Frans boek over o.a. Spinoza's Compendium Grammatices Lingua Hebraeae

Deze maand verscheen deze Franse studie

Keren Mock, Hébreu, du sacré au maternel. Paris: CNRS EDITIONS, 17/03/2016

Van het Spinoza Research Network leen ik de informatie in het Engels:

Lees verder...

Kaddisj voor een "Graat-Spinoza"-schilderij…

… dat dan wel geen chimaera, maar mogelijk wel een fictie lijkt te zijn.

Voortschrijdend inzicht (althans groeiende twijfel) maakt dat ik afstand neem van mijn eerdere blogs over het “Graat-Spinoza”-schilderij zoals ik het sinds de blogs van Eric Schliesser ben gaan noemen. Die aanhalingstekens wezen op de twijfel die ging ontstaan. Een twijfel die ik ook al uitte in het blog van 24-03-2016 ”O, mochten 'stomme' schilderijen toch kunnen spreken…”

Ik neem afstand van de nogal enthousiaste blogs die ik aan het schilderij heb gewijd. Ik ga ze niet wissen, dat zou geschiedvervalsing zijn. En ook de titel, “Ecce Spinoza” hoef ik niet terug te nemen, want het ís ontegenzeggelijk Spinoza die daar afgebeeld is, zoals ook door twee forensische rapporten wordt ondersteund. Maar het is de geur van twijfel die om het doek hangt, het feit dat er kennelijk iets met het schilderij aan de hand is, die maakt dat ik van mijn eerdere columns afstand neem, ze bij wijze van spreken terugtrek.

Lees verder...

Anderen ontmoeten met gebalde vuisten of met open handen?

       

In dagblad Trouw verscheen vandaag een manifest, opgesteld door de Denkeres des Vaderlands Marli Huijer en hoogleraar ethiek Martin van Hees, dat werd ondertekend door ruim 180 hoogleraren, filosofen, schrijvers en kunstenaars. Daarin doen zij een indringend pleidooi voor een open houding naar vluchtelingen. Zij komen met dit manifest aan de vooravond van de Maand van de Filosofie die overmorgen van start gaat en “over de grens” als thema heeft [cf.]. Ze keren zich in het manifest tegen Paul Scheffer, de auteur van het Essay van deze maand, waarin hij de vraag aan de orde zou stellen of “een open samenleving niet pas ontstaat door een ruimtelijke afbakening,” d.w.z. door het stellen van grenzen. “Anders gezegd: om hoeveel begrenzing vraagt de beschaving?”

De vraag of het hier – als het er op aan komt – gaat om echt twee tegengestelde houdingen tegenover vluchtelingen doet mij denken aan het beeld waarmee Chantal Jaquet het “Avant-propos” van haar boek Les expressions de puissance d’agir chez Spinoza [Publications de la Sorbonne, 2005] begint en dat ik in de kop van dit blog overnam. Ik geef onderaan de hele betreffende alinea, hier vertaal ik alleen de openingszin:

Lees verder...

Spinoza - Philosoph von Weltrang - in slechts 48 pagina’s

 

Joachim Kahl die in deze PDF al een staaltje van zijn Spinoza-kunnen demonstreerde [“Ich möchte Sie bekannt machen mit der faszinierenden Gestalt des holländischen Philosophen Benedikt Spinoza, einer Schlüsselfigur des europäischen Judentums und der europäischen Philosophie”], is de auteur van het volgende boekje:

Joachim Kahl, Benedikt Spinoza (1632 – 1677). Philosoph von Weltrang und Türöffner der europäischen Aufklärung. Marburg: Verlag Blaues Schloss, 2015 - 48 Seiten, 6 Farbabbildungen.

Het heeft de Duitse Spinoza-bibliografie nog niet gehaald…

afbeelding van www.verlag-blaues-schloss.de/

Inutilis scientia Spinozana [202] Paul Strathern 's Spinoza in Farsi

Covers van Paul Strathern Spinoza in 90 minuten in het Farsi (Perzisch).

    

Lees verder...

Julien Busse (1961-2008) over waarom Spinoza geen definitie van de mens geeft

Een jaar geleden ging het hier uitgebreid over de benadering van Lucia Lermond (1950 - 2014) van de vraag naar Spinoza’s visie op de essentie van de mens. Daarop kwamen flink wat reacties. Een vervolgartikel van Adèle Meijer een half jaar later kreeg nóg meer reacties. Onderaan dit blog geef ik de links erheen.

Niemand heeft er toen op gewezen dat de Franse filosoof Julien Busse een heel andere, unieke kijk op dit vraagstuk had gebracht. Vandaag stuitte ik op:

Julien Busse, Le problème de l'essence de l'homme chez Spinoza. Publications de la Sorbonne, 2009 - Publication sur OpenEdition Books: 18 décembre 2014 – books.google

Professeur agrégé de philosophie, Julien Busse (1961-2008) était membre du groupe de recherche sur Spinoza. Il a participé pendant plusieurs années en tant que doctorant aux activités du séminaire Spinoza à l'université Paris 1 Panthéon-Sorbonne.

In het voorwoord van Chantal Jaquet is te lezen dat hij lang met zijn doctorsthese is bezig geweest, gehinderd door een ernstige ziekte. Dat hij zich daaruit opwerkte en in een laatste krachtsinspanning aan het voltooien van zijn studie werkte. Kort voor zijn overlijden kon hij zijn definitieve tekst bij haar inleveren. Zijzelf, Pascal Sévérac en Ariel Suhamy hebben zich vervolgens nog met de tekst en de bibliografie bezig gehouden. Allen waren het er over eens dat deze bijzondere tekst uitgegeven móest worden. Julien Busse heeft het verschijnen van het boek niet meer kunnen meemaken – het verscheen postuum.

Lees verder...

Spinoza’s Ethica voor het eerst in het Albanees

Vorig jaar verscheen de Ethica voor het eerst in Albanese vertaling door Dritan Karadaku:

Spinoza, Etika, demonstruar sipas rendit gjeometrik. Pika pa sipërfaqe, 2015 [cf]

Op donderdag 7 april zal Dritan Karadaku op het Séminaire International et Interdisciplinaire de Recherches Spinozistes, dat Charles Ramond elk jaar organiseert op de Universiteit Paris 8 (St. Denis), spreken over 'Traduire l' éthique d'un philosophe - Sur la première traduction de Spinoza en Albanais'. [via VHS agenda, cf.]

Lees verder...

Spinoza (boekje) met Pasen verschenen

Op 26 maart 2016, op Paaszaterdag dus, verscheen bij De Morgen het deeltje over Spinoza in de reeks van 20 filosofen (cf. blog). Het verschijnen ervan werd ingeleid met een korte beschouwing van Tinneke Beeckman: "Blij leven dankzij Spinoza" [cf. &  tweet].

Over die verschijningsdatum (of epifanie) zal zijn nagedacht: op Stille Zaterdag tussen Goede Vrijdag en Pasen… Zoals sinds de 17e eeuw Spinoza zich schoof tussen de traditionele godsdiensten en wel vooral het christendom en het volledige seculiere atheïsme.

Amor Mundi – liefde voor de wereld – ingezet tegen egoïsme en individualisme

Het is voor mij de vraag of we met ‘amor mundi’ een bruikbaar (ethisch én politiek) filosofisch begrip te pakken hebben. De Vlaamse filosoof Peter Venmans schreef er een boek over dat van de week verscheen: Amor Mundi. Hoe komen we tot een betekenisvolle relatie met de ander? Atlas Contact, 2016

Daar ik redelijk content was over twee eerdere boeken van hem die ik las – De ontdekking van de wereld. Over Hannah Arendt (2005) en Het derde deel van de ziel. Over thymos [2011 – cf. blog], schafte ik me dit boek aan en las het meteen in één ruk uit.

