Spinoza’s gebruik van 'openbaring'
Het volgende stukje tekst uit, jawel, een Gereformeerd Dogmatiek-handboek neem ik hier over, mede met het oog op de Maatrichtse Spinoza Kring i.o. waarin al meerdere malen over dit onderwerp werd gesproken: over de manier namelijk waarop je moet verstaan hoe Spinoza van ‘openbaring’ spreekt. Wellicht hebben ook andere bezoekers van dit weblog hier iets aan.
De gezaghebbende Herman Bavinck gaf in zijn “Gereformeerde Dogmatiek I [Kampen, J.H. Bos, 1895] een m.i. voortreffelijke zeer bondige samenvatting die ik hier graag overneem.
D. De bijzondere openbaring en het Naturalisme.
9. De principieele bestrijding van de openbaring nam eerst een aanvang in de nieuwere philosophie. Spinoza behoudt het woord openbaring nog wel en acht ze zelfs noodzakelijk, Tract. theol.-polit. cap. 15, 27, maar hij verstaat daaronder niets anders, dan dat de eenvoudigen de ware religie, het woord Gods, niet door het licht der rede kunnen vinden, maar op gezag moeten aannemen, ib. cap. 15, 44. cap. 4, 22-37. Overigens erkent Spinoza geen openbaring in eigenlijken zin; alle decreta Dei zijn aeternae veritates en met de leges naturae identisch, ib. cap. 4, 37; 3, 8; 6, 9, etc.; profetie en wonder werden aan eene scherpe kritiek onderworpen en op natuurlijke wijze verklaard, ib. cap. 1-6. Deze kritiek werd door het deïsme en rationalisme voortgezet. Maar het rationalisme kan in verschillende vormen optreden en wisselt telkens van beteekenis, cf. Kant, Religion innerhalb usw. ed. Rosenkranz S. 185. Enz. [van hier zie hier een overzicht van alle plaatsen waarin Bavinck op Spinoza ingaat]
Lees verder...Johannes Adrianus Raats (1686 - 1762) publiceerde tegen Spinoza en Deurhoff
Veel is niet over hem bekend. Zijn data zijn te vinden bij Poortman, waar verder te lezen is dat hij te ’s-Gravenhage woonde en dat hij - met goedkeuring der classis van de Nederlands Hervormde kerk – gericht tegen Spinoza en Deurhoff het volgende werk uitgaf (en dat is alles):Korte en grondige betoginge dat 'er in de Natuur of het Geheel-al, meer als eene Zelfstandigheid aanweezig is; tegen de valsche Gronden en Stellingen van Spinosa ... : Mitsgaders, dat 'er meer als eene denkende Zelfstandigheid gevonden word; tegen de valsche Betoginge van Deurhof... Door Johannes Adrianus Raats. In 's Gravenhage, By J. de Cros, 1743
Bij Jonathan Israel en ook bij Michiel Wielema is over Raats en zijn boek niets te vinden. Op books.google [ook hier] is het boek in z’n geheel ter inzage en te downloaden. Het exemplaar is afkomstig uit de New York Public Library. Mijn bedoeling met dit blogje is alleen om dit door te geven. Lees verder...
Spinoza, de dood en het in eeuwigheid 'onsterfelijke'
Volgens Elias Canetti is de grootste uitdaging voor de mensen "sich nicht an den Tod zu gewöhnen". Maar volgens Martin Heidegger zou gelden dat de mens is een "Sein zum Tode." Hoe weinig, maar ook hoe anders spreekt Spinoza over de dood.
De aanleiding voor dit blog is deze e-mail die ik onlangs ontving van een bezoeker van dit blog:
“Hoe Spinoza precies denkt over de dood, kan ik niet eens verwoorden (ik heb er niet een studie van gemaakt), maar ik denk wel in de eerste plaats aan stelling 67 uit de Ethica, deel 4: Homo liber de nulla re minus quam de morte cogitat et ejus sapientia non mortis sed vitae meditatio est (de propositie die Taine tot zijn levensmotto maakte [Was het motto van Taine niet "Vivre pour penser"? SV]).
Ik ben het hartgrondig eens met Spinoza, dat het "leven vieren" een goede levenshouding is. Niettemin: als ik zoveel mogelijk in het nu wil zijn, ontkom ik er niet aan dat ik ook geconfronteerd word met aspecten van vergankelijkheid, veranderlijkheid, de dood. Dat kan een mens ertoe brengen in te zien dat alles in dit leven voorbijgaat, dat hij de illusie van alles wat naam en vorm heeft gaat inzien.
Hij wordt dan een "voorbijganger", aldus een uitspraak van Jezus in het Thomasevangelie. Dat "voorbijgaan" heeft ook betrekking op het vergankelijke karakter van het menselijk bestaan, in casu mijn eigen leven. Hierin zit, zonder gepreoccupeerd te hoeven raken met de dood, een meditatie op de dood. Dat zou een reden kunnen zijn waarom in de meeste godsdiensten erover wordt gesproken "om te sterven vóór de dood". Als ik nu al, in dit leven, ben gestorven (aan de tijdelijkheid van alle dingen) is het doodgaan op zich angstvrij geworden en hoef ik me er niet mee bezig te houden. Bovendien, als - ook een idee dat overal op de wereld wordt aangetroffen - de dood nu eens niet bestaat? De spanne tijds tussen geboren worden en doodgaan is slechts een heel klein stukje van het leven (bewustzijn). Wat was ervóór en wat is erna? Dit is een reële vraag, die niet door een filosofie is op te lossen, denk ik.
De vraag kan alleen, individueel, opgelost worden door er heel serieus in zichzelf naar te zoeken. Misschien is dit ook wel wat Spinoza in essentie bedoelde? Dat leven bewustzijn is (maar niet per se alleen gebonden aan de ratio). Of ben ik dan helemaal abuis?”
Lees verder...Amor et gratitudo erga Deum
„ich danke dem lieben Herrgott auf Knien, daß er mich hat zum Atheisten werden lassen“ –Georg Christoph Lichtenberg
Zie blog van 27 mei 2010 over Lichtenberg & Spinoza
De Lichtenberg-Gesellschaft e.V organiseert van 1 tot 3 juli 2011 in Halle an der Saale zijn 34e Jahrestagung [PDF]
Zwischen Pantheismus und Pietismus
Lichtenberg und die Spinoza-Rezeption im späten 18. Jahrhundert
Ik maak dit blog om bovenstaand typisch Lichtenbergiaans'geloofs'-citaat binnen te halen, om - hoewel laat - op deze bijeenkomst te wijzen, maar ook om de fraaie website onder de aandacht te brengen - een mooi voorbeeld...
Het jatwerk van copy paste
In het verlengde van de moeite die NRC Handelsblad ineens is gaan doen om haar © te beschermen, even een klein feitje. Nadat ik keurig toestemming had gevraagd en gekregen van de redactie van het personeelsblad Status van het AMC en van Inge Kos die via beeldbewerking een plaatje van Spinoza had gemaakt bij een artikel over het Spinoza Centrum voor Neuro Imaging, bracht ik op 15 november 2010 deze illustratie:
© Status AMC & Inge Kos (beeldbewerking)
Maar wat op internet is gebracht is direct vogelvrij – daar is niets tegen te doen. Zo’n plaatje begint een eigen leven. En zo verscheen het op 16 juni 2011 bij een artikel in The Hudson Valley Times over het toneelstuk Midget in a Catsuit Reciting Spinoza dat op het punt stond in première te gaan. Zelfs een stelregel als “You may not alter, transform, or build upon this work” (een van de regels van de Creative Commons License Deed) geldt in de praktijk niet.
Jacob Verschoor (1648 – 1700) van Spinozisme beschuldigd, maar wellicht onbekend met Spinoza
Deze nooit tot het predikambt toegelaten godgeleerde uit Vlissingen, stichter van de sekte der "Verschooristen" of Hebreeërs, begin dit jaar tijdens de wintercursus van de Stichting Studie Nadere Reformatie (SSNR) te Veenendaal nog de “kwelgeest van de gereformeerde kerk op Walcheren” genoemd, was mij tot heden onbekend. Maar toen ik gisteren een kijkje nam op de EDBO, de Early Dutch Books Online, op ‘Spinoza’ en ‘Spinosa’ zocht, opende ik dit Vervolg op M. Noël Chomel. Algemeen huishoudelyk-, natuur-, zedekundig- en konstwoordenboek [Zynde het VIII.(-XVI.) deel van het woordenboek. / By J.A. de Chalmot -negende deel, 1786] een boekdeel van 747 pagina’s op één waarvan de naam van Spinosa voorkomt, waarop het volgende is te lezen:
“VERSCHOORISTEN, noemde men in de zeventiende eeuw eene Aanhang van dwaalende Christenen, die hunnen naam ontleent hebben van zekeren Jacob Verschoor, geboortig van Vlisingen, die in den jaare 1680, uit een verkeerd en ongeschikt mengzel der stellingen van Coccejus en Spinosa, een nieuw samenstel van Godgeleerdheid smeedde, even merkwaardig uit hoofde van deszelvs buitenspoorigheid als van wegens deszelvs Godloosheid. Zyne leerlingen en navolgers kreegen ook den naam van Hebreeuwen; ter oirzaake van den yver, met welke zy allen, zonder onderscheidt van jaaren of Sexe, zich bevlytigden in de Hebreeuwsche Taale.” [Bij EDBO]
Van Jacob Verschoor had ik, zoals gezegd, nog niet eerder gehoord. De twee Verlichtings-delen van Jonathan Israel hebben zijn naam niet. Verder zoeken gaf via books.google [ook bij EDBO] een vergelijkbaar bericht in Jacobus Kok: Vaderlandsch Woordenboek: Met Kaarten, Plaaten en Pourtraitten [T - V, Volume 29. Allart, 1793] Ook daarin 1x Spinosa. Jacob Verschoor zou de leer van den “godverzaakenden Benedictus de Spinosa” gevolgd hebben.
Lees verder...Ramsey Nasr is zich al aan het inleven in zijn Spinozafilmrol
Ramsey Nasr is boos op Mark Rutte.
Op maandag 27 juni heeft Dichter des Vaderlands Ramsey Nasr tijdens de 'Mars der Beschaving' een toespraak gehouden op het Malieveld in Den Haag, gericht aan premier Mark Rutte.
De Volkskrant heeft vandaag de volledige toespraak. Hier ook de volledige tekst als PDF.
Ramsey Nasr verwijst in zijn toespraak ook naar Spinoza:
"Dit kabinet, dat Nederland terug wil geven aan de Nederlander, wist elke herinnering aan Nederland uit. En u, meneer Rutte, u bent geen Ork of onbenul: u ként de Nederlandse cultuur. U kent Harry Mulisch, onze bekendste romancier: geen druppel Neerlands bloed stroomde door zijn aderen. U kent Ramses Shaffy, onze grootste chansonnier: geen druppel Neerlands bloed. U kent Vondel, onze grootste dichter: geen druppel. En Baruch de Spinoza, onze grootste filosoof - inderdaad. Nederland werd groot op vreemde smetten. En daar hoeft niemand ooit bij stil te staan, zolang u het tegendeel maar niet beweert.
Misschien bedoelde u het niet zo. Maar het kwam wel lekker uit.
Breng de markt in contact met rancune en je hebt het recept voor uw beleid."
Reken maar dat hij volgend jaar, als die film doorgaat, een sterke Spinoza neerzet!
EDBO - een goudmijntje voor geïnteresseerden
Van Anton Bossers, bezoeker van dit weblog, kreeg ik de informatie dat sinds kort de website Early Dutch Books Online bestaat. Het initiatief is nog zo jong dat de link erheen zelfs nog niet vermeld staat op de Online Text Collections in Western European Literature.
Deze nieuwe website, Early Dutch Books Online, werd op 25 mei j.l. in Leiden gepresenteerd. De site, kortweg EDBO genoemd, is een gezamenlijk product van de Koninklijke Bibliotheek en de universiteitsbibliotheken van Amsterdam en Leiden. EDBO ging online met 10.000 gedigitaliseerde boeken uit de periode 1780-1800.
Tot de gratis te downloaden boeken behoren beroemde werken uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis, maar ook populair drukwerk, zoals griezelromans, toneelstukken, liedbundels en erotische romans. Plus vele politieke, geschiedkundige, theologische en wetenschappelijke teksten.
Early Dutch Books Online is bedoeld als eerste stap naar een online laboratorium voor de Geesteswetenschappen, waarin zoveel mogelijk werken uit de Bijzondere Collecties van Nederlandse bibliotheken via Optical Character Recognition (OCR) op woordniveau doorzoekbaar zullen zijn. In EDBO zijn zowel de tekstversies als gescande afbeeldingen van de boeken te bekijken. [Deze informatie vond ik hier]
Lees verder...Spinoza over gelijkheid
Doordat ik vanochtend met het Lexicon Spinozanum bezig was, waarover ik een blog maakte, ontdekte ik dit vrij te downloaden PDF-bestand van een artikel waarin Michael Hoffheimer het gebruik door Spinoza analyseert van het begrip 'gelijk' dat hij overwegend bijvoeglijk en pas aan het eind van z'n leven ook als zelfstandig naamwoord gebruikt.
"Spinoza characterized four sorts of things as equal. Measurements can be equal. Minds have an equal capacity for reasoning. Citizens or groups of citizens have equal political right. And all existing particular things have an equal internal power by which they exist."
