Het Spinoza-beeld van Mark Antokolsky (1843 - 1902) een 'stervende Spinoza'?

Mark Antokolsky in 1884, olieverf geschilderd door Victor Vasnetsov

Antokolsky [ook: Antokowlsky, Antokol'skii] was een Russische beeldhouwer die bewonderd werd om de psychologische complexiteit van zijn historische beeldhouwwerken. Hij was een van de eerste joden die - zonder hun joodszijn af te zweren - de top van de Russische cultuur bereikten. De dichter en essayist Pavel Antokolsky (1896-1978) was zijn kleinzoon.

Mark Antokolsky werd geboren in Vilna, nu Vilnius in Lithouwen als Mordukh Matysovich Antokolsky, zoon van arme joodse ouders; zijn vader was een eenvoudige herbergier. Hij studeerde aan de Academie voor Kunsten (Akademiya Khudozhestv, 1862–68) in  St. Petersburg.

 

Mark Antokolsky, uit groepsfoto in 1883 van de kunstenaarskolonie op 't landgoed AbramtsevoZ’n eerste beelden, die hij als student vervaardigde, hadden joodse thema’s, zoals Joodse Kleermaker (hout, 1864), Nathan de Wijze, Aanval op de joden door de Inquisitie (1868-69), Het Talmoedische Debat (1866–1868). In 1871 verliet hij om gezondheids-redenen Rusland, werkte eerst in Rome en vanaf 1877 in Parijs. Wel bleef hij elke zomer zijn geboortestad bezoeken. Hij raakte in Europa bekend vanwege een aantal monumentale beelden van personen uit de Russische geschiedenis: Iwan de Verschrikkelijke (marmer, 1875), Nestor de kroniekschrijver (marmer, 1890) en Yermak (brons, 1891), beide nu in het museum van Petersburg. En personen uit religie en filosofie: Christus (marmer, 1876, nu in de Tret’yakov Gal. te Moskou), De Dood van Socrates (marmer, 1875-77), en Spinoza (marmer, 1881), beide in museum de Hermitage in St. Petersburg. En hij maakte een aantal beelden van tijdgenoten als Tolstoy en Toergenjev en anderen. Over het Christus-beeld word verteld dat hij als reactie op het uitbreken van antisemitisch geweld in de jaren 1870 Jezus uitdrukkelijk als jood zou hebben uitgebeeld, hetgeen tot controverse aanleiding gaf.

Spinoza van beeldhouwer Mark Antokolsky

                         Spinoza  in de Hermitage te St. Petersburg


In deze foto van Antonio Audino komt Spinoza’s vredige, ontspannen en reflexieve houding goed in beeld [Van hier]

Antokolsky en anderen over zijn Spinozabeeld:
De Parijse correspondent van The Times schreef rond 1888, “that French sculptors would benefit by studying under Antokolsky, and by learning from him the power of the inspiration drawn from the study of nature . The artist himself held his statue of Spinoza to be his finest achievement . "I have put into this statue," he wrote, "all that is best in me . In the hard moments of life I can find peace only before this work." 1 

An-sky beschreef in 1896 in de St. Petersburgse krant Novoe Slovo (Nieuw Woord) Antokolsky's beelden van Mephistopheles en Baruch Spinoza: “Each one of these characters is the hero of an epic battle, in which, for the most part, the elemental force of darkness and backwardness were on one side, and bright, recently born thought on the other... They are triumphant hymn to the immortal, unvanquishable spirit." 2 

In Israel Among The Nations A Study Of The Jews And Antisemitism: “Antokolsky, the Russian sculptor, the creator of Spinoza, Nestor, and the Christian martyr, is an idealist, "a sculptor of ideas," as says M. de Vogue ; if he has a fault it is that he is too anxious to spiritualise flesh and muscle; he would put too much soul into his marble forms.” 3 

