BdSpinoza

Ameldonk Blok of Block (c. 1651 - 1702) Wat weten we van zijn bewondering voor Spinoza?

Blok was an admirer of Spinoza and a friend of the German philosopher Ehrenfried Walter von Tschirnhaus (1651 – 1708), aldus vat Rienk Vermij in 2012 (in: Eric Jorink & Ad Maas, zie onder) zijn studie uit 1988 samen. Voor dat tweede, vriendschap met Tschirnhaus, bestaat genoeg evidentie, maar zou het niet kunnen zijn dat Vermij hier zijn relatie tot Spinoza wat overdreef? Want het enige ‘wapenfeit’ is eigenlijk dat Blok aan Petrus van Gent, met wie hij toen nog bevriend was, voorstelde om samen de Ethica te gaan lezen.

Daaraan is nu een tweede wapenfeitje toegevoegd: Blok was in het bezit van een exemplaar van de Tractatus theologico-politicus, zoals onlangs werd ontdekt en enthousiast getwitterd door The Spinoza Web i.o. - cf. en cf.)

Je kunt echter niet stellen dat Henri Krop in wiens Spinoza-icoon-boek Blok’s naam niet voorkomt, iets gemist heeft. Dat Blok zich met Spinoza heeft bezig gehouden en interesse in diens filosofie had kun je wel zeggen, maar of hij bewonderaar van Spinoza was of – wie weet - zelfs spinozist… daarvoor zou je toch méér moeten vinden. N.a.v. die tweets ging ik op internet eens op zoek naar deze Blok.*

Hij was een doopsgezinde zijdekoopman en amateur-filosoof, volgens Peter Jan Knegtmans bij wie verder nog te lezen is dat hij een reusachtige brandspiegel bezat die Ehrenfried Walther von Tschirnhaus had gemaakt en die hij door demonstraties te gelde trachtte te maken. Hij zou het onder de aandacht hebben willen brengen van professor De Raey en in elk geval kreeg iemand uit het gevolg van tsaar Peter de Grote tijdens diens eerste bezoek aan Holland zo'n lens te zien.
“Es giebt wenig Dinge, die mehr werth wären gesehen zu werden", aldus Leibniz in een brief van 13 augustus 1697 aan Lefort jr. [Cf.]

In het volgende baseer ik mij op Rienk Vermij’s 1988-artikel “De Nederlandse vriendenkring van E.W. von Tschirnhaus”. De vriendenkring van Tschirnhaus betrof: de Amsterdamse arts Georg Hermann Schuller, Pieter van Gent, Jarich Jelles, Jan Rieuwertsz, een zekere Dresscher, de Deen Georg Mohr (of Mohrenthal), die lange tijd in Nederland heeft gewoond, Ameldonk Blok en Jan Makreel, een Amsterdamse makelaar.

Blok behoorde tot de categorie van de 'wetenschappelijke amateur', de welgestelde en maatschappelijk gezeten burger voor wie de filosofie vooral een passende vrijetijdsbesteding was. Hij was vriend en correspondent van E.W. von Tschirnhaus. Waarschijnlijk heeft Blok Tschirnhaus voor het eerst ontmoet toen deze in 1679, terugkerend van zijn Europese rondreis, Amsterdam aandeed. Ook dit contact zal wel via Van Gent tot stand zijn gekomen. Blok valt, net als Makreel, te rekenen tot de groep van welgestelde wetenschappelijke amateurs. Of hij tot de oorspronkelijke discipelen van Spinoza behoorde is niet duidelijk, maar in elk geval was hij zeer geïnteresseerd in diens filosofie en hij stelde Van Gent voor om samen de Ethica te bestuderen. Waarschijnlijk bezat hij een uitgebreide collectie boeken en wetenschappelijke curiosa; toen hij later in financiële moeilijkheden raakte klaagde hij bij Tschirnhaus dat hij soms al iets te gelde moest maken, "dat UE wel kunt denken mij hart te moeten vallen." Hij schijnt zeer verguld te zijn geweest met de kennismaking met Tschirnhaus. Verschillende onkosten van Tschirnhaus nam hij voor zijn rekening." Toen Tschirnhaus in 1682, op terugreis uit Parijs, weer in Amsterdam kwam gaf hij de woning van Blok op als adres. Blok belastte zich tevens met het verzenden van Tschirnhaus' bagage. Ook later zou hij geregeld zendingen naar Duitsland verzorgen, van wetenschappelijke aard (boeken) of anderszins; er is bijvoorbeeld sprake van een nieuw "theegereetschap" voor Tschirnhaus' vrouw. Bij gelegenheid van een bezoek aan de Leipziger Messe in 1690 heeft Blok Tschirnhaus bezocht op zijn landgoed te Kieslingswaldau. [Vermij]

Hij werd lid van het kunstgenootschap Nil volentibus arduum toen het na de dood van Bouwmeester en Meijer in 1682 werd heropgericht. Hij vertaalde in het kader van NIL in 1687 Tschirnhaus's Medicina mentis en Medicina corporis in het Nederlands als Geneesmiddel der ziele; ofte, Proeve van een oprechte redenkonst, waar in gehandeld word van het rechte beleid, om on bekende waarheden te ontdekken (1687). Vermij vat dit samen als: Geneesmiddel der ziele of de kunst van het vinden van algemene regels. Ook ander werk vertaalde hij, zoals (naar alle waarschijnlijkheid) Tellures theoria sacra van Thomas Burnet, maar dat bleef onuitgegeven.

Hij stond op de lijst van intekenaren van Jacques Basnage, Histoire du Nouveau Testament (1704, maar toen het boek uit kwam was hij al overleden, cf.)

__________

Bronnen

Rienk Vermij, "Defining the Supernatural. The Dutch Newtonians, the Bible and the Laws of Nature". In: Eric Jorink & Ad Maas (Ed.), Newton and the Netherlanders. How Isaac Netwon was Fashionated in the Dutch Republic. Leiden University Press, 2012, p. 198 – PDF

Peter Jan Knegtmans, Professoren van de stad: het Athenaeum Illustre en de Universiteit van Amsterdam, 1632-1960. Amsterdam University Press, 2007, p. 76  – books.google

R.H. Vermij, "De Nederlandse vriendenkring van E.W. von Tschirnhaus."In: Gewina, Vol 11, No 4 (1988) [Cf.]

Rienk Vermij, The Calvinist Copernicans. The reception of the new astronomy in the Dutch Republic, 1575-1750. Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Amsterdam 2002 – PDF

Piet Steenbakkers, Spinoza's Ethica from Manuscript to Print: Studies on Text, Form and Related Topics. Uitgeverij Van Gorcum, 1994 – books.google

_____________

*) Het voordeel is zijn unieke naam, en dat is makkelijk zoeken: je krijgt alleen hints naar wat hier en daar geschreven is over de ‘one and only’ Ameldonk Blok (alleen kom je nog tegen Ameldonk-makery, stijfsel-makerij, van het Franse amidon = zetmeel; ameldonk-maker was een beroep).

______________

Aanvulling zelfde dag.

Van Wim Klever, die zoals mij wel vaker bleek, dit blog blijft volgen, ontving ik deze afbeeldingen - met de notitie "zoek verder". Of hij daarmee bedoelt dat ik verder moet zoeken of dat hij die pagina's langs loopt, zodat ik wellicht meer van hem hoor? We merken het wel.

Zie trouwens over dit boek ook het blog van 11 december 2013, "De briefwisseling Van Gent-Tschirnhaus (1679-1690)"

spinoza | 07-01-2015 | 07:51 | Link | Reacties (1)