Angela Roothaan is volledig van Spinoza af
Ooit promoveerde de filosofe Angela Roothaan op een dissertatie over de politieke filosofie van Spinoza. Het verscheen in 1996 bij Van Gorcum onder de titel Vroomheid, vrede, vrijheid. Een interpretatie van Spinoza's Tractatus Theologico-Politicus. Dat ze haar belangstelling voor Spinoza volledig is kwijt geraakt blijkt uit haar nieuwste boek dat deze maand bij Boom verscheen: Geesten. Uitgebannen en teruggekeerd in de moderne wereld. Om een of andere reden fascineert haar het verschijnsel ‘geesten’: als ze hier de kop worden ingedrukt, steken ze daar hun kop weer naar boven. De wereld die heden wordt onttovert, krijgt morgen een nieuwe betovering. Balthasar Bekker komt langs, Derida, Jung, James en anderen. Spinoza is de volkomen afwezige.
Van iemand die ook maar íets met Spinoza heeft gehad zou je verwachten dat zijn correspondentie met Hugo Boxel, die pensionaris van Gorcum was van 1655-1672 en nogal vervuld van geesten, zou worden aangeroerd - en vooral dan Spinoza's cynisch-sceptische reactie. Niet dus. De naam van Spinoza komt in het boek niet voor; behalve eenmaal in het ‘Woord vooraf’ in een wat ongelukkige zin: “Een Spinoza of een Kant zal ik nooit helemaal vanuit zijn eigen horizon kunnen doorgronden, maar er is ook een direct contact met zijn teksten mogelijk, waar de taal nog de bruggen intact houdt die tijdperken met elkaar verbinden.” En op de achterflap waar wordt vermeld dat ze een boek over Spinoza schreef.
Lees verder...Kaddish voor Spinoza, althans voor een beeld van Spinoza
Dit blog sluit fraai aan op Klevers kritiek op Salvation through Spinoza (titel boek David J. Wertheim, zie vorige blog). Net zo zou Paul Celan kritiek hebben gehad op het Spinoza-beeld van Heine en anderen.
Bij mijn speuren op internet naar sporen van Spinoza kwam ik vaak langs de titel van het artikel van Jonathan Skolnik, “Kaddish for Spinoza: Memory and Modernity in Celan and Heine”. Ik kon daar tot voor kort niet bij. Maar nu heb ik een abonnement bij de KB en kan ik het ruime aanbod van Jstor downloaden. En nu ik dat artikel met die intrigerende titel kon lezen heb ik in de bibliotheek het besproken gedicht van Paul Celan in z’n verzamelde werk opgezocht. Er bleek ook een Nederlandse vertaling te vinden.
Le Menhir is niet een gedicht waar de niet-Celan-deskundige direct iets Spinozistisch in ontwaart. De Celan-deskundige waarschijnlijk ook niet, trouwens. Jonathan Skolnik komt met veel informatie over de betekenis van Spinoza in de periode van de Spinoza-Streit of Pantheismusstreit en de perioden daarna, tot in de Weimartijd. Spinoza werd door velen meer en meer gezien als het prototype van de joodse moderniteit.
Het hoofddoel van zijn artikel is om te laten zien hoe Celan met zijn poëzie de in de genoemde perioden ontstane synthese tussen Spinoza – gezien als pantheïst - en jodendom, vooral bij Heine, heeft willen ondermijnen via het gebruik van vreemde woorden. Zo bijvoorbeeld het in Bretagne zelf al vreemde woord menhir (men=steen, hir=lang of hoog). Stenen die in een verre oudheid waarschijnlijk werden opgericht om doden te herdenken.
Helmut Böttiger van Wie man Gedichte und Landschaften liest. Celan am Meer. [Marebuchverlag, Hamburg 2006] heeft ooit uitgezocht dat de Menhir de Kerloas in Finistère, de grootste onder de nog opstaande menhirs in Bretagne (9,5 m), die is waarnaar Celan zijn gedicht noemde.
[van hier]
Lees verder..."Redding door Spinoza"
David J. Wertheim, Salvation through Spinoza. A Study of Jewish Culture in Weimar Germany. Brill, 2011
Het heeft even geduurd, maar het proefschrift van David Wertheim, tegenwoordig directeur van het Menasseh ben Israel Instituut, is dan eindelijk in een handelsuitgave verkrijgbaar. Jammer genoeg wel prijzig (€99) want bij Brill.
Wertheim is al meermalen opgetreden op zomercursussen van de VHS over zijn onderzoeksthema: de joodse waardering voor (of strijd tegen) Spinoza in de Duitse Weimar Republiek.
"Despite his reputation as a heretic, Baruch Spinoza was one of the major heroes of the Jewish cultural Renaissance in Weimar Germany. This study traces Weimar Jewry's infatuation with Spinoza as it was manifested in scholarship, the popular press, and novels. It tells of how Jews, who found themselves oscillating between the social pressures to both assimilate and remain authentic, sought refuge in a thinker who epitomized both the rationality and liberalism of the Weimar Republic’s enlightened defenders as well as the mysticism of its neo-romanticist challengers. In recapturing this forgotten chapter in the history of Spinozism this book sheds an original light on Weimar Germany’s reknown Jewish culture."
Toegevoegd 4 okt. 2014
Zie review door Yitzhak Melamed in: Journal of Modern Jewish Studies, 2013, pp. 1-2 [PDF]
Het Spinozahuis wordt officieel op 21 februari 2012 heropend
Tijdens de jaarvergadering van de Vereniging Het Spinozahuis heeft de voorzitter, Wiep van Bunge, bekend gemaakt dat op 21 februari 2012, de dag waarop Spinoza in 1677 stierf, de plechtige heropening van het Spinozahuis in Rijnsburg zal plaats hebben. Het is dan meer dan tien jaar gesloten geweest vanwege de noodzakelijke renovatie - een periode die uiteindelijk wat lang is uitgevallen.
Het zal goed zijn dat er weer belangstellenden kunnen worden ontvangen.
De Cultuurraad van Kapelle heeft weer filosofieprogramma met o.a. Spinoza
De Cultuurraad van Kapelle op op Zuid Beveland heeft weer (zie eerder blog) een programma met interessante filosofie avonden voorbereid.
Op woensdag 22 februari 2012. komt prof. dr. Herman De Dijn uit Leuven België er spreken over:
“De betekenis van Benedictus de Spinoza voor de mens van toen en nu”
De Dijn was de man die als beginnend wetenschapper alle boeken van Spinoza (1632 – 1677) diepgaand bestudeerde en met zijn enthousiasme, zijn lezingen en zijn boeken erover vanaf de zeventiger jaren een hernieuwde golf van waardering voor Nederlands grootste filosoof op gang bracht.Herman de Dijn was een levenlang verbonden aan de Universiteit van Leuven, het bolwerk van de katholieke kerk en bestudeerde daar… Spinoza, de eerste seculiere man in Europa. Toch werden Spinoza’ s boeken bij het verschijnen vanaf Gdansk in Polen tot aan Rome in Italië door alle priesters en dominees direct verboden. Desondanks is zijn filosofie doortrokken van het goddelijke en komt het woord God er ca. 660 keer in voor. Hoe kan dat? Waren er grote misverstanden tussen kerk en filosoof? Als er iemand is die deze tegenstelling kan verklaren dan is dat Herman De Dijn.
Herman De Dijn geschilderd door Kees Bruijnes uit Kapelle Lees verder...
Menasseh ben Israel Instituut viert 15-jarig bestaan
Op 19 december 2011 viert het Menasseh ben Israel Instituut zijn 15-jarig bestaan. Dit Instituut, een academisch samenwerkings-verband van de Universiteit van Amsterdam en het Joods Historisch Museum, is in die tijd uitgegroeid tot een van de belangrijkste stimulators van joodse studies in Nederland met vele symposia, publicaties, colleges, archiveringsprojecten en lezingen van top onderzoekers uit binnen en buitenland over joodse geschiedenis en cultuur.Op het programma staat een feestrede van de Oostenrijkse auteur en essayist Robert Menasse.
R. Menasse schreef onder meer de roman Die Vertreibung aus die Hölle * (Ned. vertaling: De verdrijving uit de hel) over het leven van zijn naamgenoot Menasseh ben Israel. Hij zal spreken over: Menasseh ben Israel of Verlichting als een harmonieuze strategie.
