"Salvation through Spinoza" - op hoofdlijnen naverteld

Kees Bruijnes - net als ik "amateur filosoof" - stuurde mij een uittreksel toe van David J. Wertheim's Salvation through Spinoza. A Study of Jewish Culture in Weimar Germany [Brill, 2011 - cf. blog cf books.google]

Kees schreef erbij: "Was geraakt door de vreemde gedrevenheid van de Weimar joden voor Spinoza. Ongeveer eenzelfde vorm van omgang met Spinoza vond ik destijds in het dikke boek van Miriam van Reijen Het Argentijnse gezicht van Spinoza waar ook de Argentijnse Joden in moeilijke tijden op een vergelijkbare manier aan Spinoza kracht ontleenden. Ik heb er een uittreksel van gemaakt wat ik je hierbij stuur maar je zult het boek zelf ook wel al gelezen hebben."

Dat laatste klopt slechts voor een deel. Ik heb er voor sommige blogs wel eens informatie uit geput, maar het hele boek heb ik nooit van kaft tot kaft gelezen. Dat kan ook niet, want de vorm waarin ik het bezit, als ebook, ontbeert die kaften. Ik vind lezen met tablet niet zo prettig - en het boek zelf is mij veel te duur (toen ik het in 2011 signaleerde kostte het €99; vandaag ging ik eens kijken of het misschien goedkoper was geworden: nu kost het €105).
Ik had er graag even enthousiaste blogs aan willen wijden als aan dat van Daniel B. Schwartz, The First Modern Jew: Spinoza and the History of an Image [Princeton University Press, 2012]. Het kwam er niet van. Ik ben dus blij met deze bijdrage van Kees Bruijnes, die als navertelling met een enkele notitie de plaats mag innemen van een bespreking.
Hier volgt eerst de inhoudsopgave - de kortste samenvatting:

Content
Preface .......................................................................ix
Chapter One Celebrating Spinoza ........................................ 1
Chapter Two Jew and German ...........................................34
Chapter Three Integration and Authenticity ...........................86
Chapter Four Historicism and Messianism ........................... .137
Chapter Five Rejecting Spinoza’s Celebration ........................183
Chapter Six The Signature of the Era .................................. 205
Literature ...................................................................221
Index ........................................................................231 

Hierna volgt dus die redelijk gedegen en geïnteresseerde samenvatting door Kees Bruijnes.

Lees verder...

John Locke en 'de wapen rechten'

In Opinionator/The Stone, de opiniepagina van The New York Times, die speciaal hedendaagse denkers ruimte biedt, had 23 februari 2014 van Firmin DeBrabander, bekend van Spinoza and the Stoics, een stuk over de argumentaties pro het wapenbezit én -gebruik in Amerika: "Locke and Load: The Fatal Error of the ‘Stand Your Ground’ Philosophy."

Er staat bij aangekondigd dat hij werkt aan een boek waarin hij 'the gun rights' zal bekritiseren. In dit stuk bestrijdt hij het foute gebruik dat van argumenten van John Locke gemaakt wordt in de verdediging van wapengebruik. Spinoza die achter Locke zou zitten, komt niet aan de orde.

We leren erin waar de "Stand Your Ground"-wet in Florida voor staat.

Het behoort tot de opiniestukken met de meeste reacties: 685 Comments! Wie gaat die allemaal lezen? Het geeft aan dat hij een gevoelige snaar raakte. Alleen wie over God begint raakt nog gevoeliger snaren, zoals blijkt uit het het opiniestuk dat twee dagen later verscheen, nu twee dagen geleden, "Arguments Against God" - dat heeft al 693 reacties en zal er nog wel meer krijgen.

Het lijkt mij onbegonnen werk om tegen de door zovelen gedragen of gesteunde wapenlobby in Amerika te strijden. Moedig van een Firmin DeBrabander dat hij die strijd aangaat. Op 16 december 2012 had hij eerder op diezelfde pagina het opiniestuk "The Freedom of an Armed Society". Kortom, Firmin DeBrabander heeft zich flink vastgebeten in zijn onderwerp. Toen kreeg hij 775 reacties!

[Op 19 augustus 2012 had ik eerder een blog over een stuk van  Firmin DeBrabander in Opinionator/The Stone. Foto van hier; plaatje van hier]

Lees verder...

Auschwitz, Spinoza en de onmogelijkheid van vergeven (want van begrijpen)

Er blijft in de Spinoza Kring Limburg steeds maar iets terugkomen over "Spinoza en Auschwitz". Naar aanleiding van vragen en opmerkingen erover schreef ik er op 19 oktober 2013 een uitvoerig blog over, maar daarmee schreef ik de vragen erover niet uit de wereld (hoe zou ik ook kunnen).

Negen dagen geleden stuurde hetzelfde lid dat eerder over het onderwerp begon, een scan rond van pag 157 uit het boek Kleine verhandeling over de grote deugden van André Comte-Sponville, een uitgave van Atlas uit 1997, vertaling van Petit Traité des Grandes Vertus (1995). Ik bezit dit werkje ook en kom daar later nog op terug. Eerst gaat het me om de passage die de verzender had aangestreept:

"De fantasie is taai, de haat ook. Je zou met minder blijven worstelen. 'Als Spinoza ten tijde van het massale uitroeien van mensen had geleefd,' zo luidt de krachtige uitspraak van Robert Misrahi, 'was er geen spinozisme geweest. Als overlevende van Auschwitz had Spinoza niet kunnen zeggen: "Humanas actiones non ridere, non lugere, neque detestari, sed intelligere." Vanaf hier is begrijpen niet langer vergeven. Of beter, kunnen we niet meer begrijpen, is er niets meer te begrijpen. Want de afgronden van de slechtheid zijn met het verstand niet meer te peilen.'22 Is dat echter wel zo zeker? Staan we niet merkwaardig welwillend tegenover die beulen als we veronderstellen dat ze onverklaarbaar of onbegrijpelijk zijn?" [Noot 22 in de tekst verwijst naar het boek Le pardon van Jankélévitch]. André Comte-Sponville gaat verder dat er wél alle reden is om te proberen te begrijpen om zo mogelijk herhaling te voorkomen.

Lees verder...

"Den ingebeelde chaos" van Hendrik Wyermars (± 1685 - na 1749) op internet!

Toen ik in de laatste week van augustus 2010 mijn zes blogs "300 jaar Spinozistisch martelaar," schreef over de schandelijke lotgevallen van Hendrik Wyermars, vanwege diens boek, daarna een op 30 oktober 2010 op de 300e 'verjaardag' van zijn veoordeling, en tenslotte nog een op 30 april 2013, "Hendrik Wyermars nét als Adriaan Koerbagh niet vergeten", toen was zijn boek, waar het allemaal om begon, nog niet gedigitaliseerd. Maar intussen is het exemplaar dat de Koninklijke Bibliotheek in bezit heeft, door Google gedigitaliseerd en is als ebook te downloaden:

Hendrik Wyermars, Den ingebeelde chaos, en gewaande werels-wording der oude, en hedendaagze wysgeeren, veridelt en weerlegt, byzonder de gevoelens hier omtrent, van T. Lucretius Carus en Dirk Santvoort. Betoonende enz....by Wybrant Alexanders, boekverkooper in de Lange-brug-steeg aan 't Rockin, 1710 - books.google

Wyermars' boek staat vol (voor en tegen) Spinozistische ideeën. Naar het oordeel van kerk en staat had hij te veel vraagtekens bij het bestaan van God geplaatst en dus werd hij tot 15 jaar Rasphuys veroordeeld. Op 30 oktober 1710 werd hij erin opgeborgen. Pas op 30 oktober 1725 werd hij eruit ontslagen. Maar daar hij zich niet aan het daarop aansluitende verbanningsvoorschrift had gehouden en jaren later in Amsterdam werd aangetroffen werd hij nóg eens veroordeeld tot jaren Rasphuys. En dat allemaal wegens dit boek. Zoals we onlangs in een reactie op dit weblog konden vernemen, wordt aan een hertaling gewerkt.

       

Lees verder...

Hoe Richard Rorty (1931-2007) Spinoza opnam in het postmodernisme

In A Dictionary of Postmodern Terms is te lezen onder 'conversability': "In a recent unpublished paper Rorty hypothesized that the stubbornness shown by Spinoza and Socrates, along with their conversability, might be the reason that we are inclined to see them as wise." [Cf.]

Het paper waarnaar hier verwezen wordt, werd echter al lang geleden gepubliceerd (zie hierna) en, zo ontdekte ik gisteren via de Spinoza-site van Alfredo Lucero-Montaño uit Tijuana in Mexico (die de tekst overnam), werd een uitgebreide summary door Kevin von Duuglas-Ittu op 6 september 2010 op zijn website Mitochondrial Vertigo geplaatst. Kevin (die in het verleden al vaker op dit weblog genoemd werd) had die tekst, die de datum droeg 25 april 2006, en die een samenvatting én gewijzigde versie zou zijn van de rede die Rorty in 1997 op de Spinoza Leerstoel in Amsterdam zou uitspreken, van Rorty zelf gekregen. Deze lezing, getiteld "Is it desirable to love truth?", is samen met de tweede lezing, "Is 'post-modernism' relevant to politics?", uitgegeven onder auspiciën van de (toen) Faculteit Wijsbegeerte Amsterdam als: Richard Rorty, Truth, Politics and 'post-modernism' [Uitgeverij Van Gorcum, 1997 - 52 pp. - books.google]. Kevin voelde zich geroepen de tekst die hij in bezit had gekregen te publiceren - het was er meteen zijn laatste post. Goed dat die tekst daar te lezen is, want books.google laat er niets van zien.

