De ontmoeting van Niels Stensen en Benedictus de Spinoza in Leiden
Vandaag ontving ik een enthousiaste e-mail van Wim Klever over een hoofdstuk dat Pina Totaro heeft geschreven over de ontmoeting tussen Niels Stensen en Benedictus de Spinoza in Leiden.
Pina Totaro komt al één keer eerder voor op dit weblog: zij was de redacteur en inleider van de fotografische herdruk van Spinoza's Opera posthuma uit 1677 die door de Italiaanse uitgever Quod Libet op de markt werd gebracht. (zie hier)
Pina Totaro is van het Istituto per il Lessico Intellettuale Europeo e Storia delle Idee (ILIESI) en heeft al meerdere uitgaven op haar naam staan. Zo vertaalde ze (samen met Giuseppe Lucchesini) I Preadamiti / Praeadamitae (1655) van Isaac La Peyrère. [Zie hier]
Ze vertaalde in het Italiaans en voorzag van commentaar Trattato teologico-politico, [Bibliopolis, 2007]. Over het vertalen van de TTP is een verantwoording van haar in het Italiaans op internet te vinden: Le traduzioni italiane del Tractatus theologico-politicus di Spinoza. A proposito di una nuova traduzione - Pina Totaro. [PDF]
Dit even ter achtergrond. Hier gaat het nu vooral om haar bijdrage aan het boek van Karen Ascani, Hans Kermit, Gunver Skytte (Eds.): Niccolò Stenone (1638-1686): anatomista, geologo, vescovo (atti del seminario organizzato da Universitetsbiblioteket i Tromsø e l'Accademia di Danimarca, lunedì 23 ottobre 2000). «L'Erma» di Bretschneider, Roma, 2002
Het hoofdstuk dat zij schreef, Pina Totaro "Ho certi amici in Ollandia": Stensen and Spinoza - science verso Faith [p.27 – 38] is in z'n geheel op books.google te lezen.
Het is geïllustreerd met één van de zeven afbeeldingen die de Deense schilder Valdemar Neiiendam (1870-1956) over scènes uit het leven van Niels Stensen schilderde of tekende. Zie hier 'n PDF met meer over deze tekeningen en schilderijen.
Hier links een detail van student Niels Stensen (Steno) uit een groter schilderij van Valdemar Neiiendam.
Wim Klever schreef mij: “Zelf heb ik ook een uitgebreid artikel aan Steno gewijd, dat zij vermeldt. Maar zij voegt interessante vondsten toe. Het document dat zij vond bevat nieuwe aanwijzingen dat Spinoza inderdaad in Leiden studeerde. Ook dat hij sterke invloed onderging van Van den Enden ( 'della prattica con un certo van Enden) en bovendien dat hij in zijn Leidse / Rijnsburgse tijd dagelijks de anatomische praktijk van Stensen (het snijden) bijwoonde. Hoogst interessant allemaal. Het artikel bevat ook een prent van Valdemar Neijendam waarop een ontmoeting is geschetst tussen Stensen en Spinoza. Maar wellicht heb je die al in je verzameling.”
Nee, ik kende die nog niet en ben zo vrij het hierbij aan ‘de verzameling' toe te voegen.
Zo luidt de omschrijving in bovenvermelde PDF die ik m.b.v. de google vertaalmodule aldus lees:
"Steno bezoekt Spinoza in Rijnsburg" gedateerd 1918, op een onbekende plek, vormgegeven als zwart-wit foto. Niels Stensen kende de filosoof Benedictus (voorheen Baruch) Spinoza goed. Eerder werd aangenomen dat hij hem tijdens zijn studie in Leiden opzocht in het dorp Rijsburg. Het was echter Spinoza, die naar Leiden reisde om er Niels Stensen's ontledingen bij te wonen. Niels Stensen studeerde geneeskunde aan de Universiteit van Leiden van 1660 tot 1663. P. Totaro heeft onlangs geschreven over de relatie tussen de twee.