Daarnaast spreekt oud-directeur van het Joods Historisch Museum en een van de oprichters van het Menasseh ben Israel Instituut, Judith Belinfante over 15 jaar Menasseh ben Israel Instituut. Ten slotte zal de presentatie plaatsvinden van het meest recente nummer van Menasseh ben Israel Instituut Studies: Adri Offenberg, Menasseh ben Israel (1604-1657) a Biographical Sketch. Het geheel zal worden afgesloten met een borrel, van 15:30 uur tot 17:00 uur. Lees verder...
Stapel en Spinoza
Afgelopen week werd bekend dat de universiteiten van Tilburg en Groningen aangifte hebben gedaan tegen de voormalige Tilburgse hoogleraar Diederik Stapel. Stapel moet volgens de universiteiten worden vervolgd wegens grootschalige wetenschappelijke fraude en oplichting. Justitie stelt een onderzoek in en bekijkt of er voldoende bewijsmateriaal voorhanden is om Stapel te kunnen laten vervolgen.Eind oktober adviseerde de commissie Levelt in haar onderzoeksrapport naar de fraude door Stapel de getroffen universiteiten aangifte te doen. Volgens de commissie heeft Stapel gegevens verzonnen in zeker 30 artikelen in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften. Bij nog tientallen publicaties bestaan verdenkingen van fraude, die nog worden onderzocht.
Stapel "moest wel frauderen"
In de rubriek Podium van Trouw van 17 november stelde wetenschapsfilosoof aan de Tilburgse universiteit Herman de Regt dat Stapel niet anders kón dan frauderen. Stapel zou volgens De Regt terecht wijzen op de druk der omstandigheden, waar hij niet onderuit kon. En hij eindigt met de stelling: “Als blijkt dat de omstandigheden ons gedrag onbewust leiden, en als blijkt dat het getoonde gedrag ongewenst is, dan wens je dus andere omstandigheden. Dat is het gelijk van Stapel.”
De voorzitter van de Amsterdamse Spinoza Kring, Frank van Kreuningen, verwees tijdens de Spinozadag die vorige zondag in Paradiso werd gehouden, met instemming naar dit artikel. Het zou een Spinozistische inslag hebben. Maar De Regt geeft, zonder dat hij diens naam noemt, slechts de halve Spinoza. Ik kom daar zodadelijk op.
Paul Juffermans schreef goed boekdeel over Spinoza's 'theorie van het waangeloof' - een pleidooi voor heruitgave
[3] Filosofisch-wetenschappelijk onderzoek van de historische religieuze (westerse) tradities: de openbaringsreligies van jodendom en christendom (142 bladzijden).
Lees verder...Johann Heinrich Lips (1758 - 1817) maakte honderden kopergravures, waaronder een van Spinoza
Johann Heinrich Lips, die ook een gravure van Spinoza maakte, was niet de eerste de beste kunstenaar. Z’n ouders hadden ‘t liefst dat hij chirurg werd en stemden er dan ook met tegenzin in toe dat hij zich in het kader van zijn algemene ontwikkeling op tekenen toelegde.
De beroemde Zwitserse theoloog en wetenschapper Johann Kaspar Lavater (1741 - 1801), de uitvinder van de fysionomie, de 'wetenschap' om uit het uiterlijk, vooral het gezicht, het karakter van een mens af te lezen, legde de laatste hand aan Lip’s zelfstudie.
Het was Lavater die hem in verbinding bracht met diverse kunstenaars zoals Johann Caspar Füßli (1706-1782), Jens Juel (1745-1802) en Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832).
Lees verder...Jonathan Israel & Philipp Blom in discussie over Radical Enlightenment
Door Felix Meritis was het volgende gedeelte van het debat dat op 19 september werd gehouden [zie dit blog] al op 30 sep 2011 op Youtube geplaatst, maar ik had het nog niet ontdekt. Vandaag kreeg er een bericht over van Philip Post.
Bijschrift
"For the occasion of the release of Jonathan Israel's latest book Democratic Enlightenment: Philosophy, Revolution, and Human Rights 1750-1790, Philipp Blom speaks to Jonathan Israel about the last part of Israel's monumental trilogy on the rise (1650-1750), the development (1670-1752) and the democratisation (1750-1790) of the Radical Enlightenment.
Het vergt Quick Time om het in 11 stukjes opgeknipte gesprek hier bij Athenaeum Boekhandel te beluisteren.
Let vooral op de op de man gespeelde slotopmerking van Philipp Blom waarmee hij Jonathan Israel interrumpeerde. Dat vond Israel niet leuk.
Twee mooie gesprekken over Spinoza op Youtube
Philosopher’s Zone, dat prachtige filosofieprogramma van ABC, de Australian Broadcasting Corporation, heeft al voor komende kerstavond, 24 december, de heruitzending gepromoveerd van het eerder op 4 juni 2011 uitgezonden: An atheist's God: the paradox of Spinoza. Het is een werkelijk schitterend gesprek over de hoofdlijnen van Spinoza’s filosofie met Beth Lord van de Afdeling Filosofie van de Universiteit van Dundee. Ik had al op 11 juni 2011 een blog met een verwijzing naar deze radio-uitzending.
Gisteren is door iemand dit gesprek op Youtube gebracht. Vast bedoeld als viering van zijn geboortedag! Ik ben benieuwd of het daar mag blijven staan. Intussen beveel ik ieder aan om er naar te luisteren; nu of komende kerstavond – eventueel als alternatief kerstverhaal.
Tegelijk werd de uitzending ‘Spinoza’s Heresy’, een gesprek met Steven Nadler, uitgezonden op 12 augustus 2006, op Youtube geplaatst.
Beth Lord Steven Nadler
Dit zijn dé twee gesprekken over Spinoza. Hier de programma's van Philosopher's Zone, waarin iets over Spinoza voorkomt.
Onverlaten.... internetgespuis... barbarori...
Al geruime tijd wordt wit weblog lastiggevallen door inbrengers van reacties met commerciële doelstellingen. Het kost me dan steeds meer tijd om die vervuilende reacties weer weg te halen. Ben zojuist weer bijna een half uur daarmee bezig geweest. Zonde van m'n tijd.
Ik hoop niet dat het me noopt om geleidelijkaan de mogelijkheid om nog op oude blogs te kunnen reageren te beëindigen. Dat lost het euvel op, maar heeft ook het nadeel dat tevens niet meer serieuze reacties kunnen worden geplaatst. Enfin, u merkt wel hoe het loopt.
Intussen verzoek ik om vooral geen schoenen aan te schaffen op de volgende internetwinkels:
www.adidasjsshoes.com/
www.adidasjspanda.com/
www.jeremyscottstore.com/
www.jeremyscottcollection.com/
afkomstig van dimoda@gmail.com
Maar het is natuurlijk ook mogelijk dat deze winkels eveneens het doelwit van 'grapjassen' zijn, van internetgespuis... van barbarori...
Wat is er terecht gekomen van Mosje Steinmehl’s borstbeeld van lachende Spinoza in Jeruzalem?
Het volgende bericht verscheen in het Nieuw Israelietisch Weekblad van 9 maart 1979 (zo is te zien in het krantenarchief van de KB): “In Jeruzalem en in Den Haag zal maandag 12 maart 1979 om 17.05 uur Nederlandse tijd worden bekend gemaakt, dat de Israëlische beeldhouwer Mosje Steinmehl de Spinozaprijsvraag heeft gewonnen. In het kader van het cultureel verdrag tussen Israël en Nederland hadden het Israëlische ministerie van cultuur waar dr. J. Melkman zo nauw aan was verbonden, en het Nederlandse ministerie van crm een prijsvraag uitgeschreven voor een borstbeeld van de wijsgeer Baruch d'Espinoza.Sinds David Ben Goerion in 1956 heeft aangedrongen op eerherstel van de in 1656 door de Portugees Israelietische Gemeente te Amsterdam in de ban gedane joodse wijsgeer, is in Israël de belangstelling voor hem aanzienlijk toegenomen. Dat heeft ertoe geleid dat men in Jeruzalem op het voorplein van het Israël Museum tegenover de Knesset een borstbeeld van Spinoza wil onthullen. In Israël is een prijsvraag uitgeschreven.
