Spinoza zevende op de wereldranglijst vroegmoderne filosofen
Een paar maanden geleden was ik al eens de informatie over een ranking van filosofen tegengekomen, waarbij Spinoza een plaats onder de eerste tien was toegekend. Toen ik daar een blog over wilde maken, kon ik de betreffende site niet meer vinden, welke gegevens ik google ook ingaf. Maar van de week, zoekend naar informatie over Eric Schliesser en Colin MacLaurin, [waarbij blijkt dat hij zo ongeveer de enige is die hits geeft op de combinatie Colin MacLaurin + Spinoza, maar daarover later], kwam ik weer op de betreffende site terecht (omdat Schliesser daar een reactie had geplaatst).
De vraag was: "Who are the most important philosophers of the early modern period prior to the 19th-century? Rank order the philosophers below in terms of the importance of their contributions."
Ik kreeg de indruk dat vooral filosofen en aanstaande filosofen eraan konden meedoen - dat het afgeschermd was, doordat men moest inloggen; maar daar kan ik me in vergissen.
Men kon 28 filosofen in rangorde plaatsen. Er werd in totaal 705x meegedaan. En inderdaad kwam Spinoza als 7e in de rij uit de bus.
Ergens is het onzin, natuurlijk. Wie kan nou echt zoveel filosofen onderling vergelijken en rangschikken? Zoals bij de meeste polls, bevinden we ons ook hier niet echt op het gebied van de ratio, maar eerder op dat van de passies. Maar goed.
Lees verder...Paul Hazard (1878-1944) en de gevaren van het spinozistische vrije denken
Onlangs tikte ik bij de Slegte het door Frans de Haan vertaalde boek van Paul Hazard op de kop, De crisis in het Europese denken. Europa op de drempel van de Verlichting, 1680-1715. [Amsterdam, 1990].
Kennisneming van dat beroemde boek van de Franse historicus Paul Hazard, La Crise de la conscience Européenne (1680-1715), verschenen in 1935, is nog steeds zeer de moeite waard.
Voor Hazard die literatuurwetenschapper en literatuurhistoricus was, werd dit een uitstapje naar de ideeëngeschiedenis, waarin overigens toch ook veel literatuur behandeld werd. Hazard deed geen eigen archiefonderzoek; zijn bronnen zijn vooral boeken en tijdschriften.
De opkomende Verlichting was een beweging die de bestaande maatschappij op allerlei terreinen bekritiseerde en probeerde haar te vernieuwen. Hazard bespreekt vooral de moeizame omgang van de traditionelen met die nieuwe, vrije denkbeelden.
Lees verder...Antonio Negri, vrijdag op het Bijlmer Spinoza Festival
De dag voor hij in Rijnsburg voor de Vereniging Het Spinozahuis kwam spreken, gaf Toni Negri op vrijdag 26 juni om 15:00 uur een toespraak op het Bijlmer Spinoza Festival, het kunstproject van Thomas Hirschhorn. De titel van die lezing luidde: "Politiques de l'immanence, politiques de la transcendence: l'enseignement de Spinoza." Enige foto's leen ik van de website van dit Festival.
Gisteren, zondag 28 juni, was de laatste dag van dit festival. De komende dagen zal het tijdelijke paviljoen worden ontmanteld.
spinoza.blogse.nl - l'un des meilleurs blogs...
Hoelang het daar al staat weet ik niet (de berichten worden niet gedateerd), maar vandaag ontdek ik op de website van de Association des Amis de Spinoza (président: A. Matheron & secrétaire: P.-F. Moreau) deze tekst over spinoza.blogse.nl
"spinoza.blogse.nl - l'un des meilleurs blogs néerlandais"
Jaarvergadering Vereniging Het Spinozahuis in Rijnsburg
Gisteren, zaterdag 27 juni 2009, vond in het voormalige gemeentehuis van Rijnsburg aan de Burg. Koomansplein de jaarvergadering van de Vereniging Het Spinozahuis plaats. Daarvan hier enige foto's.
