar Nederland
Hij koketteert graag met zijn Spinoza-kennis, rabbi dr. Nathan Lopes Cardozo. Waarschijnlijk wordt hij ook daarom in december naar de Rode Hoed gehaald om mede antwoord te geven op de vraag over al dan niet herroepen van de banvloek op Spinoza [cf. blog]. Maar pas op voor hem die als een wolf in schaapskleren Spinoza te lijf gaat. Vorige week liet ik al zien hoe hij er wat Spinoza betreft grandioos naast zat. Zie hier hoe hij zich kennelijk aan het voorbereiden is op zijn komst naar Nederland – wellicht met de intentie om Spinoza’s ban nog eens dunnetjes over te doen? Hij sluit zich aan bij een moderne trend in Israël, ingezet door Yoram Hazony [cf. blog], waarbij het in het ware Bijbelse jodendom juist om ongehoorzaamheid tegenover en verzet tegen God zou gaan. Kortom, Spinoza zat er compleet naast met zijn analyse in de TTP dat het in de op de Bijbel gebaseerde godsdienst zou gaan om 'gehoorzaamheid en plichtsbesef'. Enfin, van dik hout zaagt hij planken, deze Nathan Lopes Cardozo - cf. zijn blog vandaag in The Times of Israel.
Vandaag 3e Lustrum Séminaire International de Recherche sur Spinoza
Blogger en curator van Spinoza.blogse.nl feliciteert het séminaire international de recherche sur Spinoza en Sorbonne met het bereiken van het Derde Lustrum.
Het internationaal seminarie over onderzoek naar Spinoza aan de Parijse Sorbonne had vandaag de eerste séance van het nieuwe seizoen. Die is zojuist afgelopen. Daarmee is de eerste cyclus van het nieuwe seizoen begonnen, en wel voor het vijftiende achtereenvolgende jaar. Het programma zal in 2015-2016 vooral aandacht besteden aan de laatste interpretaties en publicaties, zowel in Frankrijk als in het buitenland. [Cf. PDF]
Ik vind het een hele prestatie om deze aandacht voor en verspreiding van kennis over Spinoza’s filosofie al zo lang vol te houden.
Hulde aan de organisatoren en coördinatoren: Chantal Jaquet, Pascal Sévérac & Ariel Suhamy.
[Kom hier in Nederland maar eens om… ]
Vijfentwintig jaar geleden verscheen een Duitse Spinoza-Sammelband
Naar aanleiding van het blog over Adolf Menzel kwam ik op de hoogte van deze Duitse Spinoza-Sammelband, omdat daarin een artikel van hem uit 1902 was opgenomen, hetgeen wel iets zei over de kennelijk ingeschatte waarde ervan. Net zoals ik dat eerder met een aantal Engelstalige readers heb gedaan, vind ik het wel nuttig hiervan op dit blog melding te maken.
Martin Schewe & Achim Engstler (Hrsg.), Spinoza. Peter Lang, Frankfurt am Main [e.a.], 1990 - 300 S.
Der Sammelband gibt in teils sich ergänzenden, teils kontroversen Beiträgen einen Überblick über Themen und Positionen des spinozischen Denkens und über die Entwicklung der Spinoza-Rezeption. Unter den neunzehn deutsch- und englischsprachigen Texten finden sich historisch bedeutsame Beiträge zur Spinoza-Forschung (Fischer, Baeck, Freudenthal, Menzel, Strauss, Gebhardt, Wolfson) ebenso wie aktuelle Ansätze (Specht, Hecker, Walther, Bartuschat, de Vries, Timm), wobei im besonderen auch Spinoza-Interpretationen der analytischen Philosophie und Wissenschaftstheorie berücksichtigt sind (Röd, Hampshire, Bennett, Schwemmer, Naess, Frankena). In der Einleitung werden alle Texte des Bandes einzeln und im Zusammenhang der sechs Kapitel vorgestellt.
_Spinoza.jpg)
Augustin Cabanès (1862 - 1928) wist waaraan Spinoza overleed
Cabanès studeerde medicijnen aan de Faculteit der
Geneeskunde van Parijs, waarna hij arts werd bij de prefectuur van de Seine.
Hij werd secretaris van het Medisch-Historische Genootschap en werd mede door
zijn boeken erover een leidende figuur op het gebied van de geschiedenis van de
geneeskunde.
In december 1894 stichtte Cabanes La Chronique médicale, waarin hij zelf tweemaandelijks artikelen publiceerde over de gezondheid van literaire en historische personages, en over relaties van de geneeskunde met de geschiedenis, literatuur, kunst, sociologie, economie, enz. [Cf. wiki]
Op de website van de Société d'Histoire de la Pharmacie verscheen onlangs een overzicht van de artikelen in La Chronique médicale van 1915. In dat jaar woedde de alverwoestende oorlog in Europa en ook de Chronique médicale hield zich vooral daarmee bezig. Maar, “Quelques rares articles sont assez décalés par rapport à l’actualité du moment: « Comment est mort Spinoza? », « La Télégraphie sans fil », ou encore « Le Baume du commandeur ». Il est évidemment impossible de feuilleter cet ensemble de 384 pages!”
