Spinoza scepticus?

In zijn erudiete boek Het schandaal van de filosofie. Hoofdlijnen van het sceptische denken van de oudheid tot heden (Klement/Pelckmans, 2010) behandelt Henri Oosthout ook Spinoza. Hij doet dat in hoofdstuk 18, Vrijdenkers en apologeten, in drie paragrafen: 18.5 Baruch Spinoza en de Bijbel, 18.6 Spinoza over waarheid en zekerheid en 18.7 Spinoza over de hyperbolische twijfel van Descartes.

Alleen al het behandelen in een boek over scepticisme wekt de suggestie dat Spinoza tot de sceptici behoord zou hebben, maar niets is minder waar.
Oosterhout zal niet bijster vertrouwd zijn met Spinoza (hij laat hem van Jan de Witt nog een jaargeld krijgen en laat hem op 45-jarige leeftijd overlijden), maar zijn leer geeft hij redelijk goed weer – waarschijnlijk vanuit secundaire bronnen.
Lees verder...

Jack Lindsay (1900 - 1990) schreef lang gedicht 'Spinoza'

Jack LindsayAustralisch schrijver, dichter, vertaler van klassieken, medeoprichter en uitgever van de Fanfrolico Press en bijdrager tot de marxistische cultuurtheorie.

Robert Leeson Jack Lindsay werd geboren in Melbourne (Australië) en groeide op in Brisbane. Hij studeerde klassieke letteren aan de University of Queensland en behaalde in 1921 z’n B.A. In de 1920-iger jaren leverde hij verhalen en gedichten aan literaire bladen als Vision en de London Aphrodite. In 1923 publiceerde hij een dichtbundel, Fauns and Ladies, waarna meer boeken volgden. Hij zou in totaal meer dan 150 boeken hebben uitgegeven [cf archive]

Vanaf 1926 woonde hij in het Verenigd Koninkrijk en keerde nooit meer naar Australië terug. Hij wende zich in Engeland tot de linkse politiek, schreef voor de Left Review, werd actief lid van de Communistische Partij. Toen hij zich in Cornwall vestigde begon hij verhalen te schrijven, die onder het pseudoniem Richard Preston eveneens in de USSR werden gepubliceerd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog diende hij in het Britse leger, aanvankelijk in het Royal Signal Corps en vanaf 1943 leverde hij theaterscripts voor het Ministerie van Oorlog. Na de oorlog leefde hij in Castle Hedingham.

In 1936 verscheen van hem het volgende lange Spinoza-gedicht:

Lees verder...

Van Wim Klever verschijnt heden "The Spinozistic Hume. An Essay on his affinity with Spinoza"

Anderhalf jaar geleden, op 24 maart 2010, kon ik in een blog een nieuwe publicatie van Wim Klever aankondigen en later bespreken: David Hume (1711 - 1776) Wetenschappelijke ethica van een overtuigd Spinozist (links zie onder).

Intussen heeft hij zijn werk in het Engels vertaald en zelfs uitgebreid. Hij is namelijk absoluut zeker van zijn zaak: Hume is Spinozist en wel in meer dan enkel epistemologisch opzicht. Tevens vindt hij dat Jonathan Israel totaal ongelijk heeft met zijn onderbrenging van Hume onder de 'moderate Enlighteners'. Hij hecht er sterk aan om – in het 300e jaar na zijn geboorte - bij te dragen  tot “een andere Hume”.

De titel van het werk is geworden "The Spinozistic Hume. An Essay on his affinity with Spinoza". Het is in te zien en te downloaden op benedictusdespinoza.nl.

Lees verder...

Viktor E. Frankl (1905 – 1997) Synchronisation in Birkenwald. Eine metaphysische Conference [Socrates, Spinoza, Kant]

De psychiater van joodse origine, Viktor Frankl, schreef kort na de Tweede wereldoorlog, mede op grond van zijn ervaringen in het concentratiekamp Theresienstadt, waarin hij als psychiater actief bleef en ook vele lezingen gaf, het boek waarmee hij het bekendst werd en dat in vele talen werd vertaald: …trotzdem Ja zum Leben sagen; Ein Psychologe erlebt das Konzentrationslager. Het verscheen in het Nederlands als: De zin van het bestaan; een inleiding tot de logotherapie. Rotterdam: Ad Donker, 1978.

Daarin komt ook tweemaal een citaat van Spinoza voor, zoals (ontleend aan de Engelse vertaling Man’s Search for Meaning): “You may be prone to blame me for invoking examples that are the exceptions to the rule. "Sed omnia praeclara tarn difficilia quam rara sunt" (but everything great is just as difficult to realize as it is rare to find) reads the last sentence of the Ethics of Spinoza. You may of course ask whether we really need to refer to "saints." Wouldn't it suffice just to refer to decent people? It is true that they form a minority. More than that, they always will remain a minority. And yet I see therein the very challenge to join the minority. For the world is in a bad state, but everything will become still worse unless each of us does his best.

So, let us be alert—alert in a twofold sense: Since Auschwitz we know what man is capable of. And since Hiroshima we know what is at stake. [p. 154]

Lees verder...

Maand van de spiritualiteit komt er weer aan...

Van 30 oktober t/m 27 november 2011 is het weer de Maand van de Spiritualiteit -  thema is #Leef! Je kunt tegenwoordig dus niet meer leven – ook spiritueel niet – zonder een van de “sociale media” als twitter en zo. Op www.trouw.nl/spiritest kun je de spiritualiteitstest doen, die na een beperkt aantal van 15 stellingen de invullers indeelt in de categorieën: ‘ultieme zwever’, ‘een beetje spiritueel’ of ‘niet spiritueel’. De test is gemaakt door Joep het Hart, godsdienstsocioloog bij het SCP. Ik deed de test, niet omdat ik aan mezelf twijfelde, maar om het instrument te testen. En wat mij betreft klopt de uitkomst wel: ik moet n.l. niets hebben van wat ik niet spiritualiteit, maar liever obscurantisme noem. Ik werd terecht ingedeeld in de categorie:

Niet spiritueel

Al dat gezweef, dat is aan u helemáál niet besteed. 'Reïncarnatie', 'karma', 'chakra', zoektochten naar 'innerlijke wijsheid' - wat u betreft is het allemaal gezeur, prut en pseudo. Eerst zien, dan geloven. Het verstand, redeneert u, heeft u immers niet voor niets gekregen. Redelijke argumenten zijn voor u veel belangrijker dan intuïtie. Iets is pas waar, zo luidt uw credo, als er ergens tastbaar bewijs voor is. Kortom: u heeft geen enkele affiniteit met spiritualiteit.

Ik hoorde wel bij een heel kleine minderheid. De grootste groep is “een beetje spiritueel”, maar dat komt waarschijnlijk ook doordat de niet-spirituelen helemaal niet zich aan zo’n test ‘onderwerpen’ – zou ik ook niet doen, als ik dit blogje niet wilde maken.

Lees verder...

Ook Spinoza in nieuw boek over atheïsme in deze tijd

Over een paar dagen, eind van de maand, verschijnt dit boek: Jurgen Slembrouck (Red.): Voorbij het atheïsme. Over de relatie tussen atheïsme en humanisme. Upa, 2011, 128 pagina's - ISBN: 9789054879374 - € 17,00

De uitgever deelt mee: Sinds de aanslagen van 9/11 is er bij vrijzinnige humanisten opnieuw veel aandacht voor het atheïsme. In die mate zelfs dat er sprake is van een ‘Nieuw Atheïsme’. Hoewel de argumenten die worden aangedragen zelden origineel zijn, is de toon en stijl van deze nieuwe atheïsten dat wel. Zonder schroom en volgens sommigen ook zonder ‘respect’ wordt de onredelijkheid, schadelijkheid en overbodigheid van het godsgeloof aan de kaak gesteld.

Lijden de nieuwe atheïsten aan een tunnelvisie door opnieuw te focussen op het godsgeloof? Is hun pleidooi nog wel relevant nu in geseculariseerde samenlevingen het geloof steeds meer verdampt? Zijn vragen die peilen naar de inhoud en de invloed van het godsgeloof ook de meest belangrijke vragen die humanisten zich stellen? Of gaat het hen om iets anders? Om iets voorbij het atheïsme?

De Vrijzinnige Dienst van de Universiteit Antwerpen nodigde Prof. Herman Philipse, Prof. Paul Cliteur, Prof. Jef Van Bellingen, Prof. Jean Paul Van Bendegem, Prof. Ludo Abicht, Prof. Patrick Loobuyck, Dr. Tinneke Beeckman, Dr. Dirk Verhofstadt, Bart Coenen en Joachim Pas uit om zich over deze vragen uit te spreken. Jurgen Slembrouck bundelde hun lezingen.

Kijk en dat vind ik nou interessant: de Belgen weten hoe zoiets aangepakt moet worden: Spinoza hoort daarbij! Tinneke Beeckman schreef het hoofdstuk: Spinoza, radicale vrijdenker. Ideeën voor een hedendaagse (on)gelovige. Met als paragrafen: Spinoza en zijn tijd Was Spinoza een atheïst? Spinoza als verdediger van het vrije denken. 

Ik ben benieuwd of Tinneke Beeckman in het kielzog van de Nadlers, Israels en vele, vele anderen, Spinoza simpelweg als atheïst in de hedendaagse betekenis wegzet, of dat zij met Spinoza (die zelf ertegen protesteerde als atheïst gezien te worden) meegaat om zijn immanentie-filosofie, die hijzelf als ‘ware religie’ omschreef, als mogelijk alternatief voor te stellen aan hen die zoeken naar een serieuze en begrijpelijke wereld- en levensoriëntering – een van voortdurend zoeken naar almaar meer ware kennis over van alles, maar vooral over het begrijpen van zichzelf binnen het geheel.   