Op de site van Frank Mertens over Franciscus van den Enden staat een PDF met de tekst Saturday, September 4 , 1677: Nicolaus Steno, Denunciation of Spinoza (dat verwijst naar dit hoofdstuk van P. Totaro)
Zie ook over Spinoza en Stensen Wim Klever’s De Leidse Spinoza [PDF]
Hans Kermit: Niels Stensen, 1638-1686: the scientist who was beatified. Gracewing Publishing, 2003
Te raadplegen op books.google. De naam Spinoza komt erin op 9 blz'n voor.
Dit blog draag ik met dank op aan mijn tipgever, Wim Klever
Aanvulling 22 maart 2012
Zoals uit een reactie blijkt bood Jürgen Schmidt uit Denemarken een foto van het schilderij voor dit weblog aan. Daarvoor zeg ik hem gaarne dank [zie meer op dit blog].
"Steno besøger Spinoza i Rijnsburg"
Olieverfschilderij van V. Neiiendam, in 1917
[gesigneerd V.N. 1917, 88x113, ausgestellt 1918, Oil auf Leinwand]
Reacties
Fijn dat je met deze blog mijn enthousiasme wereldkundig maakt, Stan. Ik zag dat ik per abuis 'praticar' had geschreven in plaats van 'pratticar'. Dit woord betekent betekent in de context van het document zoveel als 'omgang' of 'samenwerking' [met Van den Enden], een mededeling die ik als propagandist van Van den Enden als programmeur en kompaan van Spinoza gaarne in ontvangst neem. Ik wist niet dat Frank Mertens op zijn Van den Enden -site ook al gewezen had op het artikel van Totaro. Maar hij heeft wel slechts een enkele zin daaruit geciteerd en die bovendien ook nog niet vertaald. Het document, dat Spinoza beschuldigt voordat hij de Ethica heeft gepubliceerd, is drie bladzijden lang en bevat behalve een significante schets van enkele Spinoza's theses nog meer interessante gegevens voor de biografie van Spinoza en de verspreiding van zijn manuscripten voor zijn dood. Publicatie van een vertaling lijkt mij zeer gewenst. Je zou zo denken dat het in Spinoza-land, waar zo veel academici hun brood met hem verdienen, reeds lang was gebeurd.
wik klever 24-07-2010 @ 23:04
Wim,
De betreffende passage heb ik veranderd; maar de vergissing blijft in de reactie gememoreerd...
Dat Frank Mertens die pagina had 'wist' ik uiteraard niet, maar vond ik vandaag toen ik nader op zoek ging naar Stensen. Dat hij slechts die passage opnam waarin van Van den Enden sprake is, kun je hem niet kwalijk nemen: die is het onderwerp van zijn website - niet Spinoza.
En nu hopen dat er meer aandacht voor dat document komt en dat een Nederlandse vertaling wordt verzorgd.
Stan Verdult 24-07-2010 @ 23:19
Ja maar, hij had de betreffende mededeling over Spinoza's relatie met Van den Enden wel moeten DUIDEN, o.a. ook door zich af te vragen op welk jaar zij zou slaan, het jaar dat Stensen met Spinoza in Leiden studeerde of latere jaren dat zij intensief samenwerkten en
Stensen onder invloed van Spinoza een GEOMETRISCHE verhandeling over de spier schreef. M.i. is de mededeling een aanwijzing dat Spinoza ook in zijn Rijnsburgse en Voorburgse jaren nog volop in contact stond met Meester Van den Enden. Maar nogmaals: om dit vast te stellen is een degelijke analyse van de hele tekst nodig.
wik klever 25-07-2010 @ 08:59
The detail picture of Niels Stensen as a student in Copenhagen is a non-digital photo I took myself and published in Geologisknyt and elsewhere with the permission of Medicinsk Museion. For more pictures see Thomsen, E. 2009: Niels Stensen - Steno,in the world of collections and museums. Geol. Soc. Am. Memoir 203, 63-79.
elsebeth thomsen 26-06-2011 @ 17:33
God dag, jeg har den original maleri fra V.Neiiendam "Steno besøger Spinoza i Rijnsburg" 88x113 cm, ønsket i et Foto?
Guten Tag, ich habe das originale Gemälde von V.Neiiendam " Steno besucht Spinoza in Rijnsburg" 88x113 cm, möchtet Ihr ein Foto?
Mit freundlichen Grüßen
Jürgen Schmidt
Denmark
Jürgen Schmidt 22-03-2012 @ 11:36