Rabbijn Adolph Moses in 1903 over Antokolsky: "In his endeavor to combine depht of idea with beauty of form, nay, to have the soul speak to us, importune us, out of a fine statue, rather than the deft moulding of clay, to have the idea conquer the observer: in this fealty to the spirit Antokolsky was unique, revolutionary among the sculptors of his day. In him, after a long struggle, unveiled in his autobiography, the so-called Hebraic and Hellenic forces blended harmoniously. His cosmopolitan culture was dyed in its very texture with the colors of Judaism." 4)

Portret van Mark Antokolski door zijn vriend Ilya Repin, 1914

 

Ik neem hier een krantenbericht uit 1902 over. De vondst ervan werd de aanleiding voor dit blog, daar de benaming Stervende Spinoza die erin voorkomt,  mij nieuwsgierig maakte.

 

De beeldhouwer Antokowlsky.

Rusland heeft dezer dagen een groot man verloren in den beeldhouwer Antokowlsky, die te Hamburg is overleden. *)

Hij was een Israëliet, geboren in 1842 te Wilna. Zijne ouders waren arme lieden. Als klein kind had Markus reeds de gave van houtsnijden en werd hij geplaatst op eene fabriek van grafmonumenten. In zijn vrijen tijd vervaardigde hij levensgroote beelden uit stukken hout. Eerst op zijn drie-en-twintigste jaar werd hem door een gelukkig toeval vergunning gegeven leerling te worden aan de Kunstschool te Petersburg.

In het eerste jaar reeds trok hij de aandacht door eene studie naar de natuur: Een Joodsche kleermaker; daarmee verkreeg hij eene zilveren medaille. Het jaar daarna exposeerde hij te Parijs een Gierigaard, waarvoor een jaargeld werd toegekend.

Twee jaar later verliet hij Petersburg, met de gouden medaille vereerd, een geschenk, dat in Rusland gelijk staat met den Prix de Rome in Frankrijk. Drie jaar lang mag de eigenaar dier medaille in Italië zich bekwamen op kosten van het Russische gouvernement.

Het eerste deel van zijne loopbaan wijdde hij aan proeven van historische personen. De voorname Russen, de volksleiders en hoofden van Staat werden ondernomen, alsmede de eerste monniken, die beschaving brachten tot aan Czar Ivan "den Verschrikkelijken" toe.

Hij was reeds geroemd door die scheppingen, toen de fantasie ging werken in andere richting. Zijn Stervende Spinoza **), op de Parijsche tentoonstelling van 1878, verwierf eene eere-medaille. De laatste oogenblikken van Socrates, Peter de Grootte, Christus sprekend tegen het volk, Mephisto, het eene kunstwerk volgde het andere op.

Behalve de beelden der tegenwoordige keizerlijke familie dankt men in Rusland aan Antokowlsky het bronzen standbeeld van Alexander II te Moskou en dat van Alexander III in het Kremlin,

Sedert 1878 was hij ridder van het Legioen van Eer. De Academie van Schoone Kunsten te Parijs had hem in 1888 correspondeerend lid gemaakt. Hij had reeds sedert jaren zijn atelier in de rue Demours, waar kunstenaars uit alle oorden der wereld eene gastvrije ontvangst vonden.

Zijne gezondheid was reeds lang wankelend. Naar Hamburg gezonden, kwam hij daar onverwachts te sterven. Zijn gezin wilde het lijk naar Parijs laten overbrengen om hem aldaar te laten begraven, doch de Czar zond een telegram van deelneming en verzocht de opzending naar Petersburg, waar eene eervolle begrafenis, gewenscht door den Keizer, binnenkort zal plaats hebben.

Eene zeldzame eer, die doet zien hoe groot het talent was van den eenvoudigen Israëliet.

Het Nieuws van den dag, 27 juli 1902

*) Hij stierf in Bad Homburg vor der Höhe, een plaats in de Duitse deelstaat Hessen. Je komt op internet (wikipedia) ook tegen dat hij in Frankfurt zou zijn gestorven. Bad Homburg ligt ten noorden van Frankfurt.

