Spinozas Theorie des Menschen – eindelijk…
Graag meld ik u dat ik vandaag – eindelijk, eindelijk - Wolfgang Bartuschat, Spinozas Theorie des Menschen ontving. Nadat ik begin november een aantal enthousiaste blogs had over werk van Bartuschat dat ik toen – via Herman Berger – net ontdekt had, besloot ik dit, zijn hoofdwerk, te bestellen. Ik was er a.h.w. ‘aan toe’. Maanden heb ik gewacht, maar mijn boekhandelaar kreeg het maar niet binnen. Nadat ik het zes dagen geleden tenslotte maar direct bij de Duitse uitgever, Meiner, bestelde en via PayPal betaalde met wel €5.50 verzendkosten, bracht de post vandaag het boek – binnen een week! En nu heb ik het dan in huis! Het klinkt voor wie de achtergrond niet kent misschien vreemd, maar echt, “ik kan m’n geluk niet op” dat ik dit – volgens mij – waarschijnlijk beste boek over Spinoza kan gaan consumeren. Ik ben uiteraard meteen al een beetje begonnen. Makkelijk is het niet. Sed omnia praeclara tam difficilia, quam rara sunt.
De komende tijd zal ik u af en toe van mijn enthousiaste - naar ik hoop - leeservaringen vertellen.
Lees verder...Arnold Tits (1807-1851) handschrift met verzet tegen o.a. Spinoza teruggevonden
Niet alleen een handschrift van de Ethica werd vorig jaar in de Vaticaanse Bibliotheek ontdekt, ook een handschrift met een verzet tegen de Ethica, werd onlangs teruggevonden: Theologia generalis van Arnold Tits.
Arnold Tits was een van de kopstukken van de eerste generatie professoren aan de theologische faculteit te Leuven in de 19de eeuw. Hij schreef, naast enkele artikelen, een uitvoerig fundamentaal-theologisch handboek, getiteld Theologia generalis (1848-1850), waarin hij een diepgaande confrontatie met de contemporaine filosofie en theologie aanging.
Vóór die tijd in Leuven was Tits tussen 1834 en 1840 docent filosofie aan het seminarie Rolduc, dat in die periode onder het bisdom Luik viel.
Het nieuws was onlangs dat daar, in de bibliotheek van de Abdij Rolduc in Kerkrade een flink deel van het handschrift van Theologia Generalis is teruggevonden. De tekst wordt beschouwd als een van de fundamenten onder de filosofische stroming die later bekend werd als de ‘Leuvense school’. Het werk was alleen handschrift gebleven door verzet van Rome tegen die ‘Leuvense school’.
In dit werk geeft Tits zijn visie op de relatie tussen theologie en filosofie. Kenmerkend voor zijn werk is dat hij zich tegen het rationalisme van filosofen als Descartes en Spinoza keert. De in het Latijn geschreven tekst gaf hij als handgeschreven collegedictaat aan zijn studenten. Verwoesting van de universiteitsbibliotheek in Leuven door oorlogsgeweld én een verbod van de Belgische bisschoppen om het boek in druk uit te geven, hebben er waarschijnlijk toe geleid dat het handschrift verloren werd gewaand. Lees verder...Himmelweg – “Way to Heaven” - Theresienstadt-spel met wéér iets van Spinoza
Way to Heaven (Himmelweg) is een toneelstuk van Juan Mayorga, gebaseerd op het beruchte waargebeurde verhaal van het concentratiekamp Theresienstadt, waar de nazi's een nep-dorp met joodse gevangen bouwden om zo de internationale inspecteurs van het Rode Kruis om de tuin te leiden en te doen geloven dat de joden humaan behandeld werden en dat de geruchten over uitroeiing nergens op gebaseerd waren. Een theaterstuk over een theaterstuk dus. Het stuk kent typische rollen van een beschaafde, humanistische en zelfs geestige nazi-commandant en van een joodse gevangene die geselecteerd is om de burgemeester te spelen en dat zo overtuigend doet dat de opzet slaagt en de inspecteur een positief rapport uitbrengt.
De Commandant schildert zichzelf af als een zeer beschaafd man, meer ‘Europees dan Duits’, citeert Shakespeare, Pascal en… niet toevallig in die omstandigheden, de joodse filosoof Spinoza. Bijvoorbeeld over de aard van de liefde (‘dat wat is geboren uit haat leidt tot een hogere liefde’- iets dergelijks wordt ervan gemaakt).Het waarnemen, de kracht van beelden, van retoriek en van het theater zelf behoren tot Mayorga’s thema's. Het stuk stelt de vraag aan de orde: hoeveel moed ervoor nodig is om echt de verantwoordelijkheid te nemen voor wat je ziet.
Lees verder...
Het raadsel Spinoza van Irvin D. Yalom komt dichterbij
Op 10 januari 2011 had ik het blog: Binnenkort verschijnt Irvin D. Yalom's The Spinoza Problem. A Novel. Daarin kon ik ook melden dat de Nederlandse titel zou gaan luiden: Het raadsel Spinoza. 
De cover, alsmede iets meer informatie, is intussen hier en daar al te vinden. In de aanbiedingsfolder van uitgeverij Balans was sprake van verschijning in het najaar van 2011, maar het wordt blijkbaar (14) februari 2012.
ISBN (10) 9460033741ISBN (13) 9789460033742
€ 19,95
Het gaat om een “roman waarin de Amerikaanse romancier en psychiater een antwoord zoekt op de vragen wat Spinoza als mens en als filosoof heeft bewogen en wat de nazi’s die zijn bibliotheek leegroofden maar zijn boeken niet verbrandden, zo in hem fascineerde.”
Lees verder...Henk Keijzer is Henk Keizer niet
Voor degenen die de mededeling tegenkomen dat op zondag 12 februari om 14:00 uur in Buitenplaats Wester-Amstel in Amstelveen door Henk Keizer een lezing over Spinoza wordt gegeven [b.v. hier of hier], is misschien nuttig te weten dat het niet de Henk Keizer betreft die regelmatig reageert op dit weblog, maar dat het om een ander, Henk Keijzer gaat (zie over deze Henk Keijzer b.v. dit bericht in Trouw of hier een pdf].Ik dacht even dat ik 12 februari naar Amstelveen ‘moest’, maar dat blijkt toch niet het geval.
Matthew Arnold (1822 – 1888) behoorlijk pro Spinoza in 'Spinoza and the Bible'
Dit verhaal is eigenlijk te groot voor een blog. Het begon met de ontdekking van de titel van Matthew Arnold’s essay The Bishop and the Philosopher (1863) waarbij vervolgens bleek dat de ‘The Bishop’ verwees naar John Colenso en ‘the Philosopher’ naar Spinoza en dat hieruit later Arnold’s ‘Spinoza and the Bible’ ontstond. Ik zou, wil ik beiden recht doen, uitvoerig moeten schrijven over zowel Colenso als Arnold. Maar ik ga het kort houden, want het gaat me toch alleen om het uiteindelijke resultaat waarin de 19e eeuwse literator Matthew Arnold zich op zeer serieuze en positieve wijze met Spinoza heeft beziggehouden. Toch een korte introductie van beide partijen:
Een collegabisschop zou hem grappig hebben getypeerd als: "the arithmetical bishop who couldn't forgive Moses for having written a Book of Numbers."
Matthew Arnold (1822 –1888) was een Engelse dichter, literatuurcriticus, onderwijzer en schoolinspecteur. In de periode van 1847-1851 werkte hij als schoolinspecteur. In 1849 publiceerde hij zijn eerste gedichtenbundel. In 1857 werd hij professor in de poëzie aan de Universiteit van Oxford.
Zijn religieuze overtuigingen waren nogal ongebruikelijk voor de tijd. Deskundigen zijn het niet eens over Arnolds geloofsopvattingen. Hij zou onder invloed van Spinoza en van zijn vader dr. Thomas Arnold, de bovennatuurlijke aspecten van religie verworpen hebben, terwijl hij wel gefascineerd bleef door kerkelijke rituelen. Hij zou meer om het dichterlijke van godsdienst hebben gegeven en om de betekenis ervan voor de maatschappij dan zich om het bestaan van God bekommerd te hebben.
Hij hield zich best veel met godsdienst bezig, bijvoorbeeld zijn Literature and dogma: an essay towards a better apprehension of the Bible (1873) lijkt wel een soort TTP. Met Spinoza’s TTP hééft hij zich overigens uitvoerig bezig gehouden. Daarover zodadelijk.
Pieter Balling (? – ca 1669) was Spinoza’s vriend voor 100% Spinozist? [6]
Dit wordt het laatste, afsluitende, blog over Pieter Balling. Pas deze week heb ik eindelijk de tekst van Balling’s Het licht op den kandelaar, in handen gekregen. Dit in de vorm van kopieën van W.N.A. Klever, "De Spinozistische prediking van Pieter Balling: Uitgave van 'Het licht op den kandelaar' met biografische inleiding en commentaar." [In: Doopsgezinde Bijdragen 14 (1988) 55 – 85] We krijgen daarin een nuttige inleiding, de getranscribeerde en met paragraafnummers en verdere onderverdelingen door hem gesystematiseerde tekst van Balling zelf en tenslotte uitgebreid toelichtend commentaar per paragraaf. Klever laat duidelijk de verwantschap zien van het betoogje van Balling met Spinoza’s Korte Verhandeling van GOD de MENSCH en deszelvs WELSTAND [KV], waaruit hij in zijn commentaar veelvuldig citeert – een overeenkomst die zowel naar inhoudelijke gedachte als verbale (soms bijna) letterlijkheid aan te wijzen is.Maar hij geeft ook toe: ”Het is ook niet uitgesloten dat de beïnvloeding hier en daar in omgekeerde richting is gegaan.” (p. 83). Op die mogelijkheid wees ik in het vijfde blog.
Lees verder...Hoe ontstaan de talloze diverse en deelbare dingen uit het ondeelbare Ene?