Michael H. Hoffheimer (1985). The Four Equals: Analyzing Spinoza's Idea of Equality. Philosophia [Philosophical Quarterly of Israel] 15 (3): 237-249. [PDF - website Hoffmeier]
Zoals zo vaak bij PDF's het geval is wordt er niet in vermeld waaruit het genomen is en wanneer het gepubliceerd was. Dus dan ga je verder zoeken en ik kwam toen hier uit: Philosophia 15 [1985] (3): 237-249
Het artikel is ook interessant voor degenen die geïnteresseerd zijn in Spinoza's gebruik en definitie van de driehoek en de cirkel.
NRC Handelsblad gaat dit weblog uitkleden
Vandaag kreeg ik al een tweede e-mailtje dat ik zonder toestemming een artikel uit NRC Handelsblad in een blog had geplaatst.
21 juni kreeg ik een aanmaning van de NRC dat de tekst van het artikel van Karel Berkhout over de vondst van het Ethica-manuscript zonder toestemming was overgenomen. Ik heb die toen weer verwijderd. Het mag inderdaad niet, maar ik nam tot heden aan dat ze wellicht zo nauw niet zouden kijken. Wat voor schade kan er nou helemaal door zo'n bescheiden weblogje worden aangericht.
Maar de NRC gaat de strijd aanbinden en heeft er een afdeling of functie "Hergebruik" voor opgericht en daarin Lupe Cicilia aangesteld. Die mij vandaag e-mailde: "Wij hebben wederom geconstateerd, dat u zonder toestemming vooraf het artikel "Nooit meer met veel geld over straat" uit het NRC Handelsblad d.d. 30 december 2009 op uw website heeft geplaatst. Ik wil u erop wijzen, dat hierop auteursrechten rusten."
Ook dat artikel gaat er dus af. Ja, ze hebben gelijk, maar toch. Ik overwoog een abonnement op de NRC (die met iPad-aanbieding) te nemen, maar ik zie daar vanaf, want kan er te weinig mee voor dit weblog.
Enfin dan weet u er van dat deze stukken met behoorlijk terugwerkende kracht worden weggestroopt. Ordnung muβ sein auch bei der Volkszeitung.
Lexicon Spinozanum
40 jaar geleden werd door de Haagse uitgever Nijhoff het Lexicon Spinozanum, samengesteld door Emilia Giancotti Boscherini (1930 - 1992)uitgegeven. In twee banden, A-K L-Z, in de Archives internationales d'histoire des ideìes, 28.
Lexicon Spinozanum, Boscherini, Emilia Giancotti La Haye. Nijhoff. 1970, [1971]. 2 v. (xxxvii, 1374 p.).
Het voorwoord en de inleiding waren in het Italiaans en Engels, de verdere tekst was in Latijn en Engels. De prijs van vele honderden dollar was uiteraard alleen door – meest universitaire - bibliotheken en instituten op te brengen.
Toch kon in 1987 door Springer het Lexicon Spinozanum nog eens heruitgebracht worden, nu in één band van 1424 pagina’s. Als je Lexicon Spinozanum in Google ingeeft krijg je vele aanbiedingen van deze uitgave, bijvoorbeeld voor €737,23.
Bij Springer staat het voor €689,00 . Zou dat een Sonderangebot zijn?
[aanvulling 23-4-2012: inmiddels staat er een prijs van €792,00]
Het Antiquariaat Spinoza in Amsterdam biedt de uitgave van 1971 aan voor €300 zag ik zojuist.
Lees verder...Niels Stensen / Nicholas Steno (1638-1686) in het nieuws
Niels Stensen is de laatste tijd flink in het nieuws geweest i.v.m. de vondst van het Ethica-manuscript dat door hem aan het ´Heilige Bureau´ van de R.K. Inquisitie was overhandigd.
Un manoscritto dell«'Etica» del filosofo olandese Baruch Spinoza (1632-1677) è stato scoperto tra i codici della Biblioteca Vaticana. Il ritrovamento si deve a Pina Totaro, ricercatrice dell'Istituto per il Lessico Intellettuale Europeo e Storia delle Idee del Consiglio Nazionale delle Ricerche, e a Leen Spruit, professore olandese di storia della filosofia all'Università «La Sapienza» di Roma. Il testo, copiato da Pieter van Gent, amico di Spinoza, e portato a Roma dal celebre anatomista danese Niels Stensen (anch'egli conoscente del filosofo olandese di famiglia ebraica), che lo consegnò all'Inquisizione dopo la sua conversione al cattolicesimo, costituisce la prima e l'unica versione manoscritta attualmente nota del capolavoro spinoziano, l«'Etica more geometrico demonstrata». [Hier ]
Het zou me niet verbazen als er nog meer nieuws over die ‘daad van overhandiging’ bekend wordt. Er zal toch wel meer in dat dossier hebben gezeten? Een aanbiedingsbrief bijvoorbeeld? En misschien heeft Stensen zijn geloofsbroeders wel een handje geholpen door hen via een notitie alvast op wat zaken te wijzen? Wellicht is er méér dan de brief die Pina Totaro al publiceerde? [Zie onderstaand blog] Kortom, daarover horen we t.z.t. vast wel meer.
De aanleiding voor dit blog is de reactie van mevrouw Elsebeth Thomsen op het blog van 24 juli 2010. Zij wees op haar bijdrage (Niels Stensen—Steno, in the world of collections and museums) in dit boek.
Gary D. Rosenberg (Ed.) The Revolution in Geology from the Renaissance to the Enlightenment. Memoir 203. Geological Society of America, 2009Daarin aardig wat over de relatie Stensen - Spinoza.
Table of Content - met o.a. Elsebeth Thomsen, Niels Stensen—Steno, in the world of collections and museums. [Hier]
Lees verder...Liber viginti quattuor philosophorum
Vorige week was ik in Aken en schafte me daar dit boekje aan – wat ik nooit gedaan zou hebben als ik niet zo met Spinoza bezig was.
Was ist Gott? Das Buch der 24 Philosophen. [Übersetzt und kommentiert von Kurt Flasch. Beck, 2011] is een vertaling van en toelichting op een Middeleeuws manuscript dat gedateerd wordt tussen 1150 en 1200, maar dat vroeger wel toegeschreven werd aan Hermes Trismegistos. Het was een tijd van heropleving van metafysica; filosofen en theologen gingen zich weer erg bezighouden met het Ene en het vele. Zo ook deze onbekende auteur. Hij stelt het voor alsof Gods-definities van 24 filosofen verzameld werden, maar waarschijnlijk is de tekst van één hand of hebben er hooguit enigen aan meegewerkt.Het zijn 24 enigmatische, gemengd poëtische en filosofische omschrijvingen, die in de loop der tijd velen hebben geïntrigeerd, filosofen zoals Alexandre Koyré en literatoren zoals Jorge Luis Borges, die zich vooral door de IIe definitie aangesproken voelde: “God is de oneindige bol waarvan het middelpunt overal en de omtrek nergens is.” Waarschijnlijk door de oorspronkelijke auteur, maar mogelijk door een latere commentator zijn er aan de Godsdefiniëringen korte toelichtingen toegevoegd. Die laat ik hier buiten beschouwing.
Hieronder geef ik de 24 omschrijvingen, definities of stellingen (hoe men het noemen wil) met een vertaling:
Lees verder...Spinoza op schilderijen, etsen, gravures, illustraties
Staalgravure van J.H. Rennefeld (1832–77), naar een verdwenen schilderij (ca. 1865) van Maurits Leon (1838–65), getiteld 'Spinoza voor zijne regters', ook wel geïnterpreteerd als: 'Spinoza discussiërend met de rabbijen'. De scène stelt Spinoza voor ten overstaan van de bestuurders van de Amsterdamse joodse gemeente, die hem willen verbannen. (privébezit Adri K. Offenberg die een aardig artikel schreef over zijn speurtocht om meer over deze staalgravure te weten te komen - zie dit blog. Lees verder...Jan Verplaetse, "Zonder vrije wil. Een filosofisch essay over verantwoordelijkheid"
Hoezo zou de waarheid niet radicaal kunnen zijn? Bekentenissen van een harde incompatibilist.
Als die termen in de 17e eeuw al bestonden zou Spinoza een harde incompatibilist zijn geweest, iemand voor wie er geen vrije wil, geen schuld, en geen verantwoordelijkheid bestaat – dingen hadden niet anders kunnen lopen dan ze zijn gelopen, en mensen verwijten maken voor hoe het fout liep, heeft geen zin. *) Maar het heeft wellicht geen zin met terugwerkende kracht deze etiketten te plakken.
Ik ga het hebben over dit boek van Jan Verplaetse: Zonder vrije wil. Een filosofisch essay over verantwoordelijkheid. Nieuwezijds, Amsterdam, 2011. In het blog waarin ik het aankondigde heb ik al gewezen op de verstandige wijziging van de titel.
Een fraaie samenvatting van waarover dit boek gaat, vindt je in zijn tekst "Leven zonder schuld en verantwoordelijkheid" waarvan de eerste alinea luidt:"Een van de grootste misverstanden van het vrije wildebat is dat dit debat over de vrije wil gaat. Dat is niet zo. Het vrije wildebat gaat niet over de vrije wil, dat mysterieuze vermogen om vrij beslissingen te nemen. De vraag is niet of dat vermogen bestaat. Was het maar zo eenvoudig. De vraag is wat de gevolgen zijn van een onbestaande vrije wil. Wat indien de vrije wil niet bestaat? Is verantwoordelijkheid nog wel mogelijk? Kan je schuldig zijn? Heeft het zin om mensen verwijten te maken? Geloof je dat verantwoordelijkheid een vrije wil nodig heeft, dan kom je al gauw tot de radicale conclusie dat schuld en verdienste onmogelijk zijn in een wereld zonder vrije wil. Maar dan kun je niemand nog iets kwalijk nemen." [cf PDF]
Het boek neemt een stevige positie in midden in het actuele vrije-wil-debat dat door de neurowetenschappelijke bevindingen bovenaan de agenda is geplaatst. Verplaetse, die veel in hun kringen verkeert, begint met enige recente van hun boeken onder uit de zak te geven. Zijn hoofdbezwaar is dat ze helemaal geen oog hebben voor de gevolgen van het niet bestaan van vrije wil en dus verantwoordelijkheid en daar nogal laconiek over doen. Maar goed, dat is ook hun terrein niet. Dat is wel het terrein van filosofen en daaraan gaat dit boek een flink steentje bijdragen.
Lees verder...Te verschijnen: CD-box Spinoza door Han van Ruler
In october zal er in de serie Sprekende Denkers van de ISW een Spinoza CD-box van 3 Cd’s in luxe slipcase verschijnen.
Daartoe worden opnamen gemaakt tijdens een opleidingsdag over het leven en werk van Benedictus de Spinoza, die op zaterdag 10 september 2011 in de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden zal worden gegeven door prof. dr. Han van Ruler (1963), buitengewoon hoogleraar in de geschiedenis van de filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is gespecialiseerd in zestiende- en zeventiende-eeuwse filosofie. Zijn proefschrift over Descartes werd bekroond met de Erasmus Prijs. Hij stond aan het hoofd van het onderzoeksprogramma From Erasmus to Spinoza – Classical and Christian Notions of the Self in Early Modern Dutch Philosophy. Hij publiceerde onder meer De uitgelezen Descartes.
De prijs van de CD-box: € 24,95 | isbn: 978-94-91224-05-8 | nur: 077|
Zie voor meer informatie bij de ISVW
Lees verder...Spinoza’s Ethica onder de favorieten
Op 14 juni 2011 bracht The Guardian de door haar redacteuren samengestelde lijst van The 100 greatest non-fiction books.
Op die lijst kwam Spinoza niet voor.
“We've had fun compiling our list of the best non-fiction books to coincide with the announcement of the shortlist for this year's Samuel Johnson prize, but there's bound to be the odd omission. Can you fill in the gaps?”
De lezers werden in staat gesteld hun eigen favorieten in te zenden.
En vandaag werd deze lijst gepubliceerd.
“We asked for suggestions of your favourite non-fiction books. Here are the results for politics, philosophy and economics.”
179 mensen hadden hun favoriete boek ingezonden. En nu kwam Spinoza’s Ethica te voorschijn, en wel 4x! Even vaak als Plato's The Republic [4x] en Ludwig Wittgenstein’s Philosophical Investigations [4x]
Wealth of Nations Adam Smith [17x]
Das Kapital/Capital Karl Marx [13]
A Theory of Justice John Rawls [8x]
Lees verder...
Het slot van de 1927-Spinoza-herdenkingsrede van Max Scheler
Eerst meende ik mijn kritiek te formuleren op een passage waarin Max Scheler kritiek levert op de 'leer van wat goed is' bij Spinoza. Maar eigenlijk moet ik daarvoor eerst meer werk van Scheler lezen. Misschien kom ik daar ooit nog eens aan toe. Nu breng ik, voor ik het boekwerk weer naar de bibliotheek terugbreng, de slotpassage van de door Max Scheler (wellicht) in 1927 in Amsterdam gehouden rede bij de herdenking vande 250e sterfdag van Spinoza. Hij geeft erin een impressie van de doorwerking van Spinoza's filosofie.
[Als u op de afbeelding klikt verschijnt de tekst groter]
Uit: Max Scheler, Spinoza, in: Späte Schriften. In: Gesammelte Werke, Band 9, Francke Verlag, Bern/München, 1976, S. 181-82
Max Scheler (1874-1928) nogmaals over zijn herdenkingsrede bij Spinoza’s 250e sterfdag
Nu ik enige blogs (zie deze) maakte om de vraag op te lossen of Max Scheler in 1927 in Amsterdam een toespraak had gehouden ter herdenking van de 250e sterfdag van Spinoza, wilde ik wel eens zien of ik die tekst ook te pakken zou kunnen krijgen.
