Henri Atlan (1931) en "zijn radicale, compromisloze spinozisme"
Deze uit een joods gezin
stammende Franse professor emeritus in bionatuurkunde (biophysics) en
directeur van het Onderzoeksinstituut van de biologie van de mens aan
het Hadassah Universiteitsziekenhuis in Jerusalem en directeur aan de
Cole des Hautes Etudes en Sciences Sociales in Parijs, was naast dat
alles ook "spécialiste de la tradition juive et de Spinoza".
[Cf.]
"His radical, uncompromising
Spinozism allows him to propose a complete revision of cognitive
science and philosophy of mind, while showing that their current
impasses stem from remnants of traditional dualism. From his
brilliant reflections on time, he also derives exciting
considerations for medicine and epidemiology."
Zo wordt zijn
"The Sparks of Randomness", dat in twee delen door Stanford
University Press werd uitgegeven, aangeprezen [cf.].
Ook op de website van zijn Franse uitgever PUF wordt door Mylène Botbol-Baum een schets over Atlan gegeven, waarin ze over zijn Spinozisme schrijft.
Maar het beste, lijkt me, kan ik hier een kort stukje in vertaling opnemen dat in het Catelaans van hemzelf te vinden is: "Spinoza i un biòleg: per què vaig adoptar Spinoza?" [Spinoza en een bioloog: waarom ik Spinoza aangenomen heb? PDF]. Daarin geeft Henri Atlan een toelichting op hoe hij Spinoza ontdekte en wat hij als bioloog en filosoof aan Spinoza heeft: [ik geef het in vertaling met behulp van Bing en Google.translate]:
"Tegen de stroom van het algemeen als dogma aanvaard 'genetisch programma' van de 1970-iger jaren in, maakte ik deel uit van degenen die de these van de biologische zelforganisatie ontwikkelden. Daaronder waren enkele inspirerende Spinozisten. Maar ik ontdekte Spinoza 's Ethica pas in 1986. Deze leer leek, eenmaal vertaald in huidige taal, veel geschikter dan andere meer recente filosofieën om de huidige biologie en cognitieve wetenschappen, in overeenstemming te brengen met de wetenschappen van fysica en chemie.
Bijvoorbeeld, het zogenaamde 'lichaam-geest'-probleem dat nog altijd in het hart van filosofische vragen centraal staat, wordt er ampel mee opgelost. De Spinozistische oplossing is origineel, omdat het beginsel van eenheid (monisme) van materie die noch een verdediging van materialisme noch van idealisme is: het lichaam en de geest zijn "een en hetzelfde ding, maar op twee manieren uitgedrukt" (Ethica, 2/7s).
Tegelijkertijd elimineert het elke finaliteit van de natuur, dat wil zeggen het idee dat de natuur via bewuste planning doelen zou nastreven. Zo speelt Spinoza met terugwerkende kracht een leidende rol in de biologie en produceert een stroom aan fysische theorie van het organisme, omdat "niemand [deze vereniging] op adequate wijze, dat wil zeggen, duidelijk kan begrijpen, voordat de aard van ons lichaam bekend is" (ibid. 2/13s).
Dit monisme biedt een integraal kader voor het denken dat niet alleen meer voldoet om de problemen van biomedische ethiek te behandelen, maar ook om de actuele gegevens van de neuro- en cognitieve wetenschappen te analyseren en te interpreteren.
Een ander voorbeeld, zonder de mogelijkheid van ethiek en verantwoordelijkheid te onderdrukken, maakt zijn leer van een volledig determinisme een vrijheid voor kennis mogelijk, heel anders dan de beroemde vrije wil, waarvan de illusie eenvoudig te observeren is.
We ontdekten, in feite, steeds vaker biologische oorzaken voor psychologische, sociale en culturele gedragingen, waarvan eerder vermoed werd dat ze het resultaat van de vrije wil waren.
De doctrine van het Spinozisme is dus én economischer én een openbaring op het intellectuele niveau, waar het de erfenis overneemt van de theologie, de idealistische filosofieën en het postkantianisme die alle over ethiek alleen in termen van vrije wil kunnen denken en die steeds belemmeringen opwierpen tegen elke vooruitgang van wetenschappelijke kennis. [PDF]
Enige van zijn voornaamste publicaties:
Les Étincelles de hasard (deux tomes, Seuil, 1999 et 2003). Il analyse l’Ecclésiaste dans le premier tome de cette œuvre, La Connaissance spermatique. Il est également l’auteur de La science est-elle inhumaine?? (Bayard, 2002) et, plus récemment, du Vivant post-génomique (Odile Jacob, 2011).[Cf.].
Henri Atlan, Selected Writings
on Self-organization, Philosophy, Bioethics, and Judaism. Ed.
Stephanos Geroulanos, Todd Meyers. Fordham
Univ Press, 2011 - books.google
Deel drie hiervan bevat vier hoofdstukken over Spinoza!
Enlightenment to Enlightenment: Intercritique of Science and Myth. SUNY Press, 1993 - books.google
Henri Atlan, "Un point de vue spinoziste sur l'Évolution et la théorie de l'action: de la philosophie analytique à Spinoza." In: Claude Cohen-Boulakia, Mireille Delbraccio et Pierre-François Moreau (dir.): Lectures contemporaines de Spinoza. [PUPS, 2012 - cf. dit blog]
En dan nog deze bij Stanford University Press uitgegeven twee delen van The Sparks of Randomness, Vol 1 en Vol II. Een tip van Ferdi Fluitsma hierover werd aanleiding voor enig nader speurwerk en voor dit blog.
Hier een stukje tekst uit het hoofdstuk "No one knows what the body can do" in The Sparks of Randomness [PDF]. Dat hoofdstuk (2) draagt een Deleuziaans-Spinozistische titel, maar het daar geselecteerde deel gaat niet over Spinoza maar over Talmoedische en kabbalistische teksten.
__________
Méér over Henri Atlan:
Lemma Henri Atlan in: Lawrence D. Kritzman, Brian J. Reilly (Eds.) The Columbia History of Twentieth-century French Thought. Columbia University Press, 2007 [books.google leidt er direct heen]
Henri Atlan bij en.wikipedia
Henri Atlan, provocateur ou visionnaire? [PDF]
Interview de Henri Atlan - Forum Changer d'Ere, 5 juin 2013 Youtube
Uit 'n Blog: Science and Myth (Henri Atlan): "Just finished reading Henri Atlan’s The Sparks of Randomness, vol1, Spermatic Knowledge. Among the author’s many titles and honors, an incomplete list of Atlan’s vita include the French Legion of Honor, the French Order of Arts and Letters, Professor Emeritus of Biophysics and Direction of the Human Biology Research Center at Haddasa University Hospital in Jerusalem.
Atlan seeks to integrate the mechanistic world-view common in the biological sciences into a form of absolute monism that draws upon Kabbalah and Spinoza. The common coin between these two discrete forms of discourse is the encounter with the the molecular, the cellular, the non-human –what Atlan calls the “alterity of the amoral and impersonal” (p.121). At the same time, he seeks to preserve random sparks of chance and choice that open up the range of human life against the type of determinism and control that characterizes so much work in the natural sciences.
The use of Jewish source material makes for a very wild ride. About this, I am either mildly ambivalent or just a little bit blasé." [Cf.]
* * *
Aanvulling 20 februari 2015
Interview door Jérôme Skalski met Henri Atlan « L’esprit et le corps sont unis quelle que soit la façon d’en parler » in: l'Humanité.fr