Het is in die lezing dat Rorty Spinoza een beetje zijn kant optrok. Als Spinoza nog relevant voor het moderne denken kan zijn, moet je hem moderniserend lezen, zo lijkt de achterliggende gedachte.

Lees verder...

Praten over Spinoza

De Spinoza Kring Amsterdam plaatste vandaag op Youtube het gesprekje over Spinoza dat Sjoerd Muller van het RKK radioprogramma Kruispunt op 21 februari 2014 - Spinoza's sterfdag- had met Karianne Marx, secretaris van de Amsterdamse Spinozakring.

Het gesprekje werd gevoerd bij en ging deels over het Spinoza-standbeeld van Nicolas Dings, zodat een foto van dat beeld ter illustratie beter had gepast dan de poster van "De groene Spinoza", maar een vlotte en kundige korte impressie was het wel die Karianne Marx gaf.

Lees verder...

Taxonomie van de hartstochten volgens Spinoza kreeg nieuwe versie

Op 3 februari 2014 bracht ik een blog met daarin het PDF van een fraaie Taxonomie van de hartstochten volgens Spinoza die  Klaas van den Berg maakte met gebruikmaking van het werk van Rudolf W. Meijer.

Daarbij maakte ik een aantal opmerkingen en deed ik enige suggesties voor verbetering; dat deden ook Adrie Hoogendoorn en Rudolf Meijer, en ook de maker zelf zag nog aanleiding tot enkele verbeteringen in de vertaling en andere kleine correcties. Al deze zijn verwerkt in een nieuwe versie.

Heden krijgt wie de links in dat blog aanklikt deze verbeterde versie. 
Ik meld dat even in dit blogje, daar na ca. een maand de reactieformulieren niet meer werken. Voor het downloaden van die taxonomie in de nieuwe versie verwijs ik dus naar dat blog.

Met dank aan de maker, Klaas van den Berg.

NB. om de taxonomie permanent makkelijk terug te vinden zet ik hem onder een link aan de rechterzijde.  

MiniatuurSpinozakunstwerk van Nicolas Dings toegevoegd aan Miniatuurmuseum

De collectie met miniatuurkunstwerken van Lex en Ria Daniëls, bestaande uit ca. 2000 miniatuurkunstwerken van wereldberoemde kunstenaar als Joseph Beuys, Roy Lichtenstein, Co Westerik, Marlene Dumas, Damien Hirst, Panamarenko en vele anderen, vond na enige omzwervingen op diverse locaties vorig jaar onderdak in het Gemeentemuseum van Den Haag - de grootste bruikleen ooit. In het miniatuurmuseum hangen of staan kleine, originele schilderijtjes, tekeningen of sculpturen van de belangrijkste kunstenaars van de twintigste eeuw, waarmee het een redelijk compleet beeld van de moderne kunst geeft - een aparte manier om via miniatuurkunstwerken kennis te maken met de grootste nationale en internationale kunstenaars!

Aan dit Miniatuurmuseum is sinds deze maand dit werk toegevoegd van Nicolas Dings, de maker van het Spinozabeeld op de Zwanenburgwal bij de Stopera in Amsterdam. Het miniatuurkunstwerk kreeg de titel:
Man + Schaduw (Spinoza), brons, 2014 [Cf. Dings weblog]

Meer informatie: Haags Gemeentemuseum - Museumkijker 

Inutilis scientia Spinozana [1]

Dagblad Trouw heeft sinds een tijdje op de achterpagina een rubriek 'Nutteloze kennis' - lijkt me iets om ook hier op te pakken (alleen kent dit weblog geen achterkant...). Hier dan de eerste:  

Vandaag 25 februari 1877: "Professor Felix Adler delivered a detailed laudatory address to a mostly Jewish audience at Standard Hall on the life and teachings of Baruch Spinoza. The 200th anniversary of the death of the famous Jewish Dutch philosopher provided the impetus for the 'panegyric' [loffrede, eulogie]."

Uit de rubriek "This Day, February 25, In Jewish History" by Mitchell A. Levin [cf.]

Leo Vroman (1915-2014)

Met dank aan Willem Beekhuizen, die vanavond in een reactie op het blog "Ja, er is plaats voor bidden bij Spinoza [1]" verwees naar het blog dat ik op 20-1-2009 had over "Leo Vroman - Spinozistisch dichter (?)" en daaruit Vromans "Psalm 1" citeerde, geeft dat mij aanleiding hier in een apart blog te wijzen naar dat stuk van vijf jaar geleden. Dat blog van toen leest nu als een In memoriam voor deze dichter die afgelopen zaterdag op 98-jarige leeftijd overleed.

Graag verwijs ik daarheen. Uit dat stuk haal ik één gedicht naar hier - een Spinozistisch gedicht over de aanvaarding van de eigen eindigheid als levend wezen, als natuurding dat de kiemen van de dood al in zich draagt (zoals Herman De Dijn het formuleerde).

 

Voorbij de Vooruitgang 

Lieve trouwe werkelijkheid
die mij maakt en weer ontleedt
waar ik kant noch kern van weet
noch de ruimte van mijn tijd

die mij als een boot bewoont
zich als een zachte passagier
dan weer als ding en dan als dier
als onherkenbaar aan ons toont

Kanker en kruistocht planten in ons wezen
de zaden die ons vleselijk vergeven.

Ik doe niets dan genieten van het leven
maar van het leven valt niet te genezen.

Het is een heester met vertwijgde kansen
waar aan het eind wij bladeren dansen

heden meester                   morgen mest
zo gaat het               en zo gaat het best  

 

Leo Vroman,
Uit: Dierbare Ondeelbaarheid. Gedichten. Amsterdam, Querido, 1989, p. 40-42.

Lees verder...

Vijftig jaar "Spinoza, Las translúcidas manos del judío" van Jorge Luis Borges

Dit gedicht is zeer bekend geworden. Het is vaak door Borges gelezen - diverse opnamen ervan zijn op Youtube te vinden. Hier de oudste opname die ervan bestaat.  

Enige dagen geleden werd dit filmpje op Youtube gezet door Archivo DiFilm. Het is een opname die op 2 oktober 1964 gemaakt is tijdens de 2e conferentie van Latijns-Amerikaanse en Duitsers schrijvers die in Berlijn werd gehouden.

Jorge Luis Borges (1899-1986) leidde zijn gedicht "Spinoza" in het Duits in en las het vervolgens in het Spaans voor. Het gedicht Spinoza begint met "Las translúcidas manos del judío." Het gedicht was in dat jaar, 1964, voor het eerst gepubliceerd in de bundel El otro, el mismo.

Op Youtube wordt het gedicht aangeduid met: "Spinoza, el pulidor de la razon" [Spinoza, de polijster van de rede], maar volgens mij is het zo nooit eerder aangeduid en betreft dit een recente 'uitvinding'.

Als u mijn blog van 1 december 2009 erbij haalt kunt u de Spaanse tekst en/of de vertaling van Barber van de Pol uit 1984 meelezen. Van Paul Claes zal deze zomer een nieuwe vertaling uitkomen in zijn boekje Het Kristal [cf. blog]. Maar het is al te lezen bij "Spinoza in Vlaanderen" op dit blog van 11 juli 2012.

De nieuwste Charlie Huenemann ga ik overslaan

Charlie HuenemannJarenlang [al vanaf 28 januari 2009] keek ik met belangstellende nieuwsgierigheid uit naar dit boek. Maar toen er meer - m.n. de inhoudsopgave - - over bekend werd, kreeg ik mijn twijfels en schreef op 31 juli 2013 het blog: "Toch een vraagteken bij komend boek van Charlie Huenemann." En ik nam mij voor eerst eens bij google.books of Amazon er enigszins nader kennis mee te malen. Maar inmiddels blijkt dat er noch bij Amazon, noch bij Google inzage mogelijk is.

Inmiddels geeft de leeservaring die Karel D'huyvetters vandaag op zijn blog geeft, mij voldoende aanleiding om te besluiten mij de teleurstelling na een aanschaf van het boek te besparen.

Volgens Huenemann identificeert Spinoza niet alleen God met de natuur, maar vergoddelijkt hij andersom gezien ook de natuur. Hij wilde nagaan wat voor betekenis dat zou hebben. Het zou hem gaan om de vraag of het feit dat Spinoza de naam van God zoveel gebruikt, misschien niet toch betekent dat hij iets van het (traditionele) goddelijke behoudt?

Welnu Karel D'hyvetters schrijft dat Huenemann een algemene (en 'degelijke') inleiding geeft in Spinoza's filosofie, en: "Het is pas in het laatste hoofdstuk (pp. 131-141) dat hij zijn vraag weer opneemt, wanneer hij een vergelijking maakt tussen Nietzsche, de filosoof met de voorhamer, en Spinoza, de Goddronken filosoof. Maar meer dan een wel heel erg vage benadering van Spinoza’s ‘godsdienstige’ God krijgen we niet."

