Schitterende bespreking door Han van Ruler van Alexander X. Douglas' "Spinoza & Dutch Cartesianism"

Bij de NDPR verscheen gisteren een schitterde bespreking door Han van Ruller (bijzonder hoogleraar Intellectuele geschiedenis van Renaissance en Barok aan de Erasmus Universiteit Rotterdam) van het boek van

Alexander X. Douglas, Spinoza & Dutch Cartesianism: Philosophy and Theology, [Oxford University Press, 2015] – in dit blog gesignaleerd – zie ook dit blog over een review door Douglas).

Van Ruler vindt het een “elegant geschreven” hier en daar “verfrissend gedurfd boek” dat tot “new horizons of discussion” kan leiden.

Waar Spinoza in de TTP pleit voor (de praktische en politieke) scheiding van filosofie en theologie (waarbij het hem ging om het ontkrachten van de orthodoxe theologen), zou het diepere doel van zijn filosofische streven juist zijn om de ‘dubbele standaarden’ van de Cartesianen t.o. wetenschap en theologie (vooral De Raey en Wittich zouden die scheidingsthese voorstaan) op te heffen en terug te keren tot een manier van filosoferen die beide werelden (weer) zou combineren, waarmee (weer) een metafysische basis voor een ethica zou worden geboden. Spinoza zou het begrijpen van de oorzaken van natuurverschijnselen (weer) betekenis en leiding aan het menselijk leven willen doen bieden (maar dan zonder de scholastieke teleologische natuurinterpretatie).

Daarover gaat het.

De bespreking is op zichzelf al een hoogstandje van kennis van Descartes, Spinoza en Geulincx en van het geven van diepgaande kritiek die het boek in z’n waarde erkent. Je proeft dat Van Ruler, die Spinoza goed kent, net iets meer aan de kant van Descartes en Geulincx lijkt te staan.

Er is veel van deze bespreking op te steken. Lezing wordt door mij zeer aanbevolen.

spinoza | 01-10-2015 | 11:46 | Link | Reacties (11)

Reacties

Daar denk ik totaal anders over: far besides the mark.

Wim klever 01-10-2015 @ 19:35

Blij dat we de tegendraadse opvattingen van Wim Klever af en toe nog kunnen lezen op dit blog.

henk keizer 01-10-2015 @ 20:00

Jouw hand, Henk, is wel erg gauw gevuld. Het gaat hier weer alleen maar om een uitroep van "andersdenkendheid" zonder dat daarover iets inhoudelijks wordt meegedeeld.

Stan Verdult 02-10-2015 @ 11:06

Daar heb je wel gelijk in Stan en dat was ook altijd mijn bezwaar tegen de commentaren van Wim Klever. Maar misschien werd ik een beetje aangesproken omdat ik het nogal wat vond om een boekbespreking zo nadrukkelijk 'schitterend' te noemen.

henk keizer 02-10-2015 @ 12:29

Henk, deze bespreking vond ik zo schitterend door de geconcentreerde kennis die de bespreker duidelijk niet alleen uit het besproken boek heeft (zoals soms wel gebeurt). Je kunt in kort bestek in 't review veel te weten komen: over het boek, over de context, en over een mogelijk andere invalshoek.
Wat vind jij van die recensie, Henk?

Stan Verdult 02-10-2015 @ 13:10

Stan, ik vind de review niet 'schitterend' maar 'schokkend'. Als review van het besproken boek vind ik het matig, ik krijg niet echt een goed beeld van het boek (wel van het thema, maar zeer weinig over hoe de auteur dit verder behandelt, het is meer Van Ruler's verhaal). Maar dat oordeel wil ik wel inruilen voor een ander en daar wil ik het verder niet over hebben. Maar de 'geconcentreerde kennis' die hij inbrengt wat Spinoza betreft vind ik ronduit schokkend.
1) Hij gaat in op het onderscheid tussen 'intentio' (primary concepts) en 'intentio secundo' (concepts of concepts). Dan gaat hij geluidloos over op 'secondary notions' voor de tweede en 'common notions' voor de eerste. 'Common notions' zijn heel wat anders dan 'primary concepts'. Hij gaat dan substantie, attribuut en modus 'common notions' noemen. Daarmee gaat zijn hele redenering daaromtrent volledig de mist in.
2) Hier kan ik wel volstaan met een citaat:
"It is here that Spinoza introduces the idea, for instance, that God knows things in a way very different from our way of knowing things. Whereas we, in order to develop an idea, have to wait for an image of things to form within us, God produces things by having an idea of them. Spinoza's God, in other words, thinks the world into existence." Dat is toch afgrijselijk. Hoe kun jij dat nou 'schitterend' vinden, Stan?