De opmerking van de spreker bij de lancering van de Spinoza Kring Limburg over het feit dat hij bij de vraag naar de relatie tussen het Ene en het Vele bij Spinoza een 'diversificatie-beginsel' mist, bleef mij bezig houden en deed mij verder zoeken. De kwestie komt neer op de vraag: waarom en hoe bestaan er modi? Waarom is er de natura naturata, zelfs de op oneindige manieren oneindigheid aan modi (infinita infinitis modis, E1/16) en bestaat niet alleen God of de natura naturans? Anders gezegd hoe komt de stroom van de diversiviteit van de natura naturata voort vanuit de ondeelbare eenheid van de natura naturans? Hoe geschiedt die almaar doorgaande opdeling en diversivering van talloze eindige dingen vanuit een ondeelbare eenheid? Wat is de ratio daarvan? Hoe is die samenhang te begrijpen? Hier zijn altijd vragen blijven bestaan, die in de literatuur tamelijk weinig behandeling kregen.
Kolakowski die zich veel met Spinoza heeft bezig gehouden, schrijft in het boek dat vertaald is als Waarom is er iets en niet niets? Kernvragen van de westerse filosofie in 30 filosofenportretten (2009) over Spinoza: “Welk beeld rijst op uit zo’n relatie tussen het goddelijke Absolute en de eindige dingen? Zij maken geen deel uit van God, ze hebben echter evenmin een zelfstandig bestaan. Bovendien kunnen we God niet via deze eindige dingen kennen, wel uitsluitend in en door Hemzelf. Dit is een vreemde constructie en uit Spinoza’s brieven blijkt duidelijk dat hij zich ervan bewust is dat hij er niet in slaagt het cruciale probleem van de relatie tussen God en het bestaan van de dingen bevredigend te behandelen. Het universum dat we door ervaring kennen, is niet God. Door ervaring leren we niets over God, wel door conceptuele analyse. Soms lijkt het alsof voor Spinoza God het enige wezen is, hoewel hij dit niet met zoveel woorden zegt.” (p. 109)[Kolakowski's bewering "dat wij God niet via deze eindige dingen kennen, wel uitsluitend in en door Hemzelf" is aanvechtbaar, vanuit wat Spinoza in het 5e deel van de Ethica schrijft hoe wij juist vanuit het particuliere ding dat wijzelf zijn, via de scientia intuitiva God leren kennen en daarmee, waar Bartuschat op wijst, de bewijscirkel met het 1e deel rondmaakt. Dat laat ik in dit blog verder rusten, maar het is volgens mij ook een benadering die de tijdelijke en eindige dingen met God, het eeuwige en oneindige verbindt.]
Enfin, zo is het beeld en hierover is relatief weinig literatuur voorhanden. Wel is er veel geschreven over de (schijn)’oplossing’ van de idealisten (Hegel vooral) die stelden dat bij Spinoza de particuliere dingen helemaal geen bestaan zouden hebben – dat ze (dat wij) illusie zouden zijn. Dat Spinoza niet zozeer een atheïst was, maar meer een akosmist: dat hij teveel God en te weinig wereld gaf. Ik heb daarover op dit weblog vaker geschreven.
Lees verder...Ook Spinoza op handige site: "Filosofie Links"
In de links ter rechterzijde van dit weblog, tamelijk bovenaan, heb ik een link opgenomen, omschreven als: Verzameling Filosofie Links. Die linkt door naar www.fambof.nl/links/filosofie/Deze handige site is gemaakt en wordt bijgehouden door Frederik Boven, politiek filosoof, die onderzoek naar burgerschap doet. Zo'n site is op zichzelf al een staaltje van serieus burgerschap.
Het is altijd weer een gezoek hoe je onderwerpen indeelt. Zie welke oplossingen Boven ervoor gevonden heeft. De site is al een heel eind op weg, maar nog duidelijk in ontwikkeling. Zo is er nog niets over Sartre. Ook over Spinoza (Baruch genoemd) is er een rubriek met veel links (o.a. naar dit weblog). Ik zal Frederik Boven voorstellen om Spinoza ook op te nemen in de lijst ‘Vind een filosoof’ op de openingspagina.Ik hoop er regelmatig gebruik van te maken.
Yirmiyahu Yovel over hoe Kant - Michael Della-Rocca over hoe Hume Spinoza las
Op 7 en 8 december 2011 werd, in samenwerking met het Jerusalem Spinoza Institute (dat kennelijk nog bestaat, maar dat geen website heeft) door het Van Leer Jerusalem Institute [cf hier] een International Forum gehouden: Spinoza and His Readers.
Yirmiyahu Yovel (The Hebrew University of Jerusalem and the New School for Social Research) sprak over: Spinoza in Kant’s Critique
Michael Della-Rocca (Yale University) sprak over Hume's Encounter with Spinoza’s RationalismBeide toespraken werden naar Youtube gebracht. [Zie ook hier]
Het graf van Spinoza’s zuster Rebecca op Beth Haim, Curaçao
Kort voor de lezing gisteren in de Tribune zou beginnen ontving ik van een bezoeker, die onlangs een reis naar Curaçao had gemaakt én die regelmatig dit weblog bezoekt, een enveloppe waarin een boekje over de begraafplaats Beth Haim aldaar en een foto van het graf van Ribca/Rebecca. Hoe sympathiek!
In het derde hoofdstuk van Miriam van Reijen’s Het Argentijnse gezicht van Spinoza. Passies en politiek [Klement, Kampen, 2010], in § 3.1. Sporen van Spinoza in Latijns-Amerika, lezen we: “Vanuit Amsterdam vertrokken in de 17e eeuw een aantal Joodse families naar Curaçao, en zo ook Spinoza’s zus Ribca of Rebecca. Zij was na de dood in 1651 van hun zus Miriam met diens weduwnaar Samuel de Casseres getrouwd, en voedde Miriam’s zoon Daniël op met haar en Samuel’s drie eigen kinderen. Samuel de Casseres stierf in 1660, 32 jaar oud. Rebecca regelde in 1677 nog samen met Daniel de erfenis van Spinoza. Zij vertrok nadat zowel Daniel als haar dochter Hana getrouwd waren met haar twee jongere zonen naar Curaçao. Zij stierf er op 25 januari 1695 nadat op 10 januari haar zoon Michael de Casseres eveneens aan de gele koorts was gestorven. Ze liggen begraven op de in 1659 op Curaçao ingewijde begraafplaats Beth Haim. Haar andere zoon, Benjamin, die op Curaçao een succesvol zakenman was geworden stierf kort na zijn vrouw Ester, in 1736 en ook zij werden beiden op deze begraafplaats begraven.
Presentatie Spinoza Kring Limburg en Ethica-boek van Herman Berger
In boekhandel De Tribune in Maastricht vond gisterenavond de presentatie plaats van de Spinoza Kring Limburg (zie hier méér over het initiatief). Daarvan hier een foto-impressie.
Paul Vlas heette allen namens de Spinoza Kring Limburg hartelijk welkom (van die kant kwamen nog enige belangstellenden binnen...)
Vervolgens introduceerde Stan Verdult emerites hoogleraar Herman Berger (rechtsvooraan), auteur van het boek De Ethica van Spinoza. Een handreiking [Garant, Antwerpen/Apeldoorn, 2011], die een toespraak over Spinoza ging houden.
Vanavond 19:30 uur in Maastricht presentatie Spinoza Kring Limburg en Ethica-boek van Herman Berger
Voor méér informatie: klik hier
J.H. [Johannes Hermanus] Gunning jr. (1829-1905) christelijke theosofie tegen Spinoza
Hervormd predikant en theoloog uit (vooral) de 19e eeuw. Hij is een van de ‘vaders’ van de zgn. ethische theologie. Toen in de tweede helft van de 19e eeuw de belangstelling voor Spinoza opkwam en er zelfs aan de oprichting van een standbeeld werd gewerkt liet Gunning een protestgeluid horen. Meermalen. Op 18 nov. 2009 had ik daarover een blog: “Het Haagse Spinoza-standbeeld kwam er, ondanks fel verzet.”
Voor geen theoloog uit de 19e eeuw bestaat nog zoveel belangstelling als voor deze J.H. Gunning Jr. 
Deze maand werd een boekje van 80 pagina's uitgegeven Goed van God denken. Teksten uit Magdalena. De teksten zijn geselecteerd en bezorgd door dr. Leo Mietus die in 2006 gepromoveerd is op Gunning. Als Gunning-onderzoeker participeert hij in een onderzoeksgroep van de Protestantse Theologische Universiteit. Hij is werkzaam als docent aan het Seminarium van de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten en bezig met de voorbereiding van een driedelige heruitgave van de belangrijkste werken van J.H. Gunning Jr. – een project van de Stichting Heruitgave Oudere Ethische Theologie in samenwerking met uitgeverij Boekencentrum te Zoetermeer. Deel III zal een indruk geven van “Gunnings gesprek met de traditie en de cultuur. Daarin zullen werken te vinden zijn over Calvijn, Spinoza, Goethe, Schopenhauer, Kingsley en andere denkers.” [cf hier]
Donderdag 26 jan: presentatie Spinoza Kring Limburg en Ethica-boek van Herman Berger
Donderdagavond 26 januari 2012 om 19:30 uur vindt in Boekhandel de Tribune te Maastricht de presentatie plaats van de SPINOZA KRING LIMBURG en tevens van het boek van Herman Berger, De Ethica van Spinoza. Een handreiking [Garant, Antwerpen/Apeldoorn, 2011].
De auteur, emeritus hoogleraar Herman Berger, zal daarbij een korte lezing geven en vervolgens vragen beantwoorden. Toegang: gratis.
Elke belangstellende is van harte uitgenodigd. Klik op onderstaande afbeelding voor de volledige tekst van de uitnodiging.
Op komst van Miriam van Reijen: Spinoza voor managers
Iemand gaf mij de tip: “je moet eens in Google ‘Spinoza voor managers’ ingeven”. En inderdaad: daar verschijnt de aankondiging van een boek dat in maart bij Klement zal verschijnen. Het is van de hand van Miriam van Reijen (Red.) en draagt inderdaad de titel Spinoza voor managers. Het zal zo’n 120 pagina’s tellen en de prijs zal €14,95 bedragen. Het ISBN 9789086870936. Op één boekhandelssite stond al iets meer:
De lezer zal tot zijn verrassing vaststellen dat Spinoza ook de hedendaagse manager veel te zeggen heeft. Hij beschikte over een heuse motivatietheorie, waarin hij het voornamelijk door emoties gestuurde 'passieve' handelen (lijden) onderscheidde van het door rede en inzicht ingegeven 'actieve' handelen (leiden). Deze benadering en vele anderen inzichten van Spinoza komen vrij nauwkeurig overeen met recente ideeën en methoden op het gebied van rationeel-emotief management en effectiviteitstrainingen.