Ik neem dit als mijn kompas en zie af van de aanschaf van dat boek. Je kunt immers niet alles bijhouden.

Het gaat om het volgende boek. Daar de cover is gewijzigd t.o.v. de eerste plaatsing op de site van de uitgever, neem ik de nieuwe hier mee.

Stan Verdult 

Charlie Huenemann, Spinoza's Radical Theology. The Metaphysics of the Infinite. Acumen Publishers, 2014

          

 

Bernard Susser's 'The Spinoza Quartet': een aanrader voor Spinoza-liefhebbers, deze filosofische vertelling

Bernard (Baruch) SusserZonder een Spinoza scholar te zijn (de publicatielijst van Bernard Susser bevat vooral werken over politiek) en zonder een romancier te zijn (in die lijst komen verder geen romans of novellen voor), heeft deze hoogleraar in de politieke filosofie en vergelijkende politieke wetenschappen aan de Bar-Ilan universiteit in Ramat-Gan, Israel [cf.], een verrassende roman het licht doen zien:

Bernard Susser, The Spinoza Quartet. A Philosophical Novel. Lulu.com (October 10, 2013) als ebook €1,84, als paperback €14,90

Op die publicatielijst staat vermeld dat die vertelling al in 2010 gereed was. Ik neem aan dat hij geprobeerd heeft het bij een uitgever gepubliceerd te krijgen, wat niet lukte en het toen maar in eigen beheer bij Lulu heeft laten verschijnen. Dat het niet bij een uitgever lukte, verbaast me niets, want het is, zoals nog zal blijken, een wel heel ongewone 'roman'.

Lees verder...

Weten wij, wat een lichaam vermag?

Als we deze vraag lezen, weten we bijna met 100% zekerheid dat we met Deleuze's benadering van Spinoza van doen hebben. En inderdaad, in mei zal het volgende boek verschijnen:

Arno Böhler, Krassimira Kruschkova & Susanne Valerie Granzer (Hg.), Wissen wir, was ein Körper vermag? Rhizomatische Körper in Religion, Kunst, Philosophie. Transcript, 2014

Die Frage »Wissen wir, was ein Körper vermag?« ist für Spinozas Ethik zentral, weil sie die leibliche Fundierung geistiger Tätigkeiten in den Blick kommen lässt. Immer wieder fragt er seine philosophischen Gegner, wie sich die »schlafwandlerische Kreativität« der Natur verstehen lässt, kraft der sie komplexe Gebilde hervorbringt, ohne sich diese im Vorhinein mental vorgestellt zu haben.
Der Band geht dieser Frage in drei Hinsichten nach: Wie kommt die nachtwandlerische Kraft der Natur in religiösen Diskursen zur Sprache? In welchen Körper-Performances äußert sie sich? Und welches Bild von Denken wird durch ein solches Denken der Körper generiert?  

Lees verder...

Beluister het verhaal over Spinoza, Giant of Philosophy

Zes jaar geleden had ik al een blog over "Spinoza gelezen door Charlton Heston" en hoe in 8 delen à ± 20 minuten elk de mp3's op despinoza.nl  konden worden gedownload (dat kan nog steeds) - bij elkaar ca 3 uur tekst, gebracht als een soort hoorspel. De tekst is van de hand van Thomas Cook, hetgeen meestal vergeten wordt erbij te vertellen. Zo ook in het volgende geval:

Op 20 februari 2014 bracht iemand (Bop Ross) deze audiobooks op Youtube. Ik ben benieuwd of de rechthebbenden - Blackstone Audio, Inc. - dit accepteren en ze daar laten staan. Enfin, ik haal ze hier naar binnen - voor zolang het duurt.

       

Prof. Winfried Schröder uitgenodigd voor de "Erasmus Philosophy Lecture 2014"

De derde editie van de jaarlijkse "Erasmus Philosophy Lecture" zal worden gehouden door prof. Winfried Schröder op 18 maart 2014. Schröder heeft veel gepubliceerd over spinozisme, radicale Verlichting etc., zoals Spinoza in der deutschen Frühaufklärung (1987). Zie over hem ook dit blog van 16 sept. 2013.

Op de website van de Erasmus Universiteit meer informatie over de lezing.

Lees verder...

Gesprek met Henri Krop over Spinoza en diens denken

Gisteren, op de stervensdag van Spinoza (maar dat is kennelijk toevallig, want die relatie wordt niet gelegd...), verscheen op Youtube dit interview over "het raadsel Spinoza in heden en verleden". De aanleiding is Krops a.s. boek Spinoza - een paradoxale icoon van Nederland, maar over dat boek gaat het niet.

"Henri Krop, 'Spinoza, paradoxale icoon' - Scriptplus - Hogeschool

Schrijfschool Scriptplus interviewt filosoof Henri Krop over zijn boek 'Spinoza - een paradoxale icoon van Nederland'.

In het nieuwste interview in de serie 'Scriptplus klapt uit de school' wordt filosoof Henri Krop geïnterviewd over de wijsgeer Spinoza.

In de zeventiende eeuw publiceerde Spinoza zijn controversiële werk de 'Ethica'. Aanvankelijk was het verboden, vanwege het vermeende gevaarlijke gedachtegoed. Pas in de negentiende eeuw brak Spinoza door als verlicht denker. Recentelijke werd Spinoza zelfs als meest belangrijke filosoof opgenomen in de canon van Nederland. In 'Spinoza - een paradoxale icoon van Nederland' analyseert universitair docent wijsbegeerte Henri Krop de receptie en invloed van Spinoza door de eeuwen heen.

Het boek 'Spinoza - een paradoxale icoon van Nederland' is vanaf 6 maart verkrijgbaar in de boekwinkels. Wees wijs, koop het in de boekwinkel en niet via internet."

Lees verder...

Interessant nieuws voor Spinoza- en bibliofielen

Paul Claes verzamelde en vertaalde voorbije zomer zes sonnetten over Spinoza - van Sully Prudhomme, Machado de Assis, Jorge L. Borges, Herman Gorter en... van hemzelf. Tezamen vormen ze een hommage aan Benedictus de Spinoza.

Jos Brabants van Boekdruk.be zal de uitgave van dit poëtisch kleinood fraai verzorgen in een boekje van 32 pagina’s dat de titel krijgt

                                         “Het Kristal”

De originele versie der sonetten en Claes’ vertaling worden tegenover elkaar afgedrukt. Tevens zal een portret van Spinoza worden opgenomen van de hand van beeldend kunstenaar KAREL DIERICKX.

Een klik hier of op onderstaande afbeelding geeft de PDF van de prospectus ter voorintekening. 

 

Zo verschijnt het bibliofiele werkje ook met steun van Spinoza.blogse.nl

Vandaag 337 jaar geleden is Spinoza overleden

De filosoof stierf 21 februari 1677 - zijn filosofie begon een nieuw leven. Dankzij zijn Ethica die nu kon verschijnen, kreeg de overleden filosoof een tweede leven, ja wie weet een eeuwig leven.

In Den Haag mogen de Spinoza-liefhebbers weer bloemen leggen op zijn grafmonument bij de Nieuwe Kerk. 

Deze foto is afkomstig van de website JoodsErfgoedDenHaag, waar te lezen is dat het huurgraf, waarin hij in de Nieuwe Kerk werd begraven, in 1738 werd geruimd. [Voor mij is dit nieuw; er staat geen verwijsplaats bij op grond waarvan dit zo zeker kan worden gesteld.]

Lees verder...

Spinoza-gravure in "Icones" 1725 van Friedrich Roth-Scholtz (1687-1736)

De eerste aanleiding voor dit blog is het feite dat sinds enige dagen onderstaande kopergravure van Spinoza op ebay wordt aangeboden (voor US $4,925.00 - waarbij wordt meegedeeld dat zo'n prent ooit verkocht zou zijn voor 9,375 USD en verder: reasonable price offers acceped! Afmetingen ca. 25 x 18,5 cm). Een tweede aanleiding is dat ik me realiseer tot heden deze afbeelding nog niet in de galerij met Spinoza-afbeeldingen te hebben opgenomen (ik voelde er eerder niet voor om weinig op het OP-portret lijkende afbeeldingen te verspreiden). En de derde aanleiding is het feit dat er door de verkoper over de maker of herkomst van de prent niets bij wordt vermeld. Daarvan is de verkoper mogelijk niets bekend - sterker nog, hij beweert dat de gravure in 1677 is gedrukt en wel in Nederland. Een taakje dus voor deze blogger.

In Ernst Altkirch Spinoza im Porträt [Mit 28 Tafeln. Verlegt bei Eugen Diederichs in Jena, 1913], lezen we bij deze afbeelding: Kupferstich in Fr. Roth-Scholtz, Icones 1725

 

Hier een detail van de gravure

 

Lees verder...

Villa Spinoza

In Mannheim-Oststadt ligt deze Villa Spinoza. Daar weet men aan welk type woning Spinoza's naam kan worden verbonden [cf. & cf.]

 

Lees verder...

Ja, er is plaats voor bidden bij Spinoza [5] een gebed tot slot

Zoals uit de vorige blogs mocht blijken, is Spinozistisch bidden nuttig dus zinvol [cf. blog 1 en 3], maar onder voorwaarden [cf. blog 2]. Maar zo'n gebed zal nooit de vorm aannemen van het aanspreken van de "oorzaak van het universum", hooguit heeft het de vorm van een mijmering of meditatie of, "de hoogste vorm", een opwekking tot studie en onderzoek aan elkaar [cf. blog 4].