La Chronique Médicale
s'intéresse, à la demande d'un médecin à la mort de Spinoza. Cabanès répond:
"la mort se Spinza s'explique tout naturellement par la phtisie dont il
était atteint.
Daarbij was deze Spinoza-afbeelding geplaatst.
Lees verder...Deel affiche Spinozadag 2015: collectief of individu?
Op de webpagina van Paradiso over de Spinozadag 2015 verscheen gisteren deze afbeelding. Op zondag 22 november wordt Spinoza’s denken over de verhouding tussen individu en collectief belicht. Ik vermoed dus dat hiermee al een deel is prijsgegeven van het affiche voor deze door de ASK i.s.m. Paradiso georganiseerde dag.
Net als vorige jaren is daarbij creatief voortgebouwd op het affiche van 2010. [De affiches van vorige jaren zien in dit blog nog te zien]
Adolf Menzel {1857 – 1938) Der (Neu-)Entdecker der politischen Philosophie Spinozas (Manfred Walther)...
... zag Spinoza als een 'Völkerrechtsleugner'
Adolf Menzel kwam ik op het spoor daar hij meermalen genoemd werd in Tilmann Altwicker’s “Spinozas Theorie der Internationalen Beziehungen.” 1) Daar zijn teksten over Spinoza’s rechtsopvatting daarin serieus genomen werden, was dat aanleiding voor mij om iets meer over hem te weten te komen. Altwicker haalt aan dat Menzel n.a.v. van wat Spinoza in TP 3 schreef, hem als een ‘Völkerrechtsleugner’ zag, waartegenover Altwicker in dit hoofdstuk in Spinoza, Politischer Traktat: Ein Kommentar, “Spinoza als Vordenker einer prozeduralen Staatenbundtheorie” wil neerzetten. Een interessant artikel dat op internet staat (zie noot 1). Enfin, ik wilde meer te weten komen van deze Menzel.
Adolf Menzel, geboren in Bohemen, studeerde rechten aan de
Universiteit van Praag, waar hij in 1879 al tot doctor in de rechten
promoveerde. In 1882 habiliteerde hij zich aan de Universiteit van Wenen. Vanaf
1889 doceerde
hij aan de Universiteit van Wenen. In 1915 was hij rector van deze universiteit.
Zijn wetenschappelijk werk is vooral filosofisch en juridisch van aard. [Cf.] [Cf.], [de.wiki]
“Adolf Menzel (1857-1938) pflegte Politik und Staatsphilosophie und stand dem positiven öffentlichen Recht eher fern, obwohl er auch in der Kartelldebatte aktiv war.” Aldus Michael Stolleis. 1). Vermeldenswaard is nog dat Menzel de supervisor van Hans Kelson was bij diens Habilitation.
Lees verder...Spinoza l'ultra moderne
Niet in het weekblad Le Point (daarin heeft acht jaar geleden Spinoza al eens een special gevuld, cf. blog, en daarin prijkkt deze week alweer paus Franciscus op de cover), maar in de aparte uitgave-reeks Le Point Hors-série “Les maîtres penseurs”, is het laatste nummer gewijd aan: Spinoza l'ultra moderne. [Hier te bestellen]
Inutilis scientia Spinozana [167] Het kan de besten overkomen...
Morgen wordt in Lyon de internationale studiedag gehouden
"Spinoza-Malebranche, réceptions croisées." Ik was daarover geruime
tijd geleden door iemand getipt, maar ik kan hier niet alle symposia e.d.
over Spinoza melden - daarvoor kan men i.h.a. goed terecht op de agenda van de
VHS. Een eerdere studiedag over Spinoza & Malebranche werd daar ook
geagendeerd, , maar
deze toevallig niet [cf.].
Wekenlang en vandaag nog, staat bij de AAS een PDF over deze dag, waarin vergeten is de datum van de studiedag op te nemen! Veel later werd dat ontdekt en op de website van ENS-LYON verbeterd (cf. verbeterd PDF], maar die van de AAS is nooit meer aangepast.
Ach het kan gebeuren. Vroeger heb ik voor mijn werk tamelijk veel grote en kleine bijeenkomsten en congressen georganiseerd en voor er ook maar iets naar buiten ging, deed ik altijd nog even de “Wie, wat, waar, wanneer, waarom-test” om dit soort blunders te voorkomen. Die toetst werkte - en blijkt dus nodig.
Inutilis scientia Spinozana [166] Hoe dit blog soms gebruikt wordt...
Regelmatig kom ik via Google afbeeldingen tegen die via dit blog op het wereldwijde net terechtgekomen zijn. Zelden of nooit wordt er dan de informatie bij gegeven wie die afbeelding maakte of waar hij gevonden werd. Ik ga niet al die vondsten melden, maar deze vond ik wel opvallend (en aardig om Kees Bruijnes te laten zien). Hier werd voor een afbeelding op een site over "Punk in Finland," jawel, een Spinozaschilderij gebruikt dat Kees Bruijnes, kunstschilder en Spinoza-fan uit Kapelle, maakte [cf. blog].
Zie hier nog een voorbeeld van een afbeelding die door spinoza.blogse is verder gebracht.