Maar wat mij betreft werd dit boek een tegenvaller – een mislukking.

Lees verder...

Voor Markus Gabriel bestaan alleen de dingen, niet een substantie die alles één maakt

Het april-mei-nummer van Philosophy Now heeft een interview met Markus Gabriel, de auteur van De wereld bestaat niet (2015). Via deze link wordt de betaaldrempel omzeild en is het in z’n geheel te lezen. Ik haal er hieronder de alinea uit waarin Gabriel naar Spinoza verwijst. Pro memorie slechts. 

Let’s talk more about metaphysics. You address both monism and dualism, and you align yourself with pluralism, which is a position that’s not really taken by many, and hasn’t been since its great champion Leibniz [1646-1716]. So tell us more about how that works. First, could you just say what pluralism is?

Okay, here is how I think about this. By ‘metaphysics’, I tend to refer to the theory of absolutely everything that exists. I deny that this works. So metaphysics strictly speaking is impossible – it has no object. By ‘ontology’, I mean the systematic investigation into existence: What are we saying when we claim something exists? What is existence? Those are the questions of ontology for me, and if you are a ‘monist’, what you are saying is that everything which exists shares a feature – existence! Maybe you have a substantial account of what existence is: to be spatial-temporal, to be thought of by someone, whatever. So that would be a form of monism: to exist is to be a substance. That of course is Spinoza’s idea, and Descartes’ idea of substance too, maybe. A dualist such as Descartes would further say, “Well, yes, what exists is substance, but there are two kinds of substances.” That’s usually what is meant by ‘dualism’ in this context. I’m a pluralist. That means that you cannot unify everything that exists by giving a substantial account of existence. So existence itself is not a unifying feature of things. Things exist in indefinitely many domains. What it is for the number 2 to exist, is for it to be part of the series of natural numbers. What it is for Angela Merkel to exist as the Chancellor of the Federal Republic of Germany, is for her to be subject to the German constitution, et cetera. And you cannot unify these entities under one domain. So the pluralist has a radical commitment to the existence of indefinitely many domains of existence.

Spinoza-gravure ingekleurd

De Spinozagravure van Etienne Fessard (1714-1777), die opgenomen was in Jean-François Dreux du Radier, L’Europe illustré (1755-65), een biografisch lexicon van prinsen, prelaten, advocaten, geleerden en wetenschappers [cf. blog], werd voor de verkoop door Alamy met pasteltinten ingekleurd. Lijkt me wel iets voor een simpel blog tijdens de paasdagen. Zie hier de gravure uit het Rijksmuseum.

 

Inutilis scientia Spinozana [201] Spinozaboek met cartoon op de cover

Bij de Braziliaanse uitgever Saraiva de Bolso verscheen in 2012 de vertaling van Spinoza’s Tractatus Politicus met op de cover een cartoon van Cássio Loredano.

Spinoza Tratado Politico. Texto integral. São Paulo: Saraiva de Bolso, 2012

          

De Braziliaanse striptekenaar Cássio Loredano (1948) had deze cartoon gemaakt van Leibniz en Spinoza samen, waarschijnlijk voor een recensie in 2007 van het boek van Matthew Stewart, De ketter en de hoveling. Spinoza en Leibniz en het lot van God in de moderne wereld [cf. blog] - nou ja voor een recensie door Fernando Savater van de Spaanse vertaling: EL HEREJE Y EL CORTESANO.
Van die cartoon werd voor dit boek Leibniz weggepoetst.

                  

Ik kwam het boek tegen in een tweet van iemand die het momenteel aan het lezen is.

Volgende week: Maarten van Buuren, Spinoza. Vijf wegen naar de vrijheid

Ook al staat op de website van de uitgever nog steeds “Verwacht mei 2016”, volgens een mededeling die de auteur deed tijdens een cursus die hij geeft (en die mij werd doorgeseind) en trouwens ook volgens Bol.com verschijnt volgende week, 30 maart 2016, het hier al lang geleden aangekondigde boek van Maarten van Buuren [cf. blog]. Het krijgt een andere titel en andere cover, met wel dezelfde er speciaal voor gemaakte Spinoza-illustratie. Het verschijnt dus goed getimed voor de Maand van de filosofie met in 2016 het thema: Over de grens! 

Het zou eerst heten: Spinoza. Filosoof van de vrijheid. Een inleiding in zijn werk [cf. blog]. Maar het wordt:

Maarten van Buuren, Spinoza. Vijf wegen naar de vrijheid. Ambo / Anthos, 2016

Bij de uitgever staat een PDF van de inleiding, die ook al bij books.google is in te zien. In de laatste is te zien dat omslagontwerp en -illustratie gemaakt zijn door Marry van Baar en Theo Barten. In de inleiding is te zien welke ‘vijf wegen naar de vrijheid’ bedoeld zijn:

“Spinoza toont vijf wegen naar de vrijheid: zelfbeschikking, de immanentie van God, de wil tot macht, intuïtie als hoogste vorm van kennis en ‘eendracht maakt macht’.

Vooral die “wil tot macht” valt mij op. Krijgen we Spinoza via de ogen van Nietzsche? Ik vermoed dat Maarten van Buuren zich erg heeft laten inspireren door de Franse Spinoza-verspreiders uit de 60-/70-iger jaren. Franse letterkunde was immers z’n specialisatie.
Zie hierna de achterflap, waarop "Een nieuwe visie op Nederlands bekendste filosoof" wordt beloofd. Ik ben benieuwd.   

Lees verder...

Johan Cruijff, de Spinoza onder de voetballers, is dood

Vijf jaar geleden, in een reactie op het blog van 30-04-2011 over Leo Shestov, noemde Adrie Hoogendoorn Spinoza de Johan Cruijff onder de filosofen.

Gisteravond, tijdens een van de vele herdenkingsprogramma's n.a.v. de dood van Johann Cruijff, namelijk tijdens die van De Wereld Draait Door, kreeg ik ineens het gevoel dat de Spinoza onder de voetballers was heengegaan. En dat niet vanwege de vele Cruijffiaanse wijsheden, die ook weer eens langs kwamen, maar vanwege wat hij zei over de dood in een interview van vele jaren terug door Barend & van Dorp. Hoor en zie hem in dit fragment op ca 11:00 over de dood, waarover hij spreekt als een Spinozistische wijze.

Lees verder...

O, mochten 'stomme' schilderijen toch kunnen spreken…

haec omnia, quae uno obtutu, tanquam in picturâ, videri debent
[al deze dingen die men als op een schilderij in één blik moet overzien
Benedictus de Spinoza, Renati Des Cartes principiorum philosophiae, 
Prologomenon, vert. F. Akkerman]

Behalve deze passage aan het begin van deze PPC is er nog een aan het eind van de Cogitata Metaphysica waarin Spinoza naar schilderijen verwijst. Die laatste laat ik hier rusten, maar komt overeen met de manier waarop Spinoza in de Ethica over schilderijen spreekt. Op vier plaatsen in de Ethica gebruikt Spinoza in zijn argumentatie een beeld van schilderijen. Van belang is te beseffen dat hij daarbij geen esthetische theorie over schilderkunst ontwikkelt, maar een theorie over denken en kennen. [In het volgende werk ik met vertalingen van Henri Krop]

ideam quid mutum instar picturae in tabula [Ethica 2/43s] 
Een waar idee hebben, betekent immers niets anders dan iets volmaakt of iets juist kennen. Hier kan alleen iemand aan twijfelen die meent dat een idee iets doods is, zoals een schilderij op een paneel, en niet een modus van denken, ja het denken zelf is.

Lees verder...

Religieuze aanslagen zijn van alle tijden...