Het boekje is ontstaan uit haar deelname als docent aan de collegereeks "Filosofie voor managers" aan Nyenrode Business University. [PDF]
Kortom, naast Darwin, staks ook Spinoza voor managers.
Lees verder...Revolutie in Spinoza-land. Het epicentrum van het Spinoza-scholarship zou inmiddels in de VS liggen
Er is een kleine revolte gaande in het veld van de Spinoza-studies. De aanvoerder ervan is de nog betrekkelijk jonge Yitzhak Y. Melamed (43), een associate professor aan het Philosophy Department at Johns Hopkins University. Hij leverde bijdragen aan diverse boeken, voornamelijk over Spinoza, redigeerde er zelf enige, organiseerde een tweetal symposia over Spinoza. Hij is al vaker op dit webblog gesignaleerd [cf hier]
Onlangs gaf hij een klaroenstoot af dat volgens hem hét hedendaagse centrum van de Spinozastudie zich nu toch wel in de VS van Amerika bevindt. En hijzelf zit, vermoed ik, in het oog van dat centrum. Als platform voor deze luide klaroenstoot koos hij de Notre 
Dame Philosophical Reviews. Voor de NDPR mocht hij 18 november 2011 het review verzorgen van het Continuum Companion to Spinoza [Wiep van Bunge, Henri Krop, Jeroen M.M. van de Ven & Piet Steenbakkers (eds.), London: Continuum, 2011]. Hij vindt het werk niet onaardig, heeft er naast wat kritiek best wel lovende woorden voor over. Maar…
A.s. donderdag: presentatie Spinoza Kring Limburg en Ethica-boek van Herman Berger
Donderdagavond 26 januari 2012 om 19:30 uur vindt in Boekhandel de Tribune te Maastricht de presentatie plaats van de SPINOZA KRING LIMBURG en tevens van het boek van Herman Berger, De Ethica van Spinoza. Een handreiking [Garant, Antwerpen/Apeldoorn, 2011].De auteur, emeritus hoogleraar Herman Berger, zal daarbij een korte lezing geven en vervolgens vragen beantwoorden. Toegang: gratis.
Elke belangstellende is van harte uitgenodigd. Klik op onderstaande afbeelding voor de volledige tekst van de uitnodiging.
Moses Hess (1812 - 1875) ein Jünger Spinozas
Hierbij laat ik even weten dat Die Zeit in de rubriek ‘Geschichte’ een uitgebreid artikel van VOLKER WEISS heeft over Moses Hess: Der Unbequeme Eine Erinnerung an Moses Hess.
Het staat ook op zeit-online.
In de huidige economische crisis beantwoordt Die Zeit de vraag “warum es wieder lohnt, an Moses Hess zu erinnern: der Unbequeme, radikaler Antikapitalist, glühender Europäer, Visionär eines universellen, egalitären Staates Israel.”
Over Moses Hess had ik op 9 juni 2010 een uitgebreid blog: “Moses Hess (1812 - 1875) een bevlogen Spinoza-fan”. Beschouw dit als een mooie herhalingsoefening.
In het artikel in Die Zeit lezen we: “Hess rebellierte und bildete sich jenseits der religiösen Schriften. Er entdeckte Hegels Philosophie und Spinoza. Sein Erstling, Die Heilige Geschichte der Menschheit, erschien 1837 mit dem Autorenvermerk »von einem Jünger Spinozas«. Und wie der rheinische Landsmann Heinrich Heine sah er sich als »Kind der großen Revolution, die von Frankreich ausging und den Weltteil verjüngte!«.
"Es ging ihm eben nicht anders als vielen jüdischen Jünglingen dieser Generation: sie lernten Deutsch bei Hegel und Latein bei Spinoza." (Schrijft Theodor Zlocisti in zijn biografie over Moses Hess, 1921, p. 22 zie bij archive.org)Verder lezen we in Die Zeit over hoe Hess Spinoza’s TTP naar zijn hand zette met “seinem zweiten Lebensthema: der Gründung eines jüdischen Staates. Sein vorzeitiger Zionismus war dabei eine weitere Frucht der historisch-kritischen Bibellektüren Spinozas. Aus dessen Überlegungen im Tractatus theologico-politicus von 1670 zum »Staat der Hebräer« nahm er den Gedanken einer besonders demokratischen und egalitären Verfasstheit der Juden. In den traditionellen Chassidim Osteuropas sah er das unverfälschte Reservoir eines jüdischen »Volksstaates«.
Theoloog Tholuck werd aanleiding dat Hegel zich fel tegen Spinoza keerde
Friedrich Augustus Gottreu Tholuck (1799 – 1877) was decennialang de belangrijkste hoogleraar theologie aan de piëtistisch georiënteerde universiteit van Halle. In 1823 verscheen van hem ”Die Lehre von der Sünde und vom Versöhner, oder: die wahre Weihe des Zweiflers” (De leer van de zonde en van de Verzoener, of: de echte wijding van de twijfelaar), een boek waarmee hij groot succes had. Hij maakte tijdens zijn leven negen drukken ervan mee en het kreeg vertalingen in het Nederlands, Engels, Zweeds, Deens en Frans.
Maar waarom is dat voor een Spinoza-blog interessant?
Lees verder...23 maart verschijnt Korte Verhandeling in parallelle uitgave 17e Eeuws en hedendaags Nederlands
Hier meer over deze uitgave.
Eerder over de komst van deze uitgave het blog van 2 november 2011
De 'uomo universale' bestaat nog. De ontdekking van Jan Bauwens
Het begon met een tekening van Spinoza die ik nog niet kende en die Google mij aanreikte. Zo af en toe ga ik kijken of er een nieuwe afbeelding van Spinoza of ‘kunst met Spinoza’ op internet is gebracht. Verreweg het meeste van de afbeeldingen die Google dan levert is afkomstig van dit weblog. Maar soms zit er iets nieuws tussen. Eergisteren zat daar deze tekening tussen – eventjes maar, want gisteren en vandaag zat hij er al niet meer bij. Het is dus toeval dat ik hem trof. Uiteraard rust er copyright op, maar ik neem aan dat Jan Bauwens het mij niet euvel duidt dat ik hem in de Spinoza-verzameling op dit weblog opneem. Ik moest even zoeken, maar het werd duidelijk dat de tekening gemaakt is door Jan Bauwens, schrijver, uitgever, filosoof, tekenaar en musicus in Serskamp, een dorp in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen.
Hij schrijft op zijn blog, Tisallemaiet, over van alles en nog wat, soms hele lappen tekst, maar vele van deze blogs zijn het lezen waard. Ik heb er een hele poos in gegrasduind. Of hij veel gelezen wordt weet ik niet: reacties kunnen niet op zijn blog worden gegeven.
Verderop in dit blog geef ik wat ik vond aan boektitels. Eerst citeer ik hier een interessante passage, waarin hij Spinoza ‘verdedigt’ tegen de z.i. te materialistisch-fysische interpretatie van Spinoza door Etienne Vermeersch. Het geeft een idee van wat ‘voor vlees we in de kuip hebben’:
Lees verder...De gok van Pascal en de gok van Balling
Pascal over wie ik gisteren een blog had, schreef vooral om ongelovigen en vrijdenkers over te halen tot het christelijk geloof. Balling, over wie ik gisteren een voorlopig laatste blog had, schreef voor (doperse en andere) gelovigen om ze over te halen tot een radicale verlichting door vooral hun eigen verstand te gebruiken. Beiden komen in hun argumentatie o.a. met het voorstel om een gok te wagen, n.l. met te stellen dat de lezer niets te verliezen heeft en alleen maar te winnen als hij meegaat met het voorgestelde.Pascal’s gok (vooral besproken als Pascal’s Wager) is beroemd geworden en wordt als een bijdrage aan de speltheorie beschouwd. Over Balling’s gok wordt zelden of nooit iets vernomen (laat staan dat je onder ‘Ballings Wager’ iets vind), maar Balling kwam met zijn argument wel veel eerder in de openbaarheid dan Pascal. Balling’s argument verscheen in 1662 in Het licht op den kandelaar; Pascal’s argument verscheen voor het eerst, postuum, in 1670 in een uit zijn nalatenschap van fragmenten samengestelde uitgave onder de titel Pensées sur la religion. Na latere, herziene uitgave vooral bekend als de Pensées.
Lees verder...Spinoza en Pascal
Er lijkt me eigenlijk nauwelijks een goede reden om een blog met een vergelijking van Spinoza (1632-1677) met Pascal (1623 – 1662) te hebben. Zij waren wel tijdgenoten, maar hebben waarschijnlijk niet van elkaars bestaan geweten. Maar goed – ooit moet het er een keer van komen. Over de aanleiding waarom dan nu, zodadelijk.
Op deze poster die kunstenaresse Maureen Flynn-Burhoe maakte over Spinoza en tijdgenoten zitten Spinoza en Pascal met hun ruggen naar elkaar. Dat geeft een aardig beeld over de gigantische tegenstelling tussen hen beiden. Groter dan het verschil tussen de transcendente God van Pascal (die van Abraham, Isaak en Jakob) en de immanente God of de Natuur van Spinoza is niet denkbaar. Ze hebben ook een heel verschillende opvattingen over religie, een traditionele/gelovige en een meer moderne/rationele.
De aanleiding is een artikel vandaag in Trouw n.a.v. een recent uitgekomen boek van Rudi te Velde (red.): ‘Pascal als religieus denker’, Klement, 2011, met bijdragen van Bert Blans, Willem Jan Otten, Ad Peperzak, Arjan Plaisier en Rudi te Velde.