Dr. Eric Schliesser van de Universiteit Leiden hield een lezing over 'Spinoza's kritiek op de natuurwetenschappen'. Ik hoop hier binnenkort op terug te komen, wanneer ik zijn toespraak nog eens heb kunnen lezen.
Lees verder...Ibn Tufayl [5] en Spinoza
Dan ben ik in dit vijfde blog in een reeks toe aan de vraag of Spinoza kennis heeft gehad van de 12e eeuwse Spaanse moslimfilosoof en natuurwetenschapper Ibn Tufayl en diens allegorische filosofische novelle Hayy Bin Yaqzan over een jongetje dat geheel alleen opgroeit op een onbewoond eiland en op eigen kracht de hoogste filosofische waarheden ontdekt; en zo ja, wat hij ervan vond.Opmerkelijk vind ik hoe sommige schrijvers ronduit durven beweren dat Spinoza erg enthousiast was over Ibn Tufayl. Ik noem slechts twee voorbeelden uit vele:
Zo schrijft Georg Bossung in Das maurische Spaniën over het boekje:“… es wurde von Spinoza, Leibniz und Lessing hoch geschätzt.” (p. 95)
Ik verwees al eerder naar de voetnoot in Sami S. Hawi: Islamic naturalism and mysticism: A philosophic study of Ibn Ṭufayl's Ḥayy Yaqṣân, volgens wie Spinoza erdoor gefascineerd was!
Zoiets mag je toch eigenlijk alleen maar beweren als er teksten van hemzelf of betrouwbare getuigenissen van anderen over hem zijn overgeleverd waaruit dit blijkt. Maar er is niets! Niets uitgesprokens waaruit zonneklaar Spinoza’s bekendheid met Tufayl blijkt – laat staan ook nog eens zijn enthousiasme.
Lees verder...Ibn Tufayl [4] en de John Locke-connectie
Voor wat vooraf ging zie hier over de eerste vertalingen, hier over de eerste Nederlandse vertaler en hier een samenvatting van het intrigerende Hayy Bin Yaqzan van Ibn Tufayl.
In 1993 verscheen bij Brill onder redactie van dr. Gül A. Russell: The 'Arabick' Interest of the Natural Philosophers in Seventeenth-Century England. Zij schreef daarvoor de “Introduction. The Seventeenth Century: The Age of Arabick” én het hoodstuk “The Impact of the Philosophus autodidactus: Pocockes, John Locke and the Society of Friends.”
Dit laatste is van belang voor de reeks blogs die ik onder handen heb over de Arabische 12e eeuwse filosoof en natuurkundige Ibn Tufayl en diens Hayy Bin Yaqzan.
Sinds de verschijning van dit boek zestien jaar geleden (met de afbeelding van Pococke sr op de cover), is zij nog steeds bezig aan een boek over de Arabische tekst van Ibn Tufayls boek en de impact van de Latijnse vertaling Philosophus autodidactus op John Locke. Dat was zestien jaar geleden al aangekondigd in dat boek en staat vermeld op haar website. Ik ben benieuwd wat zij verder nog (heeft) ontdekt.
In dat genoemde hoofdstuk geeft ze allerlei aanwijzingen die geloofwaardig maken dat Locke op een of andere manier beïnvloed moet zijn door dit boekwerkje, dat hij wel móet hebben gekend, hoewel er in zijn werk of correspondentie geen directe verwijzingen naar bestaan.
Lees verder...Rotaryclub Amsterdam-Spinoza in het nieuws
Google Nieuws geeft vandaag het bericht door van de Nieuwsbank: Rotary Spinoza Amsterdam schenkt 100.000 euro aan VU medisch centrum voor onderzoek naar kinderkanker.
Kinderoncoloog Gert-Jan Kaspers en projectleider van VONK, VUmc Onderzoek Naar Kinderkanker, is een gelukkig mens. "Voor VONK betekent dit weer meer mogelijkheden voor onderzoek om zo meer kinderen met kanker te behandelen met minder bijwerkingen".