Blijkt de openbare bibliotheek in Maastricht de verzamelde werken van Max Scheler die in de ´60-iger en '70-iger jaren zijn uitgegeven in z'n bezit te hebben: 15 delen! Ik moest ze alle uit het magazijn laten komen, daar uit de catalogus niet duidelijk werd in welk deel de Spinoza-tekst zou staan. Schrijnend - ik was na al die jaren de eerste die die boeken inkeek, zo was duidelijk merkbaar. De naam Spinoza kwam in sommige delen best vaak voor. Soms in positieve zin, maar vaker in negatief kritisch zin. Zeer goed kon Scheler zich vinden (het kwam een paar maal terug) in "das Wort Spinozas: Die Wahrheit ist das Kennzeichen ihrer selbst und des Falschen." Dit citeer ik nu uit Der Formalismus in der Ethik und die materiale Wertethik (1916), Gesammelte Werke, Band 2, Francke Verlag, Bern/München, 1966 S. 29.
Eindelijk in Band 9 trof ik zijn tekst over Spinoza aan. Een ´keurige´ en interessante tekst, waaruit grote waardering van Scheler voor Spinoza blijkt. Het stuk was door de heruitgever samengesteld uit de twee teksten die ik in het vorige blog noemde, waaronder die rede. In de verantwoording is er sprake van dat die toespraak gehouden is. Verrassend zijn de woorden die niet in de in de band afgedrukte tekst over Spinoza zijn meegenomen, maar wel in de verantwoording (zie hieronder) waarin hij het bestuur van de Internationale Spinoza-Gesellschaft groet. Dat kan natuurlijk vanuit Amsterdam gedaan zijn.
Op 27 juni Spinozamonoloog in het Spinozahuis in Rijnsburg
Het Spinozahuis is nog wel niet heropend, maar is in de laatste fase van renovatie en er begint toch al enig leven in terug te keren.Op maandag 27 juni wordt in het Spinozahuis een try out gegeven van een voorstelling met een monoloog van Spinoza. Dit gebeurt voor de leerlingen van de Gaspard de Colignyschool in Katwijk. In samenwerking met het Erfgoedhuis ZH is deze voorstelling gemaakt voor de hoogste groepen van het basisonderwijs. De monoloog van Benedictus de Spinoza is een gedachtegang die hij uitspreekt nadat de gebroeders De Witt, die als verraders werden gezien, zijn vermoord. Volgens Spinoza was dit volkomen onterecht. Benedictus de Spinoza woonde zelf op dat moment in Den Haag. Hij was in 1656 uit de Amsterdamse Joods-Portugese gemeenschap verstoten, wellicht ook vanwege zijn verstrekkende ideeën over religie. In 1661 verhuisde hij naar Rijnsburg, later naar Voorburg en ten slotte in 1670 naar Den Haag. In de monoloog geeft hij inzicht in zijn manier van denken.
Lees verder...
H.P. Bremmer (1871 – 1956) Kunstpaus – maar ook Spinozist? [2]
Degene die wel het meest heeft bijgedragen tot het beeld van H.P. Bremmer als Spinozist is dr. H.J. Vink. Hildelies Balk schreef in haar dikke pil De Kunstpaus H.P. Bremmer (1871-1956) [Thoth, Bussum, 2006], waarop ze gepromoveerd is [zie vorige blog], in de inleiding over: “de zorgvuldige analyse van de invloed van Spinoza op Bremmers kunstbeschouwing door H. Vink in 1988 […]”. Wie was H. Vink en hoe zorgvuldig was zijn analyse van Bremmers Spinozisme?Hendrik Jan Vink (1915 – 2009) was, zo blijkt uit Levensbericht door C. Haas, een natuurkundige die zich voor Bremmer en Spinoza was gaan interesseren. Na een vrije-tijd-studie, bestaande onder andere uit tentamens bij professor A.E. van Arkel in Leiden en practica in avonduren, werd hij privé-assistent in Leiden bij dr. Jorissen. In januari 1942 legde hij het doctoraalexamen met hoofdvak anorganische chemie en bijvak theoretische natuurkunde af aan de Vrije Universiteit in Amsterdam (in Leiden was dit niet mogelijk, immers de Rijksuniversiteit Leiden was door de Duitse bezetters gesloten). Vanaf 1942 tot zijn pensionering in 1976 was hij verbonden aan het Natuurkundig Laboratorium, het NatLab, van Philips in Eindhoven. “Vink was een gelovig man, hij was ouderling in de Nederlands Hervormde Gemeente te Waalre en vele jaren lid van de Synodale Commissie Geloof en Wetenschap van de Nederlandse Hervormde Kerk. […] Vink maakte deel uit van de zogenaamde ‘Utrechtse Kring’, een gespreksgroep van een aantal vooraanstaande theologen en enkele natuurwetenschappers van het Nat Lab. Deze groep trachtte nieuwe wegen te vinden voor een gesprek van de kerk met de wetenschap. Men constateerde dat de wetenschap een steeds sterker stempel drukte op de ontwikkelingen in de maatschappij. […] Vink had grote belangstelling voor kunst en heeft verschillende publicaties op dit gebied op zijn naam staan. Hij schreef een studie getiteld Plotiniaanse en Spinozistische elementen in de esthetische opvattingen van de kunstpedagoog Bremmer, waarin hij inging op de vraag hoe Bremmer reageerde op revolutionaire veranderingen in de beeldende kunst, zoals achtereenvolgens het neo-impressionisme, het symbolisme, het kubisme en de abstracte kunst (Mededelingen vanwege het Spinozahuis [nr 54], 1988).” [PDF]
Lees verder...H.P. Bremmer (1871 – 1956) Kunstpaus – maar ook Spinozist? [1]
Al langer geleden wilde ik een blog maken vanaf toen ik voor het eerst vernam van de invloed die de kunstpedagoog H.P. [Hendricus Petrus] Bremmer had op de kunstontwikkeling in de eerste helft van de 20e eeuw en daarbij vernam dat hij aan zijn kunstleerlingen aanbeval de Ethica te lezen. Hij zou zich in zijn esthetica hebben laten inspireren door Spinoza. Dat wekte mijn interesse vooral daar Spinoza zelf de kunst niet erg behulpzaam is: hij bood immers geen esthetica. Wie net als de Tachtigers en later de kunstenaars van De Stijl zich door Spinoza wilden laten inspireren, moesten de vertaling van Spinoza’s metafysica, ethica en politica naar hun kunst zelf maken.
Ik ben blij dat blog niet al een jaar geleden gemaakt te hebben, maar eerst mij meer in hem te verdiepen, o.a. door kennis te nemen van het boek van Hildelies Balk, De Kunstpaus H.P. Bremmer (1871-1956) [Thoth, Bussum, 2006] en de artikelen van H.J. Vink, waarover in een volgend blog. En nu zal de insteek van mijn blog worden dat ik niet zo geïmponeerd ben door het zgn. Spinozistische van Bremmer. Ik denk dat daarover een mythe is ontstaan, waaraan Brouwer zelf meewerkte, zoals zijn hele kunstimperium mythische proporties had aangenomen.
Lees verder...Joseph Semah exposeert 'ONTMOETING (Open Closed)' in de Utrechtse Domkerk
Daar Joseph Semah veel aandacht voor Spinoza in zijn kunst heeft, waaraan ik al diverse blogs gewijd heb, geef ik in dit blog graag het volgende bericht door:
Namens de Tentoonstellingscommissie van de Domkerk te Utrecht wil ik u graag opmerkzaam maken op de expositie ‘ONTMOETING (Open Closed)’ van Joseph Semah, welke van 8 juni t/m 30 augustus is te bezichtigen.
De Domkerk is vrij te bezoeken: ma. t/m vr. 10:00 - 17:00 uur / za. t/m 15:30 uur / zo. 14:00 -16:00 uur ( NB in de periode ma 27 juni t/m vr. 1 juli is de Domkerk gesloten)
Hierbij vindt u de toelichtende tekst bij de tentoonstelling en de aankondiging van een speciale avond op donderdag 7 juli.
Van harte welkom. Met vriendelijke groet, Liesbeth de Jong
The Fragmented TaLIT /1999 /
olieverf op papier en garen /5-luik, elk72,5 x 54,5 x 4 cm
courtesy Willem Baars Projects te Amsterdam
Entreeruimte van de Domkerk, waar twee van de werken geëxposeerd zijn
Donderdag 7 juli aanvang 19.30 uur Domkerk te Utrecht
Avond rond het thema van de tentoonstelling ‘ONTMOETING (Open Closed)’
m.m.v. Prof.dr. Marcel J.H.M. Poorthuis ( hoogleraar Interreligieuze dialoog) & kunstenaar Joseph Semah
19.30 uur: welkom met koffie / thee
Vervolgens:
Inleiding door Marcel Poorthuis: Een joodse gebedsmantel en kunst, wat hebben die met elkaar te maken?
De kunstenaar Joseph Semah laat zien hoe zijn kunst de mens verbindt met heilige ruimte. Deze heilige ruimte brengt echter geen scheiding teweeg, tussen gelovige en ongelovige, of tussen man en vrouw, maar voert de mens tot zijn diepste kern. Hoogleraar dialoog tussen de religies Marcel Poorthuis legt uit wat deze kunst met hem doet.
Gevolgd door:
Rondgang met Joseph Semah langs zijn werk: gelegenheid tot vragen stellen en in gesprek te raken met de kunstenaar.
21.30: afsluiting
organisatie: Tentoonstellingscommissie Domkerk
Lees verder...Vandaag 86 jaar geleden overleed J.H. Leopold
Ter herinnering aan deze Spinozist neem ik het volgende vierregelig gedichtje van hem over. Het is een kwatrijn uit een reeks onder de titel Soefisch. Je ziet het wel aangeduid als een vertaling van een kwatrijn van Omar Khayyám; misschien is dat zo, maar in de reeks die Leopold van Khayyám vertaalde komt dit niet voor.
Het is in ieder geval tevens een fraai Spinozistisch gedichtje:
Hoe ook het lot met kwelling u mag slaan,
wees stil, gij maakt het erger, laat begaan;
wie duwt de golven van de zee terug?
het pogen zelf doet weer een golf ontstaan.
…
Jan Hendrik Leopold (1865-1925)
Uit: ‘Oostersch II’ - Soefisch
In: Verzameld werk (eds. P.N. van Eyck en Johan B.W. Polak) (1951-1952
Over J.H. Leopold had ik 26 jan 2009 en 11 nov. 2009 een blog. Lees verder...
Jan Verplaetse's boek 'Zonder vrije wil' verschenen
Van de uitgever Nieuwezijds ontving ik het volgende bericht:
"In de blog 'Spinoza... toonaangevende visie in 'vrije wil'-debat?' staat een aankondiging van het nieuwe boek van Jan Verplaetse. Hierbij wil ik u graag laten weten dat dit boek deze maand is verschenen onder de titel: 'Zonder vrije wil. Een filosofisch essay over verantwoordelijkheid' (de titel en daarmee het boekomslag zijn dus veranderd). Voor meer informatie over dit boek verwijs ik u graag naar onze website."
Ik moet zeggen: ik ben wel benieuwd naar dit boek van prof. dr. Jan Verplaetse, filosoof verbonden aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Gent. In de reeks interviews in Dagblad Trouw over de "dood van de vrije wil" ging Verplaetse het verst in het trekken van de consequenties uit het niet bestaan van de vrije wil, zowel voor het persoonlijke als het maatschappelijke leven.
Dit boek móet Spinozisten, dunkt mij, dus wat te zeggen hebben.
Eerder schreef Verplaetse Het morele instinct. over de natuurlijke oorsprong van onze moraal.
Max Scheler (1874-1928) sprak hij bij een herdenking van Spinoza’s 250e sterfdag?
In aansluiting op het vorige blog, waarin ik vele Spinoza-herdenkingen n.a.v. diens 250e sterfdag verzamelde, nu dan over Max Scheler. In het blog waarin ik het boek Het Argentijnse gezicht van Spinoza. Passies en politiek van Miriam van Reijen besprak, schreef ik over Carlos Astrada (1894-1970) die een lezing vertaalde die Max Scheler op 21 februari 1927 bij de herdenking in Den Haag van Spinoza’s 250e sterfdag had zullen houden, maar die nooit gehouden zou zijn. Waarom niet? Ik ben naar verdere gegevens op zoek gegaan en vermeld in dit blog wat ik over Max Scheler vond.
Max Scheler was een Duits filosoof, met een joodse moeder, maar RK gedoopt; in z’n jonge jaren was hij fel katholiek. Hij werd vooral bekend vanwege zijn fenomenologie en wijsgerige antropologie. Hij werd de voortzetter van Edmund Husserl’s fenomenologisch filosofische methode. Nu is Max Scheler praktisch vergeten – je hoort niet veel meer over hem (en mist hem in het grote filosofie-lemma in wiki), maar volgens Heidegger waren alle filosofen van zijn tijd schatplichtig aan Scheler, die hij de krachtigste toenmalige filosoof vond. De nazi’s verboden zijn werk en het merendeel ervan is pas na de Tweede Wereldoorlog uitgegeven. Zijn enige eigen publicatie over filosofische antropologie is Die Stellung des Menschen im Kosmos, dat een paar weken voor zijn dood gereed kwam.