Hoe filosofie op de planken brengen: Spinoza in het theater
Het CRAE, Centre de Recherche en Arts et Esthétique, bracht op 10 oktober een video uit met een interview met Jean Jourdheuil, de regisseur van het toneelstuk "Vermeer en Spinoza" van Gilles Alliaud (1985) dat ook voor het Holland Festival in 1986 als coproductie met het Parijse Theatre Sapajou onder regie van Jean Jourdheuil i.s.m. Leonard Frank werd gebracht [cf. blog].
Het interview met Jean Jourdheuil werd voorbereid en gevoerd door Lorenzo Vinciguerra, directeur CREA, en Jérôme Hankins, eveneens werkzaam bij het CREA. [Cf.]
Lorenzo Vinciguerra publiceerde al veel over Spinoza. Daaraan werd nu deze productie toegevoegd.
Scenefoto die in de video getoond wordt:
Lemma Spinosism in The Complete Dictionary of Arts and Sciences (1766)
Slechts een dozijn jaren na het uitkomen van het eerste deel van de beroemde Franse "l’Encyclopédie" van d'Alembert en Diderot, verscheen in Londen het eerste deel van een kortere reeks, die naar Bayle’s Dictionnaire historique et critique uit 1697 zich ook ‘dictionary’ noemde, maar in feite ook een encyclopedie was:
Temple Henry Croker, Thomas Williams, & Samuel Clark (Eds.), The Complete Dictionary of Arts and Sciences, in which the Whole Circle of Human Learning is Explained, and the Difficulties attending the Acquisition of Every Art, Whether Liberal or Mechanical, are Removed, in the Most Easy and Familiar Manner. London, Vol I, 1764, Vol II, 1765, Vol III, 1766
Temple Henry Croker (±1730 – ±1790) was de hoofdauteur en deed theologie en filosofie, Thomas Williams was de redacteur van medische en Samuel Clark van mathematische onderwerpen. Waarschijnlijk is het lemma ‘Spinozisme’ van de hand van Temple Henry Croker. Het staat in Volume III [books.google].
Het is in mijn ogen een redelijk respectvol artikel, waarbij wel aardig te zien is hoe sterk op Bayle werd geleund. Met name het fenomeen dat Spinoza’s leer maar één handelend subject zou kennen, God “the sole agent as well as patient” (sic), die dus geacht werd allerlei tegenstrijdige dingen tegelijk te doen en te ondergaan, was iets waarin Bayle werd gevolgd en waar Croker niet uitkwam. Opmerkelijk is ook dat substantie door hem vooral werd begrepen als “materiaal waar iets van gemaakt is” en dat leidt tot een bijna hilarisch betoog.
In dit blog breng ik hieruit het lemma SPINOSISM [books.google direct]
Lees verder...The London Spinoza Circle gelanceerd
Naast het (Schotse) Spinoza Research Network, een in 2008 begonnen kring rond
Beth Lord , is er nu ook de London Spinoza Circle, een seminar
group rond Susan James.
Op de website van de Birkbeck University of London wordt nog gezegd dat de lezingenserie op 19 maart begint, maar dat werd gecorrigeerd met een tweet met link naar een site, die meldt dat op 15 oktober 2015 aan het Birkbeck College wordt begonnen met de eerste van de Lecture Series 2015 van de London Spinoza Circle [cf.]:
15 October Beth Lord (University of Aberdeen): The Free Man and the Free Market: Ethics and Economics in Ethics IV
5 November Michael LeBuffe (University of Otago): Idealist Readings of Spinoza
19 November Daniel Schneider (University of Cambridge): Spinoza: A Baconian in the TTP, but not in the Ethics? [Titel van de lezing ook hier gevonden].
Samuel Shirley's Complete Spinoza-vertaling staat op internet
Ik meen het al eens eerder doorgegeven te hebben, maar doe dat - daar ik het niet kan vinden - n.a.v. een tweet in dit blog dan nog eens.
Spinoza, Complete Works with Translations by Samuel Shirley. Edited, with Introduction and Notes, by Michael L. Morgan. Indianapolis / Cambridge: Hackett Publishing Company, Inc., 2002
is eenvoudig als PDF te dowloaden op dit url [8,6 Mb].
Toch makkelijk om bij de hand te hebben.
Laat u niets wijs maken: het Haagse Spinozahuis is nog niet open
Of het nog dit jaar gaat gebeuren, weet ik niet. Het Haagse Spinozahuis zou in de loop van dit jaar weer te bezichtigen zijn. Al geruime tijd is op de website van de VHS, Spinozahuis.nl, te lezen: "In verband met de herinrichting van de studiezaal is deze momenteel gesloten. In de loop van 2015 is hij, na telefonische afspraak, weer toegankelijk.” [Cf. blog] De Domus Spinozana is dus precies zo gesloten als ‘zij’ er op deze foto uitziet.
Waarom ik dit schrijf?
Lees verder...Georg Bohrmann (1888 - ?) schreef dissertatie over Spinoza’s standpunt over religie
Over Georg Bohrmann is op internet verder niets te vinden dan dat hij schreef:
Georg Bohrmann, Spinozas Stellung zur Religion: Eine Untersuchung auf der Grundlage des theologisch-politischen Traktats; nebst einem Anhang: Spinoza in England (1670-1750.) Giessen: Alfred Töpelmann [Studien zur Geschichte des neueren Protestantismus, 9], 1914. - 88 pp. [het staat gedigitaliseerd bij archive.org]
Het was met de toevoeging van zijn studie over ‘Spinoza in Engeland’ een bewerking van zijn dissertatie van een jaar ervoor:
Grundlagen zu einer Untersuchung über Spinozas Stellung zur Religion. Leipzig : Röder, 1913. - 44 pp. - Erlangen, Univ., Diss., 1913 [In die tijd konden proefschriften nog tamelijk dun zijn.]