De Israëlische beeldhouwer Mosje Steinmehl, internationaal vermaard met zijn Tel Avivs beeld van Alfred Einstein en zijn Maimonidesbeeld in Toledo, heeft enige tijd in Amsterdam doorgebracht om sfeer op te doen en modellen te bestuderen in de stad waar Spinoza heeft rondgewandeld. Tïjdens het recente bezoek van minister Van der Klaauw van buitenlandse zaken werd Mosje Steinmehl in besloten kring als prijswinnaar aangewezen. Besloten werd eerst maandag, de joodse verjaardag van Spinoza, officieel de prijswinnaar bekend te maken. Uit Israël ontvingen wij een foto van het door Mosje Steinmehl vervaardigde Spinozabeeld. Anders dan het ernstig kijkende borstbeeld van Spinoza in Nederland, toont de Israëlische Spinoza een lachend gezicht. „Daarmee heb ik willen uitdrukken hoe blij een ieder is dat deze Spinoza in Jeruzalem staat," motiveert Mosje Steinmehl, die zijn prijs van 10.000 pond heeft afgestaan aan de onder voorzitterschap van dr Henriette Boas staande Biss (Bond van Ingezonden Stukken Schrijvers).”
Foto met onderschrift: "Een lachende Spinoza in Israel: zonder ban(deau)" [zie hier]...
Lees verder...NIW over Jaron Beekes' "De lens van Spinoza"
Vandaag, toevallig (?) op de geboortedag van Spinoza, biedt het Nieuw Israëlietisch weekblad een recensie en interview door Achsa Vissel met Jaron Beekes over zijn graphic novel De lens van Spinoza. Ze is behoorlijk enthousiast.Jaron Beekes vertelt dat er interesse uit het buitenland is, “zelfs van een Joodse uitgever die het ongezien wilde nemen. Misschien omdat een andere Amsterdamse Jood de auteur is? Ook dan is het leuk.”
[Hier bij het NIW - mijn recensie in het blog van 22 oktober 2011]
Tekeningen uit De lens van Spinoza zijn nog drie dagen, t/m a.s. zondag 27 november, te zien in het Joods Historisch Museum.Recensie van Wim Klever van The Vatican Manuscript of Spinoza’s Ethica
Leen Spruit en Pina Totaro, The Vatican Manuscript of Spinoza’s Ethica (Brill 2011)
Gast-recensie door Wim Klever (op verzoek van Stan)Dit is een belangrijk boek. Wat het biedt, is lang en breed in de pers geweest. Ik ga dat hier dan ook niet uitvoerig herhalen. De Introduction van 47 bladzijden vertelt de geschiedenis van de ontdekking van het VM en ontwikkelt de zogenaamde ‘ontfutseling-hypothese’, die inhoudt dat Stensen het Ethica-manuscript van Tschirnhhaus heeft verkregen tijdens/na een diepgaand gesprek over godsdienst, waarin hij poogde hem tot het Katholicisme te bekeren. Aanvankelijk aarzelde ik aan te nemen dat Spinoza’s vertrouweling zijn geheime schat zou kunnen hebben openbaren, laat staan doorgeven, aan een ‘fanatieke’ konvertiet, wat Stensen blijkbaar was geworden. Dat leek mij onwaarschijnlijk, temeer daar hij had ervaren dat Spinoza hem in 1675, desgevraagd, niet had toegestaan om de in zijn bezit zijnde kopie van Spinoza’s handschrift in Parijs aan Leibnitz ter inzage te geven. De argumentatie van de auteurs, onder meer aan de hand van verschillende brieven van verschillende personen, ook aan Leibnitz, heeft mij echter overtuigd van de plausibiliteit dat de ‘Lutheraanse vreemdeling’, waarover Stensen spreekt in zijn begeleidende brief aan het Heilig Officie van het Vaticaan wel Tschirnhaus moet zijn.
Lees verder...Maimonides in de ramsj
Joel L. Kraemer, Maimonides: The Life and World of One of Civilization's Greatest Minds. Doubleday, New York etc, 2008, 640 p.
Al geruime tijd was ik van plan om eens een boek over Maimonides aan te schaffen. De middeleeuwse joodse theoloog en filosoof Maimonides of Mozes ben Maimon (1135 - 1204) heeft zeker flinke invloed gehad op Spinoza. We weten uit de TTP dat Spinoza dan wel niets moest hebben van de Bijbelexegese van Maimonides, die naar zijn smaak de Bijbel te allegorisch uitlegde op plaatsen die niet met de rede in overeenstemming waren. Dat ging Spinoza te ver. Hij vond dat je de Bijbel voor zichzelf moest laten spreken en niets a.h.w. in de mond moest leggen.Maar bij Maimonides had Spinoza behoorlijk veel verzet tegen het antropomorfe godsbeeld kunnen opsteken. Het is zo ongeveer het hoofdthema van Maimonides’ meest bekende Gids voor de verdoolden.
Lees verder...Spinoza onder ‘Verlichte voorgangers’ van Den Heyer
In juni van dit jaar verscheen van C.J. den Heyer, Verlichte voorgangers. De strijd tussen dogma en Bijbel in Nederland. Meinema, 2011
De uitgever deelt mee: “Na het Calvijnjaar 2009 zouden we het haast vergeten, maar tot de wortels van onze Nederlandse cultuur behoort behalve het calvinisme ook een ruimzinniger stroming, waarvan geleerden als Coornhert, Spinoza en Balthasar Bekker belangrijke vertegenwoordigers zijn. Deze dwarsliggers werden geïnspireerd door bijbelse motieven [Sic. Spinoza? SV] die zij als bevrijdend beschouwden - bevrijdend ook van eeuwenoude kerkelijke dogma’s. De spraakmakende theoloog C.J. den Heyer voelt zich uitgedaagd om ook deze voorgangers opnieuw tot leven te wekken. In twintig portretten, van Erasmus en Hugo de Groot tot Miskotte, Schillebeeckx en Kuitert schetst hij hoe het denken over de Bijbel in de loop der eeuwen veranderd is. Ook in de 21e eeuw is deze traditie onze aandacht meer dan waard.Dr. C.J. den Heyer was hoogleraar Nieuwe Testament en Bijbelse Theologie aan de Theologische Universiteit te Kampen en docent aan het Doopsgezind Seminarium te Amsterdam. Bij Meinema publiceerde hij boeken over Jezus en Paulus en een theologisch zelfportret onder de titel Ruim geloven.”
Lees verder...Vandaag 379e verjaardag van Spinoza
Vandaag vieren we dat Benedictus de Spinoza 379 jaar geleden, in 1632, in Amsterdam geboren werd. Hij kreeg de Portugese naam Bente (=gezegende) en toen hij door zijn besnijdenis in de joodse gemeenschap werd opgenomen kreeg hij de Hebreeuwse naam Baruch, wat eveneens 'gezegende' betekent. Nadat hij in 1656 in de ban was gedaan gebruikte hij alleen nog de Latijnse naam voor gezegende: Benedictus.
Ik weet niet of er dit jaar nog ergens aandacht aan zijn verjaardag wordt gegeven. Anders houden we het op de aandacht die eraan in dit weblog wordt gegeven. Alle Spinozafielen en Spinozafilosofen: van harte gefeliciteerd dat 379 jaar geleden onze Spinoza geboren werd.
Zaterdag 26 november houdt Vereniging Het Spinozahuis in Rijnsburg zijn najaarsbijeenkomst. Ik neem aan dat er een link is met deze verjaardag. Dat was in ieder geval wel zo bij de Spinozadag afgelopen zondag in Paradiso [zie dit blog].
Vorig jaar werd de geboortedag van Spinoza door de Stichting Internationale Spinozaprijs uitgekozen om in de Nieuwe Kerk te ‘s-Gravenhage de zesde Spinozalens uit te reiken aan de Amerikaanse socioloog Richard Sennett [zie dit blog].Zo nog een feitje: op 24 november 1928 werd in het Domus Spinozana van de Societas Spinozana Spinoza's geboortedag voor de tweede maal gevierd, deze keer met als sprekers Léon Brunschwicz (over Religion et philosophie) en Carl Gebhardt (over Spinoza und Jan de Witt).
Was de laatste brief van Spinoza’s correspondentie (nr 84) bedoeld voor Glazemaker?
In het verlengde van het blog over Jan Hendriksz. Glazemaker volgt hier de aankondiging van een publicatie op internet van het artikel van
Wim N.A. Klever, "Jan Hendricksz Glazemaker: The Addressee of Letter 84?" In: North American Spinoza Society, NASS Monograph # 13 (2007), pp. 25-31.
Deze NASS-publicatie is tamelijk moeilijk te bereiken, waardoor onvoldoende mensen er kennis van kunnen nemen. Toen ik Patricia Couto, die in Lissabon bezig is met een dissertatie over Glazemaker, liet weten dat ik Klever ging voorstellen om van zijn artikel een internetpublicatie te maken, mailde ze: "Goed idee, mijn bibliotheek heeft zich sufgezocht. Uiteindelijk toch gevonden." Dus zo makkelijk was het niet te vinden.
