Hoe Spinoza van Roger Scruton werd aanbevolen
Dit boek over Spinoza van Roger Scruton in de reeks Kopstukken van uitgeverij Lemniscaat maakt deel uit van een reeks van 'vijf kopstukken' die bij de Volkskrant tesamen in een pakket à 29,95 (met 1,95 verzendkosten) te koop zijn: Plato, Spinoza, Kant, Nietzsche en Wittgenstein.
De typering bij dit boek over Spinoza, die van de uitgever en de achterflap is overgenomen, vond ik wat merkwaardig. Deze luidt:
Benedictus de Spinoza (1632-1677) was tegelijkertijd de geestelijke vader van de Verlichting en de laatste hoeder van de middeleeuwse wereld. Nederlands beroemdste Filosoof trachtte een verzoening tot stand te brengen in het conflict tussen de moraal en de intellectuele eisen van zijn tijd, en een visie op het menszijn te formuleren die niet alleen noodzakelijk maar ook eeuwig vrij is. Ondanks Spinoza’s dikwijls ontoegankelijke stijl heeft zijn Filosofie diepe indruk gemaakt op grote denkers van later tijden. ‘Wie God liefheeft, kan er niet naar streven dat God hem wedermint’ – deze prachtige uitspraak uit de Ethica heeft schrijvers als Herder en Goethe in vervoering gebracht. In dit boek analyseert Roger Scruton Spinoza’s gedachtegoed op een heldere en systematische manier, en hij laat zien dat het nog steeds relevant is voor het denken van vandaag.
Dat "de laatste hoeder van de middeleeuwse wereld" vind ik nogal merkwaardig. Dat zou men van Leibniz kunnen zeggen vanwege diens poging om het geloof in 'het transcendente' (de scheppende, voorzienende en persoonlijke God) te redden.
Maar Spinoza? Ja, hij gebruikte de taal en het begrippenkader van de Middeleeuwen, of eigenlijk van de klassieke periode, maar de ideeën die hij daarmee uitte en verbreidde waren door en door modern en hadden, juist door de immanentie waar hij van doordrongen was, helemaal niets meer met de Middeleeuwen.
En trouwens wat moet daar de bewering dat hij "trachtte een verzoening tot stand te brengen in het conflict tussen de moraal en de intellectuele eisen van zijn tijd"? Verzoening? Hij elimineerde elke moraal, elke van buiten komende metafysische eis, en hief met elk dualisme in deze tevens elk conflict op.
[Aanvulling 29 april 2008] In het werkje van Scruton (dat ik eerder uit de bibliotheek las, maar nu met bovenvermeld pakket bestelde) staat - in tegenspraak met de achterflapse wervingstekst - "...schreef Spinoza het laatste Latijnse meesterwerk, waarin de subtiele concepten van de middeleeuwse filosofie tegen zichzelf worden gebruikt en volledig worden ontkracht." (p. 28) Het tegendeel van hoeden dus! Scruton en ik zijn het hierin eens!