De krant geeft korte interviews met twee van de bijdragers, Willem Jan Otten en Arjan Plaisier, en de emeritushoogleraar wijsgerige antropologie Theo de Boer (1932), schrijver van onder meer ‘De God van de filosofen en de God van Pascal’ (1989)
Pieter Balling (? – ca 1669) was Spinoza’s vriend voor 100% Spinozist? [5]
De voortgang van deze reeks is even gestokt. Vóór ik met m’n blog wilde komen waarin ik een antwoord wilde benaderen op de in de titel gegeven vraag, wilde ik eerst nog een omweg maken met het lezen van een boek. Ik wilde meer te weten komen over de wereld van de doopsgezinden en andere christelijke denominaties in de 16e en 17e eeuw. Daartoe las ik voorbije dagen S. Zijlstra: Om de ware gemeente en de oude gronden: geschiedenis van de dopersen in de Nederlanden, 1531-1675. 1) Een zeer uitgebreide studie die veel informatie geeft en een behoorlijk inzicht verschaft in het ontstaan en de ontwikkelingen van het doperdom in Europa met accent op Nederland. Dit even ter verklaring waarom mijn reeksje even stokte.Ik deed dat temeer daar ik de opgeworpen vraag in die zin wil gaan beantwoorden: ja, Pieter Balling is sterk beïnvloed door Spinoza en mag terecht een Spinozist worden genoemd. Maar Spinoza heeft zich ook behoorlijk laten beïnvloeden door de bijzondere categorie van doperse christenen, met name diegenen die zich min of meer thuis voelden in de omgeving van de collegianten en, zoals bij Balling merkbaar is, affiniteit hadden met de spiritualistische stroming die David Joris in het mennitisch-doperdom vertegenwoordigde. David Joris voor wie het accent lag op de innerlijke weg tot het heil en voor wie kerken en ceremoniën overbodig waren [Zijlstra, 160].
Lees verder...Het Klokhuis: morgen Christiaan Huygens over vier weken Spinoza
Het jeugdtelevisieprogramma Het Klokhuis is bezig, samen met het Nationaal Historisch Museum (dat alleen nog als website bestaat) om van de vijftig vensters van de Canon van Nederland wekelijkse afleveringen van telkens een kwartier te maken. De reeks begon in oktober 2011 – aan bod kwamen: Floris V, Hugo de Groot, Rembrandt, Napoleon, De Stijl, Aletta Jacobs, veelkleurig Nederland, Vincent van Gogh, kinderarbeid.
Morgen, donderdag 19 januari 2012 is de uitzending over Christiaan Huygens – over vier weken, donderdag 9 februari volgt die over Spinoza. De Vereniging Het Spinozahuis verleende uiteraard haar medewerking. De Spinoza-uitzending is gedeeltelijk opgenomen in en bij het Spinozahuis in Rijnsburg.
"Het Klokhuis maakt geschiedenis" van 18:25 - 18:40 op Nederland 3.Bij elke uitzending wordt een vensterplaat gemaakt waaraan door diverse kunstenaars en vormgevers wordt gewerkt.
Lees verder...
Japanse plaquette van Spinoza
Op 16 december 2010 bracht ik een blog “Jean-François Dreux du Radier (1714 - 1780) over Spinoza.” Ik hield dat kort want het was vooral bedoeld om te wijzen op en een link te geven naar een interessant essay van Cis van Heertum dat op de website van de BPH was geplaatst, een essay over deze Franse advocaat van adellijke afkomst, die enige tijd werkzaam was als ‘lieutenant civil et criminel’ maar zich daarna geheel ging wijden aan de letteren. Ze gaf een interessant stukje boekgeschiedenis van o.a. diens L’Europe illustré (1755-65), een biografisch lexicon van prinsen, prelaten, advocaten, geleerden en wetenschappers. Daaronder Spinoza. Voor het lemma over Spinoza maakte hij gebruik van Bayle’s Dictionnaire critique. En zo libertair kon Dreux niet zijn dat hij een tegenwicht zou bieden tegen het negatieve beeld van Spinoza. Nee, het ging er lekker aan toe: “Que de monstres! que d’absurdités! que d’extravagances!"Cis is weg bij de BPH en de BPH heeft inmiddels een andere website, waarnaartoe dat artikel niet is meegegaan. Foetsie - weg alles. Die link in het eerdere blog werkt dus niet meer.
Daarmee is ook van het wereldwijde web verdwenen deze lak-op-koper-plaquette van Spinoza die ergens aan het eind van de 18e eeuw in Japan is gemaakt, samen met een hele reeks plaquettes van andere beroemdheden.
De opdrachtgever was mogelijk...
Lees verder...Do you know the Spinoza Fellow?
Het NIAS, the Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences, blijft op z’n website schaamteloos beweren dat het een jaarlijks Spinoza Fellowship organiseert.
Wat doet een Spinoza Fellow?
Er is er één in 2008/09 geweest: Richard Goldstone - van 1 april 2009 tot 30 juni 2009 was hij de eerste Spinoza Fellow.
Sindsdien is van een Spinoza Fellowship nooit meer iets van vernomen.
Het zou een samenwerkingsverband van de stad Den Haag, the Campus The Hague (a faculty of Leiden University) en Radio Nederland Wereldomroep.
Nu moet er alleen nog iemand uitgenodigd worden…
The Spinoza Fellowship is an invitational fellowship.
De Ethica verbeeld als een netwerk van prikkeldraad…
Kunstenaar-filosoof of filosoof-kunstenaar William Bourquin noemt zichzelf een peintrécriteur. Hij zet literaire werken om in grafisch werk. Hij bedacht zijn werk, “omdat er niet genoeg woorden zijn.” Doet dat niet denken aan “Spinoza’s tekort aan woorden” (door Fokke Akkermans ooit als titel aan een essay over Spinoza meegegeven)? Bourquin vindt: "We leven in een wereld waar overal beelden zijn, terwijl de teksten geleidelijk aan het verdwijnen zijn. Dus heb ik een strategie bedacht: tekst transformeren in afbeeldingen, ze omvormen in landschappen, ... zodat je weer gaat kijken."Zo zijn bij deze kunstenaar de stellingen van de Ethica van Spinoza onlosmakelijk met elkaar verbonden als... een net van prikkeldraad.
L’Ethique
L’Ethique / B. Spinoza / Encre de chine, encre gel, vernis sur toile
72x92 . 2011
« Peintures écrites… » de Guillaume Bourquin, exposition au Belvédère du Moulin du Roc, 9, boulevard Main à Niort, en collaboration avec La Librairie, des Halles. A voir jusqu'au dimanche 29 janvier. Entrée libre.
Aan wie de 'biografische' brief 28 gericht was
Met dit blog wil ik erop wijzen dat de Brieven van en aan Benedictus de Spinoza, in de vertaling van dr. Willem Meijer door Van Looy in 1897 uitgegeven, bij archive.org zijn in te zien. Dat is temeer handig, daar de brieven in 17e eeuws Nederlands (b.v. die van en aan Willem van Blijenbergh – de ‘brieven over het kwaad’) door hem hertaald zijn. Het eind negentiende eeuwse Nederlands staat ons toch meer nabij dan het zeventiende eeuwse.
Door de brieven bladerend merkte ik dat de geadresseerde van brief 28 bij Meijer met asterisks wordt aangegeven. De naam blijkt niet aangegeven en officieel betreft het dus een Anonymus. Op de achterzijde van de bewaard gebleven brief is geschreven: ‘is van geener waarde’; en daarom is hij dus niet opgenomen in de Opera Posthuma.
Meijer geeft overigens goede argumenten dat het om een brief aan dr. Johan Bouwmeester moet gaan. Maar in de Briefwisseling zoals uitgegeven door de Wereldbibliotheek, in vertaling van Akkermans met toelichtingen van Hubbeling, is daar niets over te vinden! Dat vind ik toch kwalijk. Alle specialisten kunnen nog zo ervan overtuigd zijn geraakt dat deze toeschrijving klopt: het blijft een toeschrijving en dat hoort in een toelichting aangegeven te worden. Lees verder...
Wereldfilosofie: Spinoza de laatste islamitische filosoof?
Graag neem ik de gelegenheid te baat om weer eens op een in de ramsj gebracht boek te wijzen dat van waarde is voor wie zich met Spinoza bezig houden.
Dit boek Hans van Rappard en Michiel Leezenberg (Red.): Wereld Filosofie. Wijsgerig denken in verschillende culturen. Bert Bakker, 2010. (van €24,95 voor €7,90) Een fraaie compendiumachtige inleiding in het filosoferen in verschillende culturen, waarbij het er enerzijds om gaat om tegenwicht te bieden aan de (door en sinds Hegel) ontstane westerse tendens om - superieur - te menen dat alleen in het westen werkelijk wordt gefilosofeerd én om te laten zien hoe er in het filosoferen altijd dwarsverbanden en beïnvloedingen vanuit verschillende cultuurgebieden hebben plaatsgevonden.
Fraaie overzichten over Indiase filosofie (Bruno Nagel), China (Karel van der Leeuw), Afrikaanse filosofie (Heinz Kimmerle), islamitische en andere filosofische tradities van het Midden-Oosten (Michiel Leezenberg), westerse filosofie in Oudheid en Middeleeuwen (Ilse Bulthof) en Moderne westerse filosofie (Jeroen Bartels), met tussendoor ‘brugfiguren’ (als Schopenhauer, Nietzsche, Ibn Rushd, Carl Gustav Jung).
Lees verder...Pieter Balling (? – ca 1669) was Spinoza’s vriend voor 100% Spinozist? [4] De Brief aan Balling over de voortekenen (Br. 17)
Dit wordt een extra blog in de reeks over Pieter Balling. Ik heb in het eerste blog slechts kort verwezen naar de brief die Spinoza aan zijn vriend schreef om hem te troosten naar aanleiding van het verdriet om zijn zoon. Ik heb wel even overwogen of ik niet méér over die brief moest schrijven, maar achtte dat voor het doel dat ik mij gesteld had niet per se nodig.
Zojuist echter ontving ik van Adrie Hoogendoorn die voor de HOVO in Lochem vanaf volgende maand een cursus zal geven over De Briefwisseling van Spinoza, zijn tekst over brief 17 met de toestemming die desgewenst deels of geheel op dit weblog te gebruiken.Adrie maakt altijd veel werk van het samenstellen van een gedegen syllabus bij zijn cursussen. Dat blijkt ook weer uit de uitgebreide tekst waarin hij deze brief aan Balling beschrijft en analyseert – een genoegen om mee te maken. Die Lochemse cursisten mogen zich in hun handen wrijven bij een docent die zich zoveel moeite geeft, om zich gedegen voor te bereiden niet alleen, maar het resultaat ervan ook in begeleidende teksten neer te slaan.