 Zie de inhoudsopgave [PDF]

Reinstalación de la B'nai B'rith Logia Spinoza

Weer ontdek ik iets, waarvan het bestaan mij tot heden niet bekend was. In 1843 werd in New York opgericht de “Onafhankelijke orde van B'nai B'rith” [de Zonen van het Verbond] – een joodse broederschapsorde voor onderlinge sociale steun, gemeenschapsontwikkeling en welzijnswerk, zoals er in die tijd in Amerika vele van dat soort organisaties werden opgericht. De organisatie bestaat nog steeds en heeft zich uitgebreid over vele continenten en heeft ook jeugdafdelingen, apart voor jongens en meisjes. Tegenwoordig draagt de organisatie de naam B'nai B'rith International. [Verder verwijs ik naar wikipedia en bnaibrith.org/].

In Mexico bestond een van de oudste onderafdelingen of Loge die de naam van de ‘joodse’ geleerde en filosoof Baruch Spinoza had aangenomen. De leden noemen elkaar broeders. De laatste jaren echter had deze Loge kennelijk een wat slapend bestaan geleid en dreigde helemaal te verdwijnen. Het nieuws is dat er een roep kwam om weer bestuursleden aan te stellen en de afdeling weer actief te laten zijn.

          

Welnu, dat gebeurde afgelopen maandag 24 oktober in een plechtigheid op het hoofdkantoor van B'nai B'rith in de Roma-wijk ten noorden van de hoofdstad van Mexico, met het ontsteken van de menora (de zevenarmige kandelaar). De leden en bestuursleden hebben weer gezworen zich te houden aan de principes van welwillendheid, broederschap en harmonie.
Daarvan werd mededeling gedaan met dit bericht op internet en deze Youtube-video.

 

Verplaatste bespreking [7] Paul Verhoeven, Jezus van Nazaret

Enige jaren blogte ik op weblog.nl waarbij ik meerdere titels had. De webmasters ervan hebben de zaak ingrijpend gewijzigd - niet alleen gerestyled maar ook heel veel ouds gewist. Ik ben het meeste aldaar nu kwijtgeraakt. De dames en heren worden bedankt. De paar boekbesprekingen die nog overgebleven en te vinden zijn, red ik door ze naar hier te verplaatsten. Het is wel enige jaren oude stuff maar ik wil het niet kwijt. Hopelijk schoffelt blogse.nl niet ooit ook alles onder.

Dit was de laatste van de zeven besprekingen die nog overgebleven waren (van hoeveel weet ik niet meer).

Lees verder...

Verplaatste bespreking [6] Hannah Arendt, Joodse essays

Enige jaren blogte ik op weblog.nl waarbij ik meerdere titels had. De webmasters ervan hebben de zaak ingrijpend gewijzigd - niet alleen gerestyled maar ook heel veel ouds gewist. Ik ben het meeste aldaar nu kwijtgeraakt. De dames en heren worden bedankt. De paar boekbesprekingen die nog overgebleven en te vinden zijn, red ik door ze naar hier te verplaatsten. Het is wel enige jaren oude stuff maar ik wil het niet kwijt. Hopelijk schoffelt blogse.nl niet ooit ook alles onder.

Deze bespreking heeft niets met Spinoza van doen, maar ik plaats hem hier toch graag tussen.

Lees verder...

Verplaatste bespreking [5] Frans Jacobs, Een filosofie van emoties en verlangens

Enige jaren blogte ik op weblog.nl waarbij ik meerdere titels had. De webmasters ervan hebben de zaak ingrijpend gewijzigd - niet alleen gerestyled maar ook heel veel ouds gewist. Ik ben het meeste aldaar nu kwijtgeraakt. De dames en heren worden bedankt. De paar boekbesprekingen die nog overgebleven en te vinden zijn, red ik door ze naar hier te verplaatsten. Het is wel enige jaren oude stuff maar ik wil het niet kwijt. Hopelijk schoffelt blogse.nl niet ooit ook alles onder. Lees verder...

Verplaatste bespreking [4] Steven Nadler, De ketterij van Spinoza

Enige jaren blogte ik op weblog.nl waarbij ik meerdere titels had. De webmasters ervan hebben de zaak ingrijpend gewijzigd - niet alleen gerestyled maar ook heel veel ouds gewist. Ik ben het meeste aldaar nu kwijtgeraakt. De dames en heren worden bedankt. De paar boekbesprekingen die nog overgebleven en te vinden zijn, red ik door ze naar hier te verplaatsten. Het is wel enige jaren oude stuff maar ik wil het niet kwijt. Hopelijk schoffelt blogse.nl niet ooit ook alles onder. Lees verder...

Verplaatste bespreking [3] Robert Misrahi, 100 woorden over de Ethica van Spinoza

Enige jaren blogte ik op weblog.nl waarbij ik meerdere titels had. De webmasters ervan hebben de zaak ingrijpend gewijzigd - niet alleen gerestyled maar ook heel veel ouds gewist. Ik ben het meeste aldaar nu kwijtgeraakt. De dames en heren worden bedankt. De paar boekbesprekingen die nog overgebleven en te vinden zijn, red ik door ze naar hier te verplaatsten. Het is wel enige jaren oude stuff maar ik wil het niet kwijt. Hopelijk schoffelt blogse.nl niet ooit ook alles onder. Lees verder...

Verplaatste bespreking [2] Miriam van Reijen, Spinoza. De geest is gewillig, maar het vlees is sterk

Enige jaren blogte ik op weblog.nl waarbij ik meerdere titels had. De webmasters ervan hebben de zaak ingrijpend gewijzigd - niet alleen gerestyled maar ook heel veel ouds gewist. Ik ben het meeste aldaar nu kwijtgeraakt. De dames en heren worden bedankt. De paar boekbesprekingen die nog overgebleven en te vinden zijn, red ik door ze naar hier te verplaatsten. Het is wel enige jaren oude stuff maar ik wil het niet kwijt. Hopelijk schoffelt blogse.nl niet ooit ook alles onder. Lees verder...

Verplaatste bespreking [1] Wim Klever, Een nieuwe Spinoza

Enige jaren blogte ik op weblog.nl waarbij ik meerdere titels had. De webmasters ervan hebben de zaak ingrijpend gewijzigd - niet alleen gerestyled maar ook heel veel ouds gewist. Ik ben het meeste aldaar nu kwijtgeraakt. De dames en heren worden bedankt. De paar boekbesprekingen die nog overgebleven en te vinden zijn, red ik door ze naar hier te verplaatsten. Het is wel enige jaren oude stuff maar ik wil het niet kwijt. Hopelijk schoffelt blogse.nl niet ooit ook alles onder. Lees verder...

Nikolaj Boecharin (1888 - 1938) schreef gedicht Amor Dei Intellectualis

Deze Sovjet-econoom en politicus werd op jonge leeftijd lid van de Bolsjewistische vleugel van de Russische Sociaaldemocratische arbeiderspartij en was reeds als student revolutionair actief bij de Russische Revolutie van 1905. Van 1910-1917 leefde hij in ballingschap, zette zijn studie voort in Wenen en New York, waarbij hij journalistiek actief was bij de krant Novy Mir (Nieuwe Wereld), samen met o.a. Leon Trotsky. Na de Oktoberrevolutie van 1917 werd Boecharin hoofdredacteur van de Pravda ('De Waarheid'), wat hij tot 1929 bleef. Na Lenins dood werd Boecharin een volwaardig lid van het Politbureau in 1924 en in 1926 voorzitter van de Communistische Internationale, de Comintern. Van Boecharin stamt de idee van ‘Socialisme in één land’ dat Stalin in 1924 zou propageren. Later viel Stalin Boecharins ideeën aan en brandmerkte hem als revisionist. In 1929 werd hij uit het politbureau gezet en verloor hij tevens zijn voorzitterschap van de Comintern. Hij werd in 1934 door Stalin politiek gerehabiliteerd en hoofdredacteur gemaakt van Izvestia. Hier had hij het regelmatig over het gevaar van fascistische regimes in Europa. Boecharin was de meest vooraanstaande opsteller van de grondwet van de Sovjet-Unie van 1936 waarin vrije meningsuiting, vrijheid van pers, vrijheid van bijeenkomst en vrijheid van religie centraal stonden. Voorts de vrijheid van persoon, het recht op het privaat bezit van een woning en het briefgeheim. De regeringen van de Sovjet-Unie zouden deze grondwet echter niet naleven. Boecharin werd gearresteerd na een plenum van het Centrale Comité van de Russische Communistische Partij op beschuldiging van samenzwering tegen de staat. Zijn proces kwam voor in maart 1938, als onderdeel van het Proces van de Eenentwinting tijdens de Grote Zuiveringen van Stalin. Boecharin werd op 15 maart 1938 geëxecuteerd door de NKVD.  

Deze Boecharin schreef op 13 August 1937 in de gevangenis het volgende gedicht (hier in Engelse vertaling)

Lees verder...

Eindelijk

Vele tientallen malen sinds het begin van het jaar ben ik gaan kijken of de teksten van Wim Klever al vrijgegeven waren op de DBNL. Telkens bleek: nog niet. Ik werd er wanhopig van, maar maakte van mijn hart geen moordkuil door er op 8 juli 2011 een blogje aan te wijden: “De DBNL gaat behoorlijk achteruit”.

Intussen had ik voor mezelf het probleem ‘opgelost’ door helemaal niet meer te gaan kijken. Tot vandaag; ik ging toch weer eens kijken. En zie, de artikelen van Wim Klever staan er nu te lezen [zie hier]. Het gaat om zijn artikelen:

W.N.A. Klever, ‘Insignis opticus. Spinoza in de geschiedenis van de optica.’ In: De zeventiende eeuw. Jaargang 6 (1990)

W.N.A. Klever, ‘Spinozisme in het geding tussen Hulsius, Braunius en Bernoullius. Een Gronings debat anno 1702. In: De zeventiende eeuw. Jaargang 16 (2000)

W.N.A. Klever, ‘Hoe men wijs wordt. Een gespannen doch vruchtbare relatie tussen Spinoza en Bouwmeester in het licht van een nieuw document. In: De zeventiende eeuw. Jaargang 21 (2005)

Lees verder...

