BdSpinoza

Spinoza's caute

                           Spinoza's zegel
 

Meestal zie je het 'caute' in de zegelring van Spinoza vertaald worden als: 'behoedzaam', 'voorzichtig', of 'wees voorzichtig'. Hoe vaak heb ik niet kunnen lezen dat Spinoza hiermee zichzelf als het ware aanspoorde om toch vooral voorzichtig te zijn. Je komt allerlei speculatieve beschouwingen tegen (hier een van vele)

Maar moeten we er nu echt van uit gaan dat Spinoza met zijn onafhankelijke geest als een angsthaas zich een zegel liet maken, alleen maar om daarmee zichzelf tot voorzichtigheid te manen?

Zal hij met deze term niet de latijnse uitdrukking voor het Aristotelische begrip phronesis in z'n zegelring hebben laten aanbrengen? Phronesis wordt soms vertaald als 'praktische wijsheid' en soms als 'voorzichtigheid' of 'omzichtigheid'. Ook: Phronèsis (griech.), Einsicht, Klugheit [hier]

Het begrip 'phronesis' stond tegenover het begrip 'theoria' of de theoretische zelfbespiegeling. Spinoza stopte veel tijd en denkkracht in zijn metafysische systeem, maar dit stond ten dienste van zijn praktische leer voor het bereiken van het goede leven - het ethische en het politieke. Met caute wilde hij, denk ik, aangeven dat bij hem niet op de eerste plaats de vita contemplativa (het beschouwende filosofische leven) kwam, maar de vita activa het (verstandige) handelen. Daar wilde hij zichzelf en anderen aan herinneren.
Vandaar: caute, ofwel: praktische wijsheid, ofwel: omzichtigheid, ofwel: prudentie. 

Maar dan wel een phronesis, niet op de Aristotelische manier waarbij het verstandige praktische oordelen betrekking heeft op de veronderstelde doelen van het handelen, maar op Spinoza's niet-finalistische maar naturalistische manier, waarbij het verstandige praktische handelen tracht inzicht te krijgen in en rekening te houden met de oorzakelijke samenhangen van zaken.

In de Tractatus Politicus schrijft Spinoza (Hfst 4 § 5) over de mens in de natuurlijke toestand, "die om eigenmachtig te kunnen zijn, of om niet zijn eigen vijand te zijn, er voor moet waken zich niet te doden, wat voor de voorzichtige geen plicht maar de vrijheid van zijn menselijke natuur is." (Vertaling Wim Klever)

In het Latijn staat er: quae sane cautio non obsequium, sed humanae naturae libertas est.

De Franse uitgever Amsterdam heeft een reeks Collection Caute! met als motto precies deze tekst die in hun vertaling luidt: «Cette prudence [cautio] n’est pas une obéissance, c’est la liberté de la nature humaine.»

Prudence  -  phronesis: de vrijheid van de menselijke natuur!
Zo horen we Spinoza.
Niks geen benepen voorzichtigheid, maar vrijheid en praktische wijsheid.

zie op http://en.wikipedia.org/wiki/Phronesis 

Phronesis (Greek: φρüνησις) in Aristotle's Nicomachean Ethics is the virtue of moral thought, usually translated "practical wisdom", sometimes as "prudence".

Het online-woordenboek geeft voor 'prudence' (Engels)

En uiteraard voor Frans net zo:

prudence(la ~ (v)) als in `prudence`:

voorzichtigheid (de ~ (v)), behoedzaamheid (de ~ (v)), bedachtzaamheid (de ~ (v)), bezonnenheid (de ~ (v))

prudence(la ~ (v)) als in `vigilance`:

juistheid (de ~ (v)), stiptheid (de ~ (v)), preciesheid (de ~ (v)), voorzichtigheid (de ~ (v)), behoedzaamheid (de ~ (v)), bedachtzaamheid (de ~ (v)), bezonnenheid (de ~ (v)), waakzaamheid (de ~ (v))

 

De zegelringafdruk linksboven is hier van de website van de vereniging spinozahuis.nl. Die rechts is van hier.

Zie een andere beschouwing in een blog van Frank Dixon: The Word on Spinoza's Ring

spinoza | 13-06-2008 | 20:42 | Link | Reacties (1)