Deze tekst - deze samenvatting, toelichting en commentaar - over de brief van Spinoza aan Pieter Balling, die daarmee uiterst serieus wordt genomen, heeft mij zeer geholpen om de inhoud ervan beter te leren kennen. Ik hoef dat op mijn beurt hier niet nog eens samen te vatten en verwijs naar de syllabustekst die ik - met dank aan Adrie Hoogendoorn - heb geplaatst op benedictusdespinoza.nl - NB deze site is opgeheven; document op 30 sept. 2016 naar hier verplaatst
Deze bijdrage maakt de reeks over Pieter Balling beduidend completer.
Aanvulling 28 maart 2012
Gisteren verscheen op dit Franse 'Blog de Démocrypte' een omvangrijke studie over deze brief van Spinoza aan Pieter Balling, met veel informatie over 'voorspellende' en andere dromen.
Afbeelding Wolfenbüttel-Spinoza aan te schaffen
Op dit weblog heb ik er jaren geleden wel eens over geklaagd dat er op internet geen 'normale' afbeelding van Spinoza kan worden aangeschaft, behalve dan ingelijste plaatjes van vijandige gravures of van deze rechter figuur die zeker niet Spinoza voorstelt, maar René I d'Anjou, Koning van Napels (1409-1480).
Maar sinds kort is daar verandering in gekomen. Bij Kunstkopie.nl is onderstaande afbeelding van Spinoza uit de Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel aan te schaffen, op canvas of ander materiaal afgedrukt en voorzien van een zelfgekozen lijst. Kunstkopie.nl heeft de afbeelding van Bridgeman Berlin. U betaalt copy-rechten
Het lijkt me nuttig dat u, bezoeker van dit weblog, daarvan op de hoogte bent.
Johann Bernoulli (1667-1748) en de Groningse Spinozisme-strijd rond 1700
Met dit blog heb ik tot doel de geïnteresseerden te wijzen op een werkelijk schitterend artikel van Wim Klever over een interessante ‘Spinoza post Spinozam’-affaire, waarin Bernoulli, een grote naam in de wis- en natuurkunde, een centrale rol speelde. Het is een fraaie case over hoe men aan het begin van de 18e eeuw absoluut niet met Spinoza in verband gebracht wilde worden – als ging het om de schurft.
Johann Bernoulli, in 1667 in Bazel geboren als zoon van een familie, die vanwege de Hollandse Opstand uit Antwerpen was gevlucht, begint in Bazel met de studie van medicijnen maar voelt het meest voor de wiskunde. Zijn dertien jaar oudere broer Jakob, hoogleraar wiskunde in Bazel, onderwijst zijn jongere broer het vak.
In 1684 had Gottfried Wilhelm Leibnitz (1646-1716) in een beroemd maar opzettelijk vaag gehouden artikel Nova Methodus Pro Maximis et Minimis de grondslagen gelegd voor de nieuwe wiskunde van het differentiaal- en integraalrekenen. Jakob en vooral Johann Bernoulli doorgrondden het artikel van “vijf of zes bladzijden (…) hetgeen eerder een raadsel dan een uiteenzetting inhield”, volgens Johann. Zij onderkenden als eersten de betekenis en het grote belang van deze nieuwe wiskundige methode.
In 1694 promoveerde hij in Bazel op zijn “Dissertatio Inauguralis Physico-Anatomica de Motu Musculorum.”In Groningen was de leerstoel wiskunde al een poos vacant en in 1695 vraagt de universiteit Johann Bernoulli om dit hoogleraarschap te bekleden. Bernoulli neemt het aanbod aan en vertrekt met zijn gezin richting Groningen. Daar weet hij diverse problemen m.b.v. differentiaal- en integraalrekening op te lossen hetgeen tot triomf van de ‘nova methodus’ bijdroeg.
Lees verder...Samuel Clarke (1675 – 1729) bestreed Spinoza m.b.v. Newton
De in Cambridge opgeleide theoloog werd een van de grote verbreiders van het ‘Newtonianisme’: de manier om met de wetenschap van Newton als hoeksteen de zgn. ‘natuurlijke theologie’ te onderbouwen. En vooral leek het – voor Clarke toch zeker – een goede manier om het gevaar van ‘spinozisme’ tegen te gaan. Newton bevorderen en tegelijk Spinoza bestrijden - het leek één en hetzelfde tegelijk na te streven doel.Uit het achttal zgn. Boyle Lectures die Clarke in 1704 hield, ontstond dit boek:
Samuel Clarke: A demonstration of the being and attributes of God: more particularly in answer to Mr. Hobbs, Spinoza and their followers. W. Botham, for J. Knapton, 1705
In The Continuum Companion to Spinoza geeft Wiep van Bunge in het deel ‘Early critics’ een overzicht van de vroege kritiek die Spinoza's werk ondervond. Daaronder een uitgebreid uittreksel uit dit boek van Clarke.
Via dit blog laat ik weten dat het boek bij books.google is in te zien of als gratis e-book te downloaden.Lees verder...
Pieter Balling (? – ca 1669) was Spinoza’s vriend voor 100% Spinozist? [3]
De vorige twee blogs over Spinoza’s vriend Pieter Balling en zijn Het licht op den kandelaar van 12 en 13 januari waren het resultaat ervan dat ik mij met hem ging bezig houden, naar aanleiding van hetgeen waarover ik in dit blog wil schrijven. In mijn blog van 31 december 2011 gaf ik een behoorlijk positieve bespreking over de colleges van Wiep van Bunge over 'Spinoza en zijn tijdgenoten'.
Van het college over de collegianten op de 2e CD bleef mij bij wat Van Bunge daar over Pieter Balling zei. Hij zag een verschil tussen Balling en Spinoza. Balling verwees voor het vinden van God naar het eigen innerlijk en voor Spinoza was God (ook) in de wereld te vinden. Van Bunge verwees daarvoor naar Ethica 5/24: “Hoe meer wij de bijzondere dingen kennen, hoe beter wij God begrijpen." [Vert. Wiep van Bunge]
| “Welaan dan, o Mensch, buiten u hebt gij geen middel te zoeken om God te leeren kennen; in u zelve moet gij blijven, u wenden tot het Licht dat in u is: daar zult gij ze vinden en nergens anders. God is in u, en een iegelijk mensch, in zichzelve aangemerkt, het allernaaste. Die buiten zich gaat, om door de schepselen God te leeren kennen, die wijkt van God af, en zooveel te verder, naarmate hij zich meer aan de schepselen komt te vergapen. Dit staat u dus te vermijden, het tegendeel te betrachten. Geeft acht op het Licht dat in u is, laat u daardoor leiden, weest daaraan met volharding getrouw.” [Ik citeer de passage uit K.O. Meinsma, p. 218] |
Pieter Balling (? – ca 1669) was Spinoza’s vriend voor 100% Spinozist? [2]
In het vorige blog werd al duidelijk dat Pieter Balling’s Het licht op den kandelaar in twee richtingen kon worden geïnterpreteerd en ook daadwerkelijk werd geïnterpreteerd: zowel verwijzend naar het 'innerlijk licht' zoals opgevat binnen de mystiek-spiritualistische christelijke richting, als – filosofisch - verwijzend naar het 'innerlijk licht' van de rede, zoals elk mens die kent.
Jonathan Israel wijst er in Radicale Verlichting in een uitgebreide voetnoot over Pieter Balling [nr. 60 bij hoofdstuk 8 p. 790] op dat hij het concept het “innerlijk licht” “met weloverwogen dubbelzinnigheid gebruikte om óf het licht van de zuivere rede, óf een geestelijke innerlijke leiding, die voorkomt uit een mystieke eenheid met God, aan te duiden.”
Ook de in het vorige blog genoemde C.B. Hylkema vindt dat de titel "misschien opzettelijk onduidelijk is gesteld."
Die ‘weloverwogen dubbelzinnigheid’ en 'misschien opzettelijke onduidelijkheid' is des te meer opvallend, waar het stuk begint met een uitvoerige passage over taal, over woorden, over de moeilijkheid om goed verstaanbaar met elkaar te communiceren. Alleen al die titel verwees uitdrukkelijk, zoals iedereen wist, naar door Jezus gehanteerde beeldspraak ["een licht zet men niet onder een korenmaat, maar op een kandelaar" – zie Math 5:15; Markus 4:21; Lucas 8:16 en 11:33]. Door dit dubbele en enigszins verhullende taalgebruik kon het geschriftje gezien en gebruikt worden in quakerkringen, zoals in het vorige blog beschreven.Maar later wordt voor de goede verstaanders toch almaar duidelijker dat Balling uiteindelijk en uitsluitend de rede ziet als de enige weg tot 'kennisse Ghodts' en dus ook als 'het eerste beginzel van den Ghodsdienst."
Lees verder...Pieter Balling (? – ca 1669) was Spinoza’s vriend voor 100% Spinozist?
Al enige dagen ben ik bezig met Pieter Balling. De aanleiding daarvoor wil ik later aangeven (maar ligt al besloten in de vraag in de kop, waarop ik pas later inga). Eerst begin ik maar eens met een blog over deze vriend van Spinoza, wiens naam hier wel af en toe gevallen is, maar over wie ik nog geen apart blog had.
Over de biografie van Pieter Balling is weinig bekend. Hij zou ook, denk ik, als tamelijk onbekend (behalve dan bij enkele specialisten) in het grote anonieme vat van de geschiedenis zijn beland, als hij niet met Spinoza bevriend was geweest. Nu weten mensen die iets van Spinoza weten meestal wel dat Pieter Balling zich, samen met Simon Joosten de Vries en Jarig Jelles onder zijn vrienden mocht rekenen. Op 20 juli 1664 schreef Spinoza hem een aandoenlijke brief waarin hij hem troostte met de dood van een kind.Balling was koopman, doopsgezind en collegiant. In zijn jeugd zou Balling Haarlemse en Amsterdamse kooplieden hebben vertegenwoordigd in Spanje. Hij moet Spaans hebben gesproken. De enige bron voor deze Spanje-connectie is het hierna te noemen tegen hem gerichte Goliadts swaart.