Ibn Sina / Avicenna verdiepte het onderscheid tussen essentie en existentie

afbeelding van Ibn Sina / Avicenna uit 1271Vorige week bracht iemand een uitzending op Youtube van 10 September 2007 waarin Philosophy Bites een interview had met filosoof en kenner van antieke en Middeleeuwse, vooral Arabische filosofie, Peter Adamson over de Perzische filosoof en medicus Ibn Sina (980 - 1037) - in het westen nog steeds Avicenna genoemd. Het zou Ibn Sina geweest zijn die het onderscheid van Al-Farabi verder ontwikkelde dat het wezen van iets kennen of definiëren uiteraard nog niet iets zegt over het bestaan ervan. Van dat onderscheid tussen essentie en existentie maakt Spinoza ook veelvuldig gebruik. Niet alleen daarom vind ik het de moeite waard om het programma naar dit weblog te halen, maar vooral ook daar het voornamelijk gaat over het noodzakelijke bestaan van God en het intermediair noodzakelijke van de dingen – een argumentatie die later bij Spinoza terugkomt.

Lees verder...

VIII coloquio internacional Spinoza

   

Volgende week zal van 1 - 4 november weer een Colloquium over Spinoza plaats hebben in het Argentijnse Cordoba - het achtste alweer. Zoals zij dat al meermalen deed zal ook Miriam van Reijen daar weer het woord voeren. Vorig jaar promoveerde zij op haar studie Het Argentijnse gezicht van Spinoza. Passies en politiek. [Klement, Kampen, 2010]. Zij ging erin na hoe Spinoza in diverse kringen en fasen in Argentinië bestudeerd werd. Grappig is dat zij daarover de Zuid-Amerikanen feedback gaat geven. Haar lezing die ze donderdagavond 3 november zal geven heeft de titel: Pasiones y politica, o Spinoza en Argentina, 1910 - 2010 [Passies en politiek, of Spinoza in Argentinië]. Een Nederlandse doctor gaat de Argentijnen vertellen hoe ze het deden. [zie hier het programma van het colloquium]

 

Zie de melding van het verschijnen van Het Argentijnse gezicht van Spinoza. Passies en politiek in het blog van 31 augustus 2010 en mijn bespreking in het blog van 5 juni 2011.

 

Net als ik dat deed in het blog van 22 juni 2010, zal ik voor de belangstellenden hier het programma bewaren:

Lees verder...

Iván Fischer - Spinoza Vertalingen

ivan-fischer.jpgIván Fischer (1951), een Hongaarse dirigent en componist, geboren in Boedapest in een muzikale joodse familie, heeft ook veel gewerkt in Nederland (spreekt Nederlands). Hij studeerde piano, viool, cello en compositie in Boedapest, studeerde daarna in Wenen bij Hans Swarowsky en verder cello en oude muziek en was assistent van Nikolaus Harnoncourt. Vorige week zaterdag 15 oktober werd van hem in het Muziekgebouw aan 't IJ (Amsterdam) zijn compositie uitgevoerd: “Spinoza Vertalingen”, gebaseerd op teksten uit Henrdiksz Glazemaker’s in 1693 uitgegeven vertaling van Spinoza’s Tractatus Theologico-politicus.

Dit stuk werd eerder in Nederland uitgevoerd in 2004, daarna in Hongarije; en nu dus tijdens een van de IJ salon’s, waarbij musici van het Koninklijk Concertgebouworkest bijzondere gasten uitnodigen om samen te genieten van kamermuziek en poëzie en méér. In die serie was vorige week de beurt aan dirigent en componist Iván Fischer en werd o.a. deze “Spinoza Vertalingen” weer uitgevoerd. Gisteren werd een fraaie opname ervan op Youtube geplaatst. [Als u eerst “lees verder” en daarna pas de video aanklikt, kunt u de tekst meelezen]

Lees verder...

Onbekend wie maker is van dit levendig Spinoza-portret

Wie deze afbeelding van Spinoza heeft getekend, is tot heden niet te achterhalen.

Ik zie het als een zeer sprekend, levendig portret van Spinoza. De afbeelding is alleen bekend als prentbriefkaart. Op de keerzijde staan lijntjes voor de adressering, maar verder niets: geen maker, geen datum, niet ter gelegenheid waarvan.

Het Joods Historisch Museum dateert de kaart omstreeks 1930, hetgeen wat stijl van tekenen betreft heel goed kan. Maar de secretaris van de Ver. Het Spinozahuis, de heer Theo van der Werf, die ik ernaar vroeg, heeft over die datering zo zijn twijfel. Op de meeste kaarten die hem onder ogen kwamen was de herdenkingspostzegel uit 1977 geplakt. Die postzegel die uitgegeven was bij gelegenheid van Spinoza's 300e sterfdag. Dat doet dus vermoeden dat die kaart bij diezelfde gelegenheid is uitgegeven. Dan nog kan de producent ervan daarvoor een vroegere tekening gebruikt hebben.

Als er iemand meer opheldering kan geven: ik houd me aanbevolen voor nadere informatie.

Lees verder...

Knappe én ontroerende graphic novel van Jaron Beekes over Spinoza

Spinoza van Jaron BeekesJaron Beekes, De lens van Spinoza. Oog en Blik/De Bezige Bij, 2011. Een beeldende biografie over Spinoza en een toegankelijke inleiding op zijn filosofie. [Zie deze blogs van 30 juli en 17 oktober 2011]

Wanneer ik voor het laatst een stripboek las kan ik mij niet meer herinneren, maar dat moet heel lang geleden zijn. Tien jaar geleden heb ik geaarzeld om het tekeningenverhaal Persepolis van de Iraanse Marjane Satrapi aan te schaffen. Ook toen trok mij een sterke interesse in Iran, wegens mijn Iraanse vrouw, maar ik liet het onaangeschaft. Nu, bij dit boek, aarzelde ik geen moment, kocht het – bereid me te laten verrassen. En verrast werd ik.

Ik las en bekeek deze Spinoza-strip van Jaron Beekes in één ruk uit, wat in eerste instantie niet veel tijd kost.  En, ik moet het eerlijk bekennen: ik was ontroerd. Verrast en ontroerd door de zorgvuldigheid en de van de bladzijden afspattende bewondering van de tekenaar en schrijver voor Spinoza – de duidelijke liefde waarmee deze graphic novel, dit getekende verhaal is gemaakt. En - weer - ontroerd door het leven, het denken en de laatste dagen van grootste Nederlandse filosoof, die auteur-tekenaar Jaron Beekes ons voorzet. Uiteraard kom je dingen en soms een tijdsvolgorde tegen die je zou kunnen betwisten. Maar wie zoiets als dit boekje wil maken moet keuzes maken, juist over zaken die we niet precies weten uit Spinoza’s biografie.

Lees verder...

Drukte in Vaticaanstad over Spinoza’s Ethica-Manuscript

Vandaag publiceerde l’Osservatore Romano, het blad van Vaticaanstad, het begin en eind van de toespraak die Paolo Vian, de directeur van de Afdeling Manuscripten van de Vaticaanse Bibliotheek, hield tijdens een conferentie die afgelopen dinsdag in Rome werd gehouden. De conferentie ging over de vondst van het Ethica-Manuscript. [Opvallend: net als in eerdere berichten haalt de Manuscripten-bibliothecaris er weer Dan Brown bij - die zit hem kennelijk diep]. Hier een snippertje uit dat manuscript bij dat artikel (hoe klein gehouden…) [van hier]

Blijkbaar is er door het Vaticaan een persbericht uitgegaan over het feit dat deze week het boek met het manuscript bij Brill is gepubliceerd.
Op de Duitse pagina bij Radio Vaticana is dit bericht te lezen:

Lees verder...

Het Spinoza-brevier van Carl Gebhardt [3] Einleitung: Was ist Spinozismus?

Zoals ik in mijn eerste blog schreef over dit opvallende boekje, dat te zien is als het Spinoza-brevier van Carl Gebhardt, Spinoza, Von den festen und ewigen Dingen [Uebertragen und eingeleitet von Carl Gebhardt. Carl Winter, Heidelberg, 1925], vond ik een deel van zijn inleiding enigszins onzin, maar het grootste deel ervan buitengewoon boeiend, subliem zelfs. Ik waardeerde het als zo’n voortreffelijke weergave van de hoofdlijnen van Spinoza’s filosofie, dat ik de moeite nam om dat gedeelte (vier aaneensluitende paragrafen) te scannen en via een OCR-programma in tekst om te zetten; hetgeen best veel werk is daar het 30-gerjaren-Duits vol zit met de lange ‘s’ die dan als ‘f’ wordt gelezen. Maar ik had het er voor over om ’t te doen voor ik het boekje weer naar de bibliotheek moet terugbrengen. En zo kan ik het ook aan de geïnteresseerden onder de bezoekers van dit weblog aanbieden. Ik raad het gaarne ter lezing aan. Ik ondervond het als een van de beste korte inleidingen die ik ooit las. Nergens trof ik een betere uiteenzetting over de begrippen ‘oneindige verstand’ en ook wel ‘idee’, ingebed in een helder verhaal over Spinoza’s leer.

Juist omdat Gebhardt Spinoza wil neerzetten als de filosoof die een alternatieve godsdienst wilde bieden, moet je door zijn cultuurhistorische analyse en zijn vergelijking en contrastering van Spinoza met de Contra-reformatie wat heen lezen (die delen heb ik weggelaten, maar iets ervan komt uiteraard wel terug in de rest van de tekst). Maar waarschijnlijk werd juist daardoor zijn inleiding toch wel erg goed. Daar volgens hem een religie getypeerd wordt door zijn ‘Mythos, Logos, Ethos und Eros’ werd dat de ordening van zijn inleiding in – naast andere – in ieder geval deze vier paragrafen, die ik in hun geheel breng:

Lees verder...