Rotary Spinoza Amsterdam heeft als jonge Rotary een enorm succes geboekt bij zijn eerste grote evenement. Het diner waarbij ruim 300 gasten aanwezig waren was een mooie mix van entertainment en aandacht voor het belang van onderzoek ...
Lees verder...
Jacques-Benigne Bossuet (1627 - 1704) - zijn verloren strijd tegen Spinoza
Ik lees momenteel het al wat oudere, maar nog steeds wel interessante De crisis in het Europese denken. Europa op de drempel van de Verlichting 1680-1715 van Paul Hazard (Ned. Editie 1990; oorspr. Franse editie 1935). Soms vind ik Hazards tekst ietwat te erudiet afstandelijk en af en toe wat te badinerend (geef me dan maar de veel feitelijker en zakelijker geschreven Radicale Verlichting van Jonathan Israel).
In het 4e hoofdstuk van het 2e deel geeft Hazard een fraai portret van de Franse bisschop Jacques-Bénigne Bossuet, getiteld: De gevechten van Bossuet. Uit dat hoofdstuk blijkt heel duidelijk hoe Bossuet zéér verontrust was door en voortdurend bezig was met het bestrijden van de invloed van Spinoza. Je krijgt echt de indruk alsof er in preken, maar vooral in gedrukte woorden een oorlog werd gevoerd, waarin vanuit de door de libertinisten, de spinozisten, belegerde bolwerken van het geloof de tegenaanvallen moesten worden ingezet om die aanvallers terug te slaan - een gedeeltelijk verloren strijd.
Rampjaar 1672
Luc Panhuysen, Rampjaar 1672. Hoe de republiek aan de ondergang ontsnapte. Atlas, Amsterdam, 2009, ISBN 9789045013282.
Ik begon dit boek te lezen in de hoop daarmee iets meer van de tijd waarin Spinoza leefde te kunnen proeven. Uiteraard verwachtte ik niet dat er ook maar iets van of rond Spinoza meegedeeld zou worden, maar misschien hielp het om iets meer van zijn achtergrond en zijn levensomstandigheden in die tijd te weten te komen.
Het was werkelijk een ramp die de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden [Friesland, Gelderland, Groningen, Holland, Overijssel, Utrecht en Zeeland] overkwam toen ze van drie kanten werd aangevallen door de legers van de Franse koning en de bisschoppen van Münster en Keulen en de vloot van de Engelse koning. Toen waren het nog de soevereine vorsten die oorlogen begonnen.
In de binnenlandse politiek leidde de oorlog tot een afrekening van prins Willem III van Oranje met Johan de Witt, de raadpensionaris. De Witt die meer aandacht voor versterking van de vloot dan van het landleger had gehad, werd door zijn tegenstanders verantwoordelijk gehouden voor de inval. Willem III werd door hen als redder in de nood naar voren gehaald. De Witt trad af. Enkele maanden later, op 20 augustus 1672 werden hij en zijn broer Cornelis door een woedende menigte beestachtig vermoord.
Elke spinozist weet van Spinoza´s woede hierover en van zijn tekst ´ultimi barbarorum´ waarmee hij naar de plaats des onheils had zullen gaan, had zijn huisbaas Henderyck van der Spyck hem van deze risicovolle daad niet weerhouden. Maar zulke voorvallen passen niet in de opzet van dit boek.
Lees verder...Ibn Tufayl [3] - samenvatting van zijn Hayy ibn Yaqzan
Over Hayy Ibn Yaqzan van Ibn Tufayl, een Arabische filosofische novelle, schreef ik een blog over de titel van de eerste en latere vertalingen en een blog over de eerste vertaler in het Nederlands.