Deze brief (nu nr 84) was als voorwoord op de Tractatus Politicus in de Opera Posthuma opgenomen. Erboven staat geschreven: “Auctoris epistola ad Amicum, quae Praefationis loco huic Tractatui Politico aptè praefigi, & inservire poterit.” [Zie hier op Foglio Spinoziano deze ongedateerde Latijnse brief aan het begin van de Tractatus Politicus]
Lees verder...Willem Meyer's Spinoza-artikel in Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift
In de jaargang 1901 - 2 (Juli - December) van Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift verscheen van dr. Willem Meyer een lang artikel over Benedictus de Spinoza. Blz. 735 – 748 - met vele illustraties, zoals het een geïllustreerd maandblad betaamt. Hier de link naar de eerste pagina, waarna u kunt doorbladeren.Meyer is van mening dat Spinoza's naam geschreven dient te worden als Benedictus Despinoza. Dat heeft hij verloren... Trouwens hijzelf hield er zich ook niet aan: sprak hij in het begin van zijn artikel nog telkens van Despinoza, later in hetzelfde artikel ging ook hij over op Spinoza.
Een van die illustraties is deze afbeelding van het Spinozabeeld aan de Paviljoensgracht in Den Haag van na de verhuizing in september 1901.
Jan Hendriksz. Glazemaker (1619/1620 – 1682) vertaler van de TTP als: De rechtzinnige Theologant, of godgeleerde staatkundige Verhandelinge
De in Nederland geboren en getogen, maar het grootste deel van haar leven in Portugal wonende en docerende Patricia Couto legt de laatste hand aan haar doctoraatsthesis aan de Letterenfaculteit in Lissabon over de vertaling van Jan H. Glazemaker van het reisverslag van de 16de eeuwse Portugese schrijver, Fernão Mendes Pinto wiens Peregrinação postuum in 1614 verscheen en dat in de 17de eeuw erg bekend was. Het werk kreeg vertalingen eerst in het Spaans (1620), Frans (Les voyages aventureux de Fernand Mendez Pinto, 1628). Glazemaker’s vertaling werd in 1652 door Rieuwertsz uitgegeven onder de titel De wonderlyke Reizen van Fernando Mendez Pinto. Die hy in de tijt van eenentwintig Jaren in Europa, Asia en Afrika… enz. daarna verschenen er Engelse en Duitse vertalingen. Wellicht kom ik daarop nog eens terug. Nu kan ik op grond van informatie die ik van Patricia Couto ontving aandacht geven aan het feit dat books.google uit de Bayerische Staatsbibliothek scans van De rechtzinnige Theologant aanbiedt. Lees verder...Gisteren weer interessante Spinozadag in Paradiso
Zoals u inmiddels van deze weblogger gewend bent, volgt hier weer een korte impressie met wat foto's van de - inmiddels alweer voor de vierde maal gehouden - Spinozadag, georganiseerd door de ASK in poptempel Paradiso. De zaal was voller dan eerdere jaren, zodat er ook mensen op de balcons moesten plaatsnemen.
Boven de sprekers werden afbeeldingen van Spinoza geprojecteerd en tot zijn vreugde zag deze weblogger dat ook de prachtige linosnede van de Russische Lev (Leo) Pavlovich Lapin, waarover hier onlangs werd geblogd, tussen de plaatjes was opgenomen. Zoals hier te zien is op deze foto van wethouder Carolien Gehrels van Amsterdam die de dag opende.
Lees verder...Jan Knol - vandaag in Trouw, morgen op de Spinozadag
Hierbij plaats ik het stuk over Jan Knol dat vandaag in Trouw staat met het oog op morgen: dan is hij een van de hoofdsprekers tijdens de Spinozadag in Paradiso (zie méér bij de ASK)
[Stuk in opdracht namens Trouw verwijderd]
Aanvulling 21 nov. 2011. Op het artikel op Trouw's website kwamen inmiddels tot 22:30 uur ruim 30 reacties.
De Retractationes van Hans Achterhuis
“Haec omnia inde esse in quibusdam vera, unde in quibusdam falsa sunt,” schreef Augustinus in zijn Sililoquia: “Om dezelfde redenen waarom dit alles in sommige opzichten waar is, is het ook in sommige opzichten onwaar,” vertaalde J. Sperna Weiland deze zin die G.E. Lessing aan zijn boekje Die Erziehung des Menschengeschlechts als motto meegaf. Ik wil deze uitspraak toepassen op dit blog en dan vooral op Hans Achterhuis.Drie jaar gleden was hij door de ASK als coreferent gevraagd op de Spinozadag bij de hoofdspreker, Jeroen Bartels. Hij begon aldus: “Laat één ding duidelijk zijn: ik spreek hier eerder als Spinozafan dan als Spinozadeskundige. Als fan, als iemand die onze grootste Nederlandse filosoof bewondert en die steeds weer door diens inzichten wordt meegesleept, heb ik snel en enthousiast ‘ja’ gezegd op de uitnodiging om coreferent ter zijn…” [cf hier] Al meermalen heb op dit weblog mijn twijfel erover geuit of dat wel echt gemeend was en hij echt een liefhebber van Spinoza is. Misschien was het op dat moment welgemeend, maar was de uiting niet authentiek en dus niet waar.
Dat onware blijkt nu zonneklaar uit het boekje van zijn hand dat net uit is: Zonder vrienden geen filosofie (Lemniscaat, 2011). Het is een heel mooi en persoonlijk boekje geworden, zeker voor degenen die Hans Achterhuis kennen en een goed hart toedragen. Maar Spinoza komt er niet in voor. Juist bij vele thema’s van dit boekje zouden Spinoza’s leven en denken treffende illustraties hebben kunnen opleveren: over het belang van vriendschap (Spinoza had een echte vriendenkring en schreef ook over vriendschap), over het belang van overeenstemming van leer en leven (Spinoza leefde zijn leer en is eigenlijk hét voorbeeld van die harmonie; Achterhuis noemt alleen voorbeelden van het tegendeel), de vraag over wat ‘een geslaagd leven’ inhoudt of waarin de ‘troost van de filosofie’ kan worden gevonden (Achterhuis verwijst o.a. naar Machiavelli, Nussbaum e.a. maar juist ook aan Spinoza had hij duidelijk kunnen maken “hoezeer de wijsbegeerte steeds de vraag naar het heil voor de mens, naar het goede en geslaagde leven, aan de orde stelt.”).
Lees verder...Toch zou de vrije wil bestaan?
Degenen die zondag de Spinozadag in paradiso bezoeken, zouden ter voorbereiding het artikel moeten lezen, waarnaar ik in dit blog verwijs.De Duits-Oostenrijkse filosoof en sociale wetenschapper Gero Jenner betoogt met een interessant recent artikel „Freiheit und Wunder – das allzu lange verschüttete Weltbild der Wissenschaften“ dat juist door de vooronderstellingen van de (willekeurige) herhaalbaarheid van de wetmatige voortgang in de experimenten tegelijk de dimensie van vrijheid wordt mee-vooronderstelt. Opmerkelijk is het hoe hij vervolgens daarmee ook meent de mogelijkheid van wonderen open te kunnen houden, wonderen waarbij echter voor hem wél de normale natuurwetmatige voortgang der dingen in stand blijft. [Hier of, makkelijker leesbaar, hier]
Ook Spinoza komt viermaal voor in het artikel.Het is een uitdagend artikel, waarbij Jenner een vrijheid uit z’n hoed tovert die toch niet meer is dan een asylum voor onze onwetendheid. Hij ziet over het hoofd dat voor Spinoza er óók een deterministische verklaring moet zijn voor onze behoefte om een experiment nu en op deze plaats te herhalen. We zijn ons slechts bewust van het feit dat we de behoefte voelen om dat herhalingsexperiment te doen, maar zijn ons niet bewust van de oorzaken van wat ons drijft. Spinoza is echt niet voor een gat te vangen (Jenner verwijst naar de gaten die er in het systeem van noodwendigheden zouden zitten, gaten die wij met onze beslissingen vullen).