Lees verder...De herdenkingen van Spinoza's 250e sterfdag in 1927
Al eerder, op 15 aug. 2009, had ik een blog over "De herdenking van Spinoza's 250-jarige sterfdag". Aanleiding nu voor onderstaand overzichtje van herdenkingen van Spinoza’s 250e sterfdag, die ik uit de kranten in het Historische Kranten Archief van de Koninklijke Bibliotheek kon opdiepen, vormde de vraag of Max Scheler (1874-1928) nu wel of niet in 1927 bij een herdenking van Spinoza’s 250e sterfdag had gesproken, en zo ja, waar: in Den Haag of AmsterdamIn mijn blog waarin ik het boek Het Argentijnse gezicht van Spinoza. Passies en politiek van Miriam van Reijen besprak, schreef ik over Carlos Astrada (1894-1970) die een lezing vertaalde die Max Scheler op 21 februari 1927 bij de herdenking in Den Haag van Spinoza’s 250e sterfdag had zullen houden, maar die nooit gehouden zou zijn. Waarom niet? Dat we daar nu via de Argentinië-route van moeten horen. Het lijkt me interessant daarover ooit nog wat meer te weten te komen. Ik ben naar verdere gegevens op zoek gegaan. Op Scheler kom ik in een volgend blog terug.
Lees verder...Opgevoed met de Ethica van Spinoza… en dan?
Vanavond t/m woensdag 22 juni gaat in Frascati in de Nes in Amsterdam het toneelstuk: Het meisje dat te veel van lucifers hield. Vrijdagavond was de première.
Het stuk is naar de gelijknamige roman van de Canadees Gaetan Soucy uit 2000.
Een meisje groeit ver van de bewoonde wereld op, samen met haar vader en broer. Vader is extreem in alles: mensenschuw, godsdienstwaanzinnig en heerser over zijn eigen universum. Vader leerde zijn 'zonen' - de één met en de ander zonder kloten - lezen op basis van achttiende-eeuwse werken van Saint-Simon, de Ethica van Spinoza en de Bijbel. Maar nu is Vader dood. Hoe moeten zijn zonen verder? Hoe moet het universum worden gerangschikt en nieuwe regels opgesteld nu het ijkpunt is weggevallen?
Onverschrokken gaat het meisje naar het dichtstbijzijnde dorp op zoek naar een kist. Met haar archaïsche taal en haar intelligente naïviteit treedt zij de wereld van de gewone mensen tegemoet. En in het oog van de angst onthult zij de waarheid achter haar vaders universum: een wereld opgebouwd rondom een gruwelijk geheim.
De regie is in handen van Julie Van den Berghe.
Met: Simone van Bennekom, Vincent van der Valk en Steven Van Watermeulen [van hier - zie meer hier bij Frascati]
Lees verder...Hoe weet Spinoza zo zeker wat dé boodschap van de H. Schrift is?
Van de week bespraken we in onze Maastrichtse Spinozakring (i.o. - zie eerder blog) de hoofdstukken 11 t/m 13 van de Tractatus Theologico-politicus.
Ik stelde daarbij de vraag aan de orde: Hoe weet Spinoza zo zeker dat de centrale boodschap van de Schrift is het bevorderen van vroomheid en gehoorzaamheid aan Gods wetten, waarbij het gaat om gerechtigheid en liefde tot de naasten. De Schrift verspreidt geen kennis van God (definitie, attributen) maar vergt gehoorzaamheid, maar vraagt daarvoor weer wel kennis van Gods gerechtigheid (H 13 §8). Hoe weet Spinoza zo zeker dat dit de ware bedoeling van de Schrift is en dat die onbedorven tot ons is gekomen? (H. 12, §10 en conclusie in §12.)
We namen aan dat zijn tijdgenoten niet gauw zouden ontkennen dat gerechtigheid en naastenliefde de kernboodschap van de Bijbel was, maar dat de dominees en theologen het niet snel met hem eens zouden zijn dat hun taak zich beperkte tot het bevorderen van vroomheid en gehoorzaamheid.
We namen aan dat de retorische (en niet axiomatische) opzet van de TTP maakt dat minder de logische bewijsvoering, maar meer geloofwaardigheid en overtuigingskracht via voorbeelden en illustraties de ‘bewijsmiddelen’ vormden. Een echt duidelijk antwoord hadden we niet.
Laat ik nu al surfend naar iets anders een tekst tegenkomen van de secretaris van de Ver. Het Spinozahuis, Van der Tak, in het 39e jaarverslag 1935-1936 die hierover gaat. En wel n.a.v. het toen net uitgekomen deel Das Neue Leben van de in 1934 overleden Von Dunin Borkowski (zie dit blog daarover).
Lees verder...Friedrich Hölderlin (1770 - 1843) Lessing war ein Spinozist
Hoewel Friedrich Hölderlin, de dichter van “Hyperion oder Der Eremit in Griechenland” (1797-99) zich midden in het filosofische, politieke en literaire discours van zijn tijd bevond – hij had contact met Fichte, Herder, Schiller en Goethe - werd hij in zijn tijd nauwelijks gehoord. Hij wilde een vrije dichter zijn en politiek werkzaam als radicale vernieuwer in de geest van de Griekse antieke oudheid. Maar hij voelde het gevaar: "Ich fürchte, das warme Leben in mir zu erkälten an der eiskalten Geschichte des Tags." Hij had last van geestelijke stoornissen.
Hölderlin hield zich in zijn Jena-tijd net als anderen bezig met de Spinoza-strijd. Zie daarover van Margarethe Wegenast: Hölderlins Spinoza-Rezeption in Jena. Ein Bericht. [In: Hölderlin-Jahrbuch 28 (1992–1993), S. 331]
Margarethe Wegenast, Hölderlins Spinoza-Rezeption und ihre Bedeutung für die Konzeption des »Hyperion«. Walter de Gruyter, 1990 - books.google
Hannemieke Stamperius schreef een karikatuur in taal van Spinoza
Van Hannemieke Stamperius - beter bekend als Hannes Meinkema – verscheen een maand geleden het boek God en de Verlichting [Skandalon, Vugt, 2011 - €19,50].
Het is inderdaad een schandaal, zoals Spinoza hierin wordt behandeld.
Dr. Hannemieke Stamperius (1943) mag dan “meer dan dertig boeken, literaire en wetenschappelijke” geschreven hebben en het zal kloppen, “[d]e laatste tijd publiceert ze steeds meer over theologie en filosofie, waaronder de bloemlezing God verzameld, met proza en poëzie over God in de Nederlandse literatuur, en Kleine theologie voor leken en ongelovigen,” maar van Spinoza demonstreert ze geen verstand te hebben. Waarschijnlijk heeft ze enige secundaire literatuur gebruikt. De doctor is duidelijk niet bij haar leest gebleven.
Lees verder...Vanavond 'wereld'-première "Midget in a Catsuit Reciting Spinoza"
Vanavond is de première van het nieuwe stuk van Carey Harrison dat hij schreef voor de Woodstock Players en ook regisseerde: Midget in a Catsuit Reciting Spinoza. Ik had hierover op 2 juni dit blog. Ik ben benieuwd naar de recensies.
Richard Bennett als Herman Goering en Mikhail Horowitz als Baruch Spinoza.De promo werd 12 juni op Youtube geplaatst
Lees verder...Shoshannah Brombacher's schilderij "The Ethica of Spinoza"
In het blog “Spinoza op schilderijen, etsen, gravures, illustraties” heb ik indertijd - overgenomen van despinoza.nl - ook dit schilderij opgenomen dat Spinoza, schrijvend aan de Ethica verbeeldt. Het is gemaakt in 2007 door Shoshannah Brombacher.
The Ethica of Spinoza.
Artist (painting and introduction): Shoshannah Brombacher, Ph.D.
Oil on canvas, 24 X 20 inches, New York 2007
Shoshannah Brombacher Ph.D., is geboren in Amsterdam, maar woont en werkt tegenwoordig in New York [Hier haar portfolio].
Vandaag ontving ik de uitgebreide beschrijving die de kunstenares indertijd van het werk maakte. Ik mag van haar deze Engelstalige beschrijving voor de bezoekers van dit blog publiceren. Het per april 2013 updated document is op 19 november 2015 verplaatst van benedictusdespinoza.nl naar een veiliger omgeving: PDF
Het is interessant te zien hoeveel werk Shoshannah Brombacher van dit schilderij heeft gemaakt - hoeveel dingen die met Spinoza te maken hebben zij erin verwerkt heeft. In de beschrijving zijn ook nog twee schetsmatige voorstudies opgenomen.
Lees verder...Verlichting en doodstraf
Sebastien Valkenberg heeft in Trouw vandaag een column “over het lichtzinnige gebruik van het etiket ‘verlicht’.” Hij schrijft tegen het gebruik van de Verlichting door iemand als Bas Heijne, volgens wie pleiten voor de herinvoering van de doodstraf een ‘onverlicht’ standpunt zou zijn dat een redelijk mens niet meer kan innemen. De Verlichtingsfilosofen worden volgens Valkenberg zo te simpel van stal gehaald en volgens hem geldt: “De filosofen van de Verlichting hadden geen moeite met de doodstraf.”
Waar het mij om gaat is dat zo makkelijk, ook door Valkenberg, over “de filosofen van de Verlichting” wordt gesproken, alsof er tussen hen geen gigantische verschillen zijn. Opvallend is vervolgens dat in zo’n stukje Spinoza, toch de grondlegger van wat later de Verlichting ging heten, simpel genegeerd wordt. Maar wel Kant natuurlijk. O, die grote “Immanuel Kant, hoogtepunt én boegbeeld van de Verlichting. Volgens hem is het zelfs onze plicht het leven van de moordenaar te nemen. Oog om oog, tand om tand? Mooi niet. Kant is niet uit op oudtestamentische vergelding. Zijn standpunt vloeit voort uit zijn filosofie, die uitgaat van de autonomie van mensen. Juist door de doodstraf toe te passen neem je de edele gedachte serieus dat mensen, de moordenaar incluis, zelf verantwoordelijk zijn voor hun daden.”Zie eens hoe iemand als Kant, met zijn geloof in de vrije wil, en de “autonomie” van mensen, geen moeite heeft om voor God te spelen.
Lees verder...Spinoza - voorbeeld voor seculiere joden?
Deze Youtube-video die ik u in dit blog graag wilde voorleggen, was na plaatsing tot mijn schrik weer gewist, maar is inmiddels toch weer geplaatst. Ik neem aan dat mijn mailtje met indringend verzoek om het weer terug te plaatsen daartoe heeft bijgedragen. Wie weet.
Er is méér dan 1,5 uur uitgetrokken voor een gesprek over joods secularisme - A Conversation on Jewish Secularism. Robert Siegel, gastheer van de NPR-media, interviewt Rebecca Goldstein en David Biale. Beiden hebben al vaker in diverse blog “opgetreden”:
Rebecca Goldstein, schrijfster van Betraying Spinoza: The Renegade Jew Who Gave Us Modernity en haar laatste boek 36 Arguments for the Existence of God: A Work of Fiction.
David Biale publiceerde niet lang geleden Not in the Heavens: The Tradition of Jewish Secular Thought and the editor of Cultures of the Jews. Omschreef Spinoza als de eerste suculiere jood.Het eerste kwartier van het gesprek gaan beiden uitgebreid in op Spinoza. Zeer interessant om te beluisteren. Ook de rest van het gesprek trouwens, waarin het gaat over hoe ongelovige joden omgaan met hun joodse erfenis etc. En waarin na 46' n.a.v. een vraag vanuit het gehoor Spinoza weer even terug komt; en 53' en daarna wéér.
Lees verder...
Georg Büchner (1813 – 1837) Spinozistisch geïnspireerd schrijver van Woyzeck
De jongestorven avant-gardistisch Duits schrijver en revolutionair Georg Büchner leefde veel te kort, eerst in Duitsland en later als politiek vluchteling in Zwitserland en Frankrijk. Deze periode waarin hij leefde wordt in West-Europa de Vormärz genoemd, een politiek zeer conservatieve tijd na de onrust van de Franse revolutie en Napoleon. Duitsland bestond uit een verzameling onderling ruziënde hertogdommen en koninkrijkjes, waarbinnen de verschillen tussen arm en rijk groot waren. De revolutie van maart 1848 in Duitsland en Oostenrijk, maakte een einde aan deze periode. Maar die maakte Büchner niet meer mee.
Büchner studeerde geneeskunde en hield zich daarbij intensief bezig met de anatomie. Hij bemoeide zich met de politiek, vooral als schrijver van toneelstukken, literaire kritieken, filosofische studies, o.a. naar Descartes en Spinoza en één politiek pamflet: De Hessische Landbode. Vanwege dit pamflet moest hij vluchten. Tijdens zijn verbanning schreef hij drie toneelstukken (Dantons Dood, Leonce en Lena en Woyzeck) en één kort verhaal, Lenz, dat hem beroemd maakte. Alleen Dantons Dood is nog tijdens zijn leven uitgegeven; (daarin zegt Payne: “Er is geen God… God kán de wereld niet geschapen hebben.”) De rest is pas na zijn dood uitgebracht door zijn broer. Lag Leonce en Lena als script klaar om uitgegeven te worden, van Woyzeck bestaan er alleen een aantal pagina's met scènes in een vrijwel onleesbaar handschrift.
George Büchner was diep getroffen door het spinozisme, dat diepgaand doorwerkt in zijn literaire en niet-literaire werk.
Lees verder..."Filosofie" over de vrije wil
Het mei/juni-nummer van het tijdschrift Filosofie is gewijd aan het thema van de "vrije wil" en stelt de vraag aan de orde: "Vrije wil? Hoe zit dat?"
