Karl Hermann Bruder (1812 – 1892) Benedicti de Spinoza, Opera Quae Supersunt Omnia

Een hele tijd ben ik vandaag ‘zoet’ geweest met zoeken naar mijn blog dat ik, na dat over Heinrich Eberhard Gottlob Paulus en zijn  editie van de volledige werken van Spinoza (zie hier), volgens mij over Bruder had gemaakt. Maar het is nergens te vinden en ook op mijn harde schijf kon ik nergens meer iets aan materiaal erover vinden – irritant. Gelukkig kon ik mij nog herinneren welke bronnen ik indertijd had gebruikt (want verder is er, als je zijn naam op Google ingeeft, geen inhoudelijke informatie over hem te vinden naast alle links naar zijn boeken). Het meeste vond ik in het hoofdstuk “Spinoza editions in the nineteenth century” van Jelle Kingma (zie onder de noten). Daar ik binnenkort een blog over de Van Vloten/Land-editie van Spinoza’s werken wil maken, reconstrueer ik nu eerst dit verloren of misschien wel vergeten blog.

Onder de gelatiniseerde versie van zijn naam, Carolus Hermannus Bruder, verzorgde hij na Paulus een nieuwe uitgave van het complete werk van Spinoza in drie delen:

Benedicti de Spinoza, Opera Quae Supersunt Omnia. Lipsiae, typis et sumtibus Bernh. Tauchnitz jun., 1841 - 1844

Bij books.google: Vol I  - Vol II  -  Vol III  en bij archive.org Vol II

Karl Hermann Bruder werd geboren in Leipzig, studeerde theologie en filosofie aan de universiteit van Leipzig en werd ‘evangelisch-lutherischer pfarrer’ bij verschillende gemeenten in Saksen. Hij redigeerde enkele werken van Augustinus, waaronder diens Confessiones die een zeer gedetailleerde inhoudsopgave meekreeg (cf archive.org) en een concordantie van het Oude en Nieuwe Testament, een werk dat populair werd en verschillende malen werd herdrukt. Het was de Duitse uitgever Christian Bernard Tauchnitz die hem verzocht een nieuwe editie van Spinoza’s werk te verzorgen. Bruder baseerde zijn tekst van Spinoza’s werken op de originele uitgaven van de 17e eeuw. In geval van duistere, ongewone of incorrecte Latijnse passages, trachtte hij er het beste van te maken. Sterker dan zijn voorgangers (Paulus met name) droeg hij zorg voor een zo goed mogelijk Latijn. De inleidingen en commentaren die hij gaf moeten volgens Kingma van enige waarde geweest zijn voor zijn tijdgenoten. Tauchnitz stond vooral een uitgave voor een breed publiek voor ogen en met dat voor ogen, leverde Bruder goed werk af. Voor latere bibliografen maakte de uitgever het wel gecompliceerd. Antonius van der Linde nam in zijn bibliografie op: volume I: 1843, volume II: 1844 en volume III: 1846, maar er zijn edities in andere jaren en ongedateerde edities geweest.

Piet Steenbakkers over de Bruder-editie:
"The most important edition in Germany in the nineteenth century, with a very wide circulation, was that of Karl Hermann Bruder: Benedicti de Spinoza Opera Quae Supersunt Omnia (three volumes, 1843-1846). It went through several reprints, even in the twentieth century, though all are dated 1843— 1846. Bruder did go back to the original seventeenth-century texts but still reproduces some of Paulus's errors. Many commentators and translators worked from this Opera edition. An interesting feature of Bruder's edition is that he divided some texts into manageable, numbered sections. In referring to passages of the Tractatus de intellectus emendatione, Bruder's section numbers have since established themselves as the standard, but regrettably his numbering of the TTP did not catch on."

De Bruder-editie is en wordt nog veel gebruikt. Carl Gebhardt gebruikte hem, Leopold,  Rudolf Meijer baseerde zijn website met Latijnse teksten van Spinoza vooral op de Bruder-editie (zie hier). Wim Klever vertelde mij dat hij de deeltjes in één band had laten binden en altijd 'zijn Bruder' gebruikte (zie dit blog). Maar zie wat er komt van intensief gebruik:

         
Wim Klever e-mailt bij deze foto: "Is, hoewel eerder door een vakman stevig gebonden, in het veelvuldig gebruik helemaal losbladig geworden en moet nu telkens met een lint bijeen worden gehouden. Papier en drukletter zijn bijzonder aangenaam."

_________________

Jelle Kingma, "Spinoza editions in the nineteenth Century," in: Fokke Akkerman & Piet Steenbakkers, Spinoza to the letter: studies in words, texts and books, Brill, 2005, p. 273-282 [books.google]

Piet Steenbakkers, “The text of Spinoza's Tractatus Theologico-Politicus,” in: Yitzhak Y. Melamed, Michael A. Rosenthal (Eds.), Spinoza's 'Theological-Political Treatise': A Critical Guide. Cambridge University Press, 2010, p. 39-40 [books.google]

Bruder's boeken op archive.org

Reacties

Steenbakkers verzuimt / vergeet te vermelden dat Bruder enkele malen corrupte plaatsen van de oude tekstuitgaven verbetert en zich daardoor zeer verdienstelijk heeft gemaakt. Een frappant voorbeeld daarvan is een passage uit TTP19, waarin Spinoza schrijft -en ik voeg het amendement, bestaande uit de letter m, tussen haakjes toe -: "et postquam Christus eos per totum orbem dispersum iri vidit, docuit ut omnes absolute pietate(m) colerent."
Christus onderwees zijn leerlingen dat zij in de diaspora onvoorwaardelijk pietas, d.w.z. Vaderlandsliefde en loyaliteit, moesten beoefenen. Zonder de correctie stond er dat zij ALLE MENSEN ZONDER UITZONDERING vroom zouden moeten bejegenen, d.w.z. Beminnen. Dit laatste kan volgens Spinoza aantoonbaar niet Christus' bedoeling zijn geweest. Dit is het vooroordeel van Christenen over de vermeende vernieuwing van het Nieuwe Testament.
Latere tekstuitgevers en vertalers hebben ofwel Bruder's verbetering niet ontdekt ofwel haar op onvoldoende grond afgewezen.

En dan te bedenken dat Bruder een evangelisch-lutherse theoloog was.

Dar was kennelijk een theoloog die het licht had gezien en het ook nog gebruikte bij zijn VERSTANDIG lezen (en uitgeveb) van de overgeleverde tekst.
Na een dag zoeken heb ik het artikel teruggevonden, waarin ik Bruder's correctie van de begrijpelijke maar domme Amsterdamse zetduivel verdedigde. Dat was in 2000 in NASS # 9 onder de titel "Spinoza's Concept of Christian Piety: Defense of a Text Correction by Bruder in the TTP" , p. 17-27. Het is te hopen, dat de noodzakelijke aanpassing van de corrupte tekst, via de vele volgers van dit blog, eindelijk ook eens de gewenste aandacht krijgt van editors en vertalers.