Het was Spinoza al die aangaf dat we onmogelijk het hele netwerk van alle oorzaken op oorzaken kunnen kennen en niet pas Werner Heisenberg (1901 - 1976) die stelde – zo blijkt uit een citaat van Jenner: „ so müssten wir dazu den mikroskopischen Zustand der ganzen Welt, zu der auch wir selbst gehören, kennen, und das ist sicher unmöglich.“ Lees verder...Als je wilt dat het heden anders is dan het verleden, bestudeer dan het verleden
Dit zou een uitspraak van Spinoza zijn. Maar waar zou hij dat dan gezegd hebben? Ik houd me aanbevolen voor de vindplaats. Wie Google (mét aanhalingstekens) ingeeft “If you want the present to be different from the past, study the past”, krijgt wel 40.300 resultaten! Zoveel pagina’s zijn er waarop dit gezegde aan Spinoza wordt toegeschreven. En dit dijt elke dag maar meer uit. Gisteren was er iemand uit Libanon die zo’n bladzijde met Spinoza-quotes aan zijn weblog toevertrouwde – alles uiteraard gejat van elders [Hier]. Er zijn vele bloggers en websitemakers die dol zijn op het verzamelen van gezegdes en andere quotes. En hier blijkt een groot nadeel van internet: men praat elkaar onkritisch na en dat gaat door tot in het oneindige. Zoiets eenmaal als ‘feit’ op internet gebracht vermenigvuldigt zichzelf. Voortdurend.Ik heb enige tientallen hits aangeklikt en niemand, maar dan ook werkelijk niemand heeft de moeite genomen om aan te geven waar deze uitspraak van Spinoza dan wel staat. Ik kan hem mij niet herinneren en vraag mij af waar in zijn werk of zijn brieven hij dit zou hebben geschreven. Ik houd mij aanbevolen voor de vindplaats, nogmaals, en behoud tot die tijd mijn twijfel of de uitspraak wel bij Spinoza past en of het dus wel een echte uitspraak van Spinoza is.
Lees verder...Gotthold Efraim Lessing (1729 – 1781) was toch geen Spinozist
Nu ik het in 1780 verschenen laatste boekje van Lessing, Die Erziehung des Menschengeschlechts, gelezen heb in de vertaling met uitvoerige toelichtingen van dr. J. Sperna Weiland, De opvoeding van de mensheid [Het Wereldvenster, Baarn, 1979), is het voor mij duidelijk: Lessing was geen spinozist. Zijn boekje zit daarvoor teveel vol teleologie. Ondanks dus wat Jacobi daarover in zijn zgn. Spinoza-boekje van 1785 beweerd heeft. Of Jacobi heeft het gesprek waarin hij weergaf hoe Lessing niet lang voor zijn dood zijn Spinozisme aan hem bekende, verzonnen (wat ik denk), of hij heeft (wat Sperna Weiland voor mogelijk houdt) Lessings mogelijke ironie niet begrepen.Dat Lessing zich met Spinoza heeft bezig gehouden is onbetwijfelbaar. Hij las Voltaire, Diderot, Rousseau en Bayle. In Breslau , tijdens de zevenjarige oorlog secretaris van de Pruisische generaal Tauentzien, maakte hij grondige studie van Spinoza en Leibniz. Mogelijk is hij behoorlijk door Spinoza gefascineerd geweest. Maar uiteindelijk werd de grote literator Lessing, vriend van Mendelssohn, geen volbloed Spinozist. Daarvoor was hij teveel ervan overtuigd dat er in de natuur en vooral in de geschiedenis teleologie te ontdekken was. Veel meer dan door Spinoza was hij beïnvloed door Leibniz, een voorganger als bibliothecaris van de hertogelijke bibliotheek te Wolfenbüttel, waarvan Lessing van 1770 tot zijn dood in 1781 bibliothecaris was.
Lees verder...Spinoza Kring Limburg opgericht
Al eerder werd op dit weblog meegedeeld dat enige personen in Limburg, het merendeel lid van de Vereniging Het Spinozahuis, al gedurende een zekere periode bijeenkwamen om de teksten van Spinoza te bespreken. Dit jaar is dat de Tractatus Theologico-Politicus. Volgend jaar beginnen ze aan de Ethica. In hun bijeenkomst van afgelopen maandag te Landgraaf besloten zij om inderdaad de stap te zetten en zich aan belangstellenden te presenteren als de
Spinoza Kring Limburg
Zie hier als PDF de vouwfolder die de komende tijd verspreid zal worden. Daarin kunt u zien dat deze weblogger zijn activiteiten in de Spinoza Kring Limburg heeft ingebracht. U zult hierover af en toe meer te horen krijgen.
Hier een bescheiden fotootje van de initiatiefnemers:
Vlnr: Stan Verdult, Cees Haasbeek, Bob Hoekstra, Jasper von Grumbkow en Paul Vlas
Zie blog over "Eerste activiteit van de SPINOZA KRING LIMBURG"
Lees verder...Spinoza in de Human Canon Show - 26 november in Amsterdam
Al zijn de toegangskaarten al uitverkocht (men kan zich op een reservelijst laten zetten) meld ik hier toch dat op zaterdag 26 november 2011 in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam de Jubileumdag van het Humanistisch Verbond plaatsvindt. Dan viert het HV het 65-jarig bestaan met de multimediale Grote HumanCanonShow, "een voorstelling waarin de rijke traditie van het humanisme op wervelende wijze vertaald wordt naar nu".
Uit de Human Canon worden de volgende personen nader bekeken, besproken, geproefd en uitgelicht:
Epicurus(341-270 v.C), over het belang van het genieten;
Benedictus Spinoza (1632-1677), over het belang van vrijheid en expressie; [hier in de Human Canon]
Mary Wollstonecraft (1759-1797) over de uitdaging van verschillen tussen man en vrouw;
Hannah Arendt (1906-1975) over goed en kwaad.
"Aansprekende pleitbezorgers als Spinoza-kenner Miriam van Reijen, de Amsterdamse wethouder Andrée van Es en de ‘denker des vaderlands’ Hans Achterhuis gaan met u, andere gasten en elkaar in discussie, beantwoorden vragen en geven hun eigen interpretatie." [Hier méér info]
Het onaffe gedachte-experiment van G.E. Lessing
Met Lessing stel ik voor om de zgn. ‘relatie’ tussen de attributen, resp. tussen lichaam en geest’, liever niet als harmonie te duiden. Na lezing van een beschouwing van (en over) Lessing corrigeer ik hierbij mijzelf. In het blog van 20 augustus 2011 over “Het voor mij altijd al mooiste orgelstuk van J.S. Bach” schreef ik: “De harmonie of symmetrie (liever dan parallellie) tussen extensie en denken, van lichaam en geest, van organist en orgel wordt schitterend voelbaar in deze video, waarin Hans-Andre Stamm op het orgel van de Stadtkirche in Waltershausen van Johann Sebastian Bach de Passacaglia en Fuga in c mineur BWV 582 speelt.” Toen ik dat schreef realiseerde ik mij even niet dat – net als ‘monisme’ en ‘parallellie’ – ook de typering ‘harmonie’ van Leibniz stamt: van zijn harmonie préétablie.Eigenlijk wil ik van dat hele (in mijn ogen onspinozistische) begrip ‘parallellie’ af. Maar ook moeten we er niet de term ‘harmonie’ voor gebruiken. Paralellie en harmonie zijn uitvindsel van Leibniz die in beginsel van toch een gescheiden bestaan van attributen uitging - die dan voorts als in een van eeuwigheid vooraf gevestigde harmonie samen optrekken - een zeer fantastisch bedenksel. Terwijl de Spinozistische attributen zich in éénzelfde beweging als (slechts) diverse aspecten zich automatisch in één orde en uiteraard gelijke opeenvolging in modi uitdrukken - het betreft één wordingsproces. [Zo schreef ik op 23 maart 2011 in een blog dat wel 26 reacties kreeg).
Welnu, over dit onderwerp kwam Lessing in correspondentie met Moses Mendelssohn met een aardig gedachte-experiment. Lees verder...Vond Spinoza net als Einstein "dass die Natur schön und harmonisch ist?"
Gisteren zond Deutschlandradio Kultur een kort programma over Einstein uit: "Der Alte würfelt nicht" - Einsteins Dialog mit Gott.
We horen de programmamaakster Anke Schaefer en de Elementarteilchenphysiker Thomas Naumann. Er arbeitet am Teilchenbeschleuniger CERN in der Nähe von Genf und ist im Potsdamer Einsteinforum jetzt Einsteins Beziehung zu Gott nachgegangen.
Hoor in de uitzending Einstein zelf in 1933.Vond net als Einstein ook Spinoza “dass die Natur schön und harmonisch ist?” Wel drukte Spinoza zich bijna lyrisch (?) uit in de amor Dei intellectualis, wanneer de wijze zich via de scientia intuitiva als enkelding onderdeel van het ene eeuwige weet. Misschien is dat zoiets als ervaren en zeggen dat de natuur mooi en harmonisch is? Maar toch, zo hoor ik Spinoza zelf niet spreken.