Deze keer komt wél ook de zienswijze aan de orde van Spinoza over dit thema en wel in het artikel van dr. Miriam van Reijen: "Een 'aangekondigde' dood: Spinoza over de vrije wil."
Zij sprak over dit onderwerp ook tijdens de jaarvergadering van de Ver. Het Spinozahuis op 14 april in Rijnsburg. We hoeven nu niet te wachten tot over ca een jaar die lezing in de Mededelingen vanwege Het Spinozahuis in druk verschijnt, maar hebben hier alvast een vrucht van haar studie. Ze is inmiddels minder positief over hoe neurowetenschappers met de filosofie van Spinoza omgaan en hoe de meesten met het onderwerp van de vrije wil op een zeer onfilosofische manier aan de haal gaan.
Ze geeft, zoals we inmiddels van haar gewend zijn, op een duidelijke en indringende manier de kijk van Spinoza weer. Interessant is hoe ze ook diverse praktische consequenties bespreekt van het al dan niet uitgaan van het bestaan van een vrije wil.
Speels verwijst haar titel naar het Trouw-dossier over "de dood van de vrije wil", een diagnose die door neurowetenschappers zou zijn gesteld. Zij verwijst ernaar dat Spinoza die dood al had aangekondigd, sterker nog, dat die vrije wil nooit bestaan had en slechts illusie was en is doordat we de oorzaken van de dingen die we willen en begeren niet kennen.
Iets wat niet bestaat, laat staan leeft, kan niet dood gaan.
Dit artikel van Van Reijen geeft mij aanleiding op te merken hetgeen ik hieronder in de vet-gedrukte passage schrijf.
Arte-uitzending over Spinoza ook op Youtube gebracht
Vandaag zijn de Duits nagesynchroniseerde ARTE-uitzenzingen over Spinoza (zie dit blog) in twee delen op Youtube gebracht. Ik geef ze hier graag door. Voor het geval ze misschien bij Arte weer van de website verdwijnen. Daar lezen we immers: "Nach der TV-Ausstrahlung können Sie die Sendung weitere 7 Tage lang auf ARTE+7 sehen."
Correctie 24 febr. 2013
Die twee delen waren kennelijk illegaal, want zijn daarna weer verwijderd wegens schending van rechten. Op 4 nov. 2011 is de uitzending in z'n geheel op YouTube gezet en daar blijven staan (dit dus kennelijk met toestemming van de rechthebbenden).
Salomon Suskovich (1906 – 1990) liet wel erg weinig van Spinoza heel
In haar boek Het Argentijnse gezicht van Spinoza (zie mijn leesverslag in dit blog) bespreekt Miriam van Reijen o.a. het werk van Salomon Suskovich. Ik maak in dit blog graag overvloedig gebruik van haar tekst, daar ik deze Suskovich wel een intrigerende persoon vind. Hij is duidelijk gefascineerd geraakt door Spinoza, en moet veel studie van hem gemaakt hebben. Maar hij hield uiteindelijk toch sterk vast aan het geloof waarin hij was grootgebracht, zodat hij de meeste denkbeelden van Spinoza, evaluerend tegen zijn eigen geloof, tenslotte afwees. Hij was uiteindelijk toch een bestrijder van Spinoza, dunkt me, zij het een fatsoenlijke.
Suskovich werd geboren in een dorpje in de buurt van Vilnius, nu de hoofdstad van Litouwen. In 1924 emigreerde hij naar Argentinië. Hij publiceerde literaire en filosofische artikelen, en richtte in 1949 het filosofische tijdschrift Davka op, waarin hij joodse en andere denkers bespreekt - ‘universele’ denkers noemt hij ze. Vijfentwintig jaar lang (78 nummers) was hij hoofdredacteur van Davka (Alleen), het enige Jiddische filosofie tijdschrift dat verscheen onder auspiciën van het World Jewish Congress. Het blad werd in zekere zin voortgezet met het populaire Jewish Library dat publiceert over grote figuren en gebeurtenissen in de joodse geschiedenis.
In 1977 verscheen bij de Smuszkowicz Biblioteca Popular Judia del Congreso Judio latino-americano, een afdeling van het Congreso Judio Mundial, van Salomon Suskovich (Smuszkowicz) in het Jiddisch een boekje over Spinoza: Likhṭ un shoṭn in Spinozas lebn un shafn in shayn fun haynṭikòn vòisn (1977). In 1983 bracht zijn vrouw een vertaling in het Spaans en werd de titel Spinoza. Luz y sombras (148 p.). Op het omslag van het boek staat het Spinoza portret van een onbekende Duitse graveur uit 1725.
Lees verder...Morgen Spinoza toegelicht op ARTE
Presenteerde Raphaël Enthoven vorige week Descartes (zie dit blog), deze week is Spinoza aan de beurt. Morgen om 13:30 uur in de reeks filosofie.
De uitzending is nu reeds te zien en te horen op de Arte-website [in Duits; wie het liever in het Frans hoort klikt hier].
Zijn gesprekspartner is Julie Henry, met wie hij eerder, op 23 apr. 2010, het programma "Geist" maakte. Julie Henry is Agrégée de philosophie, allocataire-monitrice à l’ENS de Lyon, doctorante au CERPHI (UMR 5037) sous la direction de P-F. Moreau, sur le sujet: Penser le devenir éthique: la place singulière de l’homme dans la nature selon la philosophie spinoziste.
Lees verder...
An atheist's God: the paradox of Spinoza
Dit weblog krijgt het steeds drukker met het signaleren van de almaar groeiende belangstelling voor Spinoza.Afgelopen zaterdag, 4 juni 2011, had Alan Saunders, de presentator van het ABC-radioprogramma The Philosopher’s Zone, een gesprek met Beth Lord van het Department of Philosophy, University of Dundee, Scotland, aan wie in diverse blogs aandacht werd besteed. De uitzending is te beluisteren (klik op ABC-logo)
The Philosopher's Zone explores the big philosophical questions and arguments. This week on The Philosopher's Zone, we meet Spinoza's god, which might seem an odd thing to do. Baruch Spinoza, one of the greatest philosophers of his day, was expelled from the Amsterdam synagogue in 1656 because of his unorthodox religious views. Ever since, he has been regarded as the great atheist of the Western tradition. Yet he mentions God very often throughout his writings. So this week, we try to reconcile the paradox in Spinoza between his perceived atheism and his constant references to the divine.
Maar we krijgen méér...
Lees verder...NRC Weekend over het Vaticaanse Ethica manuscript
Vorige week kondigde ik al aan dat NRC Handelsblad een artikel zou hebben van Karel Berkhout over het Vaticaanse manuscript van de Ethica. Welnu, dat staat vandaag in de krant (zie hierna).
We krijgen enige veronderstellingen over hoe het manuscript in handen van Niels Stensen gekomen zou zijn. En we krijgen een voorproefje van kleine redactionele verschillen tussen handschrift en gedrukte versie die een aantal onheldere passages kunnen verduidelijken.
Voor degenen die dat mogelijk ontgaan is, wijs ik op de reactie die Leen Spruit inbracht op dit blog:
"Ik verzeker jullie (en Pina Totaro kan dit bevestigen) dat ik het manuscript zelf heb ontdekt; vervolgens heb ik Pina Totaro bij de editie ervan betrokken, omdat zij de relatie Stensen-Spinoza al eerder grondig bestudeerd had; dit manuscript was het enige puzzle-stukje wat nog ontbrak; dat Italiaanse sites haar als eerste noemen, hoeft geen verwondering te wekken."
Lees verder...Hoe Spinoza de wereld - ook Afrika - verovert
In Senegal hadden de - meer dan 76.000! - kandidaten in het middelbare school-examen filosofie een tekst uit Spinoza's politieke filosofie te becommentariëren.
Zie hier in Le Soleil.sn
Epictetus (±50 - ±125) was een hoofdstuk waard geweest
Wim Klever behandelde in zijn mooie boek Spinoza classicus. Antieke bronnen van een moderne denker [Uitg. Damon, Budel, 2005, cf blog van 7 juli 2008] Seneca, Terentius, Ovidius, Epicurus en Lucretius, Thales, Livius, Tacitus , Plinius de Jongere, Curtius, Lucianus, Vergilius, Sallustius, Cicero, Flavius Josephus; en tenslotte ook Paulus, Descartes en Van den Enden.
Twee keer noemt hij Epictetus: op blz 10 vermeldt hij het feit dat Spinoza het Enchiridon in z’n boekenkast had, en op blz 18 lezen we dat Epictetus naast Seneca en Marcus Aurelius tot de belangrijkste vertegenwoordigers van de Nieuwe Stoa gerekend wordt. Maar in tegenstelling tot de boven genoemden krijgt Epictetus geen eigen hoofdstuk.
Toch denk ik dat er voldoende aanleiding was geweest om wel meer over de mogelijke bijdrage van Epictetus aan de filosofie van Spinoza te wijden. Ik zal daarvoor in dit blog een aantal feiten en argumenten aandragen. Ik ben inmiddels al zo'n eind gevorderd in het Verzameld werk van Epictetus dat ik in het blog van 2 juni noemde, dat ik voldoende grond heb om dat te doen.
Lees verder...Een Spinoza-gedicht van Gershon Hepner
Meestal neem ik geen gedichten, ook niet als Spinoza er in voorkomt, die alleen maar rechtstreeks op internet, in een blog bijvoorbeeld, werden geplaatst. Ik doe dat alleen van ‘echte’ dichters die een uitgever vonden. Maar deze keer maak ik een uitzondering (en treed ik zelf op als kwaliteit beoordelende ‘uitgever’) voor een gedicht dat niet eerder in een bundel werd opgenomen.
Gershon Hepner maakte serieus zoveel gedichten dat je hem als professioneel dichter mag zien. Hij schrijft van zichzelf: "I am a physician who was educated in England and moved to the US in 1968 and to LA in 1976. In addition I am a scholar of the Hebrew Bible, and have written a book, Legal Friction: Interplay between Biblical Laws and Narratives, due to be published at the end of 2009. In addition to my poems that are on Poemhunter, many are on my blog, which is at gershonsversion.blogspot.com. I am the father of four children who are all above average."Zie hier een gedicht dat op Poemhunter geplaatst werd (waarin ik de regel “deistically dissing” niet versta, maar misschien betreft het een typefout?):
Lees verder...Grote vragen over de vrije wil
Al vaker heb ik er op gewezen hoe in de huidige tijd het onderwerp “de vrije wil” sterk in de belangstelling staat. Zie de boeken erover, de hoeveelheid cursussen, zie het examenonderwerp voor het VWO-filosofie vanaf 2012. Zie de flinke hoeveelheid subsidies die er in Europa in omgaan opdat er toch ooit eens meer duidelijkheid over de vrije wil zou ontstaan. Vrije wil is een concept dat we niet kunnen opgeven. We hechten er groot belang aan, maar worden er onzeker over of en hoe die dan bestaat.
Dat het in sterke mate een katholiek onderwerp is demonstreert de John Templeton Foundation, die begin vorig jaar een flinke pot geld heeft vrijgemaakt om er i.s.m. de Florida State University een vierjarig project over de vrije wil— Big Questions in Free Will — mee neer te zetten. Doel is om ons begrip van de vrije wil te verbeteren, speciaal met inzet vanuit de neurowetenschappen, de sociale psychologie, filosofie en, jawel, theologie.
Dat wil men onder andere bevorderen door researchprojecten op te zetten én door diverse essaywedstrijden uit te schrijven.
Wel aardig is kennis te nemen van het Free Will Lexicon (PDF).
Lees verder...Peña Vidal (1941 -) Spaans Spinozakenner met emeritaat
Vanmorgen verscheen in La Nueva Espana een artikel getiteld “La filosofía como arte” [filosofie als kunst], een terugblik op de onlangs gepensioneerde hoogleraar filosofie aan de Universiteit van Oviedo, Peña Vidal, die in 1941 in datzelfde Oviedo geboren is (Oviedo was ook al de plaats waar de benedictijn Benito Jerónimo Feijóo doceerde, waarover ik onlangs een blog had). Van het afscheidscollege dat Peña Vidal op vrijdag 13 mei 2011 hield verscheen een impressie op Youtube.
Het artikel van vandaag wordt geïllustreerd met deze cartoon: Peña Vidal achter Spinoza en Descartes.
Uit het artikel haal ik deze passage die ik door de Google-vertaalmodule heb laten vertalen en wat heb bijgeschaafd.
“Peña Vidal weet niet alleen "alles" van Spinoza en is niet alleen met grote expertise doorgedrongen in de vele nuances die de cartesiaanse filosofie bevat. Degenen die bekend zijn met filosofie zijn zich terdege bewust van de belangrijkste referenties van zijn werk: het materialisme van Spinoza (1974), de vertaling van Spinoza's Ethica (1980) met de prachtige en sublieme notities ter Inleiding, en de heruitgave van dit werk in 2007, waarin aan Vidal’s inzichtelijke aantekeningen die van Gabriel Albiac zijn toegevoegd - ze vullen het beste onderwijs en het beste spinozistische momentum.
Ik maak dit blog vooral om deze cartoon hierheen te halen. En enige links door te geven waaruit blijkt dat hij als leraar en Spinozageleerde zeer gewaardeerde was en is. [Hier]
Dit boek, Vidal Peña García
El materialismo de Espinosa (1974) is in z'n geheel op internet gezet (klikken op de cover brengt de Spaans-lezer erheen).
Lees verder...