Daar het rechtenvrij is, zijn er, zoals intussen gebruikelijk,
al door diverse uitgevers herdrukken op de markt gebracht. Dit jaar
b.v. door Vero Verlag [cf.] en door Verlag der Wissenschaften, waarvan rechts de cover [cf.]. Sommigen van die uitgevers begrijpen het Duits niet helemaal: bij Amazon wordt als een tweede boek van Bohrmann genoemd Studien zur Geschichte des neueren
Protestantismus, Volume 9, maar dat is het bandnummer van de reeks waarin
zijn Spinoza-studie verscheen.
Meschonnic's "Spinoza, poème de la pensée" kreeg Spaanse vertaling en nieuw uiterlijk
Op 22 september 2014 had ik een uitgebreid blog over "Henri Meschonnic (1932 - 2009) Spinoza, poème de la pensée" n.a.v. zijn boek uit 2002 met deze fraaie titel. Nu is onlangs het boek in het Spaans uitgebracht met deze aparte cover [cf.], die ik een apart blogje waard acht. Voor de rest verwijs ik naar dat eerdere blog over de auteur.
[cf. facebook]
Interpretatie van Spinoza’s substantie-modi-relatie in een kunstwerk gelezen
Heb even getwijfeld of ik dit boek hier zou signaleren (ook deze tip kwam van Ferdie Fluitsma, maar het wordt wel eens te veel en dan moet ik selecteren). Ik meld dit boek echter graag, vanwege de aparte afbeelding op de cover.
Helga Spriestersbach, Die Substanz bei Spinoza und Leibniz. Verlag Frank & Timme, september 2015 - books.google
Wie Aristoteles sind Spinoza und Leibniz auf der Suche nach der letztgültigen Beschreibung dessen, was für uns Menschen wirklich ist. Bei der Lösung dieser Problematik nehmen sie nicht nur die Frage Aristoteles’ nach der Substanz oder dem Sein auf, sondern sie lassen sich auch von seinen Antworten beeinflussen. In diesem Buch wird anhand einer vergleichenden Darstellung der beiden Substanzlehren Spinozas und Leibniz’ der Versuch unternommen, sowohl das Gemeinsame als auch das Trennende beider philosophischer Systeme herauszuarbeiten.
Spinoza toch minder seculier en atheïst dan vaak gedacht, betoogt nieuw boek
Van Ferdie Fluitsma ontving ik weer enige tips over boeken over Spinoza die aangekondigd zijn; ik gaf er al enige in vorige blogs door. Al in een blog van bijna een maand terug was 't kort vermeld, maar nu is het verschenen en wat er aan informatie over beschikbaar is bevalt mij wel:
Ben Stahlberg, Spinoza's
Philosophy of Divine Order. New York/etc., Peter Lang Verlag [American
University Studies. Series 7: Theology and Religion. Vol. 353], 2015, 210 pp.
Book synopsis While Spinoza is often interpreted as an early secular or liberal thinker, this book argues that such interpretations neglect the senses of order and authority that are at the heart of Spinoza’s idea of God. For Spinoza, God is an organized and directed totality of all that exists. God is entirely immanent to this totality, to such an extent that all things are fundamentally of God. Appreciating the full extent to which God permeates and orders every aspect of reality, allows the full sense of Spinoza’s theories of tolerance and the social contract to come into view. Rather than assuming that human beings involved in political relationships are independent, autonomous individuals, for Spinoza they are parts of a larger whole subject to distinct natural laws. Spinoza maintains that such laws manifest themselves equally and identically in the seemingly distinct realms of religion and politics. In this respect, Spinoza’s theories of religion and biblical interpretation are not properly secular in character but rather blur the standard boundary between the religious and the political as they try to recognize and codify the inviolable laws of nature – or God.
Lees verder...Inutilis scientia Spinozana [165] Hoe serieus kunnen we Nathan Lopes Cardozo nog nemen over Spinoza?
Hij koketteert graag met zijn Spinoza-kennis, rabbi dr.
Nathan Lopes Cardozo. Waarschijnlijk wordt hij ook daarom in december naar de
Rode Hoed gehaald om mede antwoord te geven op de vraag over al dan niet herroepen van de
banvloek op Spinoza.
Vandaag verscheen in The Times of Israel een soort Open Brief (of gebed) aan the Lord of the Universe [Cf.]. Hij begint, zoals in de geschiedenis van het jodendom wel vaker God gebruikt werd, met een klacht, een aanklacht: “ It has again become extremely difficult to believe that You are actually living among us. Only several days ago, some of Your most faithful devotees were murdered in cold blood.”
In deze woedende geest gaat hij nog een poos door. Ik ga aan zijn intenties voorbij en reageer alleen op het volgende: ergens tegen het eind komt deze zin:
'Perhaps they [fellow worshippers, wiser than I am] have read Spinoza, who put an end to the possibility of knowing anything about You.’