... zo leert de cover van Baruj Spinoza, Tratado teológico político. Libertador, 2012

           

Een boek met een pleidooi voor libertas philosophandi van vóór de tijd van spijkerbommen en bomgordels.  

                    Odium Theologicum est summum odium
       [Theologische haat is de allerergste haat - naar TTP 17/17]

Eric Schliesser sceptisch over het 'Graat-Spinoza'-portret

Vandaag heeft de onder Spinozisten internationaal bekende Spinoza geleerde en sinds september 2015 hoogleraar politieke theorie aan de Afdeling Politicologie van de Universiteit van Amsterdam, op zijn weblog Digressions&Impressions zich gemengd in de discussie over het portret van Barend Graat dat door kunsthandelaar Constant Vecht op de TEFAF werd getoond als voorstellend Spinoza en dat hier in enige blogs werd besproken.

Zijn blog draagt de titel: It may look like Spinoza, but it's (probably) not [Cf.]

Hij eindigt met: « until there is new evidence, I remain skeptical of the claim that Spinoza is being portrayed in the ‘Graat-Spinoza.' »

Hij zou meer ‘documentary evidence’ onder ogen willen krijgen, alvorens het Graat-portret aan Spinoza te linken. Dat zouden we allemaal graag willen, maar dat soort evidentie is er jammer genoeg nog helemaal niet. Hopelijk duikt er nog eens wat op.

Lees verder...

Claudine Le Joncour maakte een buste van Spinoza

Op haar website met Portraits Sculptés, plaatste onlangs de kunstenares Claudine Le Joncour, over wie ik verder niets kon vinden dan haar woonplaats Ivry sur Seine, deze BUSTE [hauteur 21 cm - cf.]

Baruch Spinoza (1632-1677) Le grand philosophe hollandais

Spinoza in Coq

A.s. donderdag zal er in Besançon een seminar worden gehouden over 'Spinoza in Coq’: een volledig uitgewerkte bewijsvoering van de eerste stellingen van de Ethica. [Cf.]

Er zitten lacunes in de geometrische bewijsvoering die Spinoza in de Ethica aanreikt. Vaak is door bestrijders gewezen op onjuistheden in die bewijsvoering. De historicus van de filosofie Martial Gueroult trachtte in de eerste 1970-iger jaren door zorgvuldige lezing Spinoza’s bewijsvoering a.h.w. ‘met de hand en uit het geheugen’ te vervolledigen. Een helse klus. Tegenwoordig zou zulk werk preciezer uitgevoerd kunnen worden met het computerprogramma Coq.

In computer science, Coq is an interactive theorem prover. It allows the expression of mathematical assertions, mechanically checks proofs of these assertions, helps to find formal proofs, and extracts a certified program from the constructive proof of its formal specification. Coq works within the theory of the calculus of inductive constructions, a derivative of the calculus of constructions. Coq is not an automated theorem prover but includes automatic theorem proving tactics and various decision procedures. [en.wikipedia]

Baptiste Mélès, research fellow bij CNRS, verbonden aan het Laboratoire d'Histoire des Sciences et de Philosophie Archives Henri-Poincaré te Nancy [cf.], zal de eerste resultaten van dit werk a.s. donderdag presenteren. Hij zou niet alleen enige minder belangrijke achterwege gelaten stapjes in de bewijsvoeringen laten zien, maar ook een aantal impliciete axioma's van Spinoza’s Ethica hebben bloot weten te leggen.

Een minpuntje vind ik dat de aankondiging vergezeld gaat van een flauwiteit: Spinoza is op zijn 'Wolfenbütteler-portret' voorzien van een hanenkam [cf.] - ha, ha, ha, le coq, ja...

____________________

NB. In de rechterkolom van dit blog is al geruime tijd de link te vinden naar de zgn. "SpinozaBase" van Baptiste Mélès.

Lees verder...

Tom Caverne's 'Philocarte' Spinoza

Alweer even geleden, 4 december 2014, bracht de illustrator en cartoonist Tom Caverne de vijfde van een reeks van zgn. Philocarte’s op zijn weblog. Die vijfde was gewijd aan Spinoza. Pas later werd de kaart op printerest geplaats, waardoor Google hem onlangs liet zien.

Hier eerst die tekening van Spinoza, daaronder een overzichtje van andere Philocartes. [Cf.]

          

ToC rechtsboven staat voor zijn naam: Tom Caverne

       

[Tom Caverne’s twitterpagina]

Spinoza niet zomaar als persoon afgebeeld, maar als filosoof

 

Ecce Spinoza [5]

     Spinoza centraal in het schilderij van Barend Graat uit 1666

 

Het wordt hoog tijd om het eens te hebben over de andere dingen die op het schilderij te zien zijn. Spinoza’s linkerarm lijkt te rusten op of een wel heel dik of wellicht een stapel dikke folianten. Z’n linkerhand rust op een papier, wellicht een brief? Zijn rechterhand houdt het merkwaardige kleed vast dat over zijn linkerschouder valt. Rechts achter Spinoza staat een beeld van een naakte vrouw op een (wereld)bol, die in haar linkerhand de zon omhoog houdt en in haar rechterhand een vel papier met een tak. Links achter Spinoza zien we een tweetal zuilen. Buiten zien we een gebouw met een koepel met rechts een aanbouw met zuilen: Het Pantheon in Rome? Daarachter een heuvelachtig landschap, deels bebouwd.

                  
"Verita" in Cesare Ripa, Iconologia overo descrittione di diverse imagini cavate dall’antichità, & di propria inventione [1603] waarvan in 1644 bij Dirck Pietersz Pers, Amsterdam een Nederlandse vertaling was uitgekomen [Cf.]

De vrouw met de zon stelt duidelijk de Waarheid voor. De zon, het licht, staat voor waarheid - de duisternis (onkunde) verdrijvende waarheid. Die metafoor was in Spinoza’s tijd algemeen bekend en veel gebruikt. Denk aan Pieter Balling, Het Licht op den Kandelaar van 1662. Adriaan Koerbagh schreef Een Ligt schijnende in duystere Plaatsen, waarom hij in 1668 vervolgd werd. En ook Spinoza zelf gebruikt de metafoor meermalen, in de TIE en in de Ethica waar we in het scholium bij 2/43 de beroemde passage lezen: “Sane sicut lux seipsam et tenebras manifestat, sic veritas norma sui et falsi est.” [Precies zoals het licht zichzelf en de duisternis manifesteert, zo is de waarheid de maatstaf van zichzelf en van het onware.” Vertaling Corinna Vermeulen]

Lees verder...

Het gaat hier toch in hoge mate van waarschijnlijkheid om Spinoza?

 

Ecce Spinoza [4]

 links een uitsnede uit het schilderij van Barend Graat, midden het ‘OP-portret’, rechts het 'Wolfenbütteler-portret'.

Centraal staat voor mij – en daarop lag dan ook de nadruk in het eerste blog – de vaststelling van het Nederlands Forensisch Instituut: “dat het veel waarschijnlijker is dat het om een en dezelfde persoon gaat, dan dat het niet om een en dezelfde persoon gaat!”

Op dit blog ontstaat – vooralsnog – geen discussie. Maar via de e-mail ontvang ik wel reacties op mijn blogs over dit schilderij van een jonge Spinoza. Ieder heeft zijn of haar geldende motieven om liever niet in de openbaarheid een positie in te nemen. Ik neem de vrijheid om hier (uiteraard anoniem) een deel van een reactie op te nemen, daar ik aan de hand hiervan mijn positie van Spinoza-fan en –blogger in deze ‘casus’ kan toelichten. Eerst die reactie:  

“In mijn ogen stapel je veel te veel veronderstellingen op veronderstellingen. [..] Bij een circumstantial evidence bewijsvoering moeten immers alle afzonderlijke elementen die worden aangevoerd wel als feiten vaststelbaar zijn. Daarvan is hier geen sprake. Er worden slechts vermoedens en mogelijkheden opgestapeld, waaraan desalniettemin conclusies wordt verbonden. Het spijt me zeer dat je je hierin zo laat meevoeren. Jouw vaststelling 'Dit IS toch ook groot nieuws!' is in mijn ogen dan ook onverantwoord. Immers, er bestaan vooralsnog vooral veel vraagtekens omtrent dit object. Ik kom voorlopig dan ook niet verder dan: een interessante casus, aanleiding voor verder onderzoek.”