David Malouf (1934 -), Australisch dichter met 'bewuste aardbeving' in Spinozagedicht
Z’n familie van vaderskant kwam in de jaren ‘1880 uit Libanon naar Australië. De familie van moederskant bestond uit Sefardische joden die uit Spanje, via Engeland en via Nederland in 1913 naar Australië emigreerden. Hij behaalde z’n Bachelor of Arts aan de University of Queensland. Vanaf z’n 24e trok hij tien jaar door Europa, waarbij hij o.a. lesgaf in Engeland. In 1968 keerde hij naar Australië terug, werd tutor en daarna docent Engels aan de University of Sydney. In 1977 stopte hij ermee om zich geheel aan schrijven te wijden, eerst in het rustige Zuidelijke Tuscany en sinds 1985 in Sydney. Na werk gepubliceerd te hebben samen met anderen, was z’n eerste eigen bundel Bicycle and other poems (1970), waarna hij met `z’n volgende bundel Neighbours in a Thicket (1974), gerekend werd tot de belangrijkste dichters van Australië te behoren. Dat jaar, 1974, won hij namelijk zowel de ‘Townsville Foundation for Australian Literary Studies Award’, de ‘Australian Literature Society Gold Medal’ en de ‘Grace Leven Poetry Prize’.Sindsdien won hij nog meerdere prijzen, waaronder in 2000 de Neustadt International Prize for Literature. Ook in de jaren na ’74 verschenen gedichten van hem en diverse verzamelbundels.
Uit zo’n bundel, Poems 1959 – 89, is het volgende Spinozagedicht
Lees verder...In "Café der toten Philosophen" discussieert Spinoza met Kant, Wittgenstein en Heidegger
Over een week geven ze in Halle (Saale) eens op een heel andere en creatieve manier aandacht aan filosofie in een feestelijk programma getiteld [ soundcheck philosophie ]
Een Muziek- & Denkfestival. Eén van de activiteiten is een:
Café der toten Philosophen - Nachdenken, Vordenken, Ausdenken: Wozu eigentlich Philosophie? Was soll sie nicht alles können, die Philosophie: um Nichtwissen wissen, Klarheit schaffen, Vernunft stiften, Orientierungsverluste kompensieren, Ratschläge geben, mit dem Hammer die Deutungsgewohnheiten verdächtigen. Was aber kann sie wirklich – und was nicht? Braucht eine heutige Wissensgesellschaft (wenn es diese überhaupt gibt) philosophisches Denken? Und wenn ja, wo kann / soll dieses stattfinden? Und wie ist dann Bildung zu denken? Wir haben eine besondere Runde zusammengerufen, um diese Fragen zu diskutieren: Philosophen, die einen Standpunkt haben, werden zu diesem stehen: Spinoza, Kant, Heidegger und Wittgenstein. Persönlich, Dialogisch, Philo-Sophisch. Sie werden sich – Kontroversen sind kaum ausschließbar – in unserem Café darüber austauschen, was man von philosophischem Nach-, Vor- und Ausdenken zu erwarten hat.
Es diskutieren:
Baruch de Spinoza (1632 – 1677): Prof. Dr. Robert Schnepf/ Universität Halle
Immanuel Kant (1724 – 1804): Prof. Dr. Thomas Kater/ Universität Leipzig
Ludwig Wittgenstein (1889 – 1951): Prof. Dr. Richard Raatzsch/ EBS, Wiesbaden
Martin Heidegger (1889 – 1976):Prof. Dr. Andreas Luckner/ Universität Stuttgart
Moderation: Dr. habil. Jens Badura (Salzburg)
Samstag, 18.6. 2011 | 20.00 – 22.00 Uhr | Puppentheater
Argentijnse uitgever bracht vertaling van de Dictionnaire van Pierre Bayle
In vervolg op het blog over Benito Jerónimo Feijóo en m.n. de reacties, meld ik hier dat recent door de Argentijnse uitgever El cuenco de plata [De zilveren schaal] de vertaling van de Dictionnaire van Bayle is uitgegeven - althans een selectie uit de artikelen.
Vandaag verscheen daarover deze bespreking.
Het is voorbij met de Bibliotheca Philosophica Hermetica
Trouw heeft vandaag een artikel over de BPH, waarbij het accent ligt op het weer enigszins compleet zijn van de Amsterdamse verzameling bibliofiele boeken. Veel boeken zijn terug. Maar het personeel is ontslagen op de dochter van eigenaar Ritman na, Esther Oosterwijk, de voormalig directeur. Maar een verzameling boeken zonder verzorgend en studerend personeel is geen bibliotheek. De website is al een half jaar met stomheid geslagen. Daar deze binnenkort wellicht geheel uit de lucht wordt genomen, heb ik vandaag het interessante artikel van Cis van Heertum, "A libertine man of letters on Spinoza: Jean-François Dreux du Radier" (waarover zij tijdens de zomercursus van de VHS zal spreken) op mijn pc opgeslagen.
De tijd van de BPH is dus jammerlijk voorbij en het is onduidelijk of deze phoenix ooit uit zijn as zal herrijzen. Met de Alexandrijnse bibliotheek was het ooit en eeuwenlang ook voorgoed voorbij.
Lees verder...Benito Jerónimo Feijóo O.S.B. (1676 – 1764) Benedictijn die Benedictus de Spinoza verdedigde
In haar boek Het Argentijnse gezicht van Spinoza, was de eerste die ze noemde door wie Spinoza begin 18e eeuw in Argentinië bekend werd Benito Feijóo. Zij maakte zo mij bekend met deze Benito. Over hem blijkt veel te vinden - hij was een beroemd Spaans geleerde en vertegenwoordiger van de Spaanse Verlichting. Zij plaatste hem in het jezuïtenklooster in Oviedo, maar hij was benedictijn en ging in 1709 naar het klooster van San Vicente de Oviedo dat de regel van Benedictus volgde en waar hij ook abt van werd. Daarom de letters O.S.B. achter zijn naam, van Ordo Sancti Benedicti.
Benito Jerónimo Feijóo y Montenegro was de meest opvallende Spaanse filosoof van de achttiende eeuw. Hij werd geboren in Casdemiro (Orense) op 8 oktober 1676. Hij deed zijn studie filosofie aan het Real Colegio de San Esteban de Ribas de Sil, en op de leeftijd van veertien jaar werd hij opgenomen in het Benedictijner klooster van San Julian de Samos. Na zijn studie aan verschillende Benedictijner scholen promoveerde hij aan de Universiteit van San Vicente in Oviedo. Van 1710-1721 was hij er professor in de filosofie en theologie aan de Universiteit van Santo Tomas in Oviedo. Vanwege zijn slechte gezondheid ging hij in 1739 met pensioen. Hij overleed op 26 september 1764 en werd begraven in de kerk van Santa Maria Real de la Corte in Oviedo. Hij was al jong een geleerde maar pas op vijftig jarige leeftijd publiceerde hij zijn eerste werk, Aprobación apologética del escepticismo medico. Dit boek was gebaseerd op twee uitgangspunten: de scholastiek is geen ketterij, maar scholastiek zoals ze wordt onderwezen en beoefend in de Spaanse universiteiten en andere pedagogische centra is nutteloos. In zijn geschriften viel hij oude onderwijssystemen aan en deed suggesties voor hervormingen. Feijóo’s twee grootste werken zijn Teatro crítico universal (1727-39 in acht delen), en Cartas eruditas y curiosas (1742-60 in vijf delen). Verder twee delen Ilustracion apologética, twee delen Demostración, en een boek getiteld Indice.
Lees verder...Henning Mankell plant ein Theaterstück über ein Treffen von Rembrandt mit Spinoza
De gerenommeerde Zweedse schrijver van literaire romans, misdaadromans, jeugdliteratuur en toneelstukken, geeft vandaag in een interview in Die Presse, waarin het onder meer over de revolutionaire ontwikkelingen in Afrika gaat, in antwoord op de vraag:
Planen Sie neben dieser Arbeit noch andere Projekte in Afrika?
Nein. Ich schreibe ja auch. Ich plane ein Theaterstück über ein Treffen von Rembrandt mit Spinoza.
De “koning van de Zweedse moord, maar ook een sterk sociaal bewogen persoonlijkheid en politiek activist” (Maartje Somers in de NRC van 5 juni 2010), zou dit serieus menen? Weer een toneelstuk over Rembrandt en Spinoza?
Een jaar geleden bevond hij zich aan boord van de ms. Sofia, een van de schepen in het hulpkonvooi voor Gaza dat door Israël werd aangevallen. Samen met anderen werd Mankell gearresteerd, vastgehouden door Israëlische soldaten en vervolgens op het vliegtuig gezet. Thuis riep hij op tot sancties tegen Israël. ‘Ik denk dat we de ervaring van Zuid-Afrika moeten benutten. Daar hebben sancties een grote invloed gehad. Het kostte tijd, maar het werkte wel.’
En tussen die spannende bedrijven door bezig gaan aan een toneelstuk over het door velen afgekloven onderwerp Rembrandt en Spinoza?
Voor wie het wil geloven.
Malcolm X (1925-1965) las in de gevangenis Spinoza
Bijna een halve eeuw na zijn dood in 1965, blijft Malcolm X een icoon die tot de politieke verbeelding spreekt: deze voorganger van de strijd van het zwarte radicalisme tegen het witte racisme die uitgroeide tot een geopolitieke kracht voor de derde wereld. Zijn toespraken, politiek activisme, en religieuze overtuigingen bereikten na zijn dood mythische proporties, tegelijk zowel gevolg van als verklaring voor het enorme succes van de Autobiografie van Malcolm X, die hij schreef samen met Alex Haley en die postuum uitkwam. Marable, over wiens boek zodadelijk, meent dat er meer van Haley dan van Malcolm X in zat. Hoe dan ook, het blijft op het punt van memoires een klassieker over de omvorming van een eigenzinnige jeugdige crimineel in een vurige nationale woordvoerder van de islam, en - na een scheiding van die groep die uiteindelijk zou leiden tot zijn dood - een radicale mensenrechtenadvocaat en Pan-Afrikanist die openhartig zou toegegeven dat sommige van zijn vroegere inzichten van politieke kortzichtigheid getuigden.
In april van dit jaar verscheen het boek, waaraan de historicus aan de Columbia University (deskundige op het terrein van ‘zwart Marxisme en radicalisme in de vroege jaren ’80) ruim twintig jaar werkte en dat wel eens diens levenswerk zou kunnen blijken te zijn, want een paar dagen voor het uitkwam overleed hij, Manning Marable. Zijn boek: Malcolm X: A Life of Reinvention (Viking, 2011).
Lees verder...Fay Zwicky (1933 - ) schreef gedicht "Spinoza's Lens"
Fay Zwicky werd in Melbourne op 4 juli 1933 in een joods gezin geboren als Julia Fay Rosefield. Ze was muzikaal begaafd en speelde al op zesjarige leeftijd piano, met haar zussen het Rosefield-trio vormend. Op de Universiteit van Melbourne deed ze letteren en dichtkunst en haalde haar BA in 1954. Vanaf 1955 trok ze rond als concertpianist en vestigde zich vervolgens met haar Nederlandse man en twee kinderen in Perth. In 1972 begon ze als lector in Amerikaanse en Vergelijkende literatuurwetenschap aan de Universiteit van West-Australië, waar ze doceerde tot haar pensioen in 1987. Haar eerste dichtbundel was Isaac Babel's Fiddle (1975). Sindsdien volgden nog zeven bundels, de meeste na haar pensionering. Met haar tweede bundel, Kaddish and other poems (1982), won ze de ‘New South Wales Premier's Poetry Award’. En met twee van haar latere dichtbundels, Ask Me (1990) en The Gatekeeper's Wife (1997) won ze de ‘Western Australian Premier's Poetry Award’. Ook schreef ze korte verhalen en essays. Met haar verzameling essays, The Lyre in the Pawnshop: Essays on Literature and Survival 1974-1984 (1986), won ze de ‘Non-Fiction Award in the Western Australian Premier's Book Awards’.In haar bundel Poems 1970 – 1992 verscheen het volgende gedicht:
Lees verder...Is dit een Spinozabeeld?
Op 10 aug. 2010 gaf Herman Terhorst op het blog met de verzameling beelden van Spinoza deze reactie: "In een van de kamers van het slot St. Hubertus op de Hoge Veluwe staat een buste die naar mijn mening Spinoza voorstelt. Materiaal zo te zien donker, bijna zwart marmer, ca 30 cm hoog. Dit beeld ben ik nog nooit in een lijst van afbeeldingen van Spinoza tegen gekomen. Misschien een interessante suggestie?"
Ik gaf daarop deze reactie: "Bedankt voor de tip. Ik sla het op en ga er ooit achteraan.
Of misschien is er iemand anders die informatie kan toevoegen?
Het beeldhouwwerk van Jachtslot Sint-Hubertus liet Berlage verzorgen door Mendes da Costa en Hildo Krop. Zou Mendes da Costa behalve het donkere bronzen Spinozabeeldje dat in het Rijksmuseum Kröller-Müller te Otterlo te vinden is en dat in dit blog wordt getoond, nog een Spinozabeeld hebben gemaakt?"
Dat beeldje staat hiernaast.
Vandaag stuurde Herman Terhorst mij een foto van dat beeld in slot St. Hubertus toe. En de vraag is dus: is dit een beeld van Spinoza? Weet iemand hier meer over te vertellen?
