Te toevallig om toevallig te zijn: veel 'katholieke spinozisten'

Leuke gevolgen van een keer iets persoonlijker te worden. Op mijn recente blog "Persoonlijke overwegingen bij het lezen van de boeken van Jonathan Israel", waarin ik vertelde over mijn katholieke achtergrond, ontving ik enige mailtjes van bezoekers die eveneens "uit de kast" kwamen (nou ja, niet helemaal echt openbaar in een Sint Agatha-kerk te Beverwijk, ontworpen door Joseph en Pierre Cuypers jr. en in 1924 voltooid.reactie hier, maar via de mail) over hun vergelijkbare voorgeschiedenis. Eén bezoeker had zelfs zo'n geschiedenis als de mijne gehad in Beverwijk op een andere school en in een andere kerk, maar zeer herkenbaar - kwam heel dichtbij. Eerder kreeg ik nog wel eens een dergelijke reactie op een eerder blog. Van Wim Klever en Herman De Dijn is de katholieke achtergrond ruim bekend.

Verwijzend naar een anekdote van Isaac Asimov [cf. blog] kun je de vraag stellen: wat voor spinozist ben je? Een katholieke spinozist? Een doopsgezinde spinozist, een hindoe-spinozist, een zevendedagadvents-spinozist?

Ik heb geen onderzoekje ernaar gedaan, maar het valt wel op dat er best aardig wat v/h katholieken zich met Spinoza bezig houden. Maar vormen zij al een potentia multitudinis, quae una veluti mente ducitur? Nee natuurlijk, want die herkomst telt niet echt mee en zal geen hinder zijn in het verbonden voelen met 'andere spinozisten'.
Hoe dan ook:
het lijkt me té toevallig om toevallig te zijn.
Maar spinozisten wisten al dat dat voor alles geldt.

Reacties

Tot nu toe geen reactie op dit blog. Mogelijk omdat het om een "delicaat" onderwerp gaat? Ik ga me er toch aan wagen, maar "caute" indachtig.
Kan een "katholieke spinozist" bestaan? Een katholiek "strictu sensu" zou een geloofsbelijdenis voor waar moeten aannemen, die van de eerste zinnen frontaal botst met wat Spinoza daarover leert: "Ik geloof in één God, de almachtige VADER, SCHEPPER van hemel en aarde...". In die zin kan een katholiek geen spinozist zijn (dus een "spinozistische katholiek" kan niet bestaan. Maar de andere zin, een katholieke spinozist bestaan, zie ik wel mogelijk. Een spinozist kan perfect de katholieke traditie en (essentiële) morele voorschriften waardevol vinden en uitvoeren. Ook al KAN hij in de waarheid van de dogma's niet geloven, hij kan ze uitspreken als onderdeel van zijn waardering voor de traditie (cfr. wat De Dijn ooit stelde in een interview: dogma's moet je niet geloven, je moet ze zingen). Sommigen zouden dit "schijnheiligheid" noemen (en er zelfs durven bij zeggen dat dit het katholicisme typeert), maar dit is een woord dat m.i. niet spinozistisch is.

Er zijn christenen geweest die zich flink in Spinoza verdiepten, maar met het volstrekt immanente, naturalistische en de gelijkstelling van God oftwel de Natuur moeite hadden. Hubbeling was zo iemand en volgens mij de Deugd ook. De jezuïet Stanislaus Dunin-Borkowski (van 'Der Junge De Spinoza') ook. Op mijn vraag aan Manfred Lauermann die bij de VHS een lezing gaf, of Dunin-Borkowski, die behalve historicus ook theoloog en katholiek priester was, geen moeite had met de inhoud van Spinoza’s filosofie, en met name diens Gods-begrip en het feit dat hij zijn God de vrije wil ontzegde, gaf Manfred Lauermann aan dat hij Spinoza waarschijnlijk las met behoud van zijn eigen gods-begrip – dat hij hier en daar Spinoza als het ware enigszins ‘scheef las’. Sommigen proberen het, maar die 'twee goden' verdragen elkaar niet.

Interessant. Die Lauermann moet zijn hoofd wel heel scheef gehouden hebben.

Nee, niet Lauermann. Die sprak over de katholiek Dunin-Borkowski, die volgens Lauermann Spinoza enigszins "scheef las".