Heine Siebrand over Spinoza als kerkverlater

GORINCHEM - Bij het Open Pastoraat spreekt dinsdag 8 november ds. Heine Siebrand over Nederlands grootste en belangrijkste denker Benedictus Spinoza. Hij werd op jonge leeftijd in Amsterdam door de Joodse gemeenschap officieel in de ban gedaan en uit de gemeenschap verstoten. Zijn opvattingen werden toen als bedreigend ervaren. In de lezing wordt op toegankelijke wijze ingegaan op belangrijke aspecten van het denken van Spinoza. Zijn inzichten zijn in de huidige tijd nog steeds actueel. In de lezing zal onder andere 'de kunst van het verhuizen' aandacht krijgen. Een pakkend thema.

Heine Siebrand is als Remonstrants predikant en studentenpastor verbonden aan de Geertekerk in Utrecht. Hij promoveerde cum laude op een onderzoek naar het lezerspubliek van Spinoza. Hij houdt lezingen in binnen- en buitenland. Hij bezit het vermogen verbindingen te leggen tussen literatuur, filosofie, theologie, visie, levensbeschouwing en persoonlijke ervaringen uit het dagelijks leven.

De bijeenkomst wordt gehouden in De Heul, Nieuwe Hoven 141 in Gorinchem en begint om 20.00 uur. De kosten bedragen € 2,50.
Belangstellenden kunnen zich aanmelden bij Willy Schravendeel: E-mail: schravendeel@wxs.nl of tel: 0183-302342. [van hier]

Het Spinoza-brevier van Carl Gebhardt [2]

De titel van het boek, waarover ik het in een vorig blog had, ontleende Gebhardt aan de “reeks van vaste en eeuwige dingen” [seriem rerum fixarum aeternarumque] die Spinoza in de Tractatus de Intellectus Emendatione in de paragrafen 100 en 101 bespreekt. Wat Spinoza daar zal bedoelen is ernaar verwijzen dat de wetenschap niet op zoek is naar de oneindige reeks concrete veroorzakingen van individuele, singuliere verschijnselen, maar naar de algemene (vaste en eeuwige) natuurwetten die in die verschijnselen werkzaam zijn. Tamelijk algemeen wordt aangenomen dat Spinoza deze verwijzing in de Ethica uitdrukt in de oneindige modi (beweging en rust w.b. de uitgebreidheid en oneindig intellect w.b. het denken). Dat laatste doet Gebhardt ook, waar hij schrijft “[…] die unendlichen Weisen, die Spinoza auch die festen und ewigen Dinge genannt hat.” (p. XXV) Voor Gebhardt is hier geen twijfel (terwijl het toch aan aanname is). Méér zegt hij niet over de titel van zijn ‘Spinoza-Brevier’. Lees verder...

Fraaie poster Spinozadag 2011 'Spinoza en de Vrije wil'

Heden werd de poster over de komende Spinozadag die op zondag 20 november 2011 in Paradiso wordt gehouden, op de website van de Amsterdamse Spinoza Kring geplaats. Het thema is, zoals al langer bekend: "Spinoza en de vrije wil". Meer bij de Ask.
Het werd weer een heel fraai affiche waarbij verder werd geborduurd op het Spinoza-portret dat vorig jaar werd ontworpen.

Poster van Spinozadag 2011

Poster weer ontworpen door Floor Wesseling. Als poster van 1746 x 2487 (208 kB) te downloaden van de site van ASK

Lees verder...

Al een beetje bespreking van Democratic Enlightenment

Op 13 oktober ontving ik een e-mail van Wim Klever waarin hij me liet weten: “Helaas zie ik op je gewaardeerde blog nog steeds niets over het fantastische boek van Jonathan, waarmee hij zijn trilogie tot een glorieus einde bracht! Ik heb zijn presentatie bij Donner voor een volle zaal bijgewoond. Mijn naam werd nog vermeld omdat ik de hoofdschuldige ben die hem op het Spinoza-pad bracht door hem uit te nodigen voor de conferentie "Disguised Spinozism around 1700" in 1995 in EUR. Maar wellicht ben je nog lang niet klaar met je lectuur: men heeft als lezer ook een enorme hoeveelheid stof te verstouwen! Ik vind het werk behalve kolossaal ook eminent en voor de liefhebber zeer spannend, informatief, opwindend, ongelooflijk verrijkend. De PANTHEISMUSSTREIT heb ik nog nooit zo goed uit de doeken zien ontwikkelen, maar ook tal van andere hoofdstukken zijn verrassend, zoals vooral over de HISTOIRE PHILOSOPHJQUE en over Kant. Ik vind het boek zeer overtuigend, beter nog dan het tweede deel, een eresaluut meer dan waard.” Hij vindt het vast goed dat ik deze korte recensie van hem hier breng (heeft dit blog alvast íets), daar ikzelf nog lang niet toe ben aan het bespreken van het collosale werk, waaraan ik uiteraard begonnen ben, maar waar ook steeds weer andere dingen tussen komen.

En ik wil alvast kwijt, dat ik intussen mij erg makkelijk laat afhouden om er zoveel tijd aan te besteden (als ik met de eerdere delen deed). Ik gebruik zijn boeken ook regelmatig als een soort encyclopedie om er zaken in op te zoeken – zo rijk aan gegevens is zijn werk. Maar ik moet langzamerhand meer en meer weerstand overwinnen tegen de indruk die Jonathan Israel bij mij wekt, namelijk dat hij in zekere zin zijn lezers een enigszins vervalst Spinoza-beeld voorzet. Hij maakt hem a.h.w. atheïstischer, mechanicistischer en materialistischer dan hij volgens mij in werkelijkheid was. Enfin, ik moet mij oppeppen om verder te gaan…

Daniel Boomsma, hoofdredacteur van DEMO, het ledenblad van de Jonge Democraten [D66], had onlangs een interview met Jonathan Israel n.a.v. het verschijnen van diens Democratic Enlightenment Philosophy, Revolution, and Human Rights, 1750-1790.

Dat interview verscheen een dag na dit mailtje, op 14 oktober (zo ontdek ik vandaag) alvast in Liberales.be. Ik beveel het graag ter lezing aan en citeer eruit hieronder enige passages die speciaal over Spinoza gaan.

Lees verder...

Het Spinoza-brevier van Carl Gebhardt

Tot heden heb ik het schrijven van een blog over de Duitse Spinoza-geleerde Carl Gebhardt uitgesteld. Ik wilde eerst meer over hem te weten komen. Wat ik tot heden over hem las, laat een enigszins aparte, eigenzinnige man zien van wie ik mij afvraag in hoeverre zijn grote interesse in en kennis van de gnostiek zijn kijk op Spinoza mogelijk in de weg zat. Maar over dat alles hoop ik ooit nog eens te schrijven.

In dit en een volgend blog loop ik daarop vooruit door het te hebben over een heel merkwaardig boekje van zijn hand: Spinoza, Von den festen und ewigen Dingen. Uebertragen und eingeleitet von Carl Gebhardt. Het verscheen bij dezelfde uitgever, Carl Winter te Heidelberg, en in hetzelfde jaar, 1925, als zijn grote vierdelige uitgave van de werken van Spinoza in het Latijn en (KV) het Nederlands. Deze Spinoza opera [Im Auftrag der Heidelberger Akademie der Wissenschaften hrsg. von Carl Gebhardt], werd dé opvolger van het werk van Van Vloten en Land dat weer de opvolger was van de uitgave van C.H. Bruder, en jarenlang (en nog wel) gebruikt en geciteerd als hét standaardwerk van de werken van Spinoza.

Lees verder...

Spinoza ingezet bij Occupy

Deus sive Potere - God oftewel Macht

Deus sive Potere

Via een lang citaat uit de TTP wordt op dit Italiaanse blog Spinoza ingezet in de strijd  van de Occupy-beweging die in Italië al gekaapt is door de vanouds gewelddadige Italiaanse anarchisten.
Was Negri al te horen over occupy?

Vanaf vandaag tot 17 nov heeft JHM expositie van "De lens van Spinoza"

In het Joods Historisch Museum is vanaf 17 october tot 17 november 2011 een expositie van de tekeningen van Jaron Beekes voor zijn grafisch verhaal De lens van Spinoza.

Vandaag zou het boek verschijnen, dat ik in een blog van 30 juli j.l aankondigde. In dat blog meer over Jaron Beekes en dit werk.

 

La Fabrique Spinoza

 

Alexandre Jost richtte in 2010 ‘La Fabrique Spinoza’ op, die hij presenteert als een politieke denktank die tot doel heeft om het welzijn van de burgers tot kern van het democratisch debat te maken.

Alexandre JostJost studeerde aan L’ecole Centrale Paris, deed Industrial Engineering aan de University of California in Berkeley, werkte  vervolgens in San Francisco, Brazilië, Mexico en Engeland, waarna hij weer terugging naar Frankrijk, zich aansloot bij de Groupe SOS, een groep van duizenden mensen die werkzaam zijn in het sociale, medisch-sociale en gezondheidsveld. Na al deze ‘omzwervingen’ begon hij dus met La Fabrique Spinoza. Of dat alleen een naam is waaronder hijzelf optreedt op conferenties, zoals je hem meermalen op internet tegenkomt, of dat het een samenwerking van meerderen is, werd mij niet duidelijk.

Zie en hoor hem hier in een Video waarin hij de Fabrique Spinoza presenteert en de beleidsplannen uiteenzet om het welzijn van de burgers op democratische manier te bevorderen. Hier met het accent op het stimuleren van ambtenaren. Wie op zijn naam of op La Fabrique Spinoza zoekt, vindt er meer.

Wat mij opviel is dat hij onder de naam van La Fabrique Spinoza meerdere korte video-praatjes van Robert Misrahi op Youtube heeft geplaats, maar dat diens naam daarbij nergens vermeld wordt.

