De eeuwige strijd om de verhouding tussen joden en Spinoza
Er is weer een boek op komst over Spinoza en de joden. In Steven Nadler’s A Book Forged in Hell. Spinoza's Scandalous Treatise and the Birth of the Secular Age [zie dit blog] konden we lezen, hoe Spinoza zich geheel van zijn ‘volk van herkomst’ losmaakte. De natuur maakt geen volk of cultuur, was Spinoza's opvatting, die maken we als mens zelf. En iemand zou zich dus daaraan kunnen onttrekken. Maar dat is – juist ook volgens Spinoza’s eigen filosofie – nog maar de vraag: niemand kan zich aan zijn voorgeschiedenis onttrekken. Zijn geschiedenis blijft zich als het ware met hem bezig houden. De verhouding van 'het' jodendom met Spinoza blijft dus een interessant terrein van onderzoek – over de diverse identiteiten in verandering van een volk en van z’n individuen raken we nooit uitgepraat. Hoe werd er geopperd dat Spinoza was: The First Secular Jew? [Yirmiyahu Yovel hier; Bennett Muraskin hier] In 2010 was er het geprezen en verguisde werk van David Biale: Not in the Heavens: The Tradition of Jewish Secular Thought. [Zie hier en zie dit blog over hoe Alan Nadlers zich daarover opwond). Nu komt daar over een paar maanden dit werk bij:
Daniel B. Schwartz: The First Modern Jew: Spinoza and the History of an Image. Princeton University Press, voor maart 2012 verwacht.
Table of Contents: List of Illustrations ix Preface and Acknowledgments xi Note on Translations and Romanization xvii Introduction 1 Spinoza's Jewish Modernities Chapter 1: Ex-Jew, Eternal Jew: 15 Early Representations of the Jewish Spinoza Chapter 2: Refining Spinoza: 35 Moses Mendelssohn's Response to the Amsterdam Heretic Chapter 3: The First Modern Jew: 55 Berthold Auerbach's Spinoza and the Beginnings of an Image Chapter 4: A Rebel against the Past, A Revealer of Secrets: 81 Salomon Rubin and the East European Maskilic Spinoza Chapter 5: From the Heights of Mount Scopus: 113 Yosef Klausner and the Zionist Rehabilitation of Spinoza Chapter 6: Farewell, Spinoza: 155 I. B. Singer and the Tragicomedy of the Jewish Spinozist Epilogue: 189 Spinoza Redivivus in the Twenty-First Century Notes 203 Bibliography 247 Index 265
Daniel B. Schwartz is assistant professor of history at George Washington University. We leren hem een beetje kennen uit een bespreking van Rebecca Goldstein’s “Betraying Spinoza: The Renegade Jew Who Gave Us Modernity:” Spinoza: Hero, Infidel, Celebrity [hier] en als spreker op het symposium From Heretic to Hero, A Symposium on the Impact of Baruch Spinoza, dat door het YIVO op 29 oktober 2006 werd georganiseerd bij gelegenheid van het feit van de ban, toen 350 geleden. [Hier] Hij had toen juist zijn doctorsthese in joodse geschiedenis aan de Columbia University voltooid, The Spinoza Image in Modern Jewish Culture, 1656--1956 (2007) *), waarin hij de herontdekking en rehabilitatie in het moderne joodse denken van de filosofie van Spinoza onderzocht. Op het symposium From Heretic to Hero klonk in de titel van zijn lezing, "Spinoza the 'First Modern Jew': Metamorphosis of an Image", de titel van zijn boek al door.
Ik neem aan dat hij in dit komende boek ook de hedendaagse herinlijving van Spinoza door de seculiere joden eveneens onder de loep neemt.
In ieder geval is zijn periode van onderzoek beduidend ruimer dan die van David J. Wertheim, Salvation through Spinoza. A Study of Jewish Culture in Weimar Germany. Brill, 2011
Ik denk dat ik wel benieuwd ben naar dit boek.
Aanvulling 22 febr. 2012: het staat op de rol om 26 februari te verschijnen. Het is reeds in te zien op books.google
Wat ik hierboven veronderstel zal wel enigszins kloppen, want er is een hoofdstuk van zo'n 12 bladzijden, getiteld: "Spinoza Redivivus in the TwentyFirst".