Drie laureaten NWO-Spinozapremie 2011
De NWO-Spinozapremie is de hoogste Nederlandse onderscheiding in de wetenschap. NWO kent de prijs toe aan Nederlandse onderzoekers die tot de absolute top van de wetenschap behoren. De wetenschappers ontvangen de prestigieuze premie voor hun voortreffelijk, baanbrekend en inspirerend onderzoek. De laureaten zijn internationaal vermaard en weten jonge onderzoekers te inspireren. Zij krijgen elk 2,5 miljoen euro te besteden aan onderzoek naar keuze.
videostill. Vlnr Prof. dr. H.D.E. (Heino) Falcke, Prof. dr. P.M. (Patti) Valkenburg, Prof. dr. E.P. (Erik) Verlinde
NWO-Spinozalaureaten 2011
- Prof. dr. H.D.E. (Heino) Falcke (1966), hoogleraar Radioastronomie en Astrodeeltjesfysica aan de Radboud Universiteit Nijmegen
- Prof. dr. P.M. (Patti) Valkenburg (1958), hoogleraar Jeugd en Media aan de Universiteit van Amsterdam
- Prof. dr. E.P. (Erik) Verlinde (1962), hoogleraar Theoretische Natuurkunde aan de Universiteit van Amsterdam
Hier bij Nwo het persbericht.
Lees verder...Spinoza.tv
Hoelang het daar al staat weet ik niet, maar de NWO is een website begonnen waar video's te zien zijn van winnaars van Spinozapremies.
En vanmiddag is daar om 16:00 uur via "spinoza live-stream" rechtstreeks de bekendmaking van de NWO-Spinozalaureaten 2011 te volgen. De Spinozapremie is de hoogste Nederlandse onderscheiding in de wetenschap. Iedere laureaat ontvangt 2,5 miljoen euro. De bekendmaking vormt de afsluiting van het evenement Bessensap op maandag 6 juni 2011 in het Museon te Den Haag.
Dus als u tijd hebt en grote nieuwsgierigheid, kunt u vanmiddag Spinoza.tv kijken. [Klikken op de afbeelding brengt u erheen]
Spinoza en het begrip van de goddelijke accommodatie in de TTP
Dit blog is bedoeld om u erop te wijzen dat op internet het artikel te lezen staat dat Ruben Buys schreef over het accommodatiebegrip bij Spinoza. Zoals blijkt uit de samenvatting die ik zodadelijk daaruit overneem, begon hij vanuit een nogal traditioneel theologisch Gods-begrip. Hij begint te spreken over hoe God zich in het spreken tot de profeten zich aanpaste aan hun begripsvermogen, en deze dat op hun beurt ook weer eens deden in hun spreken tot het volk. Er zou bij Spinoza dus sprake zijn van een dubbele accommodatie, of dubbele vertaalslag. Je weet niet wat je leest.
Kortom hij begint uitvoerig z’n artikel op te zetten vanuit een antropomorf gedachte God, zoals bijvoorbeeld theoloog en predikant Arnold Huijgen kan doen in het proefschrift waarop hij in april van dit jaar promoveerde: Divine Accommodation in John Calvin’s Theology. Analysis and Assessment, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen , 2011.
Uit e-mails die wij in 2009 wisselden begreep ik dat het zijn bedoeling was om ook het accommodatiebegrip bij Spinoza te bespreken. Hij vond de Latijnse TTP via dit weblog en ik attendeerde hem op Leo Strauss en diens accommodatie-idee m.b.t. de TTP zelf. Of Spinoza in dit boek aan de orde komt weet ik niet; ik ga het uiteraard niet aanschaffen en op mijn e-mail met een vraag hierover vernam ik niets meer.
[Aanvulling: inmiddels is dit via boooks.google na te zien: ja Spinoza en de grote invloed op de bijbelhermeneutica die hij heeft gehad, komt er flink in voor]
Lees verder...Joachim Siöcrona (1943 -) Zweedse verspreider van Spinoza
Iets waar we hier weinig of niets over horen maar wat toch bijzonder genoeg is om hier een keer aandacht aan te geven. In Zweden is Joachim Siöcrona, uitgever (redaktör/utgivare) van een kleine uitgeverij, Hilaritas geheten, al enige jaren bezig om het werk van Spinoza in zijn land bekend te maken.
Joachim Siöcrona studeerde aan de Universiteit van Uppsala , tot z’n kandidaats, theoretische en praktische filosofie, esthetiek , ideeën- en kunstgeschiedenis. In 1971 schreef hij het essay Fem skulpturer av Niklas Byström [Vijf sculpturen van Niklas Byström]. Van 1985 tot 2006 werkte hij als bibliothecaris.
Hij was van mening dat de filosofie van Spinoza veel te weinig verspreiding vond in zijn land. Hij zette daarom een Spinoza-reeks op en werd zo inmiddels een soort spreekbuis van Benedictus de Spinoza. In een bericht wordt hij de voorganger van Spinoza genoemd (Föregångaren Spinoza). Sinds 1993 heeft hij inmiddels zo’n acht boeken in zijn Spinoza-reeks uitgegeven.
Mooie naam trouwens voor een Spinozistische uitgeverij. Van hilaritas (opgewektheid, welke steeds een goed is) kan men immers nooit genoeg krijgen (IV E P 42).
In Zweden werd Spinoza geïntroduceerd door Thomas Thorild (1759 - 1808 ), dichter, filosoof en criticus, die in 1779, duidelijk geïnspireerd door Spinoza, schreef: “Allt är nödvändigt: ty allt är Gud” [Alles is noodzakelijk: want alles is God]. Bij Jonathan Israel kon ik over hem niets vinden.De uitgever heeft geen website, heb ik althans niet kunnen ontdekken. Wel is er van hem een wikipediapagina. Van hier en elders plukte ik voor dit blog wat gegevens bijeen. In omgekeerde volgorde verschenen:
Lees verder...Spinoza via de Argentijnse spiegel
Miriam van Reijen: Het Argentijnse gezicht van Spinoza. Passies en politiek. Klement, Kampen, 2010, 444 blz., €34,50, isbn 978-90-8687-063-9 [zie blog van 31 aug. 2010 met bericht van uitkomen ervan]
Het boek kon minder omvangrijk zijn, maar de politiek-filosofische inhoud ervan is sterk en van groot belang.
Op basis van haar grote kennis van de passieleer van Spinoza, door de wol geverfd in de Ethica via het jarenlang geven van lessen, lezingen en cursussen en dan vooral over de delen II t/m IV, heeft Miriam van Reijen voor dit boek, haar proefschrift, via de Argentinië-route, een diepgaande studie gemaakt van Spinoza’s politieke filosofie en dan met name de relatie tussen de passies en de politiek.
Vanuit Argentinië heeft ze geen kant-en-klare Spinozareceptie naar hier gehaald, maar ze heeft zich in dat Zuid-Amerikaanse land laten aansteken en besmetten met het gebruik van Spinoza aldaar, waartegen ze zich tegelijk door haar Spinozistische immuunsysteem teweer heeft kunnen stellen. Met een nog krachtiger geworden immuunsysteem kwam ze terug en trakteerde ze ons op wat ze met de van hier én daar gehaalde ingrediënten kon bakken.
Miriam van Reijen was als een 20e eeuwse ontdekkingsreiziger die al veel bagage meesleepte zodat ze daar minder hoefde bij te laden, maar wel een paar zaken kon uitwisselen – en dus wat kon achterlaten tijdens de conferenties die ze in het Argentijnse Cordoba bezocht, en in de gesprekken die ze er gevoerd moet hebben.
Hier is dan – eindelijk – mijn leeservaring met dit boek.
Lees verder...Descartes en Spinoza toegelicht op ARTE
Raphaël Enthoven presenteert zondags in het algemeen een filosofisch thema, maar nu in twee speciale uitzendingen deze en komende zondag Descartes en Spinoza (diens 'Alter Ego und Lieblingsfeind').
De filosofie-uitzendingen op Arte hebben een aparte formule, waartoe behoort dat de gesprekspartners zich door een speciaal gebouw bewegen en telkens stilhouden bij afbeeldingen die iets van de behandelde filosofie uitbeelden. Ze spelen ook een tevoren goed voorbereid rollenspel, Enthoven en zijn specialist, waarbij de “interviewer” zeker net zo op de hoogte lijkt te zijn; hij is dan ook zelf filosoof.
Na de eerste uitzending zijn de programma’s nog een week te bekijken.
Morgen, zondag 5 juni om 13:30 heeft Enthoven een gesprek met Elodie Cassan, maar dit is via internet nu reeds te volgen. Ik vond het een verdraaid goed opgezette en boeiende uitzending, die ik hier op de Duitse Arte volgde.
Volgende week zondag, 12 juni om 13:30 uur zal het over Spinoza gaan, van wie het thema van de eerste kenvorm en de illusie aan het eind van dit Descartes-programma al wordt aangekondigd. Ik ben benieuwd welke deskundige daarvoor gevraagd is. Ik gok op Maxime Rovere.
Gebruik van de boom-metafoor van Descartes: de wortels staan voor de metafysica, de stam voor de fysica en de takken en bladeren voor praktische filosofieën en wetenschappen als medicijnen, moraalfilosofie e.d.
Lees verder...Haije Bouwman begint een Ethica-weblog
Zij het met enige terughoudendheid, maar toch… dit blog moet. Ik moet aan m’n eigen criteria voldoen: alles wat nieuw of informatief is m.b.t. Spinoza naar dit weblog halen.
En dus hoor ik te berichten dat Haije Bouwman gisteren een weblog (ook bij blogse.nl) heeft geopend waarop hij een “hertaling” van de Ethica gaat brengen. Al jaren is hij bezig met een poging om de Ethica te herschrijven in hedendaags en begrijpelijker Nederlands.
Hij heeft al eerder proeven van zijn arbeid als reacties op blogs hier ingegeven. Maar nu is hij dan zover en heeft er een account bij blogse voor geopend: http://3857.blogse.nl/
Een nogal vreemde lettercombinatie. Waarom hij niet koos voor bijvoorbeeld ethica.blogse.nl weet ik niet. Die domeinnaam was nog beschikbaar, heb ik zojuist gecheckt door een weblog met die naam te openen. Ik zal die weer opzeggen, zodat hij er desgewenst alsnog gebruik van kan maken.
Lees verder...Spinoza wees de weg uit het getto
Het boek had ik al m’n handen genomen en gezien dat Spinoza er veel in voorkomt, maar aanschaf stelde ik nog even uit (er ligt nog zo’n stapel). Maar de bespreking door Jos Palm vandaag in de boekenbijlage van Trouw doet me besluiten de bezoekers van dit weblog via enige citaten alvast op dit boek te attenderen:
Michael Goldfarb: De weg uit het getto. Drie eeuwen emancipatie van de joden in Europa. Vert. Willem van Paassen. Meulenhoff, Amsterdam. ISBN 9789029087483; 416 blz. € 29,95De joodse gemeenschap in het 17e eeuwse Amsterdam woonde wel niet letterlijk in een getto, maar wel in een geestelijk-cultureel getto. Jos Palm:
"Goldfarb begint bij een van de eerste Joden die uit het Jodendom stapte, om niet te zeggen dat hij er door zijn eigen orthodoxe Amsterdamse gemeenschap uitgeschopt werd: Spinoza. De filosoof is voor de auteur om drie redenen een zinnebeeldig en daadwerkelijk invloedrijk voorbeeld. Ten eerste wist hij dankzij zijn geestelijke superioriteit op eigen kracht een plaats te veroveren in een intellectuele schaduwgemeenschap. Daarnaast analyseerde hij haarscherp de geestelijke zwakheid van zijn tijd: een even onberedeneerd als totalitair godsgeloof. En ten slotte stelde hij, zijn eigen ervaringen indachtig, dat het doel van de staat was om vrijheid te garanderen voor al zijn ingezetenen. Spinoza was zogezegd de eerste Jood die ‘een kunstje’ flikte waarvan de goj [sic, moet zijn gojim] niet terug hadden. Hij legde als buitenstaander uit hoe onbeholpen hun wereldbeeld in elkaar stak, wat er aan hun wereld ontbrak (principiële tolerantie) en eigende zich aldus een positie toe die hij als getto-Jood nooit verkregen had. Lees verder...Weer een tentoonstelling met de titel Natura Naturans
In het kader van het door de VN georganiseerde 'Internationale Jaar van de bossen’, is er van 8 - 20 juni in Rome een tentoonstelling van de kunstenaar Marco Cali Zucconi waarin vuur en water de basiselementen zijn. Marco Zucconi streeft naar verbetering van de relatie tussen mens en natuur, door middel van beelden en voorstellingen van de boom in waterige omgeving.
De titel van de tentoonstelling, Natura Naturans, verwijst naar het concept in het denken van Spinoza van de voortbrengende natuur, de voortdurend in overeenstemming met de wetten van zijn eigen behoeften in ontwikkeling zijnde natuur. [cf hier]
Lees verder...
Roger Cremers’ Spinoza vaas (1997)
1 juni had ik een blog over het schilderijtje Spinoza'tjie van Marlene Dumas. Op de website fogliospinoziano.it was ook nog de Spinoza vaas van Roger Cremers afgebeeld. Verder zoekend naar dat werk zag ik op zijn website dat hij in 1997 deelnam aan de expositie “De Steen die Vliegt” in Arti et Amicitae te Amsterdam. In het boek dat van die tentoonstelling is gemaakt onder dezelfde titel wordt hij niet vermeld onder de acht kunstenaars die uitgenodigd waren om een uitdrukking te geven aan wat Spinoza voor hen en hun oeuvre betekent. Dat waren Jan Andriesse, Waldo Bien, Tom Claassen, Luciano Fabro, Thom Puckey, Ronald van Tienhoven, Lidwien van de Ven en Famke van Wijk.Daar stond Roger Cremers dus niet bij. Maar in het hoofdstuk “Spinoza in beeld” van Rudi Ekkart in datzelfde boek staat bij de Engelse vertaling bij de paragraaf The Twentieth Century een afbeelding van die vaas, tussen Spinoza’tje van Marlene Dumas en Spinoza’s system van Joseph Semah (uit ca 1981). Ik neem dan aan dat er in Arti et Amicitae toen méér tentoongesteld is. Enfin, hier die Spinoza vaas:
Roger Cremers, Spinoza vaas, 1997 [40 x 20 x 30 cm]
George Santayana over Spinoza's (en zijn) atheïsme
My atheism, like that of Spinoza,is true piety towards the universe
and denies only gods fashioned
by men in their own image,
to be servants of their human interests.