Hier breng ik zo'n gebed, waarmee, zo stel ik me voor, een studiebijeenkomst van de VHS zou kunnen worden geopend.

Lees verder...

Huisvlijt met Spinoza in Meppel

 

Ene kO nOrderisk (tekst) en Ruben Bongenaar (tekeningen) maakten een kleine graphic novel Spinoza in Meppel die ze in eigen beheer zouden hebben uitgegeven. In ieder geval brachten ze hem uit op Facebook en lieten hem zien op Youtube. Ik vind het wel aardig om er hier met een blogje op te wijzen, waartoe ik de enige Spinoza-tekening in kleur hier graag overneem.

Symposium Johan de Witt en Benedictus de Spinoza

        

Op zaterdagmiddag 22 maart 2014 organiseert de vereniging 'Vrienden van De Witt' i.s.m. de Vereniging Het Spinozahuis een symposium over

            de politieke opvattingen van De Witt en Spinoza.

Plaats: Gemeenschapshuis, Rijnsburg
Tijd: van 13:00 - 17:00 uur

Lees verder...

Data van de VHS Voorjaarscursus 2014 bekend

Op 14 december 2013 kon ik berichten dat de Voorjaarscursus 2014 van de VHS over de Tractatus Politicus zal gaan. En dit aan de hand van de nieuwe vertaling van Karel D'Huyvetters van Het politiek traktaat die nog zal verschijnen. 

Inmiddels zijn op de website van de VHS de cursusdata bekend gemaakt: zaterdagmiddagen 15 maart, 5 en 19 april en 10 mei. Plaats: Spinozalyceum, Amsterdam.

Blijkbaar heeft de vereniging er alle vertrouwen in dat er geen vertraging van de uitgave van het "cursusboek" te vrezen is, want pas drie dagen voor de cursus begint, op woensdagavond 12 maart 2014, zal in Amsterdam de presentatie ervan plaats hebben.

En, tot mijn grote verrassing wordt gemeld dat ook Henri Krop's Spinoza, een paradoxale icoon van Nederland dan gepresenteerd gaat worden! Daarover t.z.t. meer.

 

Ja, er is plaats voor bidden bij Spinoza [4] "beginnen bij God" en eindigen bij gelukzaligheid

In het citaat uit de 2e brief aan Willem van Blijenbergh dat ik in het eerste blog citeerde en waarin hij over het nut van bidden sprak, zag Spinoza zijn filosofie "voor hen die niet door vooroordelen of kinderlijk bijgeloof bevangen zijn" als "het enige middel om de hoogste trap van gelukzaligheid te bereiken."

De Ethica als gebed
Dus misschien mag je zijn hele Ethica wel als zijn gebed beschouwen. Een centraal kenmerk van zijn filosofie is dat hij i.t.t. Descartes (die bij zijn "ik" begon) vond dat je in je filosofie bij God moet beginnen.

De protestantse dichter Jan Six van Chandelier (1620 - 1695) gaf in 1657 zijn eerste en enige dichtbundel Poësy uit. Daarin zijn gedicht "Begin met God", hetgeen betekende: begin met gebed. Ik denk niet dat Spinoza deze dichter en dichtbundel gekend zal hebben, maar het gezegde "begin met God" zal hem niet onbekend geweest zijn. Dus misschien mogen we zijn opening met 'De Deo' en beginnen met 'causa sui' ook een beetje interpreteren als zijn filosofisch Godsgebed.

Dat is een aantrekkelijke gedachte: bestuderen van de Ethica is dan te zien als: "bidden met Spinoza."

Lees verder...

Ja, er is plaats voor bidden bij Spinoza [3]

Veel beschouwingen over bidden bij Spinoza kom je niet tegen. Ik ben er althans in de geleerde secundaire Spinoza-literatuur nog niet op gestuit. Wel heeft de Nederlandse filosoof en schrijver Louis Hoyack over wiens Spinoza als uitgangspunt [1965] ik in oktober 2013 een aantal blogs had [Cf. de links naar de serie in het laatste blog] in een van zijn - wat hij noemde - 'fragmenten' een korte beschouwing over

 

73. SPINOZISME EN GEBED

Is er in het spinozisme ook plaats voor het gebed, zullen misschien de vromen vragen. In geen geval, wanneer wij ons daarbij voorstellen te spreken met een persoon in de hemel. Maar wanneer we het gebed zouden opvatten als een poging om door middel van concentratie op het Godsbegrip - en voor concentratie is niets zo dienstig als het formuleren en uitspreken, in casu van bepaalde op God betrekking hebbende gedachten - onze geest te verheffen en zodoende de affecten voor een moment uit te schakelen, dan heeft het gebed ook voor een spinozist wel degelijk zin. Want het wordt op die manier een vorm van meditatie in oosterse betekenis. VeeI bidden en vúrig bidden zal de "amor erga Deum" in ons gemoed opwekken, die amor erga Deum, waarvan Spinoza zegt, dat hij "de geest het meest moet occuperen" *). Het woord "God" alleen reeds roept daarbij associatief het voorstellingscomplex en de hiertoe betrekkelijke gevoelens wakker. Het gebed krijgt, op deze wijze beoefend, het karakter van een autosuggestie en kan bijdragen tot de echt spinozistische zelfopvoeding. Een andere vraag echter is het: hoe moet zulk een gebed luiden? Het zal geen vraaggebed zijn, doch een reeks uitspraken behelzen, waarin Gods grootheid, alomtegenwoordigheid, in-stand-houdende-kracht en wijsheid bevestigd worden. Het zal dus meer gelijken op een lofgebed, waardoor de menselijke geest automatisch in een verheven stemming geraakt.

Lees verder...

Ja, er is plaats voor bidden bij Spinoza [2], maar...

In het vorige zei ik dat Spinoza slechts op één plaats over bidden spreekt. Dat klopt slechts in zoverre dat hij op die enige plaats serieus en in positieve zin over het nut van bidden spreekt. Er is echter nog één plaats waarin hij op meer sceptische zin over bidden spreekt, namelijk in het 25e hoofdstuk van het tweede deel van de Korte Verhandeling: Van de Duyvelen. Ik citeer de eerste twee zinnen (zonder cijfertjes)

"Van de Duijvelen off die zijn of niet zijn, zullen wij nu kortelijk iets zeggen en dat aldus: Indien de Duijvel een dink is, dat t'eenemaal tegen God is en van God niet niets heeft, zo komt hij net overeen met de Niet, daar wij nu al te vooren van gesprooken hebben.

Stellen wij hem met eenige te zijn eenig denkend dink dat al heel geen goet noch wil noch doet en zich zo tenemaal tegen God kant, zeker zo is hij wel ellendig, en zoo de gebeeden mochten helpen, zo was voor hem te bidden tot bekeringe." [Van hier]

Hier beluisteren we dus kritiek op een manier van bidden, n.l. die zou willen dat de natuur anders was dan hij is. Dat soort bidden acht Spinoza dus een onzinnig soort bidden. Welnu, "zoo de gebeeden mochten helpen, zo was voor hem te bidden tot bekeringe," lezen we dus als een uiting van Spinoza over welk bidden géén zin heeft. In het vervolg van dat hoofdstukje legt hij het accent dan ook op zijn rationele kritiek op het "bestaan" van duivels en hoeft hij op dit soort 'bidden' niet meer terug te komen. [Op duivels ook niet meer, trouwens; dit is de enige plaats in Spinoza's werk waarin de duivel voorkomt.]

Gebeden hebben nut, zo zagen we Spinoza in het vorige blog aan Van Blijenbergh schrijven. Maar via de KV beluisteren we een heldere conditie: bidden moet wel in de filosofie passen. Pas gebeden die op de juiste manier worden gezegd, met de juiste intentie, passend in de filosofie, kunnen nut hebben. Dit hadden we uiteraard ook zelf al bedacht, maar we leren het ook uit deze plaats in de Korte Verhandeling.

Stan Verdult

Lees verder...

Ja, er is plaats voor bidden bij Spinoza [1]

Bidden - het lijkt volstrekt niet bij Spinoza te horen. Ik weet nog hoe verbaasd ik was vorig jaar in De naakte perenboom. Op reis met Spinoza van Rudi Rotthier te lezen dat bij vergaderingen van de Ver. Het Spinozahuis toen Hubbeling voorzitter was voor de lunch werd gebeden! Ik wist niet wat ik las en vond het belachelijk [cf. blog].
Ook de vrijdenker en Spinoza-biograaf K.O. Meinsma becommentarieerde de volgende anekdote met "Spinoza, die geen reden tot bidden had of kon hebben...". Ja, zo is de overtuiging van ons seculiere Spinozisten. De anekdote is de volgende - Meinsma diepte die op uit een brief die de Remonstrantse theoloog Philippus van Limburch ("overigens geen onsympathieke figuur" schrijft Meinsma erbij) zond aan zijn Zwitserse collega Le Crerc en waarin hij schreef:

"Ik herinner mij, dat ik voor een jaar of zes ergens ter tafel genoodigd werd, waar, tegen mijne verwachting, ook Spinoza aanzat. Onder het bidden lei hij toen zijn ongodsdienstigheid door allerlei gebaren aan den dag, waarmee hij ons, die tot God baden, onze dwaasheid scheen te willen verwijten." [vert. uit het Latijn van K.O. Meinsma in zijn Spinoza en zijn kring. Over Hollandsche vrijgeesten [1896, herdruk 1980, p. 399].

