Teksten van Spinoza op gebouw Raad van State
Gisteren las ik dat minister Donner een toespraak hield bij de opening van de nieuwbouw van de Raad van State. Daarin benadrukte hij dat de vice-voorzitter van de Raad van State, de heer Tjeenk Willink (die hij dus naar alle waarschijnlijkheid zal opvolgen), als voorzitter van de Stuurgroep die de verbouwing van de Raad van State begeleidde, “zijn stempel op elk aspect van de nieuwbouw drukte: de teksten van Spinoza op de gevels, de vloerbedekking, de gordijnen en zelfs de plaats van de bordjes die naar de nooduitgang wijzen.”
Ik vroeg direct aan de afdeling Voorlichting van die Raad om welke teksten het ging en ontving prompt van Jacqueline Fleurkens van de afdeling Communicatie die teksten plus enige foto’s die een indruk ervan geven. Met dank aan haar gebruik ik die in dit blog. Daarbij leverde zij ook nog de volgende tekst aan:
Werk van kunstenaar Joseph Kosuth
“De kunstenaar Joseph Kosuth heeft zich naast zijn artistieke carrière ook verdiept in de wijsbegeerte dus is het niet zo gek dat hij zich op de Nederlandse filosoof baseerde. Via een lang lint van woorden smeedt hij de monumenten en nieuwbouw van de Raad letterlijk aan elkaar. Deze regels worden ook wel axioma's genoemd, Kosuth citeerde uit de Ethica van Spinoza.
Kosuth heeft een relatie gelegd met de taak waar de organisatie voor staat. Zie axioma nummer drie. Dit is voor de gemiddelde kijker die het gebouw passeert misschien niet direct goed te begrijpen, maar wie moeite doet om zich verder te verdiepen in de betekenis van axioma's heeft al snel een relatie met de rechtspraak gelegd. Zoals de letter ven de wet bepaalt waarnaar iedereen zich dient te gedragen, hebben de stellingen van Spinoza ook een onbetwistbaar karakter. Ze staan als het ware symbool voor de staatsrechtelijke continuïteit die de Raad waarborgt.”
De teksten die werden gebruikt in het kunstwerk van Kosuth zijn de axioma’s uit het eerste deel van de Ethica van Spinoza:
1. Al wat is, is in zichzelf of in iets anders
II. Wat men niet door iets anders kan begrijpen, moet men door zichzelf begrijpen
III. Uit een gegeven bepaalde oorzaak vloeit noodzakelijk een gevolg voort en omgekeerd: zonder een bepaalde oorzaak kan het gevolg onmogelijk optreden.
IV. De kennis van een gevolg hangt af van de kennis van de oorzaak en sluit die in.
V. Zaken die niets met elkaar gemeen hebben, kunnen ook niet uit elkaar worden begrepen, met andere woorden, het begrip van het ene sluit niet dat van het andere in.
VI. Een waar idee moet met het voorgestelde object overeenkomen.VII. Wanneer een zaak zich als niet bestaand laat denken, sluit het wezen niet het bestaan in.
Zoals ik het nu begrijp, is niet de heer Tjeenk Willink degene die de teksten koos, maar was dat de Amerikaanse conceptuele kunstenaar Joseph Kosuth. De stuurgroep en zijn voorzitter gaven daaraan hun fiat. Axioma’s zijn voor Spinoza in feite zgn. 'gemeenschappelijke noties', begrippen van zaken die op dezelfde wijze voorkomen in het deel als in het geheel, en die omdat het intellect van alle mensen gelijk is, door allen gekend en begrepen worden.
Met dit in gedachte is het wel erg fraai dat op het gebouw van dit voor ieder in de Nederlandse staat belangrijke instituut, juist deze axioma’s aangebracht zijn, terwijl anderen wellicht eerder stellingen uit Spinoza’s politieke theorie zouden hebben gekozen. Zoals bijvoorbeeld die op de voet van het Spinoza-standbeeld in Amsterdam: "Het doel van de staat is vrijheid."
Prima: deze keuze voor deze zes axioma's. Sommigen zullen er iets raadselachtigs in aanvoelen. Laat het denken maar uitgedaagd worden.
Aanvulling
Zie ook dit blog van 13 oktober 2011: Nogmaals over de Spinoza-teksten op de Raad van State
Aanvulling 23 mei 2015. Deze foto trof ik aan op DenHaagDirect.nl
Reacties
Beste Stan Verdult, dit werk van Joseph Kosuth is een percentageopdracht van de Rijksgebouwendienst. Deze regeling bestaat inmiddels zestig jaar, daarover is onlangs het boek "In Opdracht, zestig jaar kunst bij Rijksgebouwen" uitgekomen bij SUN. Leuk om een positief bericht over dit grote maar toch ook bescheiden kunstwerk te horen. Hartelijke groet, Gijs Frieling, kunstadviseur van de Rijksbouwmeester.
gijs frieling 23-05-2012 @ 20:45