De novelle vertelt het verhaal van het ontstaan van menselijke kennis, beginnend bij tabula rasa tot en met de hoogste, mystieke, directe goddelijke ervaring, via het eerst geleidelijkaan doorlopen en doorgronden van de noodzakelijke directe ervaringen. Zonder hulp van de samenleving of van de conventies van de religie kan wetenschappelijke kennis bereikt worden als voorbereiding op de weg tot (mystieke) wijsheid en de hoogste vorm van menselijk kennen. Ook toont het verhaal in het slothoofdstuk dat de waarheid van de religie en die van de (natuurlijke) filosofie hetzelfde zijn, maar dat die van de religie wordt overgebracht via symbolen die nu eenmaal beter begrepen worden door de massa en die van de filosofie via inwendige logisch-rationele betekenissen, los van symbolen. En aangezien mensen verschillen in begripscapaciteit, vergen zij ook verschillende instrumenten die hen tot begrip en redding brengen.
Voor ik in een later blog verder ga in het verkennen van een mogelijke relatie van Spinoza met dit boekje van Ibn Tufayl, wil ik eerst in dit blog een samenvatting geven van het verhaal Hayy Ibn Yaqzan.
Theo Verbeek over tolerantie en vrijheid van meningsuiting
Vorige week op 9 juni had de Faculteitsvereniging Utrechtse Filosofiestudenten een symposium "Vrijheid van meningsuiting en religiekritiek". [zie hier het programma]
Eén van de sprekers was prof Theo Verbeek, faculteitshoogleraar Geschiedenis van de moderne wijsbegeerte in Utrecht, over: Tolerantie en vrijheid van meningsuiting, een paar argumenten
Wat het tolerantiebeginsel betreft bespreekt hij drie posities — van Spinoza, Voltaire en John Stuart Mill — om aan te tonen dat tolerantie op zeer verschillende gronden verdedigd kan worden. Ook Locke komt uiteraard even voorbij.
[klikken op 't plaatje brengt u bij de video-opname - duurt ± 55 min]
Ibn Tufayl [2] - en zijn eerste Nederlandse vertaler
Vervolgblog over Ibn Tufayl’s Hayy ibn Yaqzan, de geschiedenis van het jongetje dat alleen opgroeit op een eiland en geheel op eigen kracht de hoogste filosofische waarheden ontdekt. Het verhaal, in de 12e eeuw geschreven, werd in Europa heel bekend. Na de Koran en de 1001 nachten is dit het derde meest vertaalde boek uit de Arabische wereld. Wat toch wel behoorlijk wat zegt.
In mijn vorige blog over Ibn Tufayl’s meesterwerkje citeerde ik uit de inleiding van vertaalster Remke Kruk: “Het was een op instigatie van Spinoza gemaakte vertaling van de juist in Engeland verschenen Latijnse versie van dit werk.”
Had ze dat misschien van het in 1974 bij Brill in Leiden gepubliceerde boek van Sami S. Hawi: Islamic naturalism and mysticism: A philosophic study of Ṭufayl's Ḥayy bin Yaqá¹£Än?Hawi ging in zijn studie trouwens nog een stapje verder. Maar waarom zou Kruk als vertaler dan niet Bouwmeester genoemd hebben die Hawi immers in zijn voetnoot op blz. 22 noemt.
Lees verder...
Ibn Tufayl - de vertalingen van zijn Hayy ibn Yaqzan
Is er enige relatie van Spinoza met de Arabische wijsgeer Ibn Tufayl (ca. 1110 – 1185)? Dat is wat me voor dit weblog interesseert en waarover ik iets probeer te weten te komen.
Wim Klever had in een reactie op dit weblog op 24 maart 2009 gewezen op “de 12e eeuwse roman van Ibn Tufayl, welks volledige titel luidt DE VERHANDELING OVER HAYY IBN YAKZAN. OVER DE GEHEIMEN VAN DE OOSTERSE WIJSHEID. Deze roman teert niet alleen op de Islamitische mystiek, maar ook nog op de Indische wijsheid, omdat hij inspiratie put uit Avicenna's GENEZING, dat op zijn beurt refereert aan 'oosterse' (vanuit Perzie gezien dus Indische) wijsheid.