Tekst - radio-uitzending van ca 4,5 minutenLees verder...
Lessing recenseerde Le Spinosisme van François-Joachim de Pierre, cardinal de Bernis
Deze dagen ben ik nogal met G.E. Lessing’s Spinozisme bezig. Daarover is best veel studie gedaan. Alles bij elkaar is dat teveel en een te groot onderwerp om even in een blog te behandelen. Ik kies ervoor om af en toe een blogje te wijden aan iets wat mij in het bijzonder opviel of over wat ik meen van Lessing te kunnen leren. Zo “ontdekte ik voor de Spinozastudie” dat minstens een deel van dit gedicht al in 1752 verscheen. In het blog over dit gedicht schreef ik via P.J. Buijnsters (zie noot in dat blog) op basis van hetgeen Paul Vernière, Spinoza et la pensée française avant la révolution, zou hebben meegedeeld:
“Hij [De Bernis] was al in 1737 begonnen aan een groots opgezet leerdicht La Religion vengée, waarvan de vijfde zang uit 1739 geheel gewijd is aan de explicatie en bestrijding van Spinoza's leer. Weliswaar werd het totale werk pas in 1795 gepubliceerd, maar Bernis koos zelf zijn weerlegging van Spinoza als specimen van zijn kunnen, toen hij (anoniem) in 1767 te Londen zijn Oeuvres Complettes uitgaf. In een voorafgaand Discours sur la poésie citeerde hij de vijfde zang van zijn leerdicht (cf. Paul Vernière, Spinoza et la pensée française avant la révolution, T. II, Paris 1954, p. 430-435).”
Maar in 1752 verscheen bij A. Philibert, Oeuvres mêlées de Mr l'abbé de Bernis, en prose et en vers. Daarin moet het hele of minstens een deel van de vijfde zang, Le Spinosisme, al gepubliceerd zijn, want Gotthold Ephraim Lessing (1729 - 1781) besprak het in 1753 [zo las ik bij Detlev Patzhold, Spinoza, Aufklärung, Idealismus. Die Substanz der Moderne. Zweiter, erweiterte Auflage, Van Gorcum, 2002, blz. 90]Mgr l'abbé de Bernis schreef in de Discours sur la poésie:
Lees verder...Zonder politiek is algemeen welzijn niet mogelijk
Verscheen vandaag in Opinie & Debat van NRC Handelsblad een ingezonden brief van Wim Klever over het "simplisme van het marktgeloof". Hij schrijft:
Het onderwerp gaat mij zeer ter harte. Alleen vind ik het jammer dat de redactie in de ondertitel, die ontleend is aan mijn laatste zin, het woord 'algemeen' heeft weggelaten. Dat is nu juist essentieel. Denk maar eens aan de definitie van de staat die Van den Enden geeft, waarin nadrukkelijk wordt bepaald dat er van geen 'gemenebest' sprake kan zijn, wanneer niet "ieder lid, in welke stand dan ook, daardoor niet alleen niet wordt verzwakt of benadeeld, maar daarentegen ten algemenen nutte juist wordt versterkt en meer bevredigd en gesteund ('opgeholpen')."
Lees via deze link zijn ingezonden brief.
Gelukkig is er een Spinozadeskundige die zich af en toe mengt in het actuele debat.
Lev (Leo) Pavlovich Lapin (1898 — 1962) prachtige linosnede van Spinoza
Via een bezoekster van dit weblog ontving ik een tip en link naar deze fraaie Spinozavoorstelling op de website van The Internet Museum of Prints, een project van de Russische Staats Bibliotheek. Ik voeg het graag toe aan de verzameling ’Spinoza-schilderijen, etsen, gravures & illustraties’ die in de kop van dit weblog is aan te klikken.
Het is een schitterende linoleumsnede van de Russische schilder en grafisch kunstenaar Lev (Leo) Pavlovich Lapin. LAPIN Lev (Leo) Pavlovich, Spinoza, 1930's [Paper, linocut. 227x200 (130x130). V. Gevorkyan`s Collection]
Lees verder...VOORLEZING 'VRYE POLITIJCKE STELLINGEN' (1665) AANGEBODEN
Hierbij neem ik graag de volgende tekst van Wim Klever in dit blog op.Reeds lange tijd heb ik mij erover verbaasd, dat er in Nederland niets wordt ondernomen om de ongelooflijke rijkdom van de politieke 'filosofie' van Spinoza's leermeester (!) Van den Enden te ontginnen en toe te eigenen. Toegegeven: het is een moeilijke tekst, nog wel in oud-nederlands. Doch dit is geen excuus; men zou wat moeite kunnen doen. Bovendien is dit een tekst van waaruit men niet alleen Spinoza's politieke verhandelingen (die er een regelrechte voortzetting en toespitsing van zijn) beter kan begrijpen, maar er ook de hoge actualiteitswaarde van kan ontdekken. Omdat de Spinozahuis-directie het in dit opzicht al 20 jaar laat afweten (terwijl zij er een Hollandse erezaak van had kunnen maken), moeten er andere wegen worden bewandeld. In het buitenland is de situatie gunstiger en begint men meer en meer te beseffen, dat FvdE historisch de eerste is die in een doortimmerd betoog de directe democratie verdedigt als de best mogelijke politieke organisatie en daarmee een stap zet die via Spinoza naar Rousseau leidt. Dit is als het ware een weg van Bastille (waar de vrijheidsstrijder werd opgehangen) naar Bastille (met welks bestorming de mislukte Franse revolutie begon) .
Lees verder...Volgende week: week van de vrije wil?
Als we de week van maandag t/m zondag tellen hebben we in volgende week een week van de vrije wil.
• Dinsdag 15 november 2011 om 20:00 uur zal in Felix Meritis een avond worden gegeven, waarin enig tegengeluid zal klinken tegen het door neurowetenschappers te gemakkelijk (als ‘neurosofen’) praten over het niet bestaan van de vrije wil en wat dat voor verantwoordelijkheid kan betekenen.Thema: Is er nog toekomst voor de vrije wil?
Drie specialisten op het gebied van het filosofisch denken over de vrije wil, Maureen Sie, Jan Verplaetse en Bert Keizer geven ieder een inleiding op hun standpunten met betrekking tot het probleem van vrije wil in het huidige breintijdperk. Zie het filosofische café in Amsterdam Felix & Sofie.
• Zondag 20 november 2011 van 13.00 tot 16.30 uur wordt in Paradiso te Amsterdam de Spinozadag 2011 gehouden, waarin vanuit Spinoza een duit in het zakje zal worden gedaan.Thema: Spinoza en de Vrije wil.
Inleidingen worden gegeven door Jan Knol, prof.mr. Eugène Sutorius en (een column) Boris van der Ham. Zie de Amsterdamse Spinoza Kring
Trouw over Jaron Beekes' Spinozastrip en de tentoonstelling in het JHM
Dagblad trouw heeft vandaag een artikel over De lens van Spinoza, het beeldverhaal van Jaron Beekes over Spinoza, waarvan ik in het blog van 22 okt. 2011 mijn positieve bespreking gaf.
Fleur Wirtz heeft een gesprekje met jaron Beekes. Het accent in het stukje ligt op de tentoonstelling in het Joods Historisch Museum t/m 27 oktober, waar naast de tekeningen van Beekes ook originele afbeeldingen te zien zijn waarop hij zich baseerde. Beekes ervaart dat als een hele eer.
Citaat: Beekes heeft al lange tijd een fascinatie voor Spinoza, zegt hij. “Hij was de eerste die inzag dat God niet op een wolk zit. Zoals wiskundigen zeggen dat alles doordrongen is van wiskunde, zo zei Spinoza dat God in alles is en daarmee gelijk is aan de natuurwetten.”
Spinoza blijft moeilijk, ook voor gefascineerden. Een misverstandje is het dat God gelijk zou zijn aan de natuurwetten. Die komen eeuwig en noodzakelijk voort uit God, zíjn eeuwige modi, maar zijn niet God, die wél ín hen is. Ach dat kun je toch niet in een strip uitbrengen.
Ook Trouw vindt: Strip brengt Spinoza tot leven. En ook Trouw haalt er als illustratie een scène aan het strand van Schevingen uit het beeldverhaal.
Lees verder...
Gottfried Küstner (1803 - 1864) lithograaf van Biedermeier Spinozaportret
Over Johann Gottfried Küstner is nauwelijks iets anders te vinden op internet dan dat hij lithograaf was, drukker en uitgever van grafisch werk.