Lees verder...

Voortgangsbericht over het project Spinoza's Web

Van prof. dr. Piet Steenbakkers vernam ik dat de omschrijving van zijn project Spinoza's Web, waarvoor hij vorige maand NWO-subsidie toegekend kreeg [cf. blog], enigszins verbeterd is. Sinds kort is een in het Nederlands gestelde en tevens coherentere tekst te vinden op de website van het Descartes Centre.
En sinds enkele dagen is er op de website van het NWO ook een Engelse Summary. Het zijn verschillende teksten, en samen geven ze een aardig beeld.

Voorts deelde hij mee ernaar te streven om in de loop van maart of april de eigen website van het project online te krijgen. Dan zal daarop verder alle relevante en recente informatie te vinden zijn. Via dit weblog zal ik u daarvan uiteraard op de hoogte stellen.

Hier zoals Google Spinoza-afbeelding aanreikt die de laatste week via Spinoza.blogse.nl aan het wereldwijde web werden toegevoegd...

 

Spinoza was terribly wrong...

Gisteren verscheen op de website “Poesy plus Polemics” van de gepensioneerde verzekeringsbeambte, Paul F. Lenzi, die af en toe eens een gedichtje publiceert op z'n website en/of in een dichtbundel, een gedichtje getiteld 'Purblind' [bijziend], waarin Spinoza's gelijkstelling van werkelijkheid en perfectie op de hak wordt genomen.

Dat onderwerp - de moeite die velen hiermee hebben - is hier al vaker langsgekomen {cf. b.v. blog en blog]

Daar Paul F. Lenzi uitdrukkelijk copyrights voorbehoudt, neem ik hier niet het hele gedichtje over, maar slechts twee cruciale regels, waarbij ik verwijs naar die site, waarop zo'n 15 reacties kwamen, met weinig polemiek overigens, zoals wel de bedoeling zou zijn.

... 

Spinoza was terribly wrong for

reality clearly cannot be perfection

...

en de 'dichter' vraagt zich af of en waar mogelijk de ironie in die gelijkstelling zit. Ik kan niet anders dan nog eens verwijzen naar deze blog en/of blog met elk hun eigen poging tot toelichting.

Lou Andreas-Salomé (1861-1937) was Spinoza de Muze van deze Muze van filosofen?

Op de vraag of en zo ja wat Spinoza voor deze fascinerende vrouw betekende zal het antwoord niet eenvoudig te geven zijn, hoewel je wel enige uitspraken daarover tegenkomt, zoals van Julia Vickers: "Spinoza werd haar favoriete filosoof en Goethe haar favoriete schrijver."1) En Susan Ingram schrijft: Koepcke identifies her [Lou Andreas-Salomé's] study of Spinoza at this time as the foundational experience of herinner life." 2)

"[A]t this time" slaa top de periode waarin Lou Salomé als 17-jarig meisje bij een Nederlandse dominee in St. Petersburg, Hendrik Gillot (die daar wasvoor Nederlandse zeelieden, handelslui en diplomaten) studeerde. Dit met het oogmerk om toegelaten te kunnen worden aan de universiteitvan Zürich, waar vrouwen i.t.t. Russische en Duitse landen werden toegelaten. Hij liet haar kennismaken met Descartes, Leibniz, Rousseau, Goethe, Pascal,Voltaire,  Kant, Fichte, Kierkegaard en... Spinoza. Spinoza zou dus 'the foundational experience of her inner life' betekend hebben. 

Maar opvallend is dat in haar autobiografie, in Privé Domein van de Arbeiderspers verschenen alsTerugblik op mijn leven [1979], waaraan ze de eerste helft van de1930-iger jaren werkte, maar dat pas in 1951 uitkwam (het is zo ongeveer het enige van haar literaire en wetenschappelijke werk dat nog gelezen wordt), in Terugblik op mijn leven dus, schrijft ze helemaal niets over Spinoza. Slechts eenmaal komt zijn naam daarin voor waar ze op blz. 176 over haar bibliotheek schrijft: "De oude kernvoorraad van de bibliotheek uit mijn meisjesdagen had ik in Rusland achtergelaten: zowel onze grote schrijvers, Duitse en Russische, als boeken die ik nodig had gehad voor mijn tersluikse studie die ik nog voor een deel (bijvoorbeeld Spinoza) moeizaam en in het geheim had bekostigd uit de verkoop van cadeau gekregensieraden."

Interessant is deze passage om meerdere redenen: dat ze als jong meisje al meer geïnteresseerd was in zoeken naar kennis dan naar vrouwelijke opsmuk, dat ze daar als enige Spinoza bij naam noemt, maar ook door wat er niet staat: ze nam geen werk van Spinoza mee op haar studiereis naar Zürich en daarna naar Italië, waar ze Nietzsche en Van Ree zou ontmoeten met wie ze vriendschap aanging (waarover zoveel is geschreven).

De beroemde door Nietzsche geënsceneerde foto van Lou Salomé met zweepje en Friedrich Nietzsche en Paul Ree voor de ladderwagen. Er wordt nogal aan de foto gesneden: hier de foto van wiki, waarvan een stuk aan de onderzijde is verdwenen en op de cover van de autobiografie is de linkerhand van Nietzsche weggesneden. Dit terzijde.

Lees verder...

Spinoza-blogse feliciteert Stefan Groothuis met de 'race van zijn leven' met goud op de 1000 meter...

... en wenst hem alvast veel succes met zijn a.s. studie van Spinoza!

Groothuis vocht voor zijn laatste kans op olympisch goud op 'zijn' afstand. En zie: 1.08,39! Groothuis is de derde Nederlander in de geschiedenis die goud pakt op 1.000 meter na Ids Postma in 1998 en Gerard van Velde in 2002.

Anton Bossers stuurde mij de column toe van Bert Wagendorp vanochtend in de Volkskrant (waarvoor dank). Die column ging over Stefan Groothuis. Wagendorp verwees naar de 'leuke interviewbundel' De schaatser van Nando Boers, waarin ook een gesprek met Stefan Groothuis.

Bert Wagendorp vindt overigens sport maar niks - sport wordt wat hem betreft pas interessant als er verhalen bij en omheen te vertellen zijn. Zo'n verhaal was er dus over Groothuis te vertellen en hij eindigde met de mededeling:

"Na zijn loopbaan, zei Groothuis tegen Nando Boers, zal hij zich gaan verdiepen in het werk van Spinoza, Kierkegaard, Heidegger en Nietzsche om zodoende de filosofische vraagstukken betreffende ´het zijn' te bestuderen."

Enfin, zo kan er hier ook eens geblogd worden over Spinoza en Sotsji.

Overigens zou Bert Wagendorp mogelijk met vrucht eens kennis kunnen nemen van Peter Sloterdijk's Du muβt dein Leben ändern. Über Anthropotechnik uit 2009 (ook in het Nederlands vertaald),  waarin hij laat zien hoe 'de mens' zich heeft gevormd door op allerlei fronten - hij bespreekt religie en mystiek, de sportwereld en i.h.b. de Olympische Spelen, kunst etc. - de grenzen op te zoeken van het menselijk mogelijke - zich doelen te stellen en dan maar te oefenen, oefenen, oefenen...
Deze dagen krijgen we vele staaltjes te zien van die fanatieke oefenresultaten. Zoals gisteren die van  Stefan Groothuis.

 

 

Sefardische joden weer dichter bij Spaanse nationaliteit

In een blog van 24 november 2012 had ik al het bericht dat Spanje van plan was een maatregel te nemen om Sefardische joden de Spaanse nationaliteit toe te kennen.

Eind vorige week heeft de Spaanse regering bekend gemaakt dat die maatregel nu dan is genomen: joden wereldwijd die tot de sefardim behoren kunnen voortaan met behoud van hun huidige nationaliteit Spanjaard worden. Ze moeten daartoe wel met een officieel document kunnen aantonen tot de Sefardim te behoren. Volgens de Spaanse minister van Justitie, Alberto Ruiz Gallardón, herstelt Spanje zo ‘een historische fout’.

Ik veronderstelde in mijn eerdere blog: "In crisis verkerend Spanje kan Sefardische joden weer gebruiken." Ja, je kunt dat herstellen van 'een historische fout’ noemen, want voor de Spaanse economie was die maatregel, het Alhambra Decreet van 31 maart 1492, waarin koning Ferdinand II en koningin Isabella van Spanje de verdrijving van de joden uit het katholieke Spanje afkondigden, een politieke en economische blunder van de eerste orde.

De maatregel moet nog wel door het Spaanse parlement worden goedgekeurd, dus de daadwerkelijke invoering ervan kan nog maanden duren. Maar er schijnt grote belangstelling te bestaan voor het aanvragen van de Spaanse nationaliteit. [Cf RD en InSpanje]

Zou het Instituto Rosalia de Castro te Santiago namens Spinoza zo'n erkenning aanvragen, zodat hij weer een beetje meer als Spaanse Galiciër kan worden beschouwd [Cf blog]?