Iemand die echt íets van Spinoza weet, zou zoiets niet uit zijn pen kunnen krijgen. Ik heb in een eerder blog al eens laten zien hoe Lopes Cardozo als een wolf in schaapskleren Spinoza te lijf gaat. Eerst lijkt het alsof hij zich, vanuit zijn opvoeding, als Spinozist voordoet, om vervolgens Spinoza onder te schoffelen. Zo’n passage als hier geciteerd, geeft heel duidelijk aan dat hij zich niet echt in Spinoza verdiept (heeft). Hij speelt een spelletje met ons. Net zoals deze emotionele Open Brief wellicht een spelletje is – goede sier maken met een bepaalde stijl van rabbinisme van deze rabbi dr. Nathan Lopes Cardozo, Founder and Dean of the David Cardozo Think Tank.
Ruim aandacht voor Spinoza in "Jüdisches Denken" – een levenswerk
Ook hierop werd ik geattendeerd door Ferdie Fluitsma. Deze informatie zal eerder van belang zijn voor bibliotheken die dit standaardwerk niet van hun planken verwijderd kunnen houden.
Karl Erich Grözinger is sinds 2007 “Professor emeritus für
Religionswissenschaft und Jüdische Studien an der Universität Potsdam und war
Senior Professor am Zentrum Jüdische Studien Berlin- Brandenburg [Cf.]. Die drei schon vorliegenden Bände »Jüdisches Denken«
gelten als Standardwerke.” Aldus de uitgever.
Deze maand, op 15 oktober 2015, zal het vierde en laatste deel verschijnen van zijn grote project over het “Jüdisches Denken.” Buchpräsentation in Zentrum Jüdische Studien Berlin Brandenburg [Cf.].
Jüdisches Denken. Theologie - Philosophie - Mystik
Band 1: Vom Gott Abrahams zum Gott des Aristoteles. Campus, Frankfurt am Main 2004 [Cf.]
Band 2: Von der mittelalterlichen Kabbala zum Hasidismus. Campus, Frankfurt am Main 2005 [Cf.]
Band 3: Von der Religionskritik der Renaissance zu Orthodoxie und Reform im 19. Jahrhundert. Campus, Frankfurt am Main 2009 [Cf.]
Band 4: Zionismus und Schoah. Campus, Frankfurt am Main 2015 [Cf.]
Boek op komst: Confrontaties tussen Spinoza en Levinas
Ferdie Fluitsma wees mij op dit boek dat voor volgende zomer is aangekondigd:
Richard A. Cohen, Out of
Control. Confrontations between Spinoza and Levinas. SUNY
Press [series in Contemporary Jewish Thought], June 2016
- [19-6-2016 toegevoegd: books.google]
Het begin van de uitgeverstekst: “Explores the fundamental confrontations between Spinoza and Levinas in ethics, politics, science, and religion.
After the end of superstitious religion, what is the meaning of the world? Baruch Spinoza’s answer is truth, Emmanuel Levinas’s is goodness: science versus ethics. In Out of Control, Richard A. Cohen brings this debate to life, providing a nuanced exposition of Spinoza and Levinas and the confrontations between them in ethics, politics, science, and religion.”
Spinoza weer eens gezien als de onmisbare voorloper van het zionisme
Hier weer even een boek gesignaleerd:
Ruth Shamir Popkin, Jewish Identity: The Challenge of Peoplehood Today. Gefen Publishing House (May 29, 2015) - books.google - cf. review door dr. Fred Reiss
Opmerkelijk dat dr. Ruth Shamir Popkin, schijnt te weten waarom Spinoza in de ban werd gedaan. Ook opmerkelijk dat ze eigenlijk alleen Spinoza´s zgn. voorafschaduwing van het zionisme in het tweede hoofdstuk, over het opkomend zionisme, benoemt, maar zijn betekenis voor het seculiere jodendom slechts kort op die plaats vermeldt. Dat moderne ongodsdienstige jodendom komt naar mijn indruk nauwelijks aan bod. Een boek als van Daniel B. Schwartz: The First Modern Jew: Spinoza and the History of an Image (2012) wordt bijvoorbeeld helemaal niet vermeld.
Hier haar paragraaf over Spinoza:
Lees verder...Susan James: Freedom and Nature: A Spinozist Invitation
Op 5 oktober 2015 hield aan de University of London professor
Susan James (Birkbeck, University of London) een lezing, getiteld: “Freedom and
Nature: A Spinozist Invitation.”
Deze eerste toespraak die het jaar voor de Aristotelian Society opende, was tevens haar officiële inauguratie als president van de deze filosofische vereniging. Zij haalde meteen Spinoza de Aristotelische Vereniging binnen. [Cf.]
Haar lezing is hier te beluisteren.
_________________________
Zie ook dit blog "Susan James: “Why Should We Read Spinoza?” en het blog “Susan James over 'natuurrecht is macht' bij Spinoza.”
Inutilis scientia Spinozana [164] Spinoza - If men were born free
Het is volstrekt mijn muziek niet (het volstrekte tegendeel zelfs van wat ik het aanhoren waard vind), maar ik kan er niet omheen vandaag gezien te hebben dat op 30 oktober in de Kosmonaut in Berlijn Spinoza optreedt! Jawel [cf.]. Dan moet ik even op onderzoek uit.