De les van deze roman werd door een van de scherpzinnigste volgelingen van Spinoza (Johannes Bouwmeester) gezien als een correcte uitdrukking van Spinoza's leer, reden waarom hij een Nederlandse vertaling verzorgde (overigens op basis van een Latijnse vertaling van Pocock).”
Toch ging ik pas door Miriam van Reijen’s Spinoza en (de) Verlichting, in Rients Ritskes, Wat is verlichting? Dat ik hier besprak het boekje lezen. Ik schreef “Ze bespreekt het interessante werk van Ibn Tufayl, Hayy ibn Yaqzan, over een kind dat alleen op een eiland door een gazelle wordt gevoed en dat louter vanuit z’n ervaringen komt tot kennis van de natuur, het leven, van God en van de moraal. Tussen de bespreking ervan vlecht ze een en ander van Spinoza wat de suggestie wekt dat Spinoza iets met de vertaling te maken had of het boek gekend had, hetgeen mogelijk is, maar louter speculatie.” Dit schreef ik vanuit wat ik tot heden over dit werkje gelezen had. Nu wilde ik er meer van weten.
Lees verder...Spinozaboek van Miriam van Reijen in Filosofie besproken
In de bibliotheek, wachtend op een vaak wel heel erg traag internet, kijk ik intussen even het tijdschrift Filosofie door. Mijn oog valt op het kopje: De geest is gewillig, maar het vlees is sterk. Hé, er staat een boekbespreking in van het boek van Miriam van Reijen dat vorig jaar maart uitkwam. Ik had er op 7 april 2008 al een bespreking over. Maar veertien maanden later staat natuurlijk veel chiquer... doordachter...
Ik vind deze recensie in Filosofie (jrg. 19, nr. 3, juni-juli special: De crisis in het onderwijs, enkele reflecties) een goede; het is zelfs een behoorlijk lovende bespreking met slechts enige kritiekpuntjes zoals ook ik die had op de schrijfstijl. Ik heb één kritiekpunt op deze recensie, waarover zodadelijk.
Aan het eind tref ik echter geen naam en ook de gegevens van het boek worden niet vermeld. Nu lijkt het dat Dimitri Goossens, de auteur van de erop volgende recensie van een boek over Baudelaire tevens de recensist van Van Reijnen’s boek is.Wanneer ik op internet zoek wat er van die Goossens te vinden is, kom ik op een site, http://filosofieonline.nl/, waarop de inhoudsopgave van dit tijdschrift te vinden is. En daar staat vermeld dat de bespreking gemaakt is door dr. Nanne Bloksma. En ja, zo staat het – blijkt me vervolgens - ook op de inhoudspagina van het tijdschrift dat ik in handen heb.
Jammer voor beide schrijvers, van boek en recensie, dat de zetter die gegevens na de boekbespreking is vergeten te vermelden. Lees verder...Alexander Pope (1688 - 1744) beschuldigd van spinozisme
Alexander Pope was de belangrijkste Engelse dichter, essayist, satiricus en criticus (moralist) uit de 18e Eeuw. Pope, geboren in Londen, was een zoon van katholieke ouders en kreeg voornamelijk huisonderwijs. Hij had een zwakke gezondheid en, mogelijk als gevolg van tuberculose in zijn jeugd, een verstoorde lichaamsgroei. Hij werd slechts 1,37 m lang. Pope was bevriend met Jonathan Swift en cultiveerde een kleine kring van intellectuele en literaire vrienden.
Al sinds zijn twaalfde jaar schreef hij verzen, vaak imitaties van andere schrijvers. Zijn meest originele werk uit die tijd was Pastorals (1709). Zijn eerste echt grote werk was An Essay on Criticism uit 1711. Andere bekende werken uit die tijd waren The Rape of the Lock (1712, herziene versie 1714) en zijn vertalingen van Homerus' Ilias en Odyssee (1715-1726). Deze laatste werken leverden hem het geld op om zich terug te kunnen trekken in een landhuis in Twickenham, waar hij de rest van zijn omvangrijke werk schreef.