Kardinaal François-Joachim de Pierre de Bernis (1715 – 1794) bestreed het Spinozisme in lang gedicht

Jonathan Israel noemt in Democratic Enlightenment wel tweemaal diens naam, maar behandelt hem niet. Maar door de schitterende vertolking, met prachtige dictie van het Frans (o, als ik zó Frans gehad had…), door Delphine Boyer van diens anti-Spinoza-canto (hoor de video aan het eind), breng ik dit blog.

François-Joachim de Pierre de Bernis was een Franse kardinaal, staatsman en vooral bekend om z'n gedichten. In 1744 werd hij gekozen in de Académie française. Hij was telg van een  verarmde adellijke familie en werd als jongere zoon bestemd voor een kerkelijk ambt en kreeg daartoe een opleiding aan het Louis-le-Grand college en seminarie van Saint-Sulpice te Parijs.

Lees verder...

Kuitert: “afkicken van geloof als waarheid en open staan voor geloof als verbeelding” – alsof Spinoza eindelijk antwoord krijgt…

Sinds enige dagen ligt er weer een boek van de zich nog altijd als gereformeerd theoloog beschouwende Harry Kuitert: Alles behalve kennis. Afkicken van de godgeleerdheid en opnieuw beginnen.

In dat boek betoogt de theoloog - zoals Willem Schoonen, hoofdredacteur van Trouw, samenvat - onder meer dat de kerk nog een functie kan hebben als ontwenningskliniek voor de ‘ex-verslaafde gelovige’’ (let op: niet de verslaafde ex-gelovige). In die kliniek kunnen mensen afkicken van geloof als waarheid en open komen te staan voor geloof als verbeelding, aldus Kuitert (vet van SV).

Het is alsof er eindelijk is geluisterd naar het pleidooi voor een boedelscheiding tussen filosofie/wetenschap en theologie (n.l. tussen waarheid-zoeken en gehoorzaamheid-bevorderen - ofwel tussen kennis en verbeelding), zoals Spinoza in zijn Tractatus theologico-politicus deed.

Lees verder...

Spinoza-website vernieuwd

Tot mijn vreugde kan ik berichten dat het eindelijk gelukt is om de besmetting(en) (‘malware’) te verwijderen waarmee de bij dit weblog horende  website geruime tijd te kampen had [benedictusdespinoza.nl - u kunt dat in de kop hierboven aanklikken]. Met die website begon ik op 5 januari 2009 als broertje en tegenhanger van spinoza.blogse.nl, maar er bleken al spoedig indringers, waardoor sommige beveiligingsprogramma’s waarschuwden dat de site mogelijk betrokken was bij malversaties o.i.d. Ik ben er vaak mee bezig geweest om het op te lossen, maar dat lukte me niet, zodat ik het opgaf.

Nu ik geruime tijd met pc-problemen kampte, heb ik een nieuw notebook met Windows 7 aangeschaft, waardoor je weer heel veel moet uitzoeken en opnieuw moet leren. Nu besloot ik dit probleem er meteen nog maar eens weer bij aan te pakken. En nu lukte het wel. Ik heb de zaak eindelijk grondig opgeschoond, flink aangepast en vandaag bij een andere provider ondergebracht. Hopelijk blijft hij daar verlost van ‘t stallen van Trojaanse paarden.

           

Met dat aanpassen blijf ik trouwens nog wel even bezig. Maar alle documenten staan op internet - op een ander adres, maar daar merkt u niets van. Lees verder...

Spinoza-gravure van J.C. François (1717 - 1769)

Ook deze crayon-gravure van Spinoza in 1761-62 vervaardigd door Jean Charles François was nog niet opgenomen in de verzameling op dit weblog.

Rudi Ekkart schrijft in "Spinoza in beeld" [in: De steen vliegt,Arti et Amicitae e.a., Amsterdam, 1997, p. 145]  dat in de achttiende eeuw een flink aantal prenten met beeltenis van Spinoza in Nederland en Duitsland vervaardigd werden, die i.h.a. met meer of minder vrijheid teruggingen op het Opera posthuma-portret. Eén daarvan is dus deze, die je erg veel gebruikt ziet worden als cover-illustratie.

Lees verder...

Nogmaals over de Spinoza-teksten op de Raad van State

Op 6 oktober 2011 had ik een blog over "Teksten van Spinoza op gebouw Raad van State". Van een deelnemer aan de Zuid-Limburgse Spinozakring i.o., Bob Hoekstra, ontving ik de special over de Raad van State van Smaak, het blad voor de rijkshuisvesting van deze maand. Een nummer dat ingaat op alle aspecten van de langjarige verbouwing van de RvS en het fraaie resultaat ervan - veel fraaie foto's. Met daarin een artikel over het kunbstwerk van conceptueel kunstenaar Joseph Kosuth. Hij luisterde de achtergevel van de gebouwen van de RvS op met de axioma's uit het eerste deel van de Ethica.  Dat is voor mij aanleiding nog een keer aandacht te geven aan dit project.

Kosuth werd gekozen uit een longlist van tien nationale en internationale kunstenaars.

Zijn gebruik van taal in zijn werk sprak de kunstcommissie aan, daar het interpreteren van teksten een grote rol speelt in het hoogste rechtscollege.

Het zijn neonletters die de regels vormen, zoals Kosuth ze ook al eerder gebruikt had voor het Louvre in Parijs.

Fraaie zin in dat artikel, waaruit ik deze foto overnam: "Zoals de letter van de wet bepaalt waarnaar iedereen zich dient te gedragen, hebben de stellingen van Spinoza ook een onbetwistbaar karakter. Ze staan als het ware symbool voor de staatsrechtelijke continuïteit die de Raad waarborgt."
Ach, wat weet men het mooi te formuleren...

 

Cis van Heertum en Frank Mertens over Johannes Koerbagh

Even om te signaleren. In een blog van 2 juni 2011 kon ik aankondigen dat er veel informatie over Johannes Koerbagh (1634-1672), de jongere broer van de bekendere Adriaan Koerbagh (1633-1669), op komst was. Welnu het betreffende nummer van LIAS, waarin twee uitvoerige artikelen over deze Johannes Koerbagh, is recent verschenen.

In Lias, Journal of Early Modern Intellectual Culture and its Sources, Volume 38/1, 2011 verschenen (naast andere) deze twee artikelen:

Cis van Heertum, Reading the Career of Johannes Koerbagh: The Auction Catalogue of his Library as a Reflection of his Life, p. 1 – 57 (37 blz. tekst en 20 blz. appendix met alle boeken die de verkoopcatalogus vermeldt)

Frank Mertens, Johannes Koerbagh’s Lost Album Amicorum Seen through the Eyes of Pieter de la Ruë, p. 59 – 127 (29 blz. tekst en 40 blz. appendix met de uitvoerige beschrijving van het album amicorum).

Als ik al die bijlagen en vele voetnoten zie (ik kon het blad alleen nog maar diagonaal ‘scannen’ in de bibliotheek, nog niet lezen) is mijn eerste indruk: wat een hoeveelheid monnikenwerk…

Lees verder...

Neurocalvinist Dick Swaab maakt claim niet waar

Wij zijn ons breinEen jaar lang heb ik de neiging om de bestseller van Dick Swaab aan te schaffen weten te weerstaan. Maar eind september liet ik mij overhalen door Bert Keizer. In de video van zijn toespraak over “neurologisch reductionisme en vrije wil” die ik in een blog opnam, raadde hij zijn toehoorders aan: “Lees het; het is een interessant boek, ook al ben ik het er niet mee eens.” Toen ik het dan eindelijk ging kopen bleek het na een jaar al de zeventiende druk – veel meer dan 100 000 exemplaren (!). Vanwaar zo’n succes?

Ja, je kunt uit het boek veel interessants over de werking van onze hersenen opdoen. Je leert hoe de wetenschappers allerlei stukjes van de hersenen benoemden  (nou ja). En je leest veel over allerlei ziekten en disfunctioneren. Het blijkt – maar dat wisten we al van Oliver Sacks - dat neurologen het meest over het gezonde en normale leren aan de hand van het zieke en abnormale. Maar om het nou ‘hét standaardwerk over het brein” te noemen, zoals Trouw deed, gaat me toch wat te ver. Ik kreeg tijdens het lezen almaar meer de indruk dat het een verzameling columns betrof en die indruk was juist, zo bleek aan het eind van het boek. Het is begonnen als een reeks columns in de NRC. Het gaat zoals gezegd wel erg veel over ziekten en afwijkingen en het zou me niets verbazen als het slechts gedeeltelijk gelezen in vele boekenkasten terecht kwam.

Lees verder...

Theo Loevendie en Spinoza

Een jaar geleden, op 9 september 2010, had ik weer eens een blog over het voornemen dat Theo Loevendie al een aantal jaren geleden bekend maakte, om een Spinoza-opera te schrijven. Dat blog schreef ik n.a.v. een videoportret dat op de website van de ASK te vinden was – gemaakt door Govert van Kreuningen. Eergisteren werd die korte video, waarin hij zegt dat het ook een oratorium zou kunnen worden, naar Youtube overgebracht - en ook naar Vimeo. Of dit gebeurde om ruimte te maken op de eigen website of om wellicht Theo Loevendie en ons allen er nog eens aan te herinneren, weet ik niet. Ik sprak al eerder in een blog van 9 januari 2010 mijn verwachting uit: “Loevendie's Spinozaopera zal wel altijd een droom blijven - een droom van Gerontius.”

Maar ik hoop uiteraard dat we het ooit nog wél mogen meemaken.

Lees verder...

Swaab citeert Spinoza

Op 20 augustus 2011 had ik een blog over het boek van Dick Swaab, Wij zijn ons brein. Dit schreef ik nadat iemand mij had laten weten dat in Swaabs boek één keer naar Spinoza verwezen werd. Wel, inmiddels las ik het boek. In een volgend blog zal ik mijn indruk erover geven. Nu wil ik eerst even de fout corrigeren die ik in commissie doorgaf: naar Spinoza wordt door Swaab namelijk vijfmaal verwezen, of eigenlijk viermaal, want één keer is de herhaling in het concluderende hoofdstuk.

