Nieuwe studie over Nietzsche die Spinoza zag als: "die ersten Aristokraten in der Geschichte des Geistes"
Vorig jaar verscheen in een nieuw, vijfde, deel in de serie bij de Duitse uitgever Walter de Gruyter, “Nietzsche Today,” een uitgebreid hoofdstuk over Nietzsche over Spinoza, waar ik graag op wijs:
David Wollenberg, “Power, Affect, Knowledge: Nietzsche on
Spinoza,” in: João Constancio, Maria Joao Mayer Branco & Bartholomew Ryan, Nietzsche and the Problem of Subjectivity.
Walter
de Gruyter GmbH & Co KG, 2015, p. 65-94 – books.google
De auteur geeft op zijn pagina bij academia.edu alleen een beginstukje van zijn hoofdstuk, dat ik hier overneem:
Spinoza is not a philosopher who many readers immediately associate with Nietzsche. The two may even appear as bookends to the rationalist enlightenment project. Spinoza once asked, "who but a desperate and insane person would want to say farewell to reason?"; Nietzsche is sometimes considered to have made precisely such a valediction. Spinoza wrote his great work, the Ethics, in a 'geometric order,' a tightly-constructed philosophic system of propositions and demonstrations; Nietzsche consistently attacked such systems as manifestations of calcified thinking and even intellectual cowardice. Spinoza's political thinking calls for the creation of a strong, even absolute, state; Zarathustra refers to the state as "the coldest of all cold monsters."
However despite these differences and others, Nietzsche embraced Spinoza as a fellow member of "die ersten Aristokraten in der Geschichte des Geistes."
Vervolgens geeft hij aan:
In this chapter, I first briefly examine Nietzsche's historical contact with Spinoza's philosophy, highlighting what topics interested him the most. I then explore more precisely both where Nietzsche saw Spinoza as a "precursor" and where he felt it necessary to part ways. Nietzsche's collected remarks evidence a sustained reflection on Spinoza's philosophy (although one that evolved over time). Specifically, Spinoza's philosophy draws a linkage from the striving for power to the affirmation of being, and studying Nietzsche's reaction to this linkage in Spinoza helps us understand the linkage for Nietzsche himself. I focus my attention on the two themes in Spinoza of greatest concern to Nietzsche: 1) the identification of virtue and power, and in particular the power of the affects; and 2) the identification of the most powerful affects with understanding and affirmation, particularly Spinoza's 'intellectual love of God.'
Bij books.google, waarin we meer kunnen lezen, zien we dat David Wollenberg werkt aan een boek over Nietzsche en Spinoza.
Die openingszin, “Spinoza is not a philosopher who many readers immediately associate with Nietzsche,” kan niet van dit blog gezegd worden: hier is inmiddels al aardig wat te vinden over de “relatie tussen” beide auteurs.
Reacties
“… want, men vergeve het mij, wat er van Spinoza overbleef, de amor intellectualis Dei, is geratel, en anders niet! Wat is amor, wat Deus, als elke droppel bloed eraan ontbreekt …?” (De vrolijke wetenschap – 372)
Maar wat Nietzsche wel mooi en over vele pagina’s verspreid beschrijft is het lichamelijk affect.
“Onze heiligste overtuigingen, datgene wat voor ons met betrekking tot hoogste waarden onwrikbaar is, zijn oordelen van onze spieren”
“De morele denkwijze volgt onze handelswijze, maar leidt haar niet!”
“De gewaarwordingen en affecten van het organische zijn alle al lang kant en klaar ontwikkeld voordat het eenheidsgevoel van het bewustzijn ontstaat.”
“Het Ik gevoel niet te verwarren met het organische eenheidsgevoel.” (Uit de nalatenschap.)
Elke Spinozist kan zich uren verblijden met Friedrich Nietzsche.
ed 03-01-2016 @ 19:09
Ed,
Helemaal eens met je laatste zin. Als cursist las ik onlangs nog in "De vrolijke wetenschap" van Nietzsche. Ik ga niet uitgebreid citeren, pak de aforismen er maar bij. In 109: de wereld is geen levend wezen, geen machine, er bestaan geen "natuurwetten". In 111 en 113: substantie is een abstractie, alles is een continuum, oorzaak en gevolg aanwijzen in de stroom van het gebeuren getuigt van denkluiheid, en ga zo maar door. Uitdagend voor Spinozisten en Spinoza-liefhebbers. Er is al veel over geschreven. Dat Spinoza uiteindelijk werd afgeserveerd door Nietzsche, is m.i. een compliment voor Spinoza. Nietzsche serveerde uiteindelijk alle grote en eerder door hem bewonderde geesten af, Wagner, Socrates, Jezus, en nog zo wat, om zichzelf te profileren. "Ecce homo" luidde zijn autobiografie. Nee, dan toch liever "Ecce Deus sive Natura"....
bob hoekstra 04-01-2016 @ 18:21
Met verblijden bedoelde ik wel iets positief! Spinozisten kunnen echt veel leren van Nietzsche, vooral van zijn materialisme. Nietzsche legt veel nadruk op het lichamelijke aspect van ons denken. Hij beschrijft dus zeer goed de affectiones van Spinoza, lees mijn vier voorbeelden. Alleen gaat Friedrich niet over naar Spinoza’s tweede en derde kennis. Maar hij waardeert de ratio van de natuur!
Dat er geen natuurwetten zijn ziet Nietzsche door de breuk tussen taal en wereld. Er is geen ‘orde’ omdat orde een menselijk esthetisch begrip is. De mens legt orde over de fenomenen om er zicht op te krijgen en ze hanteerbaar te maken. Later ziet hij taal en wereld meer monistisch.
In 109 staat ook: “Maar waar halen wij het recht vandaan het heelal te prijzen of verwijten te maken! Wachten wij ons ervoor, het harteloosheid en onverstand of het tegendeel daarvan aan te wrijven: het is noch volkomen, noch mooi, noch edel, en het wil niets van dat alles worden, het is er absoluut niet op uit de mens na te bootsen! Het is absoluut onkwetsbaar voor al onze esthetische en morele oordelen!” Dit is toch Spinoza!
Substantie in 110 is niet wat Spinoza er onder verstaat, het is bij Friedrich natura naturata. Het niet gelijke gelijkstellen (orde scheppen) is een lichamelijk instinct om driftmatig te overleven. Oorzaak en gevolg aanduiden is arbitrair maar noodzakelijk.
Nietzsche ziet de mens niet als een vast subject, lees hoe mooi hij ‘Ik denk, dus ik denk’ fileert! Hij ziet de mens als een krachtenveld van ‘steeds wisselende wordingen’, niet van ‘zijn’. Hij verklaart beter de affecties en affecten als innerlijke sturing van de conatus dan Spinoza. Het actieve ja-zeggen bij Nietzsche is Spinoza’s versterkende conatus en leidt tot het autonome handelen en beslissen van de Meester. Het reactieve nee-zeggen is het conatus verzwakkende van de ressentimentvolle slaaf. Herenmoraal is hetzelfde als Spinoza’s moraal.
Nee, ik meen echt dat Nietzsche leerrijk is voor Spinozisten, hoezeer hij op veel punten verschilt in denken. In elk geval, ik verblijd mij vaak met zijn schrijven.
ed 04-01-2016 @ 20:30
Oeps, foutje. "Ik denk, dus ik ben" moest er staan. Maar op zich verwoordt mijn verschrijven beter wat Nietzsche later zegt. Taal of denken sticht de wereld. In zijn eerste geschriften benadrukt hij de onmogelijkheid of de breuk tussen taal en wereld, later benadrukt hij dat taal en wereld één zijn.
Waarom vallen fouten pas op als een bericht al doorgestuurd is?
ed 04-01-2016 @ 20:37
“Alleen gaat Friedrich niet over naar Spinoza’s tweede en derde kennis.”
Spijtig dat er niemand op reageerde want dit is natuurlijk zo kort door de bocht dat ik mezelf opzettelijk in de gracht reed. Nietzsches ‘Herwaardering van alle waarden’ is de overgang naar het tweede niveau door zijn differenciërende (ja ja, met c) denken. Voor hem werd het intuïtie. Herwaardering van alle waarden is hetzelfde als de ‘idee van de idee’. Zijn Ja-zeggen tegen het leven is de kracht verhogende conatus van het handelen. En toen hij, om wat voor reden ook, zijn relatie tussen uitgebreidheid en denken verloor verzwakte zijn conatus tot zijn ziekte. En daarin bleef hij de laatste jaren van zijn leven.
ed 12-01-2016 @ 18:07
Ed, ik zal pas op je inbreng reageren, als je zou ingaan op de inhoud van het blog - in dit geval op het artikel waarnaar ik verwijs. Dat doe je echter niet.
Ikzelf ga in een nieuw blog in op dat artikel/hoofdstuk van Wollenberg.
http://spinoza.blogse.nl/log/spinozas-filosofie-anti-theologie-of-toch-nog-teveel-theologie.html
Stan Verdult 14-01-2016 @ 13:37