En dan blijkt in 2011 deze rockplaat in de stijl Punk, Hardcore, Heavy Metal opgenomen te zijn: "Written, performed, recorded, mixed and mastered by Beaker (Small Arms Dealer, Wax Phantom, Explosivo, Serpent and the Rainbow) at ProBeard Studios in Long Island, NY. Inspired by Spazz and radical philosophers. [Cf.] Website van de New Yorkse Band.
Misschien zijn er bezoekers van dit blog die ervan kunnen genieten.
Inutilis scientia Spinozana [163] Caute-zegelring met gouden rand
Waarom dit getwitterd weet ik niet, er stond verder niets bij, maar inderdaad Spinoza's caute-zegelring kún je een gouden randje geven. Ik denk niet dat het van hem had gehoeven (cf. begin van de TIE].
Bestaat er bij Spinoza een denken van de tweede orde? Een attribuut denken binnen het attribuut denken?
Het gebeurt een enkele keer dat mij via de e-mail een vraag wordt voorgelegd. Ik heb al eens eerder mijn antwoord vervolgens via een blog gegeven, daar wellicht nog iemand er iets aan heeft, maar vooral omdat het de mogelijkheid biedt dat iemand er misschien iets aan wil toevoegen of mij wil corrigeren. Vandaag werd mij de niet eenvoudige kwestie voorgelegd (door mij geanonimiseertd).
Beste Stan,
Kunnen we de relatie substantie - attribuut - modus als volgt schikken binnen het attribuut denken? (Ik moet dan wel een 'attribuut' voorstellen binnen het attribuut denken, iets wat ik alleen even doe voor deze denkoefening.)
Substantie is wat zichzelf voortbrengt. De formele en immanente kracht van het denken zit in de constructie van de 'idee van de idee'. [ De 'idee als tweede kenvorm' - (verder A genoemd) - van de 'idee van de imaginatio of eerste kenvorm' ] A verwijst niet naar iets buiten het denken maar is de formele realiteit binnen het denken, of 'iets wat zichzelf als denkact voortbrengt'. Kunnen we A beschouwen als het attribuut binnen het (attribuut) denken dat de essentie van de substantie in de idee (A) brengt?
Of anders geformuleerd: De formele realiteit als denkkracht, nu even gezien als attribuut, dat de substantie binnenbrengt in die gevormde idee of modus. (De idee als modus van het attribuut denken.)
Kan je me volgen of formuleer ik het hopeloos onduidelijk? Of is het onzin als denkoefening?
Vriendelijke groet,
X
(Stan, waar kan ik met zulke vragen? Toch enkel bij de specialist.)
Lees verder...Nog eens het sterrenbeeld hond en de blaffende hond
Het gaat uiteraard niet echt om die beeldspraak die Spinoza op twee plaatsen gebruikt (in twee verschillende betekenissen), maar om de vraag of en hoe het menselijk verstand met het goddelijke te vergelijken is. Het gaat m.n. over hoe Ethica 1/17s gelezen moet worden – het is er op dit blog vaak over gegaan [in dit blog wordt naar vele andere hierover verwezen]
N.a.v. het recente blog [“Schitterende bespreking door Han van Ruler van Alexander X. Douglas' "Spinoza & Dutch Cartesianism", een bespreking die bij nader inzien toch minder schitterend bleek…], waarin weer even naar Spinoza’s veelgeciteerde (maar vaak niet begrepen) beeldspraak over het sterrenbeeld hond en de blaffende hond, verwezen werd, zond iemand mij het PDF toe van de recente vertaling in het Engels van het artikel uit 1950 van Alexandre Koyré “Le chien, constellation céleste, et le chien, animal aboyant” [in Revue de Métaphysique et de Morale, 55° Année, N°1, Jan-Mar 1950, pp. 50-59.]. Die vertaling verscheen eind 2014: Alexandre Koyré: “The dog that is a heavenly constellation and the dog that is a barking animal (1950)”: Introduction and Translation, Oberto Marrama, Université du Québec à Trois-Rivières [in: The Leibniz Review, Volume 24, December 2014, p. 95 – 108] [Cf.]
Merk en passant op dat Leibniz z’n internationale tijdschrift heeft…
De motivering voor de vertaling van dit 65-jaar geleden verschenen artikel is het feit dat in het Angelsaksische taalgebied nog steeds blijkt dat Spinoza scholars (zoals Genevieve Lloyd in 1990 en zelfs Susan James in 2012) er blijk van geven Spinoza’s visie in dezen niet correct te pakken te hebben.