Ik loop die passages hier even langs:

Lees verder...

CD-box over Spinoza door Han van Ruler is te bestellen

Op deze CD-box in de serie "Sprekende denkers" van de ISVW behandelt Han van Ruler het leven en de werken van Spinoza.

De box is inmiddels bestelbaar voor de introductieprijs van €19,95 + 3,95 verzendkosten
[normaal
€ 24,95]
Levering zal pas over ca 3 weken kunnen plaatshebben.

 

Zie ook dit blog van 25 juni

Zie bij ISVW - bestellen hier in de winkel  

Spinoza leeft in Jerusalem...

De Jerusalem Post heeft vandaag een artikel (Signing out of Judaism  - Israel’s ultra-Orthodox hegemony is a threat to Jewish peoplehood) over het feit dat pas sinds vorige week Israëlische joden de mogelijkheid hebben zich uit het geloof uit te schrijven.

‘The Judaism of Israel today accepts no converts unless of course they are willing to convert ultra-Orthodox. Baruch Spinoza would be ostracized by the State of Israel even today.’

Maar vorige week heeft een Israëlische rechtbank bepaald dat de schrijver Yoram Kaniuk zich in de burgerlijke registratie mag laten omzetten van 'jood’s' in ongodsdienstig.

Wel opvallend hoe vaak Spinoza bij zulke kwesties erbij wordt gehaald – hij dé toetssteen voor handelen en gewetensvrijheid.

Lees verder...

Het ten onrechte aan Wallerant Vaillant toegeschreven schilderij dat Spinoza moet voorstellen

In de blogs (zie in de kop die u krijgt door op "home" te klikken), waarin ik de mij bekende beelden, tekeningen en schilderijen van/over Spinoza verzamel, is een aantal nog niet opgenomen. Ik probeer deze overzichten uiteraard zo goed mogelijk te completeren. Ook afbeeldingen die Spinoza niet voorstellen horen daar (wellicht) bij.

Zo had ik tot heden nog niet dit schilderijtje dat Wallerant Vaillant van Spinoza gemaakt zou hebben. Ik noteer eerst uit Ernst Altkirch’s Spinoza im Porträt (1913) dat hij deze afbeelding aantrof in The Jewish Encyclopedia [Volume XI. Samsom-Talmid Hakam, New York and London, Funk and Wagnalls Company MDCCCCV] met het onderschrift: “Baruch Spinoza. From an unpublished painting by Wallerant Vaillant, 1672 in the possession of Hon. Mayer Sulzberger, Philadephia.” In de encyclopedie was het in vierkleurendruk opgenomen. Ik ben de afbeelding echter nog nooit in kleur tegengekomen.

Lees verder...

De Ethica in de TTP

Iedereen die - bekend met de Ethica - de Tractatus Theologico-Politicus leeszal hebben opgemerkt dat daarin aardig wat van de hoofdzaken die de Ethica leert, vermeld wordt. Over de natuurwetten als God's 'besluiten' en zo meer.

Nu kwam ik onlangs hierover een uitgebreid hoofdstuk tegen van Edwin Curley in een boek dat ter ere van Jonahan Bennett was samengesteld. Het is in z'n geheel (50 bladzijden, waarvan er niet één wordt achtergehouden) op books.google te lezen. Curley gaat daarin uitgebreid na wat we uit de TTP over de Ethica te weten kunnen komen. En waarover niet gesproken wordt: niet bijvoorbeeld over de lichaam-geest-eenheid, de conatus en het 'eeuwige deel van de geest'. Hij ziet als groot voordeel dat in de TTP in een juist minder technische taal als de in geometrische vorm gegoten Ethica over God en de natuur wordt gesproken.

Tevens komt Curley met enige interessante speculaties over wat Spinoza mogelijk aan de Ethica heeft veranderd en aangevuld, nadat hij zich tussen 1665 en 1670 enige jaren met zijn politieke theorie had bezig gehouden - en waaraan hij na 1675 - toen de Ethica geheel gereed was - verder ging in wat de Tractatus Politicus zou worden. Curley denkt dan aan de zgn imitatie-affecten en vooral het belang van de gemeenschap voor een ieder.

Ik vond het de moeite waard om er u via een blogje van op de hoogte te stellen.

Edwin Curley: Notes on a neglected masterpiece (II) The Theological-Political Treatise as a prologomenon to the Ethics. In: Jan A. Cover, Mark Kulstad (Eds.): Central themes in early modern philosophy: essays presented to Jonathan Bennett. Hackett Publishing, 1990

[een klik op de cover brengt u rechtstreeks naar dat hoofdstuk.]

Spinoza over de wil (wat zich in ideeën uit – geen apart ‘vermogen’)

De ASK heef iets meer bekend gemaakt over de komende Spinozadag op zondag 20 november van 13.00 tot 16.30 uur in Paradiso in Amsterdam en de inschrijving ervoor geopend [hier]. Het thema van de dag is, zoals eerder aangekondigd:

           Spinoza en de Vrije wil.  

De Webkrant Jordaan & Gouden Reael, heeft ook een bericht erover en leidt dat als volgt in (of ze dat zelf bedachten of uit een persbericht van de ASK oppikten, weet ik niet):

"Nieuwe inzichten van neurowetenschappers doen vermoeden dat de mens geen vrije wil heeft. Op zondag 20 november staat de Spinozadag in het teken van de Vrije Wil. Krijgt Spinoza drie eeuwen na dato gelijk? ‘Er bestaat in de geest geen absolute, dat wil zeggen vrije wil... onder wil versta ik het vermogen te bevestigen of te ontkennen... ´(Ethica 2, 48). Wat betekent dit voor het menselijk handelen en ons oordeel daarover?"

De passage "onder wil versta ik het vermogen te bevestigen of te ontkennen..." komt uit het scholium bij 2/48. Hoe velen zullen dan denken dat Spinoza een vermogen van/in de geest aanneemt om te bevestigen of te ontkennen? (Hij zégt het toch?) En dat hij niet juist het bestaan ervan ontkent? Voor de duidelijkheid geef hij een preciese omschrijving van waar hij zich tegen keert. Maar daarvoor moet je wel het geheel lezen. Hoe snel kan er misbegrip ontstaan.

Ik wijs op eerdere blogs hierover (met veel reacties):

8 april 2011:  Passage over 'wilsvermogen': een duistere tekst?

21 april 2011: Spinoza’s “half consequente” nominalisme

Spinoza’s 'literaire' contacten en 'Spinoza als literair personage'

Spinoza en de literatuur is in…

Literatuurwetenschapper Tanja Holzhey, van de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam, had het tijdens de voorbije Spinoza-zomercursus zullen hebben over Spinoza’s ‘literaire’ contacten, zoals Franciscus van den Enden, Lodewijk Meijer en Johannes Bouwmeester, en zijn invloed op de literatuur(theorie) van Nil Volentibus Arduum. Zij was toen echter verhinderd. Maar zie, tijdens de jaarlijkse  Najaarsbijeenkomst van de Vereniging Het Spinozahuis die op zaterdag 26 november zal worden gehouden in het voormalig gemeentehuis van Rijnsburg, zal zij alsnog die lezing geven.

Daarnaast komt Leen Spruit spreken over het door hem ontdekte Vaticaanse manuscript van de Ethica. [van hier]

Aandacht voor Spinoza en de literatuur werkt blijkbaar aanstekelijk. Op 30 november 2011 zal aan de Université Paris I Panthéon-Sorbonne, georganiseerd door Chantal Jaquet, Pascal Sévérac & Ariel Suhamy, de eerste van een reeks van vijf bijeenkomsten worden gehouden onder de titel: SPINOZA PERSONNAGE LITTERAIRE. Lees verder...

Human-uitzending "Durf te denken" over Spinoza staat klaar

Al op 24 september 2011 had ik een blog over de Human-uitzending over Spinoza die al te bekijken was. Later werd de video weer ontoegankelijk gemaakt, maar inmiddels staat hij klaar.

Men hoeft dus niet te wachten tot de uitzending die op zaterdag 15 oktober 2011, 15.00 uur op Ned. 2 zal geschieden.

 

Durf te Denken - Benedictus de Spinoza from Durf te Denken on Vimeo.

Lees verder...

CD's hoorcolleges Wiep van Bunge in aantocht

Al vaak ben ik bij Home Aademie even gaan kijken of de beloofde hoorcolleges die Wiep van Bunge in april dit jaar in Delft gaf [cf dit blog], inmiddels al op CD uitgebracht waren. Het heeft even geduurd, maar over een paar dagen (op 8 oktober) zullen ze dan verschijnen. [Zie hier bij Home Academie]

Home Academy, oktober 2011
4 CD's, ISBN 97-890-85301-06-6
€ 34,95
Lees verder...

Teksten van Spinoza op gebouw Raad van State

Gisteren las ik dat minister Donner een toespraak hield bij de opening van de nieuwbouw van de Raad van State. Daarin benadrukte hij dat de vice-voorzitter van de Raad van State, de heer Tjeenk Willink (die hij dus naar alle waarschijnlijkheid zal opvolgen), als voorzitter van de Stuurgroep die de verbouwing van de Raad van State begeleidde, “zijn stempel op elk aspect van de nieuwbouw drukte: de teksten van Spinoza op de gevels, de vloerbedekking, de gordijnen en zelfs de plaats van de bordjes die naar de nooduitgang wijzen.”

 

Ik vroeg direct aan de afdeling Voorlichting van die Raad om welke teksten het ging en ontving prompt van Jacqueline Fleurkens van de afdeling Communicatie die teksten plus enige foto’s die een indruk ervan geven. Met dank aan haar gebruik ik die in dit blog. Daarbij leverde zij ook nog de volgende tekst aan: Lees verder...