Voor dit blog is vooral van belang zijn »Essay on Man« (1734), een soort Theodicee. Later ondervond het dichtwerk aanvallen, maar het werd in zijn tijd in brede kring gelezen; en het werd gedurende de 18e eeuw naar zeker vijftien Europese talen vertaald. Het Essay bestaat uit vier brieven ('Epistels'), waarin hij de wereld als een harmonieuze structuur schetst, een "Great Chain of Being" met bovenaan engelen in een hele hiërarchie, met daarop volgende neerdalende verschijningsvormen tot aan de laagste plantenvormen. De mensheid vormt in het midden de schakel tussen de engelen en de dieren. Het hele goddelijke scheppingsplan kan niet door de mens doorzien worden, maar is hoe dan ook perfect ontworpen.
All nature is but art, unknown to thee;
All chance, direction, which thou canst not see;
All discord, harmony not understood;
All partial evil, universal good.
And, spite of pride, in erring reason's spite,
One truth is clear, 'Whatever is, is right' [Epistle I, II, 289-94]
Ondervond na z’n dood Pope’s dichtstijl kritiek, tijdens zijn leven kreeg hij te maken met kritiek op de inhoud, de geloofsinhoud en filosofie, van zijn dichtwerk, vooral wat betreft Essay on Man. Hem stond een filosofisch gedicht voor ogen, waarin hij trachtte op een rationalistische manier de relatie van God met de mensen te rechtvaardigen, een soort theodicee, zoals ook John Milton Paradise Lost begon met “justify the ways of God to man." Het handelt over het kwaad in de wereld en wat God met de mensen voorheeft. Over de “Vast chain of being ! which from God began” kunnen we niet klagen, want, zoals hierboven al aangehaald: “One truth is clear, 'Whatever is, is right’.” Moeilijkheden had hij wellicht al verwacht, want hij publiceerde het essay-gedicht eerst anoniem en erkende pas in 1735 dat het van hem was. Lees verder...
En hoe er van Spinoza gehouden wordt!
Van de week kreeg ik een enthousiaste tip van Wim Klever, nadat iemand hem het artikel had toegestuurd “Iedereen houdt van Spinoza” van Wim Bossema dat in de Volkskrant van 6 juni stond - met fraaie illustraties van Yvonne Kroese. Hij tipte mij om er ook achteraan te gaan. Want een artikel als dit hoort gewoon hier op dit weblog gesignaleerd (en bewaard) te worden.
Ik maakte in eerste instantie gisteren al een blog n.a.v. van samenvattingen die ik op presseurop.eu vond. Maar ik wilde hier toch graag het hele artikel en de illustraties - zeg maar voor de toekomst - bewaren. Aanvankelijk hoopte ik nog dat de webmaster van de spinozamanifestatie.nl in de rubriek pers een kopie zou plaatsen, want het stuk zegt immers ook heel veel over de projecten van de My Name is Spinoza; maar daar op die website is men zo snel niet.
Vandaag kreeg ik een exemplaar in handen en, ben even enthousiast over de goede impressie die Wim Bossema geeft van zowel de geringe kennis en interesse van onze eigen bevolking, de interesse van een kleine minderheid, waaronder buitenlanders, én over het informatieve en tegelijk kritische beeld dat hij schetst van de momenteel lopende Amsterdamse kunstactiviteiten. Een aanrader, dat artikel. Dus heb ik vandaag met wat plak-, knip- en scanwerk – want het is een groot opgemaakt artikel – iets in elkaar geflanst dat ik de bezoekers van deze weblog graag wil tonen.
Mooi gevonden trouwens die titel: Spinozafilia. Ik hoop dat de rechthebbenden hier vrede mee kunnen hebben… [zie hier]
Aanvulling 29 juni: zie hier het artikel als jpg-bestand op de website van MyNameIsSpinoza.