Lees verder...

Freud gedwongen om met Spinoza te corresponderen

Dat Sigmund Freud Spinoza nauwelijks kende en hem nooit noemde laat staan citeerde, blijft velen die overeenkomsten in beider werk zien, intrigeren, verbazen en misschien wel ergeren. Toen Siegfried Hessing Freud in 1932 om een bijdrage vroeg voor het door hem samen te stellen herdenkingsboek bij Spinoza’s 300e geboortedag, weigerde hij beleefd, daar hij zich onvoldoende gekwalificeerd achtte. Kort daarna, in 1934, begon Freud aan zijn boek dat na zijn dood in 1939 zou uitkomen als Der Mann Moses und die monotheistische Religion. Zijn vriend Romain Rolland had hem aangeraden daartoe ook de TTP te lezen, maar ook in Der Mann Moses wordt geen gewag gemaakt van Spinoza! En dat terwijl beide werken in veel en vooral controversiële ideeën overeenkomen.

Dat is het uitgangspunt voor Michel Juffé bij deze door hem verzonnen correspondentie die zich afspeelt terwijl Spinoza nog één jaar en Freud nog twee jaar te leven zal hebben, waarin hij de twee grote mannen aan elkaar in 16 brieven laat uitleggen wat hen scheidt en wat hen verenigt. Beiden zijn passioneel nieuwsgierig en dwingen elkaar, daar ze immers niets te verliezen hebben, tot uiterste oprechtheid. Van de week verscheen:

Michel Juffé, Sigmund Freud - Benedictus de Spinoza: Correspondance 1676-1938. Gallimard, 17 mars 2016 – bij Amazon in te zien.

Het kon best eens een intrigerend boek zijn (wat ik er hierboven over schreef, heb ik van de blurb).

Lees verder...

Heeft Spinoza geposeerd voor dit schilderij? Waarom niet?

 

Ecce Spinoza [3]

                                Spinoza, door Barend Graat, 1666

In 1992 schreef Wim Klever in de wetenschapsbijlage van NRC-Handelsblad een reeks populaire artikeltjes over Spinoza. Later werden deze gebundeld in Zicht op Spinoza. Twintig tijdschetsen [Heuff/Thesis, Amsterdam, 1994 *). In het vierde, dat verscheen op 16 juli 1992 met de titel “Portret” [cf. NRCblog], schreef hij in de stelligheid die we van hem gewend zijn:

“De ijdelheid aan ieder mensenhart, ook dat van Spinoza, eigen ging bij hem niet zo ver dat hij ooit geposeerd heeft voor een in opdracht te vervaardigen schilderij. Hij vond schilderijen (picturas) maar stom (mutas) en had er geen geld voor over.”

Die eerste bewering kon hij doen daar toen nog geen schilderij bekend was dat tijdens Spinoza's leven was gemaakt. Dit schilderij kan die bewering logenstraffen. Terzijde: de motivering in de tweede zin, dat Spinoza schilderijen ‘stom’ vond, sloeg ook in 1992 al nergens op: Spinoza maakt in de Ethica in 2/49s een opmerking over hoe ideeën vaak verkeerd worden gezien, n.l. als ‘stomme beschilderingen van een paneel’ hetgeen verhindert dat men ziet dat ideeën bevestigingen of ontkenningen van iets inhouden. **) Hij heeft daarmee helemaal geen depreciërende opmerking over schilderijen gegeven. Nogmaals, dit terzijde.  

Lees verder...

Hoe kon Spinoza 'een onbekende man' worden?

 

Ecce Spinoza [2]

De aanname dat het schilderij van Barend Graat dat in het laatste kwartaal van 2013 in Parijs op een veiling werd aangeboden als “Portrait d'homme devant une sculpture” [cf.], aan Franciscus van den Enden zal hebben toebehoord, verklaart én dat het na eeuwen in Parijs opdook én dat de voorgestelde figuur in vergetelheid was geraakt.

Toen Van den Enden op 27 november 1674 bij de Bastille in Parijs werd opgehangen, veroordeeld wegens hoogverraad van de Franse staat, werd mogelijk bij die veroordeling zijn bezit verbeurd verklaard, waarbij niet beschreven zal zijn wie de voorgestelde persoon was. Maar ook als het schilderij in handen van erfgenamen kwam, zal mogelijk niet meer geweten zijn om wie het ging. Of anders zal wanneer het in latere jaren in handen van anderen kwam, de naam van de afgebeelde al snel verloren zijn gegaan.

Lees verder...

Spinoza op de TEFAF

 

Ecce Spinoza [1]

 

Eindelijk kan ik bloggen over de ontdekking van dit portret dat hoogst waarschijnlijk Spinoza voorstelt. Het is door Barend Graat geschilderd, van zijn initialen voorzien en duidelijk gedateerd 1666. Het hangt momenteel op de TEFAF bij “Kunstzalen A. Vecht” (in stand 149), waar ik het ben gaan zien en waar ik de ontdekker ervan, de heer Constant Vecht, uitvoerig kon spreken.

Toen de heer Vecht in het najaar van 2013 dit portret (“van een onbekende man”) in een veilingcatalogus van de Parijse kunsthandelaar Ader Nordmann aangeboden zag, herkende hij er meteen de trekken van Spinoza in en trok naar Parijs om het te verwerven. Daarna heeft hij er alles aan gedaan (en is daar nog niet klaar mee) om gegevens te verzamelen die de identificatie van de geportretteerde met Spinoza bevestigen of eventueel ontkrachten.

Lees verder...

Inutilis scientia Spinozana [200] in Revolutionary Ideas komt Spinoza helemaal niet voor

Deze week nam ik in de boekwinkel Jonathan Israel’s Revolutionary Ideas: An Intellectual History of the French Revolution from The Rights of Man to Robespierre [Princeton University Press, 870 pp.], ter hand. Er lagen enige exemplaren van de vorig jaar verschenen paperbackuitgave: de zoveelste omvangrijke pil die van Israel verscheen en waarover ik uiteraard een blog had. Ik aarzelde over aanschaf: want wanneer moet je al die dikke pillen in ’s hemelsnaam lezen? Ik keek in de index en zag tot mijn verrassing (want dat had ik van Israel niet verwacht) dat Spinoza in dat boek helemaal niet voorkomt!

Ik heb zojuist voor de zekerheid nog even bij books.google gekeken en inderdaad komt Spinoza’s naam alleen voor in titels van boeken en artikelen. En verder nog slechts één keer op blz 334 (in hoofdstuk 12) waarin verwezen wordt naar de German Spinoza controversy - kennelijk niet voldoende om zijn naam in de Index op te nemen. En dat is het dan...

Ik vind het de moeite waard om dit vast te stellen, daar het beeld is ontstaan dat de auteur alle radicale ideeën laat ontspringen bij Spinoza, zodat Spinoza a.h.w. de Franse Revolutie “op z’n geweten heeft”. Die stelling vind je dus niet bij Jonathan Israel, althans niet (direct) in dit boek.

Dit weetje vind ik wel een waardige kandidaat voor de 200e in de reeks Inutilis scientia Spinozana.

Renati Des Cartes principiorum philosophiae & Cogitata Metafysica op z'n Turks

Lees verder...