Volgens Wiep van Bunge die in het Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme het lemma Pieter Balling schreef, wordt zijn echtgenote - datum en plaats van het huwelijk zijn niet bekend – in 1669 een weduwe genoemd. Hij zal dus in dat jaar of eerder overleden zijn.
Lees verder...Uitstekende agenda van lezingen en cursussen over Spinoza
Dit weblog is eigenlijk de enige plek op internet waar geïnteresseerden en belanghebbenden hun opmerkingen kwijt kunnen over de gang van zaken op het gebied van de Spinoza-studie in Nederland. Er is mij geen ander forum bekend. Recent werden op dit weblog enige harde noten gekraakt over de VHS.
Zonder mij daarvan te distantiëren, geeft dat mij aanleiding om daaraan iets positiefs toe te voegen. In het verleden gaf ik op dit weblog regelmatig informatie over cursussen en lezingen die over Spinoza werden gegeven. Daarvoor struinde ik dan actief telkens het internet af. De oplettende bezoeker zal hebben bemerkt dat ik dit tegenwoordig nauwelijks nog doe.
En dat komt doordat de Ver. Het Spinozahuis - sinds enige tijd alweer - een uitstekende agenda bijhoudt van educatieve en wetenschappelijke activiteiten die op komst zijn. De Vereniging is daartoe ook veel beter geëquipeerd, gezien de informatie die hen uit hun netwerk bereikt.
Zover ik weet wordt dit bijgehouden door Miriam van Reijen. Ik weet hoeveel werk dit met zich meebrengt en wil daar mijn erkentelijk over uitspreken. Én ik wil hierbij degenen die dat nog niet hebben ontdekt op die Agenda op de website van de VHS wijzen.Op dit weblog zult u nog slechts bij uitzondering informatie over lezingen en cursussen vinden, n.l. die welke ik van een bijzondere waarde acht om hier te vermelden.
Lees verder...Google memoreert 374e geboortedag van Niels Stensen
Vandaag is het 374 jaar geleden dat de Deense anatoom, geoloog en bisschop Niels Stensen ofwel Nicolas Steno (1638-1686) werd geboren. Google staat hierbij stil met deze speciale ‘doodle’ welke bij bijzondere gelegenheden het gewone logo vervangt.
Na zijn medicijnenstudie, waarbij hij anatomische ontdekkingen deed, trok hij in 1660 naar Amsterdam en Leiden, waar hij in 1664 promoveerde. En waar hij meermalen Spinoza ontmoette. Hij was de ontdekker van de afvoergang van de oorspeekselklier (ductus parotideus - ook wel ductus stenonianus genoemd). In Italië deed hij belangrijk geologisch onderzoek op grond waarvan hij als de grondlegger van de paleontologie wordt gezien, de wetenschap die zich bezighoudt met onder meer fossielen. Hij was een van de eersten die begreep dat het daarbij om versteende resten van vroegere levende wezens ging. De Google Doodle beeldt de door Stensen als eerste geformuleerde zgn. 'Wet van superpositie' uit, die stelt dat de oudste aardlagen onder en de jongste boven liggen, tenzij een later proces deze volgorde heeft verstoord.
Stensen kwam vorig jaar veel in het nieuws n.a.v. de ontdekking van het Ethica-manuscript dat door hem aan de Inquisitie was overgedragen. Hij was als lutheraan begonnen, maar had zich tot het rooms-katholicisme bekeerd en werd vanaf 1677 bisschop van de weinige Noord-Duitse en Skandinavische katholieken.
Binnenkort verschijnt Irvin D. Yalom's The Spinoza Problem. A Novel
Op 2 januari van dit jaar had Trouw een artikel over de joodse religieuze voorwerpen als chanoekalampen en thorarollen die door de Duitse bezetter uit synagogen, musea en huizen werden geroofd. De nazi’s waren voornamelijk geïnteresseerd in joodse archieven en bibliotheken: deze dienden als belangrijke bronnen voor de bestudering van het volgens de nazi-ideologie ‘verderfelijke’ joodse gedachtegoed. Maar ook ceremoniële objecten van musea, synagogen en particulieren werden in beslag genomen. De Duitsers legden van die geroofde voorwerpen gedetailleerde lijsten aan. Die Duitse inventarislijst is na de oorlog samen met een groot aantal kisten geroofde joodse spullen door de Amerikanen gevonden in een depot zestig kilometer ten noorden van Frankfurt.
Niet lang na het begin van de bezetting werd door de Duitse bezetter de Vereniging Het Spinozahuis ontbonden. De zgn. Einsatzstab Rosenberg had een oogje laten vallen op de kostbare boekerij die naar Frankfurt am Main in Duitsland werd getransporteerd. Na de oorlog kwam de genaaste boekerij, waarvan de verblijfplaats door de Algemeen Rijksarchivaris was opgespoord, bijna in z’n geheel terug uit Duitse handen. Slechts enkele boekdelen, wat ingelijste portretten en wat kleinere voorwerpen werden gemist. [Daarover eerder dit blog]Welnu, over die Einsatzstab Rosenberg verschijnt, binnenkort een boek van de succesvolle auteur Irvin D. Yalom: The Spinoza Problem. A Novel. Basic Books [ISBN: 9780465029631], zo heb ik al eerder geblogd en trouwens ook al op 22 februari 2010.
Lees verder...
In de praktijk doen alsof we vrij handelen
Spinoza dacht diep na over hoe de dingen in diepste wezen beschouwd in elkaar zaten – over wat de grond van ons bestaan is. Daar hoef ik op dit weblog niet op te wijzen. Een van de thema’s waaraan juist de laatste tijd veel aandacht wordt gegeven is het feit dat Spinoza de idee dat we een vrije wil hebben beargumenteerd afwijst. Hij beschouwt dat als een illusie, een vorm van zelfbedrog. We maken ons wat wijs met te menen dat we een vrije, door niets veroorzaakte, wil hebben – dat we helemaal vrij, zonder dat we ertoe veroorzaakt/genoopt zijn, in staat zijn iets a.h.w. vanuit het niets tot stand te brengen: vanuit een volstrekt vrij wilsbesluit.Een van de laatsten die hierover sprak is Jan Knol op de Spinozadag op 20 november 2011 in Paradiso. (Zie hier de opname en samenvatting van zijn toespraak: “Geen vrije wil, mooi zo!”). Wat ik dan mis en waarover het bij het schetsen van “Spinoza over de vrije wil” m.i. te weinig over gaat, is hoe Spinoza zelf hiermee praktisch omging. Ik heb er op dit weblog al vaker over geschreven dat het uiteraard heel nuttig en verstandig is dat we Spinoza’s leer in dezen leren kennen, maar dat we – eveneens volgens Spinoza – in de praktijk van ons leven niet onder die illusie uit kunnen. Ik hoop dat Jan Knol, mocht het ooit van een boekje bij de Wereldbibliotheek over “Spinoza en de vrije wil” komen, ook aan dit aspect aandacht zal besteden.
Hij bracht een leer die op diverse niveaus in praktijk te brengen is.
Lees verder...Ethica-vertaling van Piet Steenbakkers verschijnt dit najaar
Op de website van de Ver. Het Spinozahuis staat de verheugende mededeling dat de Ethica-vertaling van Piet Steenbakkers in de herfst van 2012 bij de Wereldbibliotheek zal verschijnen; dit in nauwe samenwerking met Vereniging het Spinozahuis (VHS).
Het was insiders al geruime tijd bekend dat Steenbakkers aan een nieuwe vertaling van de Ethica werkte die dan eindelijk de al vele jaren uitgegeven (door Guido van Suchtelen herziene) vertaling van Nico van Suchtelen (1878-1949) van bijna 100 jaar geleden kan gaan vervangen.
De VHS schrijft: "Door zijn grote vertrouwdheid met Spinoza’s teksten en grondige kennis van diens wijsgerige stelsel kan Piet Steenbakkers nu ook een nieuwe Nederlandse vertaling tot stand brengen die beantwoordt aan de huidige stand van het Spinoza-onderzoek. Hij heeft gestreefd naar heldere en goed leesbare vertaling, die niettemin recht doet aan Spinoza’s zorgvuldig gekozen wijsgerige terminologie en zijn soms weerbarstige stijl."
Lees verder...Beginsel van voldoende grond / Principle of Sufficient Reason (PSR)
Op dit weblog is wel gevraagd wat toch bedoeld wordt met het Principle of Sufficient Reason (PSR), wat ik - verwijzend naar Schopenhauer - hier vertaal als: het Beginsel van voldoende grond.
Het is niet mijn bedoeling daaraan in dit blog een beschouwing te wijden. Ik wil alleen de geïnteresserden erop wijzen dat in de geweldige en prestigieuze Stanford Encyclopedia of Philosophy een door Yitzhak Melamed & Martin Lin geschreven entry bestaat:
Principle of Sufficient Reason
Ook de inzichten van Spinoza daarover worden uitgebeid verwoord.
In het Continuum Companion to Spinoza zoekt men die uitleg tevergeefs, hoewel iets ervan in het lemma 'Causa' wordt geboden.
Spinoza Dictionaries
Er zijn nieuwe Spinoza Dictionaries op komst, althans kennelijk in de maak.
Yitzhak Melamed, asociate professor aan de Afdeling filosofie van de Johns Hopkins University, wiens ster aan het firmament der Spinoza geleerden snel is gestegen, heeft op zijn website de mededeling staan:Spinoza Dictionary (Oxford: Blackwell, under contract).
Naast het (al geruime tijd komende) Oxford Handbook of Spinoza (of wellicht Oxford Handbook to Spinoza), waarvan Michael Della Rocca de redactie voert [zie dit blog], heeft dus Yitzhak Melamed het verzoek gekregen om daarnaast een nieuw Spinoza Dictionary samen te stellen.
Ook werkt hij aan een groot project: Spinoza and German Idealism: A Metaphysical Dialogue.
Lees verder..."Het even vreemde als schitterende idee dat het universum de bron van alles is"
Vanwege titel en samenvatting van een seminar die Rebecca Goldstein een maand geleden gaf en die mij opviel ("Why Did Einstein Write a (Bad) Love Poem to Spinoza?" cf hier) zag ik dat zij titels noemde van bijdragen aan boeken die nog zouden verschijnen. Een daarvan betrof een boek waarvan al meer dan een jaar geleden was aangekondigd dat 't bij Oxford University Press zou uitkomen, maar dat er nog altijd niet is [zie dit blog] en het tweede betrof het volgende boek:
De uitgever: "Spinoza believed that there was only one substance in reality, which he called "God or nature." A number of leading contemporary philosophers have defended monism, this strange and beautiful idea that the cosmos is the source of all being. This book explores both the historical roots of the monism in Spinoza, and its flowering in the 21st century."