Het zijn niet de eerste de besten die dat overkomt. Mogens Lærke had al in Leibniz lecteur de Spinoza (2008) laten zien hoe Leibniz worstelde met het lezen van 1/17s en heeft dit op een makkelijker toegankelijke plaats nog eens beschreven, n.l. in “Leibniz on Spinoza’s Tractatus de Intellectus Emendatione”, [in Yitzhak Melamed (ed.), The Young Spinoza: A Metaphysician in the Making, Oxford/New York, Oxford University Press, 2015, p. 106 – 120 –in te zien in books.google]
Wat dat aangaat mogen we er best trots op zijn op dit blog al in een vroeg stadium erop gewezen te hebben dat Spinoza in de Ethica in tegenstelling tot in de CM niet meer achter de opvatting stond dat het menselijk verstand niet te vergelijken was met het goddelijk verstand (zoals het sterrebeeld hond met de blaffende hond alleen de naam gemeen heeft). Meermalen was hier te lezen dat hetgeen Spinoza in 1/17s betoogde een contrafactische redering was. Alexandre Koyré bleek dit in 1950 als een reductio ad absurdum aangeduid te hebben.
Doel van dit blog is om op deze Engelse vertaling te wijzen [cf.]. Daarbij neem ik hierna de inleiding van de vertaler graag over (met weglating van de eindnoten).
Lees verder...Spinoza's gedachtegoed aanwezig in de Spinoza Hall van de Universiteit Utrecht
De Spinoza Hall is één van de gebouwen op de International Campus Utrecht (ICU) dat dienst doet als onderwijsgebouw voor studenten van de faculteiten Rechtsgeleerdheid, Economie, Bestuur en Organisatie(REBO) en Geesteswetenschappen. [Cf.]
Het pand is in 1912 gebouwd als onderdeel van een kazerne, de plek waar soldaten sliepen: de voormalige Kromhoutkazerne (ook Genie Kazerne). Het ontwerp van Kapitein der Genie P.J. Post van der Steur is nu een rijksmonument. Het was al sinds 1992 in gebruik door de universiteit, maar een grondige renovatie was nodig om het geschikt te maken voor de huidige gebruikers. Dat is de voorbije maanden gebeurd. Met ingang van het nieuwe studiejaar was het alweer in gebruik genomen en daartoe 8 september geopend (cf. twitter), maar a.s dinsdag, 6 oktober, wordt het nog eens officieel feestelijk heropend.
Dat Spinoza méér is dan alleen naamgever aan dit Utrechtse onderwijsgebouw, en dat ook iets van zijn denken is binnengehaald, doet deze Spinoza-blogger deugd.
Lees verder...Alles wat klinkt - documentaire over componist Theo Loevendie’s werk aan de Spinoza-opera
Op 19 december 2013 had ik een blog over de crowdfunding voor het maken van een documentaire over het werk van de componist Theo Loevendie aan zijn Spinoza Opera. John Albert Jansen (producent en co-regisseur) zou samen met Marieke Rodenburg (co-regisseur en researcher) de film maken die de titel zou krijgen Een universele vogel. Het is ze gelukt. Het werd geen co-regie, maar Marieke Rodenburg tekende voor regie en camera, John Albert Jansen voor productie en scenario. En de titel werd niet Een universele vogel, maar Alles wat klinkt. Er werd een DVD gemaakt (zie onder)
Al zijn hele leven wilde componist en jazzmusicus Theo Loevendie een opera over de filosoof Benedictus de Spinoza maken. De documentaire Alles wat klinkt volgt het schrijfproces van de opera tot aan de uitvoering. Loevendie vertelt over zijn jeugd, zijn muzikale passies en zijn fascinatie voor alles wat klinkt. Afgewisseld met dagelijkse uitstapjes naar café Welling, waar hij op zijn 85ste als jazzmusicus nog regelmatig optreedt.
De co-producent die ze konden vinden in de Joodse Omroep heeft – wat ik vandaag pas ontdek – de documentaire uitgezonden op NPO2, op 27 september 2015 13:00 uur en herhaald op 2 oktober 2015 14.10 uur. Bij de NPO na te beluisteren (klik op deze afbeelding)
[Still uit de NPO2-video]
Breviarium Spinozanum: waarheidsijver is een bron van vriendelijkheid en zachtheid
Tegen het eind van de Tractatus theologico-politicus, in Hfst 20 §15, stelt Spinoza Amsterdam als voorbeeld van een stad die als bewijs kan dienen voor zijn stelling dat de overheid mensen vrij kan laten in hun meningen, waarin ze van elkaar kunnen verschillen, zonder dat ze elkaar schade berokkenen. Er is wel aangenomen (b.v. door Henri Krop) dat hij die lofrede op Amsterdam ironisch bedoelde (denk aan Adriaan Koerbagh). Ik betwijfel dat, als je ziet hoe die hommage aan Amsterdam is ingebed in een serieuze context. Daarna verwijst Spinoza – als voorbeeld van het tegenovergestelde - naar de verwoestende uitwerking van de overheidsinmenging in het geschil tussen remonstranten en contra-remonstranten. Hij wijst erop dat scheuringen niet voortkomen uit een grote ijver voor de waarheid (ex magno veritatis studio), maar uit heerszucht. Het is daar dat hij aan het magnum veritatis studium tussen haakjes toevoegt: die namelijk een bron is van vriendelijkheid en zachtheid. Hier de betreffende Latijnse passage:
praeterea schismata non oriri ex magno veritatis studio (fonte scilicet comitatis, & mansuetudinis), sed ex magna libidine regnandi;
Er staat niet ‘fons’ maar ‘fonte’ wat een duidelijke plaatsaanduiding (locatief) is, die dan – zo dacht ik aanvankelijk - eerder op veritas dan op een gekwalificeerde activiteit als ‘studio’ (ijver) zou slaan; maar bij nader inzien denk ik toch dat Spinoza het bedoelt als te slaan op de ijver voor de waarheid – hét streven van ware filosofen. Daarom mag je dit m.i. herformuleren tot het volgende Spinozistische adagium, waarbij je het uitleggend ‘scilicet’ (namelijk) kunt weglaten of beter: omzetten in ‘est’:
Veritatis studium est fons comitatis et mansuetudinis
De vertaling staat in de kop van dit blog (waarbij ik de vertaling van Akkermans lichtjes heb aangepast). Het is wel aardig nog eens te beseffen dat studie vooral ijver betekent - het serieus streven naar kennis ofwel conatus cognitionis! En dat "Summus mentis conatus summaque virtus est res intelligere tertio cognitionis genere." [5/25]
Tot zover wat ik in dit blog wilde schrijven. [De zinvolle toepassing als moraliteit voor dit blog kan iedereen zelf wel bedenken...]