 

**) Stervende Spinoza?
Zijn bekende Spinoza-beeld is van 1881 en kan dus niet op de wereldtentoonstelling van 1878 in Parijs hebben gestaan. Of was er misschien nog een ander beeld? Daar is dan op internet geen spoor van terug te vinden. Artnet.com geeft als datering 1886–7, maar het meest kom je tegen 1881 of soms 1882. Ik vermoed dat in de berichten iemand dit beeld ooit als 'stervende Spinoza' zal hebben getypeerd.

 

Er bestaan bronzen beeldjes, die gemaakt zijn naar het originele marmerenbeeld.

Dit hier rechts met lengte 65 cm, breedte 54 cm, diepte 37 cm, waarvan er maar één zou bestaan [zie hier en hier]

Het Tel Aviv Museum of Art bezit een bronzen beeldje van 33x26x18, dat het in 1931 als gift van de familie Antokolosky uit Parijs ontving [zie hier]  

 

 

Komend weekend wordt dit bronzen beeldje naar Nestor Letopisets [Nestor de kroniekschrijver] (19.5" x 12.75" x  11.5") geveild. Van handtekening van Antokolsky voorzien, gegoten door F. Barbedienne.

De inzet begint bij  20.000...

[zie hier  en hier 't originele marmeren beeld]

Bronnen

http://en.wikipedia.org/wiki/Mark_Antokolski

Mark Antokolsky op artnet.com  en bij answers.com

De opmerking over het Christus-beeld in de Encyclopedia of Modern Jewish Culture hier

1http://top-topics.thefullwiki.org/Sculpture

2) Gabriella Safran: Wandering Soul: The Dybbuk's Creator, S. An-sky. Harvard University Press, 2010 [books.google]

3) cf archive.org

4) Adolph Moses over Antokolsky in: Yahvism, and Other Discourses (1903), READ BOOKS, 2008 [bij books.google]

Gradinskaite, Vilma, Mark Antokolsky’s bas-relief: Inquisition Attacks Jews Celebrating Pesach: inspirers and followers [European Association for Jewish Studies, Ravenna (Italy), 25th-29th July 2010 - PDF]

Antokolsky’s  Mephistopheles 

Een jonge Rusische bewonderaar, Alexei Boyko, over Antokolsky’s  Mephistopheles; met veel bibliografie en een biografie.

Enige kranteberichten uit begin 20e eeuw over tentoonstellingen van joodse kunstenaars, o.a. over Antokolsky [PDF]

 

                                                 * * *

Portret van beeldhouwer Mark Antokolsky, in 1876 geschilderd door Ivan Kramskoy. Olie op canvas [Russisch Museum, St. Petersburg - van hier]

 

                                                 * * *  

Het Groninger Museum wijdde verscheidene tentoonstellingen aan de Russische kunsten. Ook van 19 december 2010 tot en met 8 mei 2011 is er weer zo'n tentoonstelling: Het onbekende Rusland - Oriëntalistische schilderkunst 1850-1920 [zie hier] In 2001 toonde het museum de zeer succesvolle tentoonstelling Ilja Repin. Het geheim van Rusland, gevolgd door het Russische Landschap (2003), In dienst van Diaghilev (2004) en Russische sprookjes, volksverhalen en legenden (2007).

Op internet staat een schitterend PDF-bestand “De sprookjeswereld van Abramtsevo” n.a.v. van deze tentoonstelling over het landgoed en de kunstenaarskolonie Abramtsevo nabij Moskou die een belangrijke rol speelde in de ontwikkeling van de Russische kunst. Ook Mark Antokolsky was een van de bewoners en is te zien op enige foto’s in dit document. Het fotootje van hem boven 'knipte' ik uit dit fraaie document.