Spinoza’s verkeerd begrepen "consequente immanentisme"

Hoe tevreden ik ook, ondanks enige punten van kritiek, over dit boekje van Herman Berger over Spinoza’s Ethica ben, waar ik het vorige blog van getuigde [en tot mijn vreugde werd dit door Wim Klever onderschreven], dat geldt niet voor zijn laatste hoofdstuk: Slotbeschouwing. Daarin gaat de auteur, zoals aangekondigd was, in discussie met Spinoza. Maar zoals het wel vaker in discussies gaat: hij maakt een beetje een karikatuur van wat Spinoza leerde.

Berger gaat in tegen wat hij typeert als Spinoza’s “consequente immanentisme” en hij confronteert die met zijn eigen metafysica. Hij doet dat door te beginnen met Aristoteles’ behandeling van het Zijn en de zijnden, waarmee hij overigens geen vertegenwoordiger van het ‘kritisch realisme’ zou zijn, “al was het maar omdat het immanentieprobleem een typisch vroeg-modern probleem is dat zich in zijn tijd niet stelde.”

Maar in tegenstelling tot wat Berger meent, bestond voor Spinoza dat “immanentieprobleem” evenmin, zoals het wel voor Descartes gold en voor allen die voortgingen op de door Descartes ingeslagen weg, waarbij hij een cesuur aanbracht tussen binnen en buiten, tussen het ‘ik-denk’ en de vraag of de wereld die ik buiten mij waarneem en zo denk, wel bestaat. Descartes ‘lostte dat op’ door een niet-bedriegende God aan te nemen (te bewijzen) die ervoor zorgde dat wat ik klaar en helder denk ook in de werkelijkheid bestaat. Het cartesiaanse immanentisme zocht zich zo, volgens Berger, te veranderen in een (partiëel) realisme.

Maar dat is voor Spinoza nooit een probleem geweest, doordat hij zijn filosoferen niet bij zichzelf (ik denk) maar bij God begon. En de God, zoals hij hem begrijpt, is van meet-af-aan de substantiële eenheid van het uitgebreide en het kennen of denken geweest. Een alomvattende eenheid van het binnen en buiten van alles. De orde van de wereld der dingen is dezelfde als de orde van het kennen en denken. Misschien wreekt zich hier – waar ik in mijn blog op wees – dat Berger de stelling hierover (2/7) niet behandelt. Spinoza heeft er van begin af aan zorg voor gedragen dat hij van een helder godsgbegrip uitging (de juiste volgorde van filosoferen bewandelde, Berger behandelt dát prima). En dat godsbegrip had geen zweem van ruimte voor bedrog (er was immers geen sprake van 'willen', alles verliep noodzakelijk zoals het verliep). Lees verder...

Cursus over Spinoza’s filosofie a.d.h.v. boek Herman Berger

In het verlengde van het vorige blog waarin ik het boek van Herman Berger over de Ethica besprak, kan ik melden dat op maandag 26 september 2011 in Eindhoven een cursus van 10 middagen (14:30-16:30 uur) zal starten over Spinoza’s Ethica.

Gelezen wordt het hoofdwerk van Spinoza, Ethica in samenhang met het boek van prof. Herman Berger De Ethica van Spinoza, een handreiking en vervolgens het tweede hoofdwerk, getiteld het Theologisch-politiek tractaat.

De cursus zal worden gegeven door drs. Harry Willemsen, voorzittter van de Wijsgerige Kring Eindhoven, tevens hoofdredacteur van het tweemaandelijks Nederlands-Vlaams tijdschrift Filosofie (uitgegeven door Garant Antwerpen/Apeldoorn - de uitgever van Herman Berger's boekje). Enkele jaren geleden stichtte hij Centre Erasme, een centrum voor filosofiecursussen in Zuid-Frankrijk (zie www.centre-erasme.nl). [Van hier]

Nederland is een behoorlijke inleiding op de Ethica rijker

Behoorlijk tevreden ben ik over dit boekje over Spinoza’s Ethica, dat ik in een blog van 29 augustus 2011 meldde:  Herman Berger De ethica van Spinoza. Garant, Apeldoorn, 2011. Vooraf, zo moet ik bekennen, had ik enig wantrouwen. Zou het feit dat de auteur neo-thomist is (of was) en zich altijd zo sterk met metafysica heeft bezig gehouden (zie zijn boeken op dat eerdere blog) hem een goed zicht op Spinoza wellicht in de weg hebben gezeten? Dat is gelukkig niet het geval, althans daar blijkt nauwelijks iets van. Je mag zelfs het vermoeden hebben dat zijn voorgeschiedenis hem mogelijk juist goed heeft voorbereid op zijn taak om ons bij een wandeling door Spinoza's werk als gids te dienen.

Het gebeurt maar een enkele maal dat zijn voorkennis hem in de weg lijkt te zitten en hij het beter meent te weten dan Spinoza. Hij valt ons i.h.a. niet lastig met hoe Thomas van Aquino of de Scholastiek de dingen anders dan Spinoza zagen. Af en toe deelt hij een speldenprikje uit als hij stelt dat Spinoza weinig wist van de Scholastiek, of als hij tegenover Spinoza een “authentieke metafysica” plaatst (blz. 81).

Discussie?
Kortom, mijn algemene indruk is dat hij een heel goede handreiking biedt. Hij heeft zich zelf op zijn beurt sterk laten inwijden en leiden door Herman De Dijn en Wolfgang Bartuschat. Op de achterflap staat dat Berger met hen en met Spinoza "uitgebreid in discussie" gaat, maar dat is niet echt zo. Er is geen sprake van discussie met De Dijn en Bartuschat en nauwelijks met Spinoza (over hoe hij dat wél doet kom ik later in een apart blog op terug).
Lees verder...

Hoor deze professoren wat kletsen over Spinoza

Op 8 februari 2010 had ik al eens een blog n.a.v. een video in de serie “Denker des Abendlandes” - Die ersten Systeme der Philosophie - Spinoza, Leibniz, Newton.
Ik noemde het blog naar een typering die te beluisteren was: Totale Gleichmacherei.

Ik ergerde mij zeer aan het wat domme gebabbel van de twee hoogeleerde professoren, prof. dr. Wilhelm Vossenkuhl (rechts) [Ordinarius für Philosophie an der Ludwig-Maximilians-Universität München] en prof. dr. Harald Lesch (links) [Professor für Theoretische Astrophysik am Institut für Astronomie an der Ludwig-Maximilians-Universität und Professor für Naturphilosophie an der Hochschule für Philosophie in München]

Ze hebben niet veel op met Spinoza. Volgens hen stelt Spinoza heel simpel: denken = materie - de zgn. "identiteitsthese" waar ik me al zo vaak tegen verzet heb. Duidelijk is niet alleen hoe weinig ze van Spinoza moeten hebben, maar ook hoe weinig ze van hem weten en vooral begrepen hebben.

Kort daarop was de video weer van internet verdwenen. Vandaag is de uitzending, samen met een hele reeks, op Youtube gebracht. Ik haal hem maar weer op dit weblog naar binnen om mijn (en misschien uw?) verontwaardiging op peil te houden...

 

Pantheismusstreit - mijlpaal of steen des aanstoots? [4]

Ursula Goldenbaum laat in haar essay “The Pantheismusstreit – Milestone or Stumbling Block in the German Spinoza Reception?” goed zien hoe Friedrich Heinrich Jacobi het er opzettelijk op aanlegde om de reputatie van Moses Mendelssohn onherstelbaar te beschadigen. Hij had een heel eigen stijl om dingen op de kaart te zetten. Zijn strategie was niet om in een publicatie rechtstreeks een kwestie te bestreken en daarbij voor zijn eigen mening uit te komen. Hij deed dat indirect door anderen uit hun tent te lokken, hun brieven te publiceren en daarop zijn commentaar te geven. Hij volgde wel de zgn. Fragmentenstreit [zie de blogs van 28 en 29 sept. 2011], maar mengde zich daar niet in. Wel deed hij dat – onrechtstreeks - in het publieke debat over de joodse emancipatie dat in de eerste helft van de jaren 1780 speelde. In het vorige blog liet ik zien hoe zijn aanpak daarbij was. Dit laatste blog in deze reeks gaat over precies zo’n zelfde aanpak in de kwestie van de

Pantheismusstreit
Hierover kan ik korter zijn daar het hierover op dit weblog al vaker is gegaan en er veel literatuur over bestaat.

In maart 1783, Jacobi was nog bezig met zijn ‘Iets dat Lessing zei’, ontving hij een enthousiaste brief van Elisa Reimarus over een bijeenkomst met Moses Mendelssohn in Berlijn, waarin ze diens open geest en warme persoonlijkheid prees en vertelde dat hij nu zou beginnen aan zijn lang verwachte ‘Iets over Lessings karakter’. Pas drie maanden later reageerde Jacobi in een korte brief. Intussen was Mendelssohns boek Jerusalem verschenen waarover Jacobi zich opwond. Dus toen hij in dat briefje aankondigde dat hij over Lessings Spinozisme zou schrijven, had hij de opzet dat debat over de joodse emancipatie te verstoren. In Lessings Spinozisme had hij Mendelssohns achilleshiel gevonden. Hij zou gaan laten zien dat Mendelssohn zijn vriend Lessing onvoldoende goed gekend had. Het vernietigde in korte tijd de reputatie van de grote filosoof Mendelssohn, die door christenen niet meer gelezen zou worden. De rest zal de meeste bezoekers van dit weblog wel bekend zijn.

Lees verder...

In 2012 Michael Friedman op de Spinoza Leerstoel

Michael FriedmanIn het voorjaar van 2012 zal professor Michael Friedman van de Stanford University [cf hier] de Amsterdamse Spinoza Leerstoel bezetten. Deze jaarlijkse wissel-leerstoel is in 1995 ingesteld door de toenmalige Faculteit der Wijsbegeerte van de Universiteit van Amsterdam, bestaat nu bij de Afdeling Wijsbegeerte van de Faculteit der Geesteswetenschappen van de UvA.