En dan die fraaie cartoons van Yvonne Kroese. Ik heb ze nog eens apart gescand en de omringende letters weg gephotoshopt om ze hier als een serie achter elkaar te kunnen zetten. Dat doe ik mét typeringen van Wim Klever. Die me later nog eens e-mailde met:
Lees verder...Spinoza als dichterlijk filosoof
Op mijn zwertochten door het wereldwijde web kom ik soms verrassende dingen tegen. Vandaag stuitte ik op een boek waarin Spinoza in zijn filosofie poëtisch wordt genoemd. Dat inzicht was ik nog niet eerder tegen het lijf gelopen - om het eens lekker onspinozistisch uit te drukken.
De esthetisch filosoof George Lansing Raymond (1839 - 1929) noemt in zijn boek The representative significance of form; an essay in comparative aesthetics (1900), één keer Spinoza:
"Imagination is a forerunner of investigation; and investigation furnishes an impetus to imagination. For this reason a great thinker, whether a poet or a philosopher, although he will incline to the one method or to the other, according to the bent of his genius, must not be wholly deficient in the qualities that go to make up either. Nor, so far as education can atone for deficiency, will his education be complete until he has cultivated the powers that go to make up both. Goethe was a student of science; and his poetry owes much to his scientific studies. Dante and Milton were scientific in their poetry, and Plato and Spinoza were poetic in their philosophies.
As Sir Wm. Hamilton says, in the thirty-third of his "Lectures on Metaphysics”: "A vigorous power of representation is as indispensable a condition of success in the abstract sciences as in the poetical and plastic arts; and it may accordingly be reasonably doubted whether Aristotle or Homer were possessed of the more powerful imagination."
Volume 2 of 7 The System of COMPARATIVE AESTHETICS, G. P. PUTNAM'S SONS, NEW YORK AND LONDON, The Nickerbocker Press, 1900, p. 154 - als pdf te downloaden
Lees verder...Georg Brandes (1842 - 1927) over Spinoza
![Georg Brandes, 1866[Credits : Courtesy of the Kongelige Bibliotek, Copenhagen]](http://cache-media.britannica.com/eb-media/40/6840-004-4A0409B6.jpg "Georg Brandes, 1866[Credits : Courtesy of the Kongelige Bibliotek, Copenhagen]")
Georg Brandes was een Deense schrijver en criticus, geboren in een joods middenklasse gezin, die van invloed was op de Scandinavische en Europese cultuur in het laatste kwart van de 19e eeuw. Op 30-jarige leeftijd formuleerde hij de “principes van het nieuwe realisme en naturalisme” waarbij het hyperesthetische schrijven en fantasie uit de literatuur gebannen moest worden. Literatuur moest het orgaan zijn van “de grote gedachten van vrijheid en vooruitgang van de menselijkheid.” Hij had vele medestanders, onder wie de Noorse naturalistische toneelschrijver Henrik Ibsen.
Hij was beïnvloed door Kierkegaard en had ook grote bewondering voor Spinoza, zoals mag blijken uit het volgende fragment uit een verslag over een bezoek dat hij in 1896 aan Nederland bracht. Als hij over Amsterdam schrijft, lezen we: [...]
Lees verder...Iedereen lijkt tegenwoordig spinozist...
Iedereen houdt van Spinoza
Drie eeuwen na zijn dood is er een enorme Spinoza-revival in Nederland, schreef Wim Bossema in de Volkskrant van 6 juni. Er zijn monumenten, websites, lezingen en exposities. Iedereen legt zijn werk anders uit en doet er het zijne mee, hetgeen misschien niet in dank zou zijn afgenomen door de filosoof zelf.
Een door presseurop.eu gemaakte samenvatting.
'Geleerd' Spinozisme in de Lage Landen
Wiep Van Bunge, “Geleerd” Spinozisme in Nederland en Vlaanderen, 1945-2000 (Summary: Scholarly Spinozism in the Netherlands and Flanders), in: Tijdschrift voor Filosofie, Jaargang 2009, nummer 1 (special: Filosoferen in de Lage Landen), p. 11-36
Toen ik het dan eindelijk te pakken had en kon lezen, viel het eerst een beetje tegen. Dat zegt waarschijnlijk minder over de kwaliteit van het artikel dan over de tot té grote hoogte gestegen verwachtingen vanwege de moeite die ik moest doen om eraan te komen.