De polyfone Ethica van Michael Hampe

Onderstaand boek was mij niet eerder bekend dan toen ik het van de week in de ramsj zag liggen. Ik keek het in vanwege de naam van de auteur, Michael Hampe, die ik kende van Michael Hampe en Robert Schnepf (Hrsg) Baruch de Spinoza Ethik in geometrischer Ordnung dargestellt [Akademie Verlag, Berlin, 2006].

Het in de boekhandel doorbladerend zag ik dat het een bijzonder boek moest zijn: een raamvertelling met een aantal invalshoeken die zelfs als ‘een filosofische canon’ worden gepresenteerd van manieren waarop in de filosofie over geluk wordt gedacht.

Michael Hampe, Het volmaakte leven. Vier bespiegelingen over geluk. [Oorspr. Das volkommene Leben - Vier Meditationen über das Glück, 2009]. Vert. Frans van Zetten. Wereldbibliotheek, 2012

                       [Het kostte nu nog slechts €7,90]

Lees verder...

Boris van der Ham over 'Wass Spinoza noch zu sagen hätte…'

In het kader van de Boekenweek 2016 met als thema Duitsland: Wass ich noch zu sagen hätte… en aansluitend bij de tentoonstelling ‘Vrijdenkers, belangrijke filosofen van de oudheid tot heden’ die nog tot en met 18 maart in de hal van de Athenaeumbibliotheek te zien is, zal morgenavond, woensdag 16 maart, Boris van der Ham, voorzitter van het Humanistisch Verbond en vooraanstaand lid van D66, ingaan op de vraag: Spinoza’s werk, wat hebben we er in 2016 aan?

Plaats: hal Athenaeumbibliotheek, Klooster 12, 7411 NH  Deventer

Wanneer: woensdag 16 maart 20.00 uur, ontvangst met koffie/thee vanaf 19.30 uur. Entree : € 7,50 [Cf.]

Illustratie van de gereedschapsmetafoor in de TIE

Bezoekers van dit weblog kunnen weten dat ik moeite heb met de verwarring tussen hersenen en geest – brains en mind. Wat valt onder de attributen, hier uitgebreidheid en denken, mag alleen vanuit die attributen begrepen worden. Maar voor één keer maak ik een uitzondering bij dit fraaie plaatje. Ik trof het aan bij deze tweet, waarbij niet vermeld werd wie de maker ervan was. Ik voegde er de tekst aan toe.

De gereedschapsmetafoor begint in TIE § 30 met:

“Want om ijzer te smeden heeft men een hamer nodig en om een hamer te hebben moet men er een maken, waarvoor echter weer een andere hamer en ander gereedschap nodig zijn, die op hun beurt weer ander gereedschap vereisen, enzovoorts, tot in het oneindige - en niemand gelooft dat dat een reden is waarom de mens geen ijzer kan smeden.”  

 

Zie ook blog van 1 april 2014: Spinoza over hamer en bijl.

Hoe Spinoza's Volledige Werken tegenwoordig tot ons komen

Rafael Robles wees gisteren met deze foto, Obras completas de Spinoza, op hoe we de volledige werken van Spinoza in de huidige tijd digitaal verspreid vinden. [Cf.] Aanleiding is de digitale heruitgave op Kindle van Atilano Domínguez Basalo: Spinoza. Obras completas y biografías [cf. blog].

Hier bewaar ik tevens  

ATILANO DOMíNGUEZ's PRIMER ENSAYO DE UNA BIBLIOGRAFÍA HISPANOAMERICANA SOBRE SPINOZA [PDF

Nogmaals Spinoza over het door geld bezeten zijn

In het verlengde van een recent blog, waarin ik een citaat bracht van hoe Spinoza denkt over geld (n.l. in Ethica 4/Caput 28), breng ik hier een citaat uit het scholium bij 4/44 waarin hij stelt en bewijst dat liefde en begeerte een teveel, een overmaat, kunnen hebben: n.l. wanneer mensen geheel opgaan in één hartstocht. In sommige gevallen, b.v. als iemand dag en nacht alleen maar van een liefje of hoertje kan dromen, wekt dat onze lachlust op, maar als iemand alleen maar met  geld bezig is, vinden we dat, hoewel het wel kan irriteren, eigenlijk normaal (wat het voor Spinoza niet is). Hij schrijft:

Lees verder...

Toscaanse kunstenaar CCH brengt "Homage to Spinoza"

Van 18 maart - 23 april 2016 zal in de Primi Fine Art gallery [Piazza Cioccaro, 2, CH-6900 Lugano - Zwitserland] een tentoonstelling plaats hebben getiteld "Homage to Spinoza". Het brengt werk van de Toscaanse kunstenaar van joodse origine die zich alleen presenteert met de letters: CCH. Het werk bestaat uit zwarte vlakken met daarin lijnen aangebracht.

Zie op de website van de gallery een tekst van Paolo Repetto over hoe het zwart verwijst naar de kleur van de negatie, de nacht, de afgrond, en uiteindelijk naar de enigmatische gelijktijdigheid van aanwezigheid en afwezigheid van God, de Natura naturans én de Deus Absconditus.

Lees verder...

Yitzhak Melamed geeft masterclass over de Cogitata Metaphysica

Yitzhak Melamed, Spinoza scholar en hoogleraar aan de Johns Hopkins University, gaat in juni aan de École Normale Supérieure de Lyon een masterclass geven over de Cogitata Metaphysica [cf.]. Daar ik dit een opvallend nieuw initiatief vind, wijd ik er even dit blogje aan.

Maximaal 10 doctoraalstudenten kunnen deelnemen aan de vier intensieve dagen die geleid zullen worden door “one of the most prominent Anglo-American Spinoza scholars today” [cf.]. Mogens Lærke heeft Yitzhak Melamed kunnen strikken om naar ENS Lyon te komen om er zijn masterclass te geven.

Ik zie het al helemaal voor me: Melamed die doctoraalstudenten het lees en uitlegwerk laat doen, waarbij hij ze dan, net zoals Elisabeth Schwartzkopf de jonge sopranen die aan haar masterclass deelnamen, af en toe flink onder handen neemt en stimuleert om het beter te doen - d.w.z. net zolang tot ze het op zijn manier doen. Dat roept het woord masterclass bij mij op. Maar het kan uiteraard ook anders.

Waar Spinoza de frase 'amor Dei intellectualis' waarschijnlijk vandaan had

Naar aanleiding van het vorige blog op zoek naar meer over Al-Farabi en Spinoza, stuitte ik op het volgende.

Warren Zev Harvey laat in zijn bijdrage, “Ishq, Hesheq, and Amor Dei Intellectualis” aan Steven Nadler (Ed.), Spinoza and Medieval Jewish Philosophy [Cambridge University Press, 2014 - cf. blog] zien hoe Spinoza zijn ‘amor Dei intellectualis’ in overeenstemming met Arabische en Hebreeuwse termen uit de late Middeleeuwen muntte.

Sterker nog, hij laat in een Postscriptum zien langs welke weg Spinoza hoogstwaarschijnlijk kennis moet hebben genomen van deze notie.

De filosoof in de voetsporen van Maimonides, Rabbi Abraham Shalom (d. 1492) hanteert in zijn Neveh Shalom (Huis van de Vrede) zonder verwijzing overigens woorden van Rabbi Abraham Abulafia (1241 - na 1291) in zijn boek Or ha-Sekhel (Het Licht van het Intellect), te weten ahabah elohit sikhlit (intelectuele goddelijke liefde) dat in het Latijn te vertalen is als amor Dei intellectualis. Het manuscript van Abraham Abulafia zal Spinoza hoogstwaarschijnlijk nooit onder ogen hebben gehad, maar van het boek van Abraham Shalom kan hij heel goed kennis hebben genomen. Dit was n.l. een populair filosofisch werk dat in 1575 in Venetië in druk was verschenen. Dit kan Spinoza dus heel goed gelezen hebben. Hier verwijs ik graag naar dat Postscript dat books.google laat lezen. Het gaat slechts om twee bladzijden tekst. Een fascinerende tekst.