Die kiezelsteen op de cover intrigeert me en doet me denken aan de blogs die ik geschreven heb over de steenmetaforen van Spinoza.
Lees verder...Bestudeerde Spinoza het werk van Confucius?
“Ook Goethe (1749-1832) en Spinoza (1632-1677) bestudeerden met grote interesse het werk van Confucius.” Aldus zeer stellig Arie Pos in zijn dissertatie Het paviljoen van porselein. Nederlandse literaire chinoiserie en het westerse beeld van China (1250 – 2007) [Universiteit van Leiden, 2008 - PDF]. Hij leverde geen bron bij die bewering, die vooral zo opvalt door de toevoeging van de “grote interesse”. Dat schreeuwt toch om een bewijsplaats?!
Met Isaac Vossius (1618 – 1689), zoon van de bekendere Gerard Vossius, die een behoorlijke sinofiel was en goed bekend met Confucius, had Spinoza contact. Door deze Vossius werd, zoals Jonathan Israel het omschrijft, het confucianisme geprezen als “een volkomen ‘natuurlijke’ filosofie die slechts gebaseerd was op de rede en doordrenkt met morele en metafysische waarheid.” (Radicale Verlichting, p. 632).
Lees verder...De eeuwige strijd om de verhouding tussen joden en Spinoza
Er is weer een boek op komst over Spinoza en de joden. In Steven Nadler’s A Book Forged in Hell. Spinoza's Scandalous Treatise and the Birth of the Secular Age [zie dit blog] konden we lezen, hoe Spinoza zich geheel van zijn ‘volk van herkomst’ losmaakte. De natuur maakt geen volk of cultuur, was Spinoza's opvatting, die maken we als mens zelf. En iemand zou zich dus daaraan kunnen onttrekken. Maar dat is – juist ook volgens Spinoza’s eigen filosofie – nog maar de vraag: niemand kan zich aan zijn voorgeschiedenis onttrekken. Zijn geschiedenis blijft zich als het ware met hem bezig houden. De verhouding van 'het' jodendom met Spinoza blijft dus een interessant terrein van onderzoek – over de diverse identiteiten in verandering van een volk en van z’n individuen raken we nooit uitgepraat. Hoe werd er geopperd dat Spinoza was: The First Secular Jew? [Yirmiyahu Yovel hier; Bennett Muraskin hier] In 2010 was er het geprezen en verguisde werk van David Biale: Not in the Heavens: The Tradition of Jewish Secular Thought. [Zie hier en zie dit blog over hoe Alan Nadlers zich daarover opwond). Nu komt daar over een paar maanden dit werk bij:
Daniel B. Schwartz: The First Modern Jew: Spinoza and the History of an Image. Princeton University Press, voor maart 2012 verwacht.
Lees verder...
Spinoza en andere filosofen voor kinderen...
De historicus/journalist uit Epe Henk-Jan Hoekjen miste een boekje voor kinderen over filosofen en schreef daarom zelf: FilosoWIE? – Grote denkers voor kleine deugnieten. Gelderland Vakbladen, 2011 (€ 11,95)
In 24 korte hoofdstukken worden de belangrijkste filosofen uit de westerse filosofie behandeld. Zo passeren onder meer Socrates, Plato, Aristoteles, Descartes, Hume, Kant, Nietzsche en Heidegger de revue. Hoewel deze denkers natuurlijk niet uitputtend behandeld worden, krijgen lezertjes dankzij ‘FilosoWIE?’ toch een goed beeld van de gedachten van deze en andere kopstukken uit de filosofiegeschiedenis.”
Voor wie het geloven wil.Ook Spinoza krijgt een beurt.
Geluidsopnamen Spinozadag 2011 op website ASK
Dit is nieuw: van de lezingen van de Spinozadag 2011 zijn geluidsopnamen gemaakt. Deze opnamen kunt u per spreker op de website van de ASK beluisteren. U kunt ze daar ook als mp3-bestand downloaden. Denk erom dat het grote bestanden zijn.
De aantekeningen die ten grondslag hebben gelegen aan de lezing van Jan Knol zijn bovendien als geschreven tekst beschikbaar. [PDF]www.amsterdamsespinozakring.nl >Spinozadag >Spinozadag 2011 >Teksten van de Spinozadag 2011. U kunt ook hier klikken.
De Spinozadag 2012 zal plaatsvinden op zondag 25 november 2012.
Isaac Lichtenstein (1888 – 1981) 'Spinoza: eight plates' (1946)
Joods-Pools-Amerikaanse schilder, graficus en kunstcriticus.
Weer een kunstenaar die zich verdienstelijk heeft gemaakt door ook Spinoza in zijn kunst op te nemen, maar over wie niets, althans nauwelijks iets op internet te vinden is. Zoals wel vaker gebeurt gaat dit weer de pagina worden die de meeste informatie bijeenbrengt over een ‘Spinoza-kunstenaar’. Dat Isaac Lichtenstein geboren is in 1888 is op diverse plaatsen te vinden, maar nergens kom je zijn sterfdatum tegen. Tot nu, want in een voetnoot in een boek over 'Yiddische cultuur in de communistische landen', kwam ik hem dan toch tegen, samen met nog wat informatie. Hij overleed in New York in 1981. 1)
Het grootste deel van zijn leven woonde en werkte hij in New York. Hier bij Google en bij Worldcat zijn overzichten te vinden van zijn uitgegeven werk.
Isaac Lichtenstein vormde samen met de kunstenaars Frank C. Kirk en Minna R. Harkavy (1895-1987) de Amerikaanse delegatie naar de wereld Alliantie voor Yiddische Cultuur die in 1937 in Parijs werd gehouden. 3)
Ter ere van zijn 75e verjaardag werd in 1963 door het Art Center van het Congress for Jewish Culture een overzichtstentoonstelling van zijn werk georganiseerd. [Zie hier]
Lees verder...Jaarverslag 2011 spinoza.blogse.nl
Voor ik hierna weer met een jaarverslag kom breng ik hier eerst een impressie van hoeveel bezoeken dit weblog tegenwoordig dagelijks gemiddeld krijgt. Via het icoontje van OneStat helemaal onderaan na de laatste blog, kan iedereen zien hoeveel personen dit weblog bezoeken.
Gemiddeld bezochten de voorbije dagen per dag 342 bezoekers dit weblog en bekeken samen zo'n 653 pagina’s. Ten tijde van het maken van het jaarverslag 2010 was dat aantal 243 bezoekers 464 pagina’s en over 2009 tegen de 100 bezoekers. Er is dus een gestage groei in belangstelling.Ik geef daarvan het plaatje dat het dichts bij dit gemiddelde van deze week ligt:
Lees verder...
Fraaie foto van J.G. Wertheim's Spinoza-reliëf op herdenkingsmonument in Den Haag
Bij deze fraaie foto uit het Nationaal Archief (waarbij een embed-code wordt geboden) wordt de volgende informatie gegeven: collectie Spaarnestad - fotograaf: Louis van Paridon - beschrijving: Spinoza, filosoof, theoloog, taalkundige en lenzenslijper (Amsterdam 24-12-1632- Den Haag 21-2-1677).
Geen locatie, geen datum, geen nadere bijzonderheden.
Dat over 'theoloog' moeten we maar gauw vergeten!
We weten dat het gaat om het herdenkingsmonument voor Spinoza achter de Nieuwe Kerk in Den Haag [zie dit blog]. De beeltenis van Spinoza is gemaakt door de beeldhouwer J.G. Wertheim. Het monument is op 27 juli 1956, precies driehonderd jaar na het uitvaardigen van de ban, onthuld. Gezien de kwaliteit van het beeld hier zal de foto toen of niet lang nadien gemaakt zijn.
Als u op de foto klikt komt u bij het archief waar de foto verder is te vergroten.
Benieuwd of 'A Book Forged in Hell' vertaald zal worden
Zoals uit het blog met mijn bespreking van dit boek blijkt ben ik er behoorlijk enthousiast over. Het werpt volop licht op de TTP: opzet, ontstaan, inhoud, context, gevolgen. Zo’n boek hebben we ook in Nederland nog niet. En nu is mijn vraag: zal het vertaald worden?
Uiteraard ben ik gaan kijken bij uitgeverij Atlas, de uitgever van Steven Nadler’s De ketterij van Spinoza (2008), en van De best mogelijke wereld (2009).
Maar uitgeverij Atlas heeft het (nog?) niet in de verwachte uitgaven van dit jaar staan. Eerder waren ze er vlot bij met een boek van Nadler te laten vertalen en uit te geven. Zou men van het uitbrengen van A Book Forged in Hell af zien, daar restanten van de eerdere boeken in de ramsj moesten worden gebracht? Dat zou dan wel heel jammer zijn voor allen die in Spinoza geïnteresseerd zijn.Dus of het wel vertaald gaat worden? Ik heb geen idee, maar hoop het. Misschien bij een andere uitgever?
Lees verder...A Book Forged in Hell - een werkelijk schitterend boek
Het heeft even geduurd voor ik dit boek dat ik in een blog van 27 sept. en trouwens al eerder op 12 juli 2011 aankondigde, kon beginnen te lezen.
Ik las Steven Nadler's A Book Forged in Hell. Spinoza's Scandalous Treatise and the Birth of the Secular Age [Princeton University Press, 2011] als e-book, maar had lange tijd problemen met mijn tablet. Maar hier is dan eindelijk het verslag van mijn leeservaring.