En wat zou de pro-Israëlische Geert Wilders vinden van die mogelijkheid voor een tweede paspoort voor Sefardim?

Lees verder...

Genoten van Verlichting in Nederland 1650-1850

Aanvankelijk had ik geaarzeld (niet weer een boek over de strijd tussen rede en geloof in de Verlichting), maar tenslotte kon ik het toch niet laten het boek aan te schaffen. Je kunt immers altijd weer wat bijleren over de tijd waarin Spinoza leefde, alsook over de tijd daarna waarin de strijd werd aangegaan met zijn zo gevaarlijke ideeën. Wel, ik heb er geen spijt van gehad: het is een zeer boeiend boek dat interessante inkijkjes geeft. Ik heb het over

Jan Wim Buisman (redactie), Verlichting in Nederland 1650-1850. Vrede tussen rede en religie? Vantilt, 2013 - PDF met Inhoud en inleiding, ook op historiek.net.

Dat er zulke boeken verschijnen heeft er alles mee te maken dat ook in onze tijd nog steeds een soort strijd woedt tussen rede en religie en nog steeds nagedacht wordt over de betekenis van religie voor de samenleving en de relatie tussen godsdienst en staat. En het is niet alleen door de opkomst van de islam binnen Europa dat een aantal jaren geleden ontdekt werd dat de secularisering toch minder snel voortschreed dan eerder was gedacht, en dat godsdienst en een drang naar spiritualiteit bepaald niet als afgeschreven kunnen worden beschouwd. Nu dit niet het geval is - het tegendeel is eerder waar - neemt ook de interesse toe in die periode in onze geschiedenis waarin de strijd om verlichting in plaats van godsdienst en het zoeken naar een meer verlichte manier van godsdienstig zijn heviger werd gevoerd.

Het is opgezet volgens het 'format' van het eerdere boek dat in 2007 bij dezelfde uitgeverij verscheen onder redactie van Ernestine van der Wall & Leo Wessels, Een veelzijdige verstandhouding. Religie en Verlichting in Nederland 1650-1850.
Dit vervolgboek ontstond vanuit dezelfde Leidse werkgroep "Religie en Verlichting" en biedt een selectie teksten uit de genoemde periode, voorafgegaan door een inleidend essay. Het is een goede greep dat die i.h.a. goed geschreven inleidingen worden gevolgd door zo'n brontekst. Er is gestreefd naar een zekere mate van representativiteit, maar het accent ligt toch wel sterk op de diverse denominaties binnen het protestantisme: het calvinisme in z'n strenge en meer gematigde, verlichte varianten. Wel is er een hoofdstuk over de joodse Moses Mendelssohn, het enige ook waarin Spinoza aan de orde is (waarnaast er in andere hoofdstukken nog wel eens sprake is van verdenking van spinozisme), maar een katholieke invalshoek of een lutherse ontbreken, voor zover ik kon nagaan.

Lees verder...

The Monuments Men brachten ook de gestolen Spinozabibliotheek terug

In de film The Monuments Men die a.s. donderdag in Nederland z'n première krijgt (en volgens de trailer nogal spectaculair opgezet lijkt) zal het wel niet voorkomen, maar ook de door de Duitsers geroofde bibliotheken van het Spinozahuis, de Bibliotheca Rosenthaliana en Ets Haim e.a. werden door, zoals men ze later is gaan noemen, The Monuments Men, teruggebracht naar de rechtmatige eigenaars.

Archivarissen, kunsthistorici en museumcuratoren kregen de opdracht om door de nazi's geroofde kunststukken te redden voordat ze vernietigd zouden worden. De mannen droegen wel militaire uniformen, zonder echte militairen te zijn en stonden voor een ogenschijnlijk onmogelijke missie.

De nazi’s waren zeer geïnteresseerd in kunst, objecten van musea, synagogen en particulieren en joodse archieven en bibliotheken, die alle in beslag werden genomen - werden geroofd. We hebben erover kunnen lezen in het boek van Irvin Yalom, Het Spinozaraadsel.

De kunst moest het megalomane Hitlermuseum bevolken. De boeken en archieven dienden als belangrijke bronnen voor de bestudering van het volgens de nazi-ideologie ‘verderfelijke’ joodse gedachtegoed en zouden in een grote bibliotheek worden ondergebracht.
De Duitsers legden van die geroofde voorwerpen gedetailleerde lijsten aan. Die Duitse inventarislijsten zijn na de oorlog samen met een groot aantal kisten geroofde joodse spullen door de Amerikanen gevonden in een depot zestig kilometer ten noorden van Frankfurt.

 

Seymour J. Pomrenze (1916-2011) kreeg de leiding van het Offenbach Archival Depot, het Amerikaanse verzamelpunt van door de Duitsers geroofde archieven en boeken, van waaruit het transport naar Nederland geregeld werd [Cf hier en hier en ook hier].

Als u die film gaat zien, denk er de Spinozabibliotheek dan bij.

Weer een boek over Herman Boerhaave

Morgen, 11 februari van 17:00-19:00 uur wordt in het Amsterdams Academisch-cultureel centrum Spui 25 het boek gepresenteerd van

Luuc Kooijmans, De geest van Boerhaave. Onderzoek in een kil klimaat. Uitgeverij Prometheus. ISBN 9789035137974. Prijs: € 19,95 (300 blz.).

De aanleiding voor dit nieuwe boek zat in het feit dat de manuscripten van Boerhaave die al meer dan 250 jaar als een waardevolle schat bewaard worden in Sint-Petersburg als een militair geheim zouden worden afgeschermd zodat niemand ze ooit serieus heeft kunnen bekijken. Enfin, nu heeft Kooijmans er zijn licht in kunnen opsteken.  

Het eerdere boek van Luuc Kooijmans, Herman Boerhaave: de man die de geneeskunde opnieuw uitvond [Balans] was van 2011.

Twee boeken in zo korte tijd is in onze tijd een hommage aan onze meest beroemde medicus ooit: aan Herman Boerhaave die in zijn tijd door velen om medisch advies werd gevraagd, wat hij altijd bereid was te geven, waarom Luuc Kooijmans hem als een medisch orakel aanduidt [Cf.]

Nog eens nagaan hoeveel van Boerhave's Spinoza-interesse erin aan de orde komt.

Over John Cottingham's gemis aan Spinoza...

... zomaar, maar waarom eigenlijk?

Als ik een e-mail van Wim Klever krijg, is dat vaak aanleiding voor me om op het wereldwijde web op nader onderzoek uit te gaan. Het houdt me van de straat... Zo bleek er mij vannacht dit mailbericht bereikt te hebben: "John Cottingham hebben we vroeger, 30 jaar geleden, wel eens uitgenodigd in Rotterdam. En toen heb ik daarna ook nog wel eens brief contact gehad. Hij behandelt ook de opvatting van Spinoza daarover. Ik moet hem nog benaderen met de stelling dat volgens Spinoza het leven doel noch zin heeft. Indirect heb ik dat al gedaan op facebook, waar een 'vriend' dit boek onder mijn aandacht bracht. - Doe met deze avondpreek wat je wil, Stan."

Daarmee ga ik dan de volgende ochtend aan de slag. In volgorde van het vinden, breng ik wat ik vond over John Cottingham, emeritus filosofieprofessor van de University of Reading, in verband gebracht met Spinoza.

 

[1] John Cottingham, On the Meaning of Life. Thinking in Action. Routledge, 2003

"The question 'What is the meaning of life?' is one of the most fascinating, oldest and most difficult questions human beings have ever posed themselves. In an increasingly secularized culture, it remains a question to which we are ineluctably and powerfully drawn.
Drawing skillfully on a wealth of thinkers, writers and scientists from Augustine, Descartes, Freud and Camus, to Spinoza, Pascal, Darwin, and Wittgenstein, On the Meaning of Life breathes new vitality into one of the very biggest questions."
Amazon laat zien dat Spinoza er heel weinig in voorkomt.

Lees verder...

The Spinozist Hymnal or Hymnbook

Zojuist ontdek ik dat Lloyd Brodnax King (a broadcast artist, musician and educator, cf website), enige composities maakte die hij bijeenplaatste onder "Hymnal for the 1st Church of the Secular Society​​." Daaronder enige op teksten van Spinoza. Beluister ze hiernaast, nadat u op "lees verder" hebt geklikt.

Lees verder...

Toegepast Spinozisme zonder dat zijn naam valt

Een video om op volledig scherm te bekijken

Lees verder...

Zoals je het bij Spinoza niet krijgt...

Deze dagen heeft het Boekenfestijn weer z'n intrek genomen in het MECC in Maastricht. Ik ga dan altijd snuffelen en kom met enige boeken thuis. Deze keer o.a. met Erik Hornung, De verborgen kennis van het oude Egypte [Synthese, 2007, oorspr. Das esotherische Ägypte, C.H. Beck, 1999]. Het is een heerlijk dubbelslachtig boekje van een auteur die heel veel tijd besteed moet hebben aan heel veel onzin en gefantaseer, maar toch zo kritisch mogelijk veel informatie wil verschaffen over de geschiedenissen van de 'geheime' kennis en de fascinatie voor Egypte, de piramiden waarover ontelbare interpretaties de ronde deden en doen en zo ook de geheimzinnige hiërogliefen.