Invloed van islamitische filosofie op Spinoza

Graag wijs ik op een kort maar met veel informatie volgeladen blogartikel van ene Osman Amin:  “Influence of Muslim Philosophy on the West.” Daaruit citeer ik graag de volgende alinea:

In his book on Spinoza, Dunnin Borkoswki has shown that Farabi exercised great influence in the Middle Ages on Hebrew thinkers who translated his works into Hebrew. It seems that this influence travelled through some Jewish theologians such as Maimonides and Ben Gerson and came down to modern times until it reached Spinoza. In fact anyone who reads Spinoza’s De Emendatione Intellectus would be struck by the great similarity between this book and Farabi’s book What Should Precede the Study of Philosophy. The succession of ideas in the two books is the same and the motive behind philosophizing in both is the same. Even the final aim of the two books is the same, namely, the knowledge of God “in order to follow His example as much as lies in the human capacity,” as Farabi puts it.

In het blog van 18-09-2010, "Verwantschap tussen twaalfde eeuwse Arabische Verlichting en de Spinozistische Radicale Verlichting" ging ik in op het boek van Jonathan Lyons, Het Huis der Wijsheid. Hoe Arabieren de westerse beschaving hebben beïnvloed [Bulaaq, 2010]. Lyons legde in zijn boek het accent op Arabische en niet zozeer islamitische kennis. Osman Amin gaat het er vooral om islamitische filosofie en de invloed ervan op de westerse filosofie en wetenschap. Hoe dan ook, hij geeft een fraaie samenvatting op hoofdlijnen en de geciteerde passage over de overeenkomsten in de genoemde werken van Spinoza en Al-Farabi vind ik wel frappant.

Lees verder...

Europese Centrale Bank volgens Spinoza op de goede weg

De ECB heeft vanmiddag een veel groter pakket aan stimulerings-maatregelen aangekondigd dan verwacht was door analisten en beleggers. De rentetarieven worden verder verlaagd en er wordt tot 80 miljard extra gestoken in het obligatieopkoopprogramma. Ook volgt een nieuwe financieringsronde met negatieve rente voor banken. Doel is de economie te stimuleren en de inflatie te bevorderen, d.w.z. de euro te ontwaarden. Pensioenen zullen er op twee manieren door worden aangetast: de dekkingsgraad van de pensioenfondsen gaat verder omlaag zodat pensioenen gekort zullen moeten worden én dat lagere uitgekeerde geld blijkt dan ook nog eens minder waard te zijn. Kortom, de ECB is goed bezig, gezien tegen wat Spinoza over geld zegt.

 

Nieuw boek over Nicolaus Steno op komst o.a. over zijn contacten met Spinoza, Swammerdam e.a.

Op 20-12-2012 had ik het blog "Groot standaardwerk over Nicolaus Steno op komst" over

Troels Kardel & Paul Maquet, Nicolaus Steno: Biography and Original Papers of a 17th Century Scientist. Springer Science & Business Media, 2012 – books.google – cf. review

Het bijzondere van dat werk is dat het naast een uitgebreide biografie over Stenzen voor het eerst al zijn wetenschappelijke werken in een Engelse vertaling aanbiedt. Dit betekende een belangrijke impuls voor de Steno-studie.

Een jaar geleden, op 13 en 14 februari 2015, werd door Mogens Laerke & Raphaële Andrault een internationaal colloquium georganiseerd over: Steno and the Philosophers.

Résumé: The Danish scientist and theologian Nicolas Steno (1638-1686) was a brilliant scientist and influential theologian, but also as an important natural philosopher who played a pivotal, albeit ambivalent, role in the intellectual networks in the late seventeenth century. Focusing on Steno’s importance for seventeenth century philosophy, this international conference questions the intricate relations between philosophy, theology and the emerging sciences (medicine and geology in particular) in the early modern Republic of Letters through the biographical prism of one of its most fascinating members. [Cf.]

Daarvan gaat een boek verschijnen:
Mogens Lærke & Raphaëlle Andrault (eds), Nicolaus Steno and the Philosophers. Leiden: Brill, 2016 [bij Brill is er nog niets over te vinden]

Lees verder...

& determinatio negatio est

[Cf. eerder blog van 07-04-2010: "Omnis determinatio negatio est"]

In de brief van 2 juni 1674 die Spinoza aan « waarde Vrient » Jarig Jelles schreef komt de alinea voor met de passage dat “vorm [figura] niets anders dan bepaling, en bepaling ontkenning is” daarom kan vorm niets anders dan ontkenning zijn. Hier eerst even de hele Latijnse tekst.

[4] Quantum ad hoc, quod figura negatio, non verò aliquid positivum est; manifestum est, integram materiam, indefinitè consideratam, nullam posse habere figuram; figuramque in finitis, ac determinatis corporibus locum tantùm obtinere. Qui enim se figuram percipere ait, nil aliud eo indicat, quàm se rem determinatam, & quo pacto ea  sit determinata, concipere. Haec ergo determinatio ad rem juxta suum esse non pertinet: sed econtra est ejus non esse. Quia ergo figura non aliud, quàm determinatio, & determinatio negatio est; non poterit, ut dictum, aliud quid, quàm negatio, esse.

[4] Nu over het punt dat vorm ontkenning is en niet iets positiefs: het is duidelijk dat de stof als geheel, onbepaald beschouwd, geen vorm kan hebben, en dat er van vorm alleen sprake kan zijn bij eindige en bepaalde lichamen. Want wie zegt dat hij zich een vorm voorstelt, geeft daarmee niets anders te kennen dan dat hij zich een bepaald ding en hoe het bepaald is, voorstelt. Deze bepaling dan behoort niet tot het ding naar zijn wezen, maar is integendeel zijn niet-wezen. Omdat nu vorm niets anders dan bepaling, en bepaling ontkenning is, kan hij – zoals gezegd – niets anders dan ontkenning zijn. [Vert. F. Akkerman]

Lees verder...

Over Spinoza vanavond in de Groote Sociëteit te Zwolle

Ter herinnering voor Zwollenaren en omwonenden [cf. blog]: Karianne Marx spreekt vanavond in het Humanistisch Café Zwolle over de vraag: 'Spinoza: een humanist?'  [cf. website HV]

Inutilis scientia Spinozana [199] Spinoza en een miauwende hond…

Van 7-13 maart 2016 gaat in T2G Théâtre de Gennevilliers het stuk van de Italiaanse regisseur Romeo Castellucci  « Ethica: Natura e Origine della Mente » [Cf.]

Het zou gaan om het tweede van vijf performances naar de Ethica die de Italiaanse regisseur Romeo Castellucci graag zou willen maken, maar het bleef nog beperkt tot deze n.a.v. het tweede boek van de Ethica, dat eerder al werd uitgevoerd tijdens het tweejaarlijkse Festival Internazionale del Teatro di Venezia in augustus 2013 [cf. blog]. De tekst is geschreven door Claudia Castellucci. De performance wordt uitgevoerd door een vrouw en, jawel, een miauwende hond.

Hier een bespreking door Alban Orsini - en hier een verwijzing naar een interview met Romeo Castellucci in het Théâtral magazine n°58. Zie bewegend beeld op deze tweet van vandaag.

Ik vermoed dat degenen die het niet kunnen bijwonen niet erg veel missen. Het moet hier uiteraard wel gesignaleerd worden.