henk keizer 02-10-2015 @ 15:42

Deze laatste passage viel mij uiteraard ook op. Dit is duidelijk niet de Spinoza van de Ethica, maar wel die van de Cogitata Metafysica. Daarin zegt hij in Hfst 7 van het Tweede deel, "dat God de dingen naar zijn essentie en bestaan door zijn verstand of wil tot stand heeft gebracht." Precies wat hij in de Ethica ontkent. Daarin schrijft hij in Hfst 11: "Immers de kennis Gods komt met de menselijke kennis niet meer en misschien wel veel minder overeen dan het sterrebeeld de hond met het blaffende dier de hond." Precies het omgekeerde van 1/17s. Spinoza's God is in de CM een andere dan in de Ethica. Van Ruler had het over die van de CM.
Ik vond het te ver gaan om daarop in mijn blog in te gaan.

Wat je eerste opmerking betreft, je commentaar op Van Rulers toepassing van de 'common notions', wat zijn substantie en attribuut dan als het geen 'common notions' zijn? 'Common notions' zijn het waar de ratio mee werkt; het hele redeneren more geometrico demonstratais is erop gebouwd. Wat kunnen die basisbegrippen, die bouwstenen van het Spinozistische complex anders zijn?

Stan Verdult 02-10-2015 @ 16:12

Het is niet de Spinoza van de Ethica, maar het is wel de Spinoza van Van Ruler. Hij ontleent het aan de CM, maar conformeert zich aan die visie. Hij heeft niet de bedoeling weer te geven hoe Spinoza er in de CM over denkt.
Meen je echt dat substantie, attribuut en modus 'common notions' zijn? Het zijn 'primary concepts' maar geen 'common notions' in de zin van Spinoza.

henk keizer 02-10-2015 @ 17:12

Hier gingen we allebei iets te snel, Henk. Het attribuut Uitgebreidheid leren we kennen doordat onze ratio volgens Spinoza bij de vele waarnemingen die we doen, het gemeenschappelijke in het deel en het geheel herkent; en zo - via de gemeenschappelijke noties - komt onze geest in aanraking met het attribuut uitgebreidheid (resp. denken) en via deze attributen leert hij de substantie kennen. Maar het attribuut uitgebreidheid IS niet een gemeenschappelijke notie - het valt daarmee niet samen. Wij concipiëren de attributen als notiones communes.
Ik weet niet waar jij vandaan hebt dat substantie etc. 'primary concepts' zijn (anders dan uit het stuk van Van Ruler), maar ook daarvoor geldt dat substantie niet samenvalt met het concept, maar op een bepaalde wijze geconcipieerd wordt. [Het onderscheid over het formele resp. objectieve zijn... laat ik achterwege, maar gaat hier wel over].

Stan Verdult 02-10-2015 @ 18:21

Stan, wij moeten niet gaan steggelen over notiones communes. Van Ruler legt uit wat in het boek van Douglas wordt bedoeld met 'first intentions', die wij, zoals hij zegt, 'primary concepts' zouden noemen. Als voorbeelden geeft hij mens, paard, tafel. Die 'first intentions' noemt hij daarna 'common notions'. Het is toch duidelijk dat dit absoluut niet kan?
De gewraakte passage over Gods verstand is gebaseerd op de CM, maar Van Ruler omhelst deze visie en gaat er zelfs enthousiast op door. Kijk bijvoorbeeld hoe hij een en ander introduceert:
"Spinoza's Cogitata metaphysica is indeed a difficult text to interpret, but its combination of a metaphysica generalis and a metaphysica specialis already gives away what it purports to be. With respect to the notion of 'God', the second part, the metaphysica specialis, is by far the most important. It is here that Spinoza introduces the idea, for instance, that God knows things in a way very different from our way of knowing things." Zie verder het citaat in mijn eerdere reactie.
Je hebt mij gevraagd wat ik van de review vind. Laat ik het mild zeggen: er is werkelijk geen enkele aanleiding om die 'schitterend' te noemen.

henk keizer 03-10-2015 @ 08:38

Henk, je hebt me ervan overtuigt dat ik dat 'schitterende' beter had kunnen weglaten. Ik was onder de indruk van wat de recensent in kort bestek aan kennis van o.a. de scholastiek en het cartesianisme bood, waardoor ik hem zijn stoppen bij de CM niet kwalijk nam. Dat Spinoza eerdere fases heeft gekend en een lerende filosoof was (een waarheidsijveraar - zie volgend blog) is natuurlijk wel een feit. [En zo kan zelfs een faut pas tot inzichten leiden.]


http://spinoza.blogse.nl/log/breviarium-spinozanum-waarheidsijver-is-een-bron-van-vriendelijkheid-en-zachtheid.html

Stan Verdult 03-10-2015 @ 12:51