In het voorjaar van 2012 zal professor Michael Friedman twee lezingen verzorgen in de Aula van de Universiteit van Amsterdam, Oude Lutherse Kerk, Singel 411 (hoek Spui), Amsterdam.  

De Engelse versie van de site heeft het over 2011, maar het moet echt 2012 zijn, want in 2011 bekleedde Cristina Lafont de Spinoza Leerstoel. [Meer informatie zal t.z.t. op de website van de Afd. Wijsbegeerte worden gegeven]

Het valt mij op dat de Spinoza Lectures die de Australische filosofe Moira Gatens in 2010 op de Spinoza Leerstoel hield over George Eliot en Spinoza, nog niet bij Van Gorcum zijn uitgekomen. Het ging toen - uitzondering op de Spinoza Leerstoel - eindelijk ook eens over Spinoza.

Concept is bij Spinoza niet hetzelfde als idee

“Want elk attribuut wordt door zichzelf en zonder een ander begrepen [Unumquodque enim attributum per se absque alio concipitur], staat stellig in het bewijs van 2/6d, want in 1/10 was immers bewezen dat elk attribuut van een substantie door zichzelf begrepen moet worden [Unumquodque unius substantiae attributum per se concipi debet].

Henri Krop vertaalt de daarop volgende zin in 2/6d: "De modi van een attribuut sluiten daarom het begrip van hun attribuut in en niet dat van een ander."

Daar kan een probleem ontstaan om dit te begrijpen. Begrijpen doen we met concepten. Concepten maakt je intellect. Hoe verhoudt zich dit tot ideeën? Onder idee verstaat Spinoza een concept van de geest, dat de geest vormt, daar hij een denkend ding is (2/def3).

Uit de manier waarop Spinoza in de eerste stellingen en bijbehorende bewijzen en corrolaria van het tweede deel te werk gaat, moeten we tot de conclusie komen, dat alle ideeën concepten zijn die de geest vormt, maar dat niet alle concepten ideeën zijn in de specifieke manier waarop Spinoza het begrip ‘idee’ aanwendt.

Lees verder...

Jan Knol op weg over Spinoza

Spinozakenner, theoloog en sinds vorige maand emeritus predikant Jan Knol geeft deze en de volgende maand enige lezingen over Spinoza.

Op woensdag 19 oktober om 19:30 uur geeft hij een lezing over Spinoza in de Remonstrantse Kerk, Grote kerkstraat 39, Hoogeveen
Info: 0528 371512
hendriks.locht@planet.nl

Op dinsdag 25 oktober om 20:00 uur geeft hij in het Filosofisch Café Philos te Groningen (Oosterstraat 53) een lezing over Spinoza over de vrije wil. Titel: "Geen vrije wil, mooi zo!" [Spinoza zegt: hoe meer wij de noodzaak van alle dingen inzien, hoe meer vrijheid we krijgen. Hoe kan dat? Aan de ene kant geen vrije wil, aan de andere kant vrijheid]. Info: www.filosofischcafegroningen.nl [cf hier]

Op zondagmiddag 20 november 2011 staat hij geboekt als een van de hoofdsprekers in Paradiso, Amsterdam. Het thema van die Spinozadag is: "Er is geen vrije wil".
Daarover zal binnenkort wel meer bekend worden gemaakt. [ASK}

Hier het blog Jan Knol over zijn hertaling van de Korte Verhandeling

Spinoza, de vrijheid van meningsuiting en de grenzen ervan

Op maandag 3 oktober 2011 om 20:00 uur organiseert Het Humanistisch Verbond ’t Gooi e.o. in de 'Witte kerk', Wilhelminalaan 15 te Naarden een lezing door Miriam van Reijen, filosofe

Spinoza, de vrijheid van meningsuiting en de grenzen ervan

“Sinds een paar jaar is vrijheid van meningsuiting een ‘hot item’ in de politiek en in de media. Nederlands’ meest bekende filosoof, Benedictus de Spinoza (1632–1677) had hier al een radicale mening over. Hij stelt geen enkele grens aan de vrijheid van denken, spreken en publiceren. Spinoza heeft ook een verrassend standpunt over kwetsen en beledigen.
De ideale en meest stabiele staat is voor Spinoza de democratie.
In dat kader heeft hij ook nog altijd actuele opvattingen over de verhouding van kerk en staat, vrijheid van godsdienst en het risico van kwetsen en beledigen.

Dr. Miriam van Reijen is filosoof, publicist en docent.
Zij houdt zich intensief bezig met Spinoza; in het bijzonder met zijn theorie over de passies en zijn politieke filosofie.

kosten € € 4 - Aanmelding niet nodig, maar wel wenselijk: tegrijpstra@freeler.nl 

         

Route zie www.wittekerknaarden.nl/

Info van hier

Pantheismusstreit - mijlpaal of steen des aanstoots? [3]

Ursula Goldenbaum laat in haar essay “The Pantheismusstreit – Milestone or Stumbling Block in the German Spinoza Reception?” goed zien hoe Friedrich Heinrich Jacobi het er opzettelijk op aanlegde om de reputatie van Moses Mendelssohn onherstelbaar te beschadigen. Jacobi had een heel eigen stijl om dingen op de kaart te zetten. Zijn strategie was niet om in een publicatie rechtstreeks een kwestie te bestreken en daarbij voor zijn eigen mening uit te komen. Hij deed dat indirect door anderen uit hun tent te lokken, hun brieven te publiceren en daarop zijn commentaar te geven. Hij volgde wel de zgn. Fragmentenstreit [zie de blogs van 28 en 29 sept 2011], maar mengde zich daar niet in. Wel deed hij dat – onrechtstreeks - in het publieke debat over de joodse emancipatie dat in de eerste helft van de jaren 1780 speelde. Daarom eerst over dat

Debat over de joodse emancipatie
De joden in Pruisen en de hoofdstad Berlijn verkeerden in de 18e eeuw in meerderheid in erbarmelijke omstandigheden. Slechts een beperkt aantal joden werd toegestaan in die stad te wonen, waarvoor ze een flink ‘tolerantiebedrag’ hadden op te brengen. Een groep verlichte ambtenaren was al enige tijd bezig met de voorbereiding van nieuwe wetgeving. Het was hen ook bekend dat keizer Joseph II voornemens was met politieke hervormingen voor de Oostenrijkse joden te komen.

Mendelssohn (li) Lessing (staand), Lavater (re) geschilderd door Moritz Daniel Oppenheim, 1856Mendelssohn was intensief bezig aandacht te vragen voor de joodse zaak van de burgerrechten, begrip te vragen voor de joodse religie. Tevens deed hij inspanningen om deze religie te moderniseren. Daartoe bracht hij nieuwe vertalingen uit van canonieke teksten en publiceerde hij over rituele wetten inzake huwelijks- en erfkwesties; publiceerde hij een nieuwe vertaling van de Torah met uitgebreid commentaar. Op verzoek van Ernst Ferdinand Klein, een van de Pruisische ambtenaren die met wetshervorming bezig waren, leverde hij een nieuwe eedformule die joden voor de rechtbank konden gebruiken. Ook kwam Mendelssohn met een nieuwe vertaling van de Psalmen in een prachteditie.

Lees verder...

Fritz Mauthner (1849 – 1923) Der Freidenker vom Bodensee

In aanvulling op het blog dat ik op 2 mei 2009 over Fritz Mauthner en zijn waardering voor Spinoza had, kan ik nu meedelen dat de gigantische studie die hij in het laatste traject van zijn leven over de geschiedenis van het atheïsme schreef en waarin hij zijn taalkritische analyses toepaste, waartoe zijn leraar Ernst Mach hem had aangespoord, Der Atheismus und seine Geschichte im Abendland [4 delen, 1921–23] recent opnieuw is uitgegeven.

Hij had zich ervoor teruggetrokken in een schitterend gelegen huis in de voormalige bisschopsresidentie in Meersburg aan het Bodenmeer met zijn 23-jaar jongere vrouw Hedwig Straub die hij had leren kennen nadat hij zich in 1905 in Freiburg gevestigd had. Zij verwierven in 1909 dit huis met z’n prachtige uitzicht, gingen er direct wonen en trouwden een jaar later. Daar dus deed hij de studies die nodig waren voor dit herculeswerk over het atheïsme vanaf de tijd der antieken tot de tegenwoordige tijd.

Lees verder...

Van Coornhert tot Jonathan Israel

Dirck Volkertsz. Coornhert, portret door Cornelis Cornelisz van HaarlemGisteren even geen blog. Ik maakte een wandeling in de heerlijk zonnige nazomer door het Amsterdam van Coornhert en Spinoza, daarin rondgeleid door Margreet Brandes. Zij heeft bij mij belangstelling weten te wekken voor Coornhert – ik ga uitzien naar diens in het voorjaar van 2012 te verschijnen werk uit 1558  Zedekunst dat is wellevenskunst [Redactie: J. Gruppelaar - hertaling/vertaling, inleiding, annotatie, register; uitgave van de Coornhert Stichting]. Ik ben benieuwd of Coornhert’s werk eenzelfde geest ademt en wellicht als een vooraankondiging van Spinoza’s Ethica kan worden gezien dat de moderniteit inluidde.

Vanmiddag om 15:00 uur is de uitzending over Coornhert in de Human-reeks Durf te denken’’ [zie hier]

In de NRC van gisteren, vrijdag 30 september 2011, stond een interview dat Sjoerd de Jong had met Jonathan Israel. Wim Klever was zo aardig er mij scans van toe zenden. Ik vertel dit daar het misschien nuttig is te weten voor wie net als ik de NRC niet hebben, niet omdat ik erg onder de indruk van het interview was.

Lees verder...