                                             © Luca del Pia

Aanvulling:
Armelle Héliot gaf op 12 maart 2016 haar recensie: "Romeo Castellucci, une fantaisie avec Spinoza"

Zie ook van Félix Gatier van 9 maart 2016: "Castellucci osa Spinoza. "Natura...", chose mentale" 

Inutilis scientia Spinozana [198] Spinoza in een mij verder onbekende filosofieboekenreeks

 

Enige dagen geleden bracht ene Joyce VanAutreve deze foto op Instagram met de uitgroep “Eindelijk” [cf.]

Het gaat om een in het Nederlands uitgegeven reeks boeken over filosofen, die mij onbekend is en waarover ik nog niets naders kon vinden. Misschien weet een bezoeker van dit blog er wat info over te verschaffen?

Timothy Bradford's Spinozagedicht "Nature & its beauty"

Het is lang geleden dat ik een nieuw Spinoza-gedicht kon toevoegen aan de verzameling in het Corpus Poeticum Spinozanum.

Maar enige dagen geleden, op 5 maart 2016 tijdens het Harding Fine Arts Academy Arts Festival, bracht de student Timothy Bradford het gedicht in: Nature & its beauty en dat gaat over Spinoza. Hij bracht er deze afbeelding van op instagram.

Hier méér over het Harding Fine Arts Academy festival in Oklahoma City; en over “short order poems” [cf.]

Voorstel: de Spinozistische eed invoeren

Gisterenavond bespraken we met onze Spinoza Kring Limburg het 8e hoofdstuk van Spinoza’s Staatkundige verhandeling in de vertaling van Karel D’huyvetters. We waren het er met z’n allen over eens dat wat Spinoza voorstelde over de inhoud van de eed eigenlijk heel nuttig in Nederland zou kunnen worden ingevoerd om in de plaats te laten komen van de eedformules “Zo waarlijk helpe mij God almachtig” en het wat slappe “Dat beloof ik” resp. “Dat verklaar ik.”

Eerst de Latijnse tekst:

§ 48. Quos lex jurare cogit, a perjurio multo magis cavebunt, si per salutem patriae et libertatem, perque supremum concilium, quam si per Deum jurare jubeantur. Nam qui per Deum jurat privatum bonum interponit, cujus ille aestimator est: at qui jurejurando libertatem patriaeque salutem interponit, is per commune omnium bonum, cujus ille aestimator non est, jurat, et, si pejerat, eo ipso se patriae hostem declarat.

Lees verder...

Spinoza voor junioren - les petits Spinozistes

Spinoza leek zelf weinig met kinderen op te hebben. Van hem is geen uitspraak bekend als: “Laat de kinderen tot mij komen…” Bij hem lezen we, nadat hij zijn mening over de ezel van Buridanus had gegeven, enigszins spottend: “Ik weet ook niet wat ik moet denken van iemand die zich ophangt, en van kinderen, dwazen, krankzinnigen enzovoort.” 2/49s

Ik weet dus niet of Spinoza er veel voor zou voelen om te proberen zijn gedachtegoed aan kinderen over te dragen. Desondanks wordt er, vooral in Frankrijk, alles aan gedaan om jongeren in te wijden in de leer van Spinoza. Wellicht omdat daar veel meer filosofie-onderwijs in het hele onderwijs is geïntegreerd? En de Ethica is immers te zien als “une oeuvre qui a révolutionné la pensée occidentale!” [Paragraaftitel in volgend boek]

Zo bracht Nicolas Cantonnet zijn commentaar Éthique de Spinoza - Préface de la troisième partie sur l'origine et la nature des sentiments. [Volume 5 van Commentaires philosophiques] LePetitPhilosophe.fr, Primento, 2013 - 10 p. – books.google

Lees verder...

Spinoza, Hermann Cohen en de nalatenschappen van het Duitse Idealisme

Op 3 en 4 april 2016 heeft aan het Center for the Study of Religion aan de Princeton University een conferentie plaats over: Judaism in Modern Philosophy - Spinoza, Hermann Cohen, and the Legacies of German Idealism.

Lees verder...

Inutilis scientia Spinozana [197] Spinoza in de Estse serie "Suuri mõtlejaid" [Grootste denkers]

In de 1970- en 1980-iger verscheen in Estland de serie "Suuri mõtlejaid" [Grootste denkers] en daarin verscheen deze

Vassili Vassiljevitš Sokolov, Spinoza. Tallinn: Eesti Raamat,   1978 - 142 p.  Uit het Russisch vertaald door M.Lumi. Vormgeving R. Pangsepp.

       

Tõlkeraamatus antakse lühiülevaade Juudi päritolu Hollandi filosoofi Benedict de Spinoza (1632 – 1677) elust ja tema tõekspidamistest. [Het vertaalde boek geeft een beknopt overzicht van de Joodse oorsprong van de Nederlandse filosoof Benedictus de Spinoza (1632 - 1677) zijn leven en overtuigingen.]

Lees verder...

Marty Bax schreef (oei) over "Twee sjoemelende genieën Spinoza en Rembrandt"

“Marty Bax (1956) is geboren in Montreal, Canada. Ze volgde eerst de lerarenopleiding Tekenen & Textiel (VLVU) en daarna studeerde ze moderne beeldende kunst aan de Vrije Universiteit Amsterdam met als bijvakken Sociale Geschiedenis en Woord&Beeld. Bax is directeur van Bax Art Concepts & Services in Amsterdam.” Zo begint een interview met Marty Bax in Nieuw bulletin Kunsthistorici [cf.}

Zij blijkt teksten uit te geven als PDF, bestemd voor e-readers [Cf.] Eén daarvan is:

Marty Bax, Twee sjoemelende genieën Spinoza en Rembrandt [Cf. de enige link, want verder is er op internet nog niets over te vinden]

    

Daarbij deze blurb: ”Omstreeks 1460 richtten de besturen van Holland een nieuw instituut op: de Weeskamer. Deze moest wezen beschermen tegen voogden en crediteuren, die een oogje hadden laten vallen op de erfenissen van de wezen. In de Gouden Eeuw werd de Weeskamer met twee gevallen geconfronteerd waarin de regels werden ‘geïnterpreteerd’ om zo een penibele financiële situatie te omzeilen. Toevallig gaat het om twee personen die later boegbeelden van de Nederlandse cultuur zouden worden: de filosoof Baruch Spinoza en de schilder Rembrandt van Rijn.”

Zij vertelt dus, zo lijkt het, nog eens het verhaal dat we al kennen van Odette Vlessing. Ik heb het (nog) niet aangeschaft, want mijn tablet is stuk.

Lees verder...

Inutilis scientia Spinozana [196] Spinoza in de Italiaanse reeks Philosophia – Il cammino del pensiero

Ook de Italiaanse krant Corriere della Sera biedt een reeks filosofische inleidingen aan: PHILOSOPHIA - IL CAMMINO DEL PENSIERO [Filosofie - de weg van het denken]. De boekjes kosten €9,99 per deel en de Collana Completa heb je voor € 299,00. Het betreft dertig delen, dus een korting zit er niet in. De serie omvat de hele geschiedenis van het denken, vanaf de oorsprong tot heden.

Dat het niet eenvoudig om een vertaling gaat van de eerder [cf. blog] gemelde Spaanse reeks (die in België voor De Morgen vertaald wordt, cf. blog), blijkt uit het feit dat als auteurs van het 19e deeltje [Uscita 19] over Spinoza, op de cover genoemd worden: Filippo Mignini, Remo Bodei en Gaetano Calabrò [Cf.]. En uit het feit dat hele project onder leiding staat van Renato Parascandolo van het Istituto Italiano per gli Studi Filosofici.

Zou de reeks ooit ook naar Nederland komen? 

