Allan Nadler verzet zich tegen hoe David Biale met Spinoza omgaat
Over Allan Nadler, rabbijn, professor in religie en directeur van het Jewish studies program van de Drew University - en ergens familie van Steven Nadler - had ik eerder blogs [op 14 juni, 15 juni en 17 juni 2008].
Gisteren verscheen van hem in The Jewish Daily Forward een tamelijk verontwaardigde en vernietigende recensie over het boek van David Biale: Not in the Heavens: The Tradition of Jewish Secular Thought [zie meer daarover in dit blog]. Hij vindt dat Biale er een potje van maakt en op de vraag “Is There a Secular Jewish Tradition of Centuries?” maar wat in elkaar flanst. Ik haal uit die bespreking het stukje dat Nadler aan Spinoza wijdt. In het volgende is dus Nadler aan het woord.
Vooral over Spinoza die hij door z’n hele boek heen weeft, zou Biale zich – ondanks alle bewijzen van Spinoza’s volledige breuk met het jodendom – voegen in de rij van romantici uit de voorbije twee eeuwen die hem weer een centrale plaats in het pantheon van joodse filosofen wilden teruggeven. Vooral in het ‘preken’ van de intellectuele liefde tot God zou Spinoza de traditionele joodse deugd van ahavat ha-shem (de liefde van God) hebben hertaald. Hij kwam dan wel in opstand tegen de joodse religie, maar bleef uiteindelijk dicht bij huis.
Allan Nadler moet daar niets van hebben, want “In feite eindigde Spinoza letterlijk ongeveer net zo ver "van huis", als maar kan worden bedacht: begraven op het kerkhof van een Nederlands Hervormde Kerk. En de God die hij liefhad, te weten Natuur, had absoluut niets vergelijkbaars met het "ha-Shem" van de traditionele joodse devotie. Biale houdt het vol om zijn onnauwkeurige lezing over Spinoza's geworteld zijn in de joodse traditie (ja Allan Nadler is behoorlijk pissig) uit te breiden naar zijn vele ‘seculiere discipelen’: Maimon, Heine, Freud, Einstein en Strauss ... allen vertegenwoordigen versies van het joodse spinozisme .... De invloed van Spinoza was zo groot dat veel van de meest uitgesproken en invloedrijk blijvende joodse seculiere denkers op gelijke wijze van God bedwelmd raakten (God-intoxicated). Hun alternatief voor de God van de Bijbel kan Maimonidisch, Spinozistisch, Kabbalistisch of heidens zijn geweest, maar allen zouden traditionele theologie herinterpreteren om zo het goddelijke naar de aarde te brengen... te verklaren dat hun jodendom zich niet "in de hemelen” bevond.
Maar Maimonides deed volgens Nadler precies het tegenovergestelde van het "het goddelijke down to earth” brengen. Biale echter poetst alle verschillen weg. Hoewel hij erkent dat Maimonides stond voor alles wat Spinoza afwees, speelt Biale het klaar om de paradoxale stelling te verkondigen dat “the two were at once diametrical opposites, but also dialectical twins, just similar enough to be two sides of the same coin.” Daarbij houdt hij volstrekt geen rekening met het simpele feit dat Spinoza’s centrale agenda was om de scholastieke onderneming om de rede met de openbaring en wetenschap met de Schrift in overeenstemming te brengen, een synthese die het hart van Maimonides' filosofie uitmaakte, volledig te slopen.
Kortom, Allan Nadler heeft als rabbijn grote interesse in Spinoza, maar vindt niet dat seculiere joden het te gek moeten maken door Spinoza als een joods filosoof te willen claimen. Ik sta niet aan de religieuze kant van Allan Nadler, maar ben het hierin wel met hem eens. Ik denk overigens dat Nadler een ambivalente houding tegenover Spinoza heeft. Ooit beweerde hij – in reactie op degenen die vonden dat Spinoza’s ban herroepen diende te worden - dat het beste dat Spinoza overkomen was juist die ban was - die hem volledig vrij had gemaakt.