Hij is geboren in Freudenstadt, was werkzaam in Stuttgart in welke stad hij ook is overleden. Hij was leerling aan de in 1821 gestichte lithografische school in Stuttgart, waar hij les kreeg van JG Müller en eveneens zelf les gaf.
Ergens tussen 1825 en 1850 maakte hij dit portret, getiteld Benedict von Spinoza. De kunststijl in de periode van 1815 (het Congres van Wenen) tot het revolutiejaar 1848 wordt aangeduid als Biedermeier. Daarom noem ik dit zijn Biedermeier Spinozaportret.
(Afbeelding uit het biografisch geheugen van Nederland).
Aanvulling 8 maart 2013
Waarschijnlijk is een nadere datering van de gravure mogelijk. Hij komt namelijk voor in het boek Naphtali Frankfurter & Berthold Auerbach, Gallerie der ausgezeichneten Israeliten aller Jahrhunderte, ihre Portraits und Biographien. Stuttgart, F. Brodhag, 1834 [cf books.google rechtsreeks]. Dus waarschijnlijk is het voor deze uitgave besteld en vervaardigd.
Hierna nog enige voorbeelden van litho’s van zijn hand.
Lees verder...benedictusdespinoza.nl gehackt!
Sorry, bezoekers van dit weblog,
Ik raad u af naar benedictusdespinoza.nl te gaan.Ik heb de link erheen in de kop van dit weblog uit voorzorg ook weggehaald.
De website is kennelijk door een onverlaat gehackt, ondanks allerlei voorzorgmaatregelen die ik nam, waarover ik niet zal uitwijden.
Mijn beveiligingsprogramma Trend Micro stelt dat die Spinoza-website schadelijke software kan verzenden of betrokken is bij onlinezwendel of fraude. Schandelijk! Ik neem aan dat het gevaar is dat Trojaanse paarden op pad worden gestuurd.
Aan een oplossing wordt gewerkt.
PDF-documenten blijven intussen gewoon beschikbaar.
Wolfgang Bartuschat – vervolg en nogmaals
Spinoza’s complete ontologie, d.w.z. inclusief het teruggrijpen erop vanuit zijn Theorie over de mens, zoals Wolfgang Bartuschat analyseert, laat zich niet fysicalistisch duiden. Dat laat Bartuschat nog eens glashelder zien in zijn Individuum und Gemeinschaft bei Spinoza, de uitgave van de voordracht die hij op 20 mei 1995 voor de Ver. Het Spinozahuis hield (Mededelingen 73, Eburon, Delft, 1996). Hij gaat daarbij in tegen de opvattingen van Alexandre Matheron en Jonathan Bennet (en kunnen we er op dit weblog aan toevoegen: dus ook tegen Wim Klever).
Ik vat in hoofdlijn de gedachtegang die Bartuschat in die lezing biedt hier samen. Het moge duidelijk zijn dat zijn benadering en uiteg mij aanspreekt.
Lees verder..."Hegel or Spinoza" in aantocht
Een interessante tip zojuist, van Joachim Swinnens: de Engelse vertaling van het boek van Pierre Macherey, Hegel ou Spinoza, staat op punt van uitkomen. De vertaling van Hegel or Spinoza is van Suszan M. Ruddick, associate professor of geography at the University of Toronto. Ik zie nu dat er een jaar geleden al over werd geblogd.
Volgens Amazon is de komst van het boek uitgerekend op 1 december 2011. De uitgever houdt het op: 'available in December 2011.'
Dat dit boek een klassieker is, kunnen de volgers van dit weblog al weten sinds een reactie van Wim Klever op een blog van 21 maart 2009, getiteld: 'Baden van de ziel in de ether van de ene substantie', waarin ik een tekstje over Hegel aanhaalde uit een boek over de geschiedenis van de Filosofie. Daarop reageerde Klever met: “Het beste en inmiddels klassieke boek, dat die verwantschap [tussen Hegel en Spinoza] geheel onderuit haalt, is Pierre Macherey, "Hegel OU Spinoza" (Paris 1979). Hegel en Spinoza kunnen niet samen door een deur.”
Dat vindt de uitgever, University of Minnesota Press, kennelijk ook, waar hij schrijft: "Hegel or Spinoza is the first English-language translation of the modern classic Hegel ou Spinoza. Pierre Macherey provides a surgically precise interrogation of the points of misreading of Spinoza by Hegel and initiates an encounter that produces a new understanding, a common truth that emerges in the interval that separates the two." [UMP] - [Amazon]
Lees verder...Weer boekpresentatie in Rome over het Ethica-Manuscript
Ik weet niet wat me overkomt… Ik blijf hardnekkig telkens ook even kijken of het vroeger behoorlijk actieve weblog van het Italiaanse Spinoza-blad [Foglio Spinoziano Blog] nog wat te melden heeft. En zie: na twee maanden totale radiostilte is daar weer een bericht. En dat leidt tot een tweede verbazing: wéér wordt er in Italië aandacht gegeven aan de uitgave van het in de Vaticaanse Bibliotheek ontdekte manuscript van Spinoza’s Ethica. Een paar weken geleden was er ook al een conferentie over die boekuitgave (zie dit blog).
Op 14 november 2011 zal van 17:00 – 19:00 uur in het Koninklijk Nederlands Instituut te Rome een boekpresentatie plaats hebben van de door Leen Spruit & Pina Totaro verzorgde Brill-uitgave.
Dit gaat vergezeld van een klein symposium. Sprekers zullen zijn: Mgr. Cesare Pasini (prefect van de Vaticaanse Bibliotheek), prof Piet Steenbakkers (Utrecht) over: een nieuwe bron voor de tekst van Spinoza's Ethica: de betekenis van het Vaticaan-Manuscript, en dr. Omero Proietti (Macerata) Over de datering van de "Van Gent- Ethica-kopie". Problemen, hypotheses, perspectieven. [zie ook hier]
20 november: Spinozadag – Spinoza en de vrije wil
Vannacht verzond de ASK een persbericht over de komende Spinozadag. Al heb ik in twee eerdere blogs hier al aandacht aan gegeven (op 26 augustus over het bekend worden van het programma en op 20 oktober 2011 n.a.v. het publiceren van de poster) geef ik in dit blog de informatie nogmaals door:
zondag 20 november 2011 in Paradiso, Amsterdam
—-
Om het gedachtegoed van Spinoza bekender te maken, organiseren de Amsterdamse Spinoza Kring en Paradiso sinds 2008 de Spinozadag. Uitgangspunt dit jaar is uit Spinoza’s Ethica:
‘Er bestaat in de geest geen absolute, dat wil zeggen vrije wil … onder wil versta ik het vermogen te bevestigen of te ontkennen’ (Ethica 2, 48).
Sprekers: Carolien Gehrels, Jan Knol, Eugène Sutorius, Carien de Jonge en
Boris van der Ham.
Een lemma over Spinozisme van Wolfgang Bartuschat
De voorbije dagen ben ik bezig geweest met speuren naar meer informatie over Bartuschat [n.a.v. dit en dit blog). Daarbij kwam ik het volgende tegen.
Wolfgang Bartuschat schreef het lemma “Spinozism” voor The encyclopedia of Christianity. Wm. B. Eerdmans Publishing/ Brill, 2008 (Vertaling van oorspr. Evangelisches Kirchenlexikon, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen, 1986, 3e Auflage (Neufassung), 1997. [cf books.google]Ik vind het knap hoe het lukt om in zo’n kort bestek een behoorlijke impressie van Spinoza en het Spinozisme te geven. Om de indruk inzake Bartuschat aan te vullen citeer ik in dit blog dat lemma. De verwijzingstekens naar andere lemmata heb ik weggelaten; alleen staan hier en daar tussen haakjes zulke andere lemmata vermeld.
Lees verder...ZKV over een kennismaking met Spinoza
Adrie Hoogendoorn, die geabonneerd is op de e-mails waarmee de schrijver en uitvinder van de ZKV’s, ofwel “zeer korte verhalen”, A.L. Snijders, zijn verhalen rondzendt, stuurde mij dit recente ZKV toe waarin de auteur, winnaar van de Const. Huygensprijs 2010, schrijft over zijn kennismaking op het station van Deventer met Spinoza.
Ik vroeg en ontving vervolgens toestemming van de schrijver om het hier in dit weblog op te nemen - met dank aan auteur en aangever.