Een Nietzsche zonder een spoor van Spinoza

In de serie “Elementaire deeltjes – grootse onderwerpen in zakformaat” van de Amsterdam University Press, verscheen een paar weken geleden een schitterend boekje van de grote Nietzsche-kenner Paul van Tongeren.

Paul van Tongeren, Nietzsche. Amsterdam University Press, 2016

Hij schreef een schitterend, knap op hoofdlijnen samenvattend, boek over Nietzsche. Bijzonder hoe hij lijnen en thema’s weet te halen uit vaak naar alle kanten heen schietende aforistische boeken. Van Tongeren heeft uiteraard keuzes moeten maken en geeft zelf al aan dat ook andere keuzes mogelijk waren geweest. Spinoza komt in dit boekje niet voor; diens naam wordt nergens genoemd. Ik bedoel dit en de titel van dit blog niet als kritiek, alleen als feitelijke vaststelling. En toch vind ik het nuttig om op dit weblog op dit boekje te wijzen.

Lees verder...

Throwback to a Spinoza-moment & monument

Saras Dewi, a philosophy lecturer at University of Indonesia & 'Sentimental Balinese'', gaf in juli 2015 in Leiden een seminar over hedendaagse Indonesische literatuur en maakte toen van de gelegenheid gebruik Spinoza's grafmonument te bezoeken.
Nu is ze de Ethica aan het herlezen en plaatste vandaag deze eerdere foto (toen het ook rokjesdag kon zijn) in een tweet met het bericht: "Throwback to this moment as I'm re-reading Ethics. Natura naturans."

En ik heb, daar ik deze foto wilde 'retweeten', iets geleerd over wat in de social media met Throwback wordt bedoeld.

J.H. Gunning Jr.'s waardevolle colleges "Over Spinoza’s Ethica"

De stellingen van Spinoza zijn altijd waar, mits ze gedoopt zijn.”
[p. 102]

“Spinoza te bestudeeren is een gymnastiek voor den geest.
Wij nemen zijn stellingen niet over, maar wij zien,
hoe een diepe geest als de zijne zich de werkelijkheid der wereld verklaart.” [p. 41]

Enige tijd heb ik er overheen laten gaan, liet het boekje half gelezen even rusten, maar nam het na enige weken weer op en hier is dan mijn leeservaring van

J.H. Gunning Jr, Over Spinoza’s Ethica. Collegedictaat opgetekend door Chr. Hunningher - Amsterdam, 1887-1888. Zoetermeer, Boekencentrum, 2015

Het lezen van dit collegedictaat van de protestantse theoloog Gunning die zich ongeveer zijn hele leven, en meermalen intensief, met de filosofie van Spinoza heeft bezig gehouden, is voor deze Spinozaliefhebber een waar genoegen – en dat zal het vooral voor Spinozaliefhebbers zijn die zich tevens ook nog binnen het christendom thuis voelen – die zijn er, weet ik. Gunning heeft duidelijk de bedoeling zijn toehoorders toch vooral de verschillen van Spinoza’s leer en die van ‘ons christenen’ duidelijk te maken. Degenen die zich daarin niet herkennen, de ongelovigen die zich niet onder ‘ons christenen’ rekenen, kunnen aan de hand van dit boekje een beter zicht krijgen op de verschillen tussen beide benaderingen: de gelovige en de ongelovige. Terwijl de gelovigen mogelijk iets hebben aan de benadering en uitkomsten van Gunning voor hun eigen worsteling met Spinoza.

Lees verder...

Spinoza’s twee soorten actie

Donderdagmiddag 3 maart 2016 zal tijdens de jaarverg. Van de centrale divisie van The American Philosophical Association in Chicago, Matthew J. Kisner (University of South Carolina) spreken over: “Spinoza’s Activities”

Daar ik er de thematiek van zijn bijzondere boek, Spinoza on Human Freedom. Reason, Autonomy and the Good Life, in herken [cf. blog], waarin hij stelling neemt tegen dominante (therapeutische) interpretaties van de Ethica, breng ik ‘t op zich al informatieve abstract van zijn paper hier graag onder de aandacht.

Lees verder...

Ja, Christopher Sandius jr. (1644 - 1680) heeft Spinoza gesproken, zo getuigde hij zelf

Een jaar geleden, op 25-01-2015 had ik een uitgebreid blog: "Christopher Sandius jr. (1644 - 1680) kende hij Spinoza persoonlijk? Hoorde hij tot de kring van Spinoza?”

Ik eindigde mijn internetzoektocht als volgt:

En wat is nu het antwoord op de vragen van dit blog, "kende Sandius Spinoza persoonlijk? Hoorde hij tot de kring van Spinoza?"
Dat is niet uit te sluiten, maar is ook nog niet vanuit evidentie bewezen, hooguit aannemelijk gemaakt.
Misschien moet nog eens iemand die correspondentie tussen Sandius en Huet napluizen.

En dat heeft Jacob Adler, bekend o.a. van zijn werk over Joseph Solomon Delmedigo [cf. blog] en Ehrenfried Walther von Tschirnhaus [cf. blog], blijkbaar gedaan. Vandaag stuurde hij me de volgende mail:

Spinoza and Sandius

You ask if Sandius knew Spinoza personally. The answer is yes.  In one of his letters to Huet, Sandius writes,"Contra dictum tractatum ahtehac multi scripserunt ex professo, ut Mansfeldius, Bredenburgius, Cuperus: quorum nemini respondit author, mihique olim dixit, sibi non opus videre, ut cuiquam eorum responderet; tibi vero ceu viro doctrina aliis longe eminentiori se responsurum promissit," which I translate, "Many have already written as professionals against this Tractatus, such as Mansfeld, Bredenburg, and Cuper, to none of whom the Author has responded.  He once said to me that he did not think it worthwhile to respond to any of them; to you however, being a man far superior to them in learning, he promised he would respond."

Mooi gegeven. Goed dat dit blog dit bijeen kan brengen! Ik probeer nog de datum van de brief te vernemen.

Aanvulling 10 maart 2016

Letter from Christophorus Sandius to Pierre Daniel Huet, 13 June 1679, Biblioteca Medicea Laurenziana, Florence, Collezione Ashburnham-Libri, Ashburnham Catalog no. 1866.

[aldus liet Jacob Adler alsnog weten]

Un libro excepcional sobre Spinoza y su "Ética"

Hoewel ik geen Castellaans-Spaans lees [de in de kop geciteerde passage is wel te volgen], zie ik wel aan alles dat er waarschijnlijk terecht wordt gesteld dat er onlangs in Spanje “Un libro excepcional sobre Spinoza y su "Ética”" verscheen [cf.], zo’n boek dat je in het Nederlands nooit eens aantreft:

Pilar Benito Olalla, Baruch Spinoza. Una nueva etica para la liberacion humana [Een nieuwe ethiek voor de bevrijding van de mens]. BIBLIOTECA NUEVA, 19-10-2015 [cf.] [PDF met inhoudsopgave, inleiding en deel 1e hoofdstuk]. Te zien is daarin een paragraaf: “En casa de Van den Enden: juventud y rebeldía”.

"Deze originele studie van het "Ethics" richt zich op het onderzoek van de affecten in zijn laatste drie delen; de krachtige relatie die zich ontwikkelt tussen twee fundamentele dimensies van de mens, rede en affecten, in het bereiken van individuele en gemeenschappelijke bevrijding. Dit essay biedt een nieuwe interpretatie van het laatste deel van de 'Ethica', het moeilijke vijfde boek. Het werk kijkt naar de biografische wisselvalligheden van Spinoza, met bijzondere aandacht voor de sfeer van zijn tijd en land: de barokke Nederlandse schilderkunst, de stoïcijnse, neo-stoïcijnse en cartesiaanse filosofie." [via Amazon en de Google-vertaalmodule]

Voor de belangstellende hierna de achterflap: 

Lees verder...