De synagogebanken uit Spinoza’s tijd bestaan nog!
Het is een kleinigheidje, maar elk snippertje informatie dat naar Spinoza wijst, kan interessant zijn. Van het volgende bracht Kees Bruijnes uit Kapelle mij op de hoogte.
Tijdens de opening van de Amsterdamse Portugese Synagoge of Esnoga op 18 februari 2012, waarbij premier Netanyahu van Israël aanwezig was, zag hij een folder over de geschiedenis van die Esnoga. Daar de Portugese Synagoge te groot is om met het geringe aantal lidmaten voor de wekelijkse diensten samen te komen, maakt men gebruik van een zgn. ‘wintersynagoge’ die gevestigd is in een van de bijgebouwen. Bruijnes las dat de banken in die ‘wintersynagoge’ afkomstig zijn uit de oude synagoge aan de Houtgracht.Interessant detail want daar kan Spinoza dus nog op gezeten hebben. Voor de zekerheid vroeg hij dat na en kreeg ten antwoord
Geachte heer Bruijnes,Dat is inderdaad correct, de banken zijn afkomstig uit de vroegere Sefardische synagoge aan de Houtgracht, welke door Veenhuysen in 1662 ook in prent is vastgelegd.
Bijgaand treft u een link naar deze prent in de JHM collectie aan.
Met vriendelijke groet,
Mirjam Knotter,
conservator
Der Jooden Tempel of Sinagoge, boekillustratie van de Talmoed Tora, getekend door Jan Veenhuysen in 1662
Spinoza kan dus, voordat hij door de cherem werd getroffen, nog op deze oude banken hebben gezeten. Aardig om te weten.
[Foto's van de Wintersynagoge genomen door Stan Verdult op 24 augustus 2014]
In de eerste decennia van de 17e eeuw stichtten de Sefardische joden in Amsterdam een drietal gemeenten met elk hun eigen gebedsruimte of synagoge. Dat waren: Beth Jacob, Neve Sjaloom en Beth Israel. In September 1630 kwamen de drie besturen overeen dat er één gemeente zou komen die de naam Talmoed Tora ging dragen en gevestigd zou worden in het grootste van de drie, Beth Israel, aan de Hougracht, dat acht huizen verwijderd was van het huis van de Spinoza’s. In de lente van 1639 ging deze verenigde gemeente daadwerkelijk van start.
Het is dus deze Talmoed Tora waarvan het bestuur besloot tot Spinoza's cherem op 27 juli 1656.
Op 16 november 1670 verzocht rabbijn Aboab namens deze Portugese joodse gemeente bij het stadsbestuur om een nieuwe synagoge te mogen bouwen; er was meer plaats nodig voor het groeiend aantal gemeenteleden. Dat werd de majestueuze en luxueuze Portgugese Synode die in 1675 officieel geopend werd.
Portugese Synode Van onbekende graveur, tussen 1675 en 1700 [Informatie uit, Spinoza, van Steven Nadler]
De Grote of Portugese synagoge van Gerrit Adriaensz. Berckheyde (1638-1698)