Dit is werkelijk een schitterend boek – een boek zoals er over de Tractatus theologico-politicus (TTP) nog geen bestond (althans mij is er geen bekend). Steven Nadler maakt duidelijk hoe zowel Spinoza als de ontdane theologische bestrijders van de TTP gelijk hadden. De laatsten hadden gelijk dat het echt een door en door gevaarlijk boek betrof dat het vertrouwen in de vanouds bestaande geloofsovertuigingen kon ondermijnen. Spinoza had gelijk dat velen niet kunnen loskomen van hun vooroordelen en superstitieuze geloofsovertuigingen, waardoor ze zich niet voor een nieuwe wetenschappelijke zienswijze konden openstellen. Die in de werkelijkheid van de 17e eeuw bestaande spanningsverhouding, tussen twee als het ware totaal verschillende werelden, maakt dat dit, zonder een soort van plot, toch een uiterst spannend boek is – suspense van de bovenste plank.Nadler weet die spanning en dus de aandacht van de lezer goed vast te houden door – waarin hij intussen bewezen heeft goed te zijn – historische met filosofisch inhoudelijke kennis af te wisselen en soms te mengen.
Lees verder...Het gaat goed met de belangstelling voor de Ethica
Het gaat goed met de belangstelling voor de Ethica. Vlak voor Kerstmis bracht de uitgever, Bert Bakker, de 6e druk van de tweetalige uitgave van Spinoza's Ethica in de vertaling van dr. Henri Krop op de markt. Op de website staat foutief vermeld dat de eerste druk ook van vlak voor de Kerst dateert, maar die verscheen in 2002; in 2006 verscheen de derde druk.
Historiek.net tuinde daar in en bracht als nieuws: “Nieuwe, door Henri Krop verzorg[d]e vertaling van Spinoza's bekende werk Ethica.” [Hier] Enfin, dat bracht mij op dit nieuwtje.
Waar ik erg naar uitzie is het overzicht van de Spinozareceptie in Nederland vanaf de 17e eeuw tot heden, die Henri Krop drie jaar geleden aankondigde en dat – volgens laatste bericht – dit jaar zou uitkomen. Ik heb het nog niet bij een uitgever aangekondigd gezien, maar hoop uiteraard dat het zal gaan gebeuren.
Lees verder...New Jerusalem van David Ives op iTunes
Op 13 juli 2011 had ik een blog: David Ives' "New Jerusalem" wellicht als luisterspel op CD. Ik leidde dat af uit berichten over de opnamen die L.A. Theatre Works maakte van de uitvoering van David Ives’ inmiddels veel gespeelde en zeer geprezen stuk:
New Jerusalem, The Interrogation of Baruch de Spinoza at Talmud Torah Congregation: Amsterdam, July 27, 1656
[een klik op de foto brengt u naar een slideshow]
Van Kees van Hage ontving ik de tip dat het stuk via iTunes werd gedistribueerd. Op dit moment ben ik aan het luisteren naar die opname die via iTunes is aan te schaffen. CD's volgen later. Zie b.v. op de website van L.A. Theatre Works.
Schitterend stuk - prachtige opname - heerlijk gespeeld. We weten officieel niet wat de 'vreselijke ketterij' en de 'verschrikkelijke daden' waren waarom Spinoza in de ban gedaan werd. Maar beluister dit stuk: David Ives' laat hem in 1656 al z'n gedachten al hebben. Ook correspondentie met Oldenburg was al bekend. Hoor de gepassioneerde Baruch zijn ideeën verdedigen - die uit de Ethica, die uit de TTP! Hoor zijn boze zuster Rebecca... Hoor zijn vriendin Clara - hoe ze hem op het idee van de liefde voor God brengt ("Clara is the clarification...").
Beluister en geniet en laat anderen meeluisteren...
Aan het eind volgt nog een kort, to the point interview met Steven Nadler.
Een werkelijk schitterende, met vakmanschap en liefde gemaakte serieuze productie. Een grote aanwinst - en zo ontroerend!
Zie hier alle eerdere blogs over dit stuk van David Ives.
Mikko Kuiper waakt over 'Geest van Spinoza'
“GeschiedenisBeleven.nl is een website voor én door liefhebbers van geschiedenis. De site wil een overzicht bieden van alles wat er te beleven valt op het gebied van geschiedenis, erfgoed en archeologie. Daarnaast wil de site met allerlei rubrieken dieper ingaan op historische onderwerpen die al dan niet een relatie met de actualiteit hebben.” Aldus de missie van de site die - eind 2009 opgericht door Annette Zeelenberg - inmiddels een hele rits medewerkers heeft, zo ongeveer allemaal redacteur & recensent. 
Een van hen is Mikko Kuiper, afgestudeerd als publiekshistoricus aan de UvA, richting geschiedenis in de graphic novel, en daarnaast tekenaar, schilder en kok.
Op 30 december verscheen van Mikko Kuiper een recensie van De Lens van Spinoza van Jaron Beekes [Oog en Blik/De Bezige Bij, 2011]
Het zou Beekes aan historisch besef ontbreken. Hoeveel Spinozistisch besef demonstreert Mikko Kuiper hier? Je vraagt je af wat voor maatstaven bij zo’n bespreking worden aangelegd. Enfin, lees hoe “Geest van Spinoza ontbreekt in beeldverhaal”.
Lees verder...
Sciammarella's Spinoza-cartoon is te vergroten
De lijstjes horen, gezien de afmetingen, niet echt bij elkaar, maar ik heb deze foto even gemaakt om te laten zien dat het lukt om de Spinoza-cartoon van Agustin Sciammarella, die ik op Nieuwjaarsdag bracht, naar A3-formaat 'op te blazen'.
Het was een idee van Henk Keizer om die fraaie cartoon te vergroten. Ik had er aanvankelijk geen fiducie in daar het bestandje slechts ca 40 kB is. Maar bij de printshop bleek het toch een redelijk fraai resultaat te geven. Dus advies: van blog naar de wand ermee...
Spinoza’s zegel met 'caute'
Aan Spinoza’s zegel met daarin de aansporing ‘caute’ heb ik meerdere blogs gewijd over de mogelijke betekenis die ‘caute’ voor Spinoza had. Het is niet mijn opzet dit alles nog eens over te doen, maar om de diverse afbeeldingen die ik ‘verzameld’ heb hier samen te brengen. Voor de betekenis(en) van çaute' verwijs ik naar de eerdere blogs. Ik meen dat ik onderstaande afbeelding ooit van de website van de Ver. Het Spinozahuis heb geplukt.
Op 13 juni 2008, dus nog tamelijk in het begin van mijn Spinoza-studie, schreef ik een blog: Spinoza’s caute. Daarin betoogde ik dat ik de vertaling met ‘voorzichtig’ of ‘wees op je hoede’ minder geschikt achtte en dat Spinoza waarschijnlijk meer het klassieke ‘phronesis’ ermee bedoelde.
Op 6 nov. 2010 nog eens een blog: Caute = verstandig. Op dat blog gaf Wim Klever in reactie de bekende andere benadering, waarbij de doornen in de roos verwijzen naar Spinoza’s naam (Espinosa is in het Spaans doornig). Ik gaf daarop nog eens aan dat ik mijn interpretatie die via 'ex rationis praescripto vivere' verwijst naar het Griekse Phronèsis, toch méér een filosoof waardige uitleg vind.
De afbeeldingen links en rechts zijn afkomstig van de site van de VHS (waarop nu alleen nog de rechtse lakzegel te vinden)
Lees verder...
Aangekondigd boek van Kees Schuyt: Spinoza en de vreugde van het inzicht
Uitgeverij Balans kondigt in zijn catalogus van voorjaar 2012 aan dat in april 2012 zal verschijnen een boekje van Kees Schuyt, Spinoza en de vreugde van het inzicht.
Beloofd wordt een “schitterende gebonden uitgave met stofomslag” van 160 pagina’s, 12,5 x 20 cm - isbn 978 94 600 3406 0
Tekst van de uitgever:
De wereld en het eigen leven begrijpen via de filosofie van SpinozaKees Schuyt (1943), socioloog en jurist, was tot zijn emeritaat in 2007 werkzaam als hoogleraar in de sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast schreef hij columns in de Volkskrant en was hij lid van de WRR. Sinds 2005 is hij lid van de Raad van State. In 2010 publiceerde hij bij Balans Het spoor terug, de biografie van J.B. Charles/W.H. Nagel.
Deze korte studie biedt niet de zoveelste inleiding in het denken van Spinoza, maar doet verslag van de persoonlijke, vijfentwintig jaar durende zoektocht om de vaak moeilijke thema’s van Spinoza onder de knie te krijgen. Om via Spinoza’s filosofie meer te begrijpen van de wereld en van het eigen leven. Om de vreugde te ervaren die dit verbeterde inzicht, in oorzaken en gevolgen, en ook in de eigen beperktheid, ons biedt.Elk hoofdstuk gaat over een onderwerp dat de auteur bijzonder aanspreekt. Bestaat er een levenswil, Spinoza’s conatus, die mensen voort doet leven ook onder de meest bittere omstandigheden? Is kennis en inzicht gradueel van aard? Wat is het verschil tussen adequate en inadequate kennis van de oorzaken van ons handelen? Hoe ontwikkelt een machtsstaat zich tot een rechtsstaat?
Lees verder...Eerste activiteit van de SPINOZA KRING LIMBURG
De SPINOZA KRING LIMBURG die eind 2011 werd opgericht met het doel om de kennis van het gedachtegoed en de wijsbegeerte van Benedictus de Spinoza in Limburg in bredere kring bekend te maken en te verdiepen (zie dit blog), organiseert deze maand zijn eerst activiteit: een lezing en boekpresentatie door emeritus hoogleraar dr. Herman Berger.
Op donderdagavond 26 januari 2012 om 19:30 uur vindt in Boekhandel de Tribune te Maastricht de presentatie plaats van de SPINOZA KRING LIMBURG en tevens van het boek van Herman Berger, De Ethica van Spinoza. Een handreiking [Garant, Antwerpen/Apeldoorn, 2011, 191 blz.]. Toegang: gratis.Elke belangstellende is van harte uitgenodigd. Klik op onderstaande afbeelding voor de volledige tekst van de uitnodiging.
Lees verder...
We openen dit jaar 2012 met een intrigerende Spinoza-cartoon
In het licht van discussies die op dit weblog regelmatig worden gevoerd (de recentste op het blog “Redding door Spinoza”) en in de verwachting dat deze in 2012 zullen worden voortgezet, luid ik dit nieuwe jaar in met deze intrigerende Spinoza-cartoon van Agustin Sciammarella.
Agustin Sciammarella: Spinoza, zombis y capitalismo, materia de reflexión
Lees verder...