Toen ik van iemand hoorde van dit artikel, wist ik dat ik er kennis van wilde nemen. Nee, ik had van het bestaan ervan niet vernomen van een van u, bezoekers van dit weblog – ik ontvang nauwelijks tips – het is hier dus een beetje eenrichtingsverkeer, maar daar zit ik niet mee: ik blijf stug doorgaan en u bestoken met informatie en tips.
Lees verder...Wie is toch die spinozist Kevin? Kevin unveiled...
In het rechterrijtje met links heb ik o.a. een link opgenomen naar Kevin's site. Van Kevin heb ik een periode lang tamelijk veel e-mails gekregen - toen hij namelijk intensief bezig was met een onderzoek om meer te weten te komen van het lenzen slijpen door Spinoza.
Naar aanleiding daarvan heb ik een paar maal op dit weblog aandacht gegeven aan de vragen die hij stelde.
Zo stelde ik op 7 juli 2008 deze vraag: Wie weet iets meer over hoe Spinoza lenzen sleep? Toen meende ik nog dat hij een Engelsman was.
En op 22 juli van dat jaar kon ik, op grond van wat ik inmiddels te weten was gekomen een blog schrijven: Wipslijpbank in het Spinozahuis geeft verkeerd beeld van Spinoza’s lenzenslijpen. Op dat blog gaf hij een reactie.
Lees verder...Spinoza in het Joods Historisch Museum in Amsterdam
Gisteren bracht ik een bezoek aan het Joods Historisch Museum in Amsterdam. Indrukwekkend even te lopen door de vroegere Grote Synagoge. Het Joods Historisch Museum verzamelt objecten en kunstvoorwerpen die een relatie hebben met de religie, cultuur en geschiedenis van de joden in Nederland en haar voormalige koloniën.
Er is ook aandacht voor Spinoza.
Winnaars Spinozapremies 2009 bekend
'Nederlandse Nobelprijzen' voor drie Nederlandse toponderzoekers
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft vandaag, 9 juni 2009, de drie onderzoekers bekendgemaakt die de NWO-Spinozapremie 2009 ontvangen. De premie is de hoogste Nederlandse onderscheiding in de wetenschap. Elke onderzoeker krijgt dit jaar voor het eerst geen anderhalf maar tweeënhalf miljoen euro, te besteden aan onderzoek naar keuze. De wetenschappers ontvangen de prestigieuze prijs voor hun voortreffelijk, baanbrekend en inspirerend onderzoek.
De winnaars van de NWO-Spinozapremie 2009 zijn:
Prof. dr. M.D. (Michel) Ferrari, neuroloog aan het Leids Universitair Medisch Centrum. Ferrari identificeerde als eerste migrainegenen, ontwikkelde nieuwe medicijnen om aanvallen te behandelen en stelt zich op als ambassadeur voor hoofdpijnpatiënten.
Prof. dr. M. (Marten) Scheffer, aquatisch ecoloog aan de Wageningen Universiteit. Scheffer leverde grensverleggende bijdragen aan het begrip van kritische omslagen in complexe systemen, variërend van overgangen in ondiepe meren tot klimaatverandering en het ineenstorten van oude culturen.
Constantin Brunner (1862 - 1937) - 'Spinoza gegen Kant'
Over Constantin Brunner i.v.m. Spinoza wil ik al lange tijd een blog maken, dat ik steeds uitstelde. Maar vandaag zie ik aanleiding iets te melden naar aanleiding van dit boekje: Spinoza gegen Kant und die Sache der geistigen Wahrheit.
Dit boekje schafte ik aan bij een antiquair die bekendmaakte er zo’n 10 exemplaren van te hebben. Dat geef ik hier voor de geïnteresseerden graag als tip door. Het is voