Vladimir Solovyov (1853-1900) en Spinoza
Onlangs kwam ik het volgende citaat tegen:
“Even a mystic like the Russian, Vladimir Soloviev, was able to admit, "The comprehension of God which Spinoza's philosophy gives us, in spite of all its incompleteness and imperfections, corresponds to the first and indispensable demand of a real worship of God and an immersion in the Divine wisdom. Many religious people have found spiritual support in this philosophy.” [In Spinoza: Portrait of a Spiritual Hero, by Rudolf Kayser, met een inleiding van Albert Einstein, Kessinger Publishing, 2004, p. 320]
Van Vladimir Solovyov (Solovjov, Soloviev, Solov’ev) had ik, moet ik erkennen, nooit gehoord, dus ik ging eens surfen. Blijkt: Solovyov is generally considered to be Russian's greatest 19th century philosopher [yahoo-group Vladimir Solovyov ]. Daarover bestaat kennelijk overeenstemming, want: “widely regarded as the most original, systematic, and influential of the Russian philosophers of the nineteenth century.” [Volgens het Centre for Russian Humanities Studies dat sinds 1998 aan de Radboud Universiteit bestaat.]
Solovyov was dus een Russisch filosoof, schrijver, dichter en mysticus, die invloed oefende op de filosofie van Nikolaj Berdjajev, Sergej Boelgakov en Pavel Florenski - én op schrijvers. Hij was bevriend met Dostojewski.
De bekende Alexandre Kojève, Rus, die in Duitsland filosofie studeerde en later in Parijs zoveel invloed had op de bestudering van Hegel, verdedigde bij Karl Jaspers in Heidelberg zijn doctorsthese over “De religieuze filosofie van Vladimir Solovyov".
Ik wil dan vooral meer te weten zien te komen over wat die filosoof met Spinoza had.
De Internet Encyclopedia of Philosophy heeft wel een boeiend artikel over Solovyov, maar daarin komt Spinoza niet voor [hier]. In het artikel over Russische filosofie is te lezen: dat pas vanaf het moment dat Solovyov zijn proefschrift verdedigde over “de Crisis van Westelijke Filosofie” voor het eerst echt zuiver filosofische kwesties op hun eigen merites werden behandeld, dus zonder beroep op vanbuiten aangedragen vraagstukken.
Ook in de Engelstalige wiki geen verwijzing naar Spinoza, wel in de Nederlandse. Daar is te lezen: "Eerst door zijn studie van Baruch de Spinoza en Arthur Schopenhauer keerde hij terug naar het orthodoxe geloof." Dat is merkwaardig, maar soms brengt Spinoza met zijn heel eigen godsconcept mensen terug naar de God van Abraham, Isaak en Jacob. “Drawing on the writings of Benedict de Spinoza and G.W.F. Hegel, he regarded life as a dialectical process, involving the interaction of knowledge and reality through conflicting tensions,” Aldus de Brittanica.
Solovyov was behalve mysticus ook iemand die zich, net als Leibniz in zijn tijd, zeer heeft ingezet voor de eenwording van de gespleten kerken, in dit geval de Oosters Ortodoxe kerk en de Rooms katholieke. Hij wilde zien te bereiken dat de Russisch Orthodoxe kerk zich weer onder Rome schaarde. Over dat streven is aardig wat te vinden op internet.
En dan kom ik bij Amazon een boek tegen: Vladimir Solovyov, Aleksandr Vvedensky, The Concept of God: Essays on Spinoza. Omschreven als: A philosophical polemic between two leading Russian philosophers of the 19th century over Spinoza's concept of God. Vvedensky's accusation that Spinoza's philosophy is basically atheistic stimulated Solovyov to give his most detailed discussion of God, both in defense of Spinoza and of himself.
En ook daar blijkt weer: Solovyov was the greatest Russian systematic philosopher, who constructed a religious-philosophical doctrine, centered on the concepts of all-unity and Godmanhood, which remains an influential source for Russian thinkers. Solovyov was both mystic and philosopher.
Ik besef best dat ik hiermee nog niet echt wat weet over Solovyov. Maar toch wilde ik dit weinige alvast even vastleggen - om er alert van te worden en later wellicht iets van deze filosoof tegen te komen; misschien dat genoemde boekje.
Aanvulling 20 oktober 2010
Heden kwam ik dit artikel van Ton Jansen tegen: Vladimir Solovjov, profeet van de etherische Christus. In: Motief, maandblad voor antroposofie - nr. 59, januari 2003 [Hier PDF]
Reacties
Laten we er eens van uit gaan dat Spinoza een atheïst is, en waarom zouden we dat niet, en wat is daar mis mee? Immers het volledig gelijkstellen van god en de natuur impliceert de afwezigheid van een bovennatuurlijke God, of wat dat ook maar moge zijn, in de verbeelding van de massa’s.
Dan raakt ons de beschuldigende opmerking van Vvedensky, over het atheïsme van Spinoza, ons helemaal niet. Want dat is inderdaad zo, …nou en?
Als Solovyov Spinoza verdedigde, dan was dat dus om te bewijzen dat Spinoza geen atheïst was. Dan heeft hij dus proberen te bewijzen dat Spinoza wel op één of andere manier in goden, of bovennatuurlijke, mystieke dingen geloofde. En daar is absoluut geen bewijs voor te vinden.
Waar we wel bewijzen van zien is de gekleurde selecties en interpretaties van mensen die niet van hun geloof afdurven, of een nieuw soort geloof willen creëren.
Het blijft bijvoorbeeld onduidelijk waarom het een voordeel zou moeten zijn dat deze Solovyov ‘mysticus’ was.
De combinatie met filosofie is natuurlijk ook heel vreemd, want hoe kun je echt filosoof zijn en ook ‘mysticus’? Immers de filosofie zoekt naar juiste kennis over natuur, die eeuwig en oneindig is. De mystiek houdt zich alleen maar bezig met geheimzinnig gedoe en met het hartstochtelijk zoeken naar vereniging van de ziel met God. Allemaal individuele passies, verbeeldingen, vooroordelen, onjuiste ideeën en speculaties. Dat Spinoza hiermee ook maar enige affiniteit zou hebben, daarvan ontbreekt elk spoor van bewijs.
Dus of we aan Solovyov, die ook zo maar weer ‘orthodox’ werd, veel hebben, bij het begrijpen van Spinoza, dat betwijfel ik sterk.
Maar zoals elke vrije spinozist, sta ik open voor bewijzen van het tegendeel, zodat mijn kennis van de menselijke natuur en van deze wereld, toeneemt , waardoor mijn verstand volmaakter wordt en mijn lichaam zich dus gelukkig voelt.
Haije Bouwman 11-01-2009 @ 20:50
Dacht wel dat je zou reageren, Haije. Zulke dingen kun jij niet laten passeren. Ikzelf, hoewel ook atheïst, alleen minder strijdbaar, heb er wel interesse om te zien hoe gelovigen zich al dan niet met Spinoza kunnen verstaan. Wat dan vaak, als het geen bestrijding wordt, de vorm aanneemt van een aanpassen van Spinoza aan wat ze al geloven.
Het lezen van Spinoza als mysticus was in de tweede helft van de 19e tot aan de Tweede Wereldoorlog niet speciaal door Solovyov uitgevonden. Dat kwam in heel Europa voor.
In het artikel over Russische filosofie in de Internet Encyclopedia of Philosophy dat ik in het blog noemde, is nog de volgende passage te lezen:
Nikolai Berdyaev, politiek filosoof, ook gelovig overigens, zag Solovyov als een paradoxale figuur. Hij onderscheidde een dag- van een nacht-Solovyov. De 'dag-Solovyov' was een filosofische rationalist, in ruime zin, een idealist, die zijn hoogst metafysische godsdienstige en ontologische concepties door filosofische verhandelingen wilde uitdrukken in termen die toentertijd gebruikelijk waren. De 'nacht Solovyov' was een mysticus die grotendeels zijn persoonlijke revelaties via poëzie uitdrukte.
Stan Verdult 11-01-2009 @ 21:54
Hoi
Interessant, als Spinoza adept en Kourbagh verdediger (na al die jaren verdient Adriaan Koerbagh nog steeds de volledige rehabilitatie door de Nederlandse overheid , wegens zijn verdiensten om de regenteske macht van de kerk van de Oranjes te breken. Helaas zal dat nog steeds niet gaan lukken!) Misschien Is de (her)nieuwde belangstelling voor Solovyov, een mogelijke stap in de goede richting.
Andreas Maria Jacobs
Andreas Maria Jacobs 21-10-2010 @ 10:21