Wolfgang Bartuschat (1938-) Spinoza-deskundige met een eigen invalshoek en visie
Over deze Spinoza-geleerde over wiens boek ik enthousiast mijn vorige blog schreef, wilde ik graag meer te weten komen, maar dat is nog niet eenvoudig: er is nergens een pagina met iets méér informatie over hem – er bestaat bijvoorbeeld geen de.wikipediapagina over hem en ook kwam ik nergens een essay of commentaar over zijn werk als Spinoza-filosoof tegen. Ik krijg geen enkele hit naar een artikel dat over hem en zijn filosofische werk verschenen is. Er is alleen nog het overzicht van zijn publicaties te vinden op de site van de universiteit waarvan hij sinds 2002 emeritus is. [Hier]
Behalve enige negatieve uitlatingen over hem van Wim Klever op dit weblog gedaan, kwam ik alleen deze instemmende regel in een tekst van Herman De Dijn tegen: “De geest kan een wonderbaarlijke mate van autonomie bereiken. Dat kan echter alleen, zoals Wolfgang Bartuschat terecht opmerkt, als de geest erin slaagt zijn eigensoortige, zelfbewuste activiteit van adequaat denken verregaand te ontplooien.” Waarbij De Dijn verwijst Bartuschat’s, Spinozas Theorie des Menschen, [Hamburg, Felix Meiner, 1992 - hier]. Dat boek zou zijn levenswerk zijn en is het werk waarnaar ook het meest verwezen wordt. Jammer genoeg heb ik geen toegang tot de twee recensies die er volgens de Duitse Spinoza-Bibliografie over verschenen: van J. Thomas Cook in Studia Spinozana (1997) en van Gabor Boros in Mesotes 3 (1993).Eli Diamond schreef in een artikel over de TTP: “Wolfgang Bartuschat shows how Spinoza’s ontology of power is the common basis for the philosophical perspective of the Ethics and the theological and political investigation of the TTP.” [Hier]
Lees verder...Bartuschat – niet eenvoudig, maar wel een verademing
Dit boek, Baruch de Spinoza, van Wolfgang Bartuschat [2., aktualisierte Auflage 2006, oorspr. 1996] is het uitdagendste én bevredigendste dat ik over Spinoza’s filosofie gelezen heb, terwijl ik er intussen al vele interessante boeken over gelezen heb. Het boekje gaf mij antwoord op vele kwesties die ik in de loop der tijd op dit weblog aan de orde heb gesteld en die vaak onbevredigende reacties kregen. Wat het bijzondere van dit boekje voor mij is, wil ik proberen in dit blog duidelijk te maken.Bovenaan staat dat de naar meer kennis zoekende mens – in ieder geval de (Spinozistische) filosoof - niet onderhevig is aan de loutere noodzakelijkheid van het bestaan. Als we écht denken en begrijpen worden we niet aangestuurd door een ons omringende omgeving en is het ook niet zo dat God dan in ons denkt, maar wij zijn het zelf die denken. Daarin zijn we in zekere zin vrij op een manier die enigszins lijkt op de manier waarop uiteindelijk alleen God (zoals Spinoza hem ziet) vrij is te handelen. Vanuit de eigen noodzakelijkheid (door niets uitwendigs gedwongen). Dat is de boodschap die door het hele boek heen speelt: de nadruk op de ‘Selbigkeit’ van de werkelijk denkende, d.w.z. degene die meer en meer tot adequate kennis komt, waarbij de van buiten komende indrukken die de verwarde of inadequate kennis opleveren, minder invloed krijgen.
Lees verder...Cardboard cutout of Benedict de Spinoza
Wist u dat u uw eigen uitgesneden Spinoza kunt aanschaffen? Dat kan bij historicalcutouts.com/
Ook dit jaar zal Het Spinozahuis nog niet heropenen
Weekblad Duin- en Bollenstreek heeft op de website dichtbij.nl een bericht over het Spinozahuis in Rijnsburg
Voltooiing renovatie nadert
RIJNSBURG - Vorige maand [sic] deed het bestuur van Vereniging Het Spinozahuis een oproep om vrijwilligers te werven zodat het museum minstens drie middagen per week open kan. Inmiddels heeft zich een aantal vrijwilligers gemeld, maar nog onvoldoende.Van vrijwilligers wordt verwacht dat zij de rol vervullen van gastheer of gastvrouw. Bovendien zijn de vrijwilligers verantwoordelijk voor het openen en sluiten van het museum en het bewaken van de kostbare collectie. Ook het innen van de entreegelden en het beheer van het winkeltje met souvenirs horen bij de taken. Aangezien 40 procent van de bezoekers uit het buitenland komt, is het wenselijk als vrijwilligers een vreemde taal beheersen. De bezoekers zijn zowel individuele belangstellenden als kleine groepen, die interesse hebben voor de filosoof en zijn gedachtegoed. Incidenteel betreft het ook schoolklassen met een docent, die in de regel op afspraak komen.
Op 27 juni 2011 speelde Marc Eikelenboom op de bovenste verdieping van het Spinozahuis voor leerlingen van de Gaspard de Colignyschool in Katwijk een Spinoza-monoloog. Het was de start van een scholingsproject dat in samenwerking met het Erfgoedhuis ZH was voorbereid. [Zie dit blog] Lees verder...
Weer een nieuwe uitgave van de Korte Verhandeling aangekondigd
Spinoza’s Korte Verhandeling (KV) krijgt almaar meer aandacht. Dit jaar verscheen de naar ik meen alom geprezen hertaling van Jan Knol die dit werk van Spinoza flink toegankelijker maakt. [zie dit en dit blog]
Morgen en overmorgen wordt aan de Ecole Normale Supérieure de Lyon een internationaal filosofisch colloquium gehouden over “De jonge Spinoza en de Korte Verhandeling” (Le jeune Spinoza et le Court Traité). Een aanleiding ervoor is kennelijk de nieuwe Franse editie (bij PUF) van de vroege geschriften van Spinoza, waaronder uiteraard de Korte Verhandeling van God, de mensch en deszelvs Welstand. [zie hier de speciale website] In de inleiding op de aankondiging van het colloquium stelt Frederic Manzini dat deze uitgave zowel het product als de bron is van nieuwe interpretaties van de ontwikkeling van het denken van de jonge filosoof. De KV zou meer zijn dan een eerste, ruwe schets van de Ethica, maar nog onvoldoende naar waarde zijn geschat en nog altijd een grotendeels onontgonnen terrein zijn. Daar dit diepgaande en originele werk speciale aandacht verdient en op z’n eigen merites bekeken moet worden is dit colloquium opgezet.* * *
Nieuwe uitgave in Nederland
En intussen wordt aangekondigd dat bij uitgeverij Parthenon eind maart volgend jaar een nieuwe uitgave van de KV zal verschijnen in een ‘tweetalige’ uitgave - met links de originele overgeleverde versie in ‘t 17e eeuwse Nederlands (Manuscript- A in de KB] en rechts een hertaling in hedendaags Nederlands, met de benodigde nadere toelichtingen.
Méér over dit project is te lezen op deze speciale website:
www.overspinoza.nl/
Er worden al voorbeelden gegeven. Ook worden er donateurs/intekenaren voor het project geworven.
Eerder werd over dit projekt bericht in een blog van 8 november 2009. Het ondervond sindsdien enige stagnatie, maar de draad is weer volop opgepakt, zo is te zien.
Ik ben zeer benieuwd of de initiatiefnemer, Rikus Koops, hetgeen hij belooft (zie de achtergrondinformatie) werkelijk kan waarmaken.
Lees verder...Soms wordt Spinoza ten onrechte iets toegeschreven
Even iets grapigs tussendoor. Ik kan niet op alle missers die ik tegenkom ingaan, maar deze is wel aardig.
Vandaag heeft de Korea Times een column, waarin Lee Sun-ho, ‘outside director’ van KunWha Pharmaceutical in Seoul, de loftrompet blaast over wat de appel voor de mens betekent. Ja, een farmaceutisch bedrijf dat een natuurproduct aanbeveelt…
Daarin heeft hij het over de appel van Newton, de appel van Willem Tell; het spreekwoord ‘an apple a day keeps the doctor away’ komt langs. En ook schrijft hij:
Baruch Spinoza (1632-1677), Amsterdam’s Jewish philosopher said; “Even if I knew that tomorrow the world would go to pieces, I would still plant my apple tree.”
Daar deze uitspraak van Spinoza mij niet bekend was, maar ik mij ook niet kon voorstellen dat hij dat geschreven zou hebben, ging ik eens Googlen. En zie, je komt het gezegde telkens tegen als van Martin Luther King, Jr.Ach, ook directeuren willen graag als pienter uit de hoek komen en zeggen dan maar wat. [van hier]