* * *
*) Op de website van YIVO stonden als jaartallen waarover de dissertatie zich zou uitstrekken: 1832-1932. Ik heb dat gecorrigeerd aan de hand van books.google waar over de inhoud van de thesis wordt vermeld:
This dissertation traces major trends in the rehabilitation of the seventeenth-century heretic and philosopher Baruch (Benedict) Spinoza in Jewish culture from roughly 1656 to 1956. Specifically, it inquires into his invocation as a precursor of Jewish modernity by intellectuals associated with German liberal Judaism, the East European Jewish Enlightenment, and secular Zionism respectively. While the view of Spinoza as marking a pivot between the "medieval" and the "modern" in Jewish history has come to enjoy fairly wide acceptance, there has been little work to date on the origin and development of this protean image in nineteenth and twentieth-century Jewish consciousness. It is argued here that the 1830s were a turning point in this regard. While Spinoza had been revisited and, to an extent, reclaimed by a few Jewish thinkers prior to this point, it was in the 1830s that the image of Spinoza as a prototype of the "new Jew" began to be disseminated. After three opening chapters that survey the reception of Spinoza through the "pantheism controversy" of the 1780s, the next three chapters examine his subsequent appropriation for modern Jewish identity within three ideological contexts. Chapter 4 analyzes the beginnings of this perception in the historical fiction of the German-Jewish liberal author Berthold Auerbach (1812-1882), Chapter 5 the continuation of the heroic motif in the Jewish Enlightenment propaganda of the Galician Hebraist Solomon Rubin (1823-1910), and Chapter 6 the efforts of the Russian Zionist Joseph Klausner (1874-1958) to incorporate Spinoza as part of an all-embracing vision of Jewish national community. The focus of the analysis is on the cultural and mental dimension of the Jewish reception of Spinoza---on Spinoza as a symbol in Jewish historical consciousness---and not on the Jewish philosophical response to his writings per se. Ultimately, the work posits that the Spinoza image has functioned in Jewish culture as a consistent if elusive touchstone for reflection on the nature and boundaries of Jewish identity. [books.google]
Reacties
De kwestie of en in hoeverre Spinoza de eerste seculiere Jood was, heb ik altijd onzinnig en vruchteloos gevonden. Spinoza verricht in de TTP, als volgeling van Van den Enden, een Herculeskarwei door onvoorwaardelijk de politiek te SACRALISEREN en (naar de constatering van Blijenbergh) een 'politieke godsdienst' na te streven. Dat is andere en betere koek. Zo iemand kan men moeilijk 'seculier' noemen, hoogstens onkerkelijk of ketters.
Wim Klever 08-01-2012 @ 16:43
Ik vraag mij af of Daniel B. Schwartz bij degenen hoort die Spinoza inlijven als The First Secular Jew. Ik verwacht dat hij daar kritisch tegenover zal blijken te staan.
Voor Spinoza vraagt een moderne, burgerlijke, democratische maatschappij om een burgerlijke, democratische religie, die als fundament kan dienen voor die samenleving. De inhoud ervan bestaat vooral uit een morele wet die gehoorzaamheid aan de staat vraagt.
Maar om nou te zeggen dat Spinoza aldus de politiek sacraliseert! Dat gaat mij wat te ver. Als je dan ook nog NB de gelovige Willem van Blijenbergh als munter van de typering (bedoeld als beschuldiging) van 'politieke godsdienst' aanhaalt, dan maakt dat alles bij elkaar in mijn ogen enigszins een karikatuur van Spinoza’s project. Dat is net zoiets als beweren (wat ik wel eens ergens ben tegengekomen) dat wat Spinoza deed in feite was: alle mensen tot joden omturnen…
Je kunt m.i. niet ontkennen dat Spinoza de belangrijkste fundamenten heeft gelegd voor de latere secularisering – een begrip dat onttovering, reductie van religie tot privéterrein, afname van maatschappelijke invloed van religie en toenemende ontkerkelijking samenvat.
Stan Verdult 08-01-2012 @ 17:31
Afname van maatschappelijke invloed van KERKEN, ja, laat staan dominantie van de politiek door priestcraft zoals in de ME. De gerugvoering van de cultus naar de vrije ruimte van de privesfeer, OK ook. Maar het ging even over de 'ware religie' volgens Spinoza, dwz de realisatie van recht en naastenliefde in onze gemeenschap, en dat gebeurt (goed of slecht, geef ik toe) in de politiek. Daarom is de politiek en medewerking daaraan (aktief of passief door gehoorzaamheid) onze heilige plicht. Daarmede is de politiek door Spinoza gesacraliseerd. En hij heeft daarmede supergelijk. - en wat Blijenbergh betreft: die gaf niet zijn eigen oordeel weer, maar wat hij in een persoonlijk interview uit Spinoza's eigen mond had gehoord omtrent zijn bedoeling. En vertalt dat in zijn refutatie-boek. Heb ik ooit in een artikel in STUDIA SPINOZANA beschreven.
Wim Klever 08-01-2012 @ 21:24