Lees verder...De casus Spinoza: symposium over herroepen banvloek op Spinoza
Dit nieuws breng ik als plaatje. Erop klikken brengt u bij de Rode Hoed.
Boek over Tschirnhaus en zijn ontraadseling van het porseleinprocedé
Porselein werd in de 17e eeuw onder welgestelden
in Europa buitengewoon populair en volop ingevoerd uit China. Uiteraard werd
getracht het in Europa na te maken; zo ontstond o.a. het Delftsblauw, maar
porselein was het niet. Dat namaken lukte onder meer niet daar de benodigde grondstoffen
hier niet gevonden werden. Het verhaal over de speurtocht naar en de ontdekking
van het procedé om porselein te maken is vaker verteld. Zie dit blog over de grote rol van Ehrenfried Walther von
Tschirnhaus.
Welnu, recent verscheen van Edmund de Waal, een kunstenaar die al ruim 25 jaar met porselein werkt en wiens producten is in diverse musea tentoongesteld worden, een boek, waarin hij vertelt over zijn obsessie om alles over porselein te weten te komen. Hij gaat op onderzoek uit naar drie plekken in de wereld waar porselein wordt gemaakt, in China, Duitsland en Engeland, en wil ook alles te weten komen over de mathematicus Ehrenfried Walther von Tschirnhaus en diens bemoeienis met porselein. En vanwege diens connectie met Spinoza heeft hij zich ook een beetje in Spinoza verdiept. Dat laatste blijkbaar wat oppervlakkig, want hij laat hem corresponderen met Isaac Newton. Maar Von Tschirnhaus reist hij naar Dresden achterna – en hij schaft werk van hem aan. En hij beschrijft hoe Tschirnhaus via grote lenzen in staat was genoeg hitte te concentreren om Chinees porselein te smelten – een van de wegen om het geheim te achterhalen. Enfin, dat hele verhaal beschreef de auteur in:
Edmund de Waal, The
White Road - a pilgrimage of sorts. Chatto & Windus, 24 Sept. 2015
Het wordt flink in de markt gezet. Cf. aparte website over het boek, cf. books.google
Het is, na ontdekking van een review in The Guardian, een vermelding op dit blog waard. [Zie ook dit blog waarvan ik bovenstaande afbeelding van Meissner porselein leende]
Schitterende bespreking door Han van Ruler van Alexander X. Douglas' "Spinoza & Dutch Cartesianism"
Bij de NDPR verscheen gisteren een schitterde bespreking door Han van Ruller (bijzonder hoogleraar Intellectuele geschiedenis van Renaissance en Barok aan de Erasmus Universiteit Rotterdam) van het boek van
Alexander
X. Douglas, Spinoza & Dutch
Cartesianism: Philosophy and Theology, [Oxford University Press,
2015] – in dit blog gesignaleerd – zie ook dit blog over een review door Douglas).
Van Ruler vindt het een “elegant geschreven” hier en daar “verfrissend gedurfd boek” dat tot “new horizons of discussion” kan leiden.
Waar Spinoza in de TTP pleit voor (de praktische en politieke) scheiding van filosofie en theologie (waarbij het hem ging om het ontkrachten van de orthodoxe theologen), zou het diepere doel van zijn filosofische streven juist zijn om de ‘dubbele standaarden’ van de Cartesianen t.o. wetenschap en theologie (vooral De Raey en Wittich zouden die scheidingsthese voorstaan) op te heffen en terug te keren tot een manier van filosoferen die beide werelden (weer) zou combineren, waarmee (weer) een metafysische basis voor een ethica zou worden geboden. Spinoza zou het begrijpen van de oorzaken van natuurverschijnselen (weer) betekenis en leiding aan het menselijk leven willen doen bieden (maar dan zonder de scholastieke teleologische natuurinterpretatie).
Daarover gaat het.
De bespreking is
op zichzelf al een hoogstandje van kennis van Descartes, Spinoza en Geulincx en
van het geven van diepgaande kritiek die het boek in z’n waarde erkent. Je
proeft dat Van Ruler, die Spinoza goed kent, net iets meer aan de kant van
Descartes en Geulincx lijkt te staan.
Er is veel van deze bespreking op te steken. Lezing wordt door mij zeer aanbevolen.