George Santayana
Op 6 en 7 dec. 2009 had ik blogs over George Santayana.
De hierboven geciteerde quote kom je op veel sites tegen. Zelden met een bronvermelding erbij. Hij komt uit On My Friendly Critics in: Soliloquies in England and Later Soliloquies (1922). Ik heb het citaatje vormgegeven, als was het een gedichtje.
Was Pina Totaro de eigenlijke ontdekker van het Vaticaanse Ethica-manuscript?
Uitgeverij Brill kondigt de uitgave aan van The Vatican Manuscript of Spinoza’s Ethica. Op die pagina staat:
Brill authors Leen Spruit and Pina Totaro discovered the original manuscript of Spinoza's "Ethica" in the Vatican library. This spectacular discovery attracted a lot of media attention.
NRC Handelsblad,, 26th May 2011
Radio 1, News, 27th May 2011
NOS news, 27th May 2011
Interessant is aldaar de indeling in hoofdstukken te zien. Dit alles versterkt mijn indruk dat de ontdekking zelf al van veel langer geleden dateert. Er worden allerlei historische data genoemd, maar die van de ontdekking niet. [cf Brill]
Lees verder...Epictetus
Iemand die zich met Spinoza bezig houdt, moet toch ook eens aan Epictetus denken. Diens Zakboekje of Encheiridion bevond zich in Spinoza bibliotheek. Ook de literator (en vertaler van de TIE) J.H. Leopold kwam via Spinoza op Epictetus. G.P.M. Knuvelder schrijft in zijn Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse letterkunde [Deel IV, 1948-1953 over Jan Hendrik Leopold (1865-1925), p.282]: “Omstreeks 1900 was Spinoza de alleenheerser die over zijn geest regeerde’, verzekert Schmidt-Degener. Diens Ethica werd hem waarschijnlijk het uitgangspunt van zijn filosofische activiteit; Spinoza voerde hem naar het stoïcisme, en dit tot Epictetus en Marcus Aurelius.”
Volgens Epictetus, die van Griekse slaaf stoïsch filosoof werd, bepaalt een mens uiteraard niet wat hem overkomt, niet zijn lot, maar heeft hij wel in zijn macht welke houding hij aanneemt tegenover wat hem overkomt. Gezondheid, maatschappelijk aanzien, rijkdom, ziekte: neem het zoals het komt. Die levenshouding zou tot volmaakte vrijheid en geluk leiden.
Ik heb even gewacht tot ik het hele verzameld werk van Epictetus kon aanschaffen dat onlangs uitkwam. Uitgeverij Athenaeum—Polak & Van Gennep maakte een prachtig boekwerk van dit Verzameld werk. Het is voor het eerst dat alle overgeleverde teksten van Epictetus in Nederlandse vertaling in één band zijn opgenomen: de Colleges, de fragmenten en het Handboekje. Gerard Boter en Rob Brouwer hebben deze uitgave voorzien van een inleiding, samenvattingen en aantekeningen.
Lees verder...Midget in a Catsuit Reciting Spinoza
The Woodstock Players uit New York zien als hun missie “to bring challenging theater to the Hudson Valley with productions of new and original work.” Twee weekenden deze maand, van 17–19 en van 23–26 juni brengen ze in het Byrdcliffe Theater in Woodstock een nieuw toneelstuk (“de wereldpremière”) van Carey Harrison: Midget in a Catsuit Reciting Spinoza. Het speelt in de jaren ’30 – ’40 van de vorige eeuw en waarin samen worden gebracht Salvador Dali, Hermann Goering, de 300-jarige filosoof Baruch Spinoza (vertolkt door Mikhail Horowitz), en God.
Carey Harrison heeft al heel wat stukken en hoorspelen op zijn naam staan (40 radio dramas, 36 stage plays, 16 novels and over a hundred plays for television – cf hier).
Lees hier over de wat oubollige inspiratie die tot Midget in a Catsuit Reciting Spinoza leidde, maar het is uiteraard het resultaat dat telt. Zien wat de recensies gaan zeggen.
Rollen/Characters zijn
Professor Sir Arthur Midget, also appearing as Tommy the Cat, Arnie the Guard, Carl Schmitt, Albert Einstein, and God
Mary-Jane Hammond, also appearing as Dick Whittington, the Principal Boy
Hermann Goering, also appearing as Mrs Sausagemacher, the Pantomime Dame
Salvador Dalí, also appearing as Adolf Hitler and King Rat, the Villain
Baruch Spinoza, also appearing as Idle Jack, the Lazy Boy
Munich party guests, Auschwitz inmates, Pantomime Rats
1. Beginners Please
2. Goering Sells A Painting
3. The Painter Meets His Muse
4. Spinoza On The Bench
5. King Rat Kidnaps Dick
6. Carl Schmitt Explains Spinoza
7. Goering Interviews The Eternal Jew
8. The Love Song Of Salvador Dalí
9. Inside The Gas Chamber
Ik vond het script. Het stuk begint zo:
Lees verder...Johannes Koerbagh niet te vergeten
De voorbije dagen is hier enige aandacht gegeven aan Adriaen Koerbagh.
Wim Klever zond mij heden een scan van een artikeltje van 18 juni 2007 in een als anti-canon opgezette reeks in NRC Handelsblad. In dat mailtje schreef hij de op ’t eerste gezicht enigszins enigmatische tekst: “de gebroeders zullen toch zijn bedoeld.”
Ik denk dat dit slaat op de uitspraak van Nelleke Noordervliet, de schrijfster van dat stukje, tijdens het gesprek van afgelopen zondag over de grootste grondlegger van het vrije woord. Toen had ze toch echt alleen Adriaen Koerbagh genoemd naast Franciscus van den Enden die ze aan het lijstje zou willen toevoegen. Maar inderdaad broer Johannes Koerbagh mag daarbij niet vergeten worden. Daarom plaats ik hier in een apart blog haar stukje. Het lijkt daarin alsof Adriaen’s “Een Ligt schijnende in duystere Plaatsen” al was gepubliceerd en hij daarna vluchtte, maar zover was het nog niet gekomen. [Klik op de afbeelding om te vergroten]Lees verder...
Spinoza's oculi mentis (ogen van de geest)
Athene en Jerusalem, waaraan Shestov 20 jaar werkte en waarin hij een overzicht gaf van de geschiedenis van de westerse filosofie vanuit zijn visie dat het rationele denken de menselijke geest teveel aan banden legt, verscheen in 1937. Het wordt als zijn hoofdwerk gezien.
Tweemaal had ik een blog over de kritische kijk van Shestov op Spinoza, met wie hij nogal moeite had, maar die hem ook fascineerde [hier en hier]. Hij was dan ook behoorlijk op de hoogte van Spinoza's filosofie en kon hem kernachtig weergeven. Zo vind ik de volgende passage in Athene en Jerusalem wel treffend in een lang hoofdstuk over de klassieke Griekse filosofie en de noodzakelijkheid. Je proeft echter duidelijk dat Shestov Spinoza niet echt apprecieert.
De oculi mentis komen voor in VEP23s.
There are no eyes other than the corporeal eyes, and even Spinoza's oculi mentis (eyes of the mind) are in a certain sense only the corporeal eyes arrived at a higher degree of evolution or, if you wish, the corporeal eyes par excellence. The oculi mentis bring us to the tertium genus cognitionis (third kind of knowledge), to cognitio intuitiva (intuitive knowledge), that is, precisely to the kind of knowledge where Necessity shows itself to us in all its omnipotence and terrible magnificence. Sub specie necessitatis is transformed, through Spinoza's will, into sub specie aeternitatis, that is, Necessity becomes an ideal at the same time that it is a reality. It comes from reason, which Spinoza, forgetting his promise to speak of everything as the mathematicians speak of lines and surfaces, calls "the greatest gift and the divine light," and to which he erects an altar as the only god worthy of veneration: "what altar will he build for himself who insults reason's majesty?" Reason alone can give us that "one thing necessary" which, as all the wise men have taught, makes man, whom we see and who exists, and the gods, whom no one has ever seen either with corporeal eyes or with spiritual eyes, to live. "Contentment with one's self can spring from reason, and that contentment which springs from reason is the highest possible." [Ethics, IV, LII] [van hier]
Adriaen Koerbagh’s "Een Ligt schijnende in duystere Plaatsen" gaat het licht zien
Arts, jurist en filosoof, Adriaen Koerbagh (1633-1669), vriend en enthousiast aanhanger van Spinoza, had in 1668 het woordenboek Een Bloemhof uitgegeven; een deel van de oplage zonder auteursnaam en een deel (voor vrienden?) mét zijn naam. Z’n opzet was om onbegrijpelijke en verwerpelijke bastaardwoorden en geleerdenjargon in gewoon Nederlands toe te lichten. Toen de kerkenraad het onder ogen kreeg, las ze 'godslasterlijke teksten', won informatie in, wees de Koerbaghs als de schrijvers aan en eiste meteen vervolging. De Schout liet alle exemplaren in beslag nemen. Adriaen Koerbagh week uit naar Culemborg, indertijd een vrijplaats. Daar werkte hij aan “Een Ligt schijnende in duystere Plaatsen” om er zijn filosofische en religieuze ideeën in uiteen te zetten. Hij werd door zijn drukker verraden, vervolgens veroordeeld en wegens godslastering naar het Rasphuis gestuurd, waar hij binnen een paar maanden stierf.Naast de schande van het hem aangedane proces is het eveneens een schande dat dit boek nooit een uitgave heeft gekregen.*) Maar eind dit jaar zal, door de inspanningen van Michiel Wielema, bij Brill een tweetalige, Nederlands-Engelse uitgave zijn wereldpremière beleven. [Zie hier]
*) Hier zat ik fout! Zie de reacties.
Het Willige Rasphuis aan de IJgracht in Amsterdam (nu Prins Hendrikkade), waar Adriaen Koerbagh de laatste maanden van zijn leven doorbracht.
Lees verder...Dirck Volckertszoon Coornhert (1522-1590) en Spinoza
De autodidact Dirck Coornhert uit een welgesteld milieu waarmee hij brak door een huwelijk met de twaalf jaar oudere Neeltje Simons, werd een sterk pleiter van godsdienstvrijheid en groot tegenstander van godsdienstige intolerantie. Van huis uit katholiek opgevoed had hij weerstand tegen elke godsdienst die meende de waarheid in pacht te hebben. Hij stelde: Ieder meent het ware geloof te hebben, maar er is geen onpartijdige rechter. De mens is zelf partij, ook vertegenwoordigers van de godsdienst. Hij leerde Latijn en Grieks om de bijbel maar ook Seneca en de Stoïci correct te kunnen citeren
Zijn hoofdwerk is de eerste ethica die in de volkstaal werd uitgegeven: “Zedekunst dat is wellevenskunste”, voor alle “leergierige ongeleerden” geschreven tijdens zijn ballingschap in Emden. [Voor volgend jaar is een heruitgave gepland door de Bibliotheca Dissidentium Neerlandicorum van de Coornhert Stichting.]
Coornhert was een harde werker en toonde zich een vaardig toneelschrijver, theoloog, filosoof, jurist, musicus, grafisch kunstenaar en beducht polemist en debater. Als politiek adviseur van Willem van Oranje had hij grote invloed op de onafhankelijkheidsstrijd van de Nederlanden.
Lees verder...Spinoza'tjie van Marlene Dumas
In het boek van Miriam van Reijen, Het Argentijnse gezicht van Spinoza. Passies en politiek [Klement, 2010] dat ik momenteel aan het lezen ben, staat op blz. 314 over de boekuitgave van het Spinoza colloquium van de Universiteit Córdoba van 2006 waaraan zij deelnam [Spinoza; Tercer coloquio, 2007]: “Op het omslag staat een afbeelding van een fragment van een schilderij (1992) van Marlene Dumas dat Spinoza voorstelt.”
Dat is dan voor mij aanleiding om te zien of die afbeelding misschien op internet te vinden is. En verdraaid, op een pagina van fogliospinoziano.it is die afbeelding opgenomen. Ik had die pagina wel vaker bezocht, maar er overheen gekeken. Dat heb je als je gericht aan het zoeken bent, dan vallen sommige zaken even buiten je aandachtsveld.
Maar hier is hij dan. Ik vind dat deze afbeelding in dit weblog opgenomen moet worden.
Bijschrift in "De steen vliegt" (1997), p. 159:
Marlene Dumas, Detail, 'Spinoza'tje', 1992.
Olieverf op linnen (6x) 18 x 24 cm.
Collectie Eyck, Wijlre
De kunstenares Marlene Dumas is in 1953 in Zuid-Afrika geboren. Zij woont en werkt sinds 1976 in Amsterdam en wordt als een Nederlandse kunstenares beschouwd, want 'Ek is nie van hier nie, maar ook nie van daar nie.' [De Groene]
Lees verder...