Hij besteed ook aandacht aan een boek dat in 1556 bij Henric Petri in Bazel verscheen, Hieroglyphica, van Piero Valeriano dat dé samenvatting van de gehele 'hiëroglifiek' van zijn tijd gaf en van grote invloed was op alle volgende werken over hiërogliefen. Hij geeft nog meer informatie, maar het gaat mij om dit plaatje dat op blz. 46 van Hieroglyphica staat van de hiëroglief voor 'aanbidding'. Ik kan me er niet zat genoeg op kieken (ongeveer naar het Gronings gezegd) en daarom wil ik het hier vasthouden, hoewel het niets met Spinoza lijkt te hebben (maar toch...).

Lees verder...

Wat zal de overname van de Wereldbibliotheek door Derk Sauer betekenen voor de verzamelde werken van Spinoza?

Nieuw Amsterdam neemt Wereldbibliotheek over, zo luidde het bericht van beide uitgevers van 16 januari 2014. Nieuw Amsterdam is in 2005 opgezet door en in handen van multimiljonair Derk Sauer, die in het Rusland van na de val van de Muur z'n fortuin heeft gemaakt. Op korte termijn trekt de uit 1905 stammende Wereldbibliotheek bij het jonge Nieuw Amsterdam in. Er zit precies een eeuw leeftijdsverschil tussen beide partners; wat kan dat voor een boekenhuwelijk betekenen? Gaat de Wereldbibliotheek zich door z'n zoveel jongere partner misschien wat jonger gedragen? Of...

In januari 2010 nam Sauer samen met een investeringsmaatschappij NRC Handelsblad en nrc.next van PCM Uitgevers over, waarna kort daarop hoofdredacteur van NRC Handelsblad, Birgit Donker, haar functie neer-legde daar Sauer zich volgens haar teveel met de inhoud  bemoeide.

Wat zal de voormalig hoofdredacteur van Nieuwe Revu, die in het verleden sympathieën met de SP uitte, met Spinoza blijken te hebben? Zullen de Spinoza-uitgaven gevaar lopen? Of zouden we misschien wel een actiever en spannender uitgave-beleid mogen verwachten, zodat we een keer een up to date geactualiseerde en eindelijk echt complete Spinoza-editie in Nederland tegemoet zouden mogen zien? Laten we hopen dat de Verzamelde werken van Spinoza een boost ondervinden van de overname van de Wereldbibliotheek door Derk Sauer en zijn Nieuw Amsterdam 

Lees verder...

Spinoza en de Boeddhanatuur naar Masao Abe's uitleg van Dogen Kigen (1200–1253)

Naar aanleiding van een bespreking die we eind 2013 in de Spinoza kring Limburg hadden over de monistische visie van Spinoza, stuurde een van de deelnemers ons een tekst toe uit een essay van prof. Masao Abe dat vertaald werd en als aanhangsel "Dogen over Boeddhanatuur" werd opgenomen in het boek van Boudewijn Koole, Dogen Kigen: De Schatkamer van het Oog van de Ware Leer. Eerste selectie uit de Shobogenzo, met toelichtende informatie [Utrecht/Antwerpen: Kosmos-Z&K Uitgevers, 1997]

Dôgen KigenMasao Abe (1915-2006) was een Japans boeddhistisch filosoof, hoogleraar aan de Nara Universiteit, behorend tot de filosofische beweging van de Kyotoschool - de filosofische richting binnen het Japanse zenboeddhisme. Na de dood van Suzuki werd hij in Europa en de VS als de belangrijkste uitlegger van het Zenboeddhisme gezien. Hij probeerde de kloof tussen de westerse filosofie en het Japanse zenboeddhisme te overbruggen. Van zijn hand verschenen diverse werken, waarvan er een in het Nederlands is vertaald: Zen en het westerse denken [vertaald door Boudewijn Koole. Uitg. Kok/Pelckmans 1985] [Cf. wiki; cf artikel van Erno Eskens].

Dôgen Kigen (1200–1253) was een zeer belangrijke Zenmeester wiens Shobogenzo nog altijd zeer wordt bestudeerd. Het gaat me in dit blog niet lukken om diens boeddhistische filosofische leer samen te vatten (als ik er zelf al voldoende van begrepen zou hebben). Ik hoop dat uit het deel van het stuk "Dogen over Boeddhanatuur" dat ik hieronder citeer voldoende erover duidelijk wordt. Het gaat mij erom dat Masao Abe daarin een uitvoerige en interessante vergelijking maakt tussen Dôgen en Spinoza. Het is ook te vinden als hoofdstuk in Masao Abe, Zen and Western Thought [William R. LaFleur (Ed.). University of Hawaii Press, 1989 - books.google]

Lees verder...

Nog een Spinoza-gravure van een onbekende graveur

In vervolg op het blog van gisteren, waarin ik een wat aparte Spinoza-gravure bracht van een onbekende graveur, neem ik hier graag een andere op van eveneens een onbekende graveur die door wiki.toenleidschendam-voorburg.nl uit de Collectie Duijvestein op internet is gebracht. Met het bijschrift:  

BENEDICTUS SPINOZA, houtgravure, kunstenaar onbekend, nagenoeg gelijk aan de staalgravure hiervoor, gepubliceerd in een tijdschrift no. 56. Vrijdag 9 maart 1877, 17 x 15 cm."

 

Welk tijdschrift dat is wordt niet duidelijk. Hier is een wel heel jonge Spinoza afgebeeld. De gravure van gelijkenis is deze rechts van Wenzel Pobuda (1797-1847) [detail. Cf. blog], wat er alleen maar op kan duiden dat de maker zich door Pobuda's Spinoza-gravure heeft laten inspireren, niet dat hij door Pobuda gemaakt zou zijn. Gezien de datum van publicatie zal het wel als illustratie bij een artikel ter gelegenheid van de herdenking van Spinoza's 200e sterfdag hebben gestaan.

 

Spinoza-gravure van onbekende graveur

Zoals bezoekers van dit weblog bekend zal zijn, speur ik regelmatig internet af naar nieuwtjes over en afbeeldingen van Spinoza - Spinozana dus. Sinds een aantal dagen laten diverse sites onderstaande afbeelding zien met de opzet om afdrukken te verkopen. Er wordt zeer de nadruk gelegd op de 'credits' die aan de fotograaf van de afbeeldingen toekomen. Deze 'jat' wel afbeeldingen uit boeken, maar vertelt van geen de 'door hem gefotografeerden' wie de tekening of gravure maakte en waar deze werd aangetroffen. [Cf. agefotostock & SuperStock]. Enfin van deze Spinoza-gravure met een wat onnozele uitstraling is het misschien niet zo belangrijk te weten wie hem wanneer en voor welke gelegenheid maakte (hoewel: ik zou het uiteraard toch graag wel weten).

 

Dan Levin, SPINOZA: The Young Thinker Who Destroyed The Past

Veel heb ik hierover niet te zeggen. Ik signaleer dit in 1970 verschenen boek alleen daar ik de titel en de cover zo intrigerend vind. Verder is er nauwelijks iets op internet over te vinden. Wel werd het zeer vaak vermeld in de bibliografie in boeken waarin er verder niets over gezegd werd (dus of het wel gelezen werd...?). Eenmaal gaf iemand die het boek aanbood, informatie van de achterflap. Die haal ik hieronder aan.

Dan Levin, SPINOZA: The Young Thinker Who Destroyed The Past. Weybright & Talley, 1970

Lees verder...

Frédéric Lenoir koppelt Spinoza en Etty Hillesum (via zichzelf)

Nog maar kort geleden, 15 januari 2014, schreef ik een blog waarin ik probeerde te weten te komen of Etty Hillesum iets met Spinoza zou hebben gehad - of zij hem in haar dagboeken en brieven ter sprake bracht. Ik vond tot heden niets (en voel er weinig voor om in de verzamelde uitgave ervan zelf op zoek te gaan, gezien haar stijl die mij eertijds niet aanstond).

Trouw is sinds begin van dit jaar, waarin wordt herdacht dat Etty 100 jaar geleden geboren werd, een wekelijkse rubriek begonnen, geschreven door Marijke van Beek. Vandaag laat ze de Franse filosoof Frédéric Lenoir aan het woord en zie: die legt een verbinding tussen Spinoza en Hillesum, maar die verbinding is hijzelf [Cf.]. Opmerkelijk is hoe hij dat doet. Het stukje begint met het aanhalen van Lenoir: "Ik heb Etty Hillesum gelezen zoals ik Montaigne, Spinoza, en Tao Te Ching heb gelezen. Lang geleden al. Voor mij is ze een van hen, een van mijn gidsen."

En enige alinea's verderop: "Ik hou erg van Spinoza. Hij heeft goed uitgelegd dat geluk ons bereikt als een wandeling - een lange, filosofische, spirituele wandeling waarop je jezelf leert kennen. En als je aankomt bij wijsheid, kan niets je meer diep pijn doen. Geluk is geen geschenk, maar een les. Spinoza schreef dit, maar Hillesum leefde het. Ze was een uitzonderlijk voorbeeld. Er zijn trouwens veel overeenkomsten tussen hen: ze komen beiden uit Amsterdam, ze zijn van joodse komaf, en spiritueel, maar niet religieus. Je moet het leven niet willen bedwingen. Niet tegen het leven vechten, leert Hillesum, maar voor het leven vechten. 'Ja' zeggen tegen het leven. Heb je een innerlijk leven, schrijft ze, dan maakt het niet uit aan welke kant van de tralies je je bevindt."

Lees verder...

Lewis Samuel Feuer (1912-2002) en de Spinoza-litho van M.S. Lowe

De uit joodse ouders in New York geboren veelzijdige intellectueel en wetenschapper, Lewis Samuel Feuer, deed na zijn doctoraat filosofie aan Harvard in 1935 sociologisch en historisch onderzoek naar de geschiedenis van de wetenschap en van ideeën. Daarnaast was hij in de 1920-30-iger jaren politiek actief in de linkse, marxistische scène; later, vanaf de 60-iger jaren werd hij een vooraanstaand neo-conservatief.

Een van z'n eerste boeken werd een standaardwerk

Lewis Samuel Feuer, Spinoza and the Rise of Liberalism. Boston, Beacon Press, 1958, 2nd edit. New Brunswick, NJ, Transaction Publishers, 1987 - books.google

Ik verwijs voor verdere informatie over Feuer en dit boek dat me interessant lijkt naar bovenstaande links en naar wikipedia en naar Brandeis dat z'n papieren bewaart.

De afbeelding van Spinoza op de cover van de eerste editie (de latere had een andere), is voor mij aanleiding om eindelijk eens de litho die gemaakt is door M.S. Lowe [Berlijn, na 1803] in een blog op te nemen. Daar ik verder niets over de lithograaf M.S. Lowe kan vinden had ik nog steeds geen blog over de afbeelding gebracht. Dan doe ik het nu zo.

 

Spinoza van alle kanten bekijken...

Zoals Spinoza vanuit alle invalshoeken - ex parte autem ubique et nunquam - bestudeerd moet worden, dient ook zijn standbeeld van alle kanten bekeken te worden. Hier het Amsterdamse beeld van Nicolas Dings eens van achteren gefotografeerd (foto hier gezien)

  

Leopold Flam (1912-1995) vond Spinoza's Ethica alleen bestemd voor lezers die dat verdienen

Leopold Flam (1912-1995)Op 9 mei 2011 had ik een blog over de nogal aparte Vlaamse filosoof "Leopold Flam (1912-1995) die gezegd zou hebben: "Ik beschouw me als een geestelijke erfgenaam van Spinoza." Ik wierp de vraag op waaraan diens Spinozisme werd ontleend en ik uitte er enige twijfels over.

Afgelopen weekend had de Vlaming Willy Schuermans van de Spinoza Kring Lier een blog over Leopold Flam, die hij naar een typering van Cornelis Verhoeven als parafilosoof neerzet (het zou daarbij gaan om filosofen die "buiten de traditie staan" en "er niet in slagen hun gedachten op een verstaanbare manier te formuleren").

Schuermans neemt een stukje tekst over uit Leopold Flam's De eenzaamheid [Leuven, 1979, blz. 133-134], waarin in hoofdstuk 7, "De metafysische eenzaamheid en de dood van God," de Ethica van Spinoza ter sprake komt. Schuermans vindt het "geschreven in een schabouwelijk Nederlands, met de coherentie van scherp zand." [Zie onder wat schabouwelijk betekent 1]

Hier die tekst van Flam (die ik in erkentelijkheid overneem van Schuermans):

Lees verder...

Michael Rosenthal positief over Spinoza's betekenis voor de joden

In een kort lezinkje dat op 28 januari 2014 door het Stroum Center for Jewish Studies op Youtube werd gezet, "Is Spinoza Good for the Jews?", bepaalt Michael Rosenthal, filosofie-professor aan de Universiteit van Washington, zijn houding t.o.v. Spinoza en de betekenis van het bestuderen van diens werk voor zijn eigen joodse identiteit. Hij bespreekt twee kwesties in het bijzonder: Spinoza's God en zijn visie t.a.v. de joden en hun staat. Hij
begint met de kijk op Spinoza van Herman Cohen (wiens negatieve houding hij afwijst), David Ben Goerion en Bashevis Singer. Een interessant en sympathiek praatje.

Monologen van oude hoofdpersoon met o.a. Spinoza


Even melden dat uit enige blogs en reviews blijkt dat in het nieuwe, zich in Beiroet afspelende boek An Unnecessary Woman [Grove, 2014 - ISBN-9780802122148 - 320 pagina's] van Rabih Alameddine, een in Jordanië geboren Libanees die sinds z'n collegejaren vooral in de V.S. woont en afwisselend in Beiroet, de hoofdpersoon de 72-jarige Libanese gescheiden en kinderloze verteller en vertaler Aaliya Saleh is. Toen in 1975 in Libanon de burgeroorlog uitbrak die 15 jaar zou duren, was Italo Calvino's "Invisible Cities" haar houvast: "I was reading the book by candlelight while people killed each other outside my window." Toen de gevechten almaar bleven duren begon ze haar favoriete boeken in het Arabisch te vertalen o.a. van Danilo Kiš, W.G. Sebald en Roberto Bolaño - elk jaar een boek - vertalingen die ze overigens nooit probeert uitgegeven te krijgen. De 37 boeken die ze in haar leven vertaalde zijn door niemand gelezen. In die enerverende dagen waarin in haar omgeving zoveel en bij haar thuis zo weinig gebeurt, valt ze terug op de enige vrienden die ze nog heeft: die met betrekking tot haar boeken. Het boek bestaat voornamelijk uit monologen met de personages uit haar boeken en vooral met haar lievelingsschrijvers, te weten met de "connoisseur of alienation" Fernando Pessoa en de "pathological outsider" Baruch Spinoza.

Hier een gesprekje met de auteur (het gaat daarin niet over Spinoza) 

Lees verder...

Fraaie taxonomie van de hartstochten volgens Spinoza

Op 25 januari 2011 bracht ik in mijn blog "Breviarium Spinozanum: de hartstochten" een map van de hartstochten zoals Spinoza die in deel III van de Ethica ontwikkelt. Hij was gebaseerd op een dergelijke map die door Emanuel Derman was gemaakt en die ik had vertaald en uitgebreid [Cf. hier die map en hier bij edge.com het origineel]

Een vergelijkbare bewerking (vertaling en uitbreiding) van "A systematical presentation of the emotions (affectus)" die Rudolf W. Meijer al jaren geleden op internet plaatste [Cf. laatste update 1 april 2011] werd recent vervaardigd door Klaas van den Berg, deelnemer aan een Ethica-studiegroep die Adrie Hoogendoorn in Enschede begeleidt. Zij beiden vonden het nuttig om deze Taxonomie van de hartstochten volgens Spinoza via dit blog verder te verspreiden. Ik ben hen daarvoor zeer erkentelijk. Zie hier het PDF ervan; iedere hartstocht heeft in dat schema een hyperlink naar de definitie in het artikel van Meijer.
[NB betreft een nieuwe versie van 25 februari 2014]

  Lees verder...

Nieuw boek van Jonathan Israel op komst: "Revolutionary Ideas"

Het was bekend dat Jonathan Israel na het afsluiten van zijn trilogie over de Radicale Verlichting, nog eens apart met een boek zou komen over de invloed van de revolutionaire ideeën uit deze stroming van de Verlichting op de Franse Revolutie. Vooral ook daar hij op de toch al zwaar onderbouwde "suggestie" daaromtrent in het laatste deel, Democratic Enlightenment, nogal is aangevallen, zoals ook nog eens keihard bleek uit het speciale Winter-2014-nummer van H-France Forum  [Cf. dit blog]

Jonathan Israel, Revolutionary Ideas: An Intellectual History of the French Revolution from The Rights of Man to Robespierre. Princeton University Press, March 2014 -

ISBN: 9780691151724
Als e-book: ISBN: 9781400849994

Israel bepleit al geruime tijd dat het vooral de radicale ideeën waren die de de revolutionaire krachten vormden en dat de sociale, politieke en economische krachten, meer de voorwaarden bepalende omstandigheden betroffen.

Lees verder...

Spinoza's eigen lettertype (font)

Ook dit beschouw ik als een soort van Spinozakunst, waaraan ik op dit weblog graag aandacht besteed: Max Phillips ontwikkelde naar eigen zeggen in een periode van 11 jaar een letterbeeld (font, typeface) dat hij in 2011 naar buiten en in de verkoop bracht. Hem stond als doel voornamelijk leesbaarheid voor ogen. Hij noemde zijn lettertype naar de "17th century rationalist and lens-grinder Baruch Spinoza, a man whose job it was to help people see clearly." Het werd een hele FF Spinoza Family, waarvan ik twee voorbeelden naar dit blog haal. Zie hier een review van dit lettertype. En lees deze typering van de FF Spinoza Family:

"The family is meant as an elegant workhorse, a classic text family with just enough individual character to hold its own in display sizes. It was inspired by mid-century German book faces like Trump Mediaeval and Aldus, and by the types of Nicolas Kis. The forms are narrow and economical, with open counters. The line is firm and distinct. It has strong thick strokes and serifs to help it grip the page. Its intended virtues are firmness, clarity and modesty. [Cf.]

Wat zou het mooi zijn als er een boek van of over Spinoza werd uitgegeven in zijn eigen FF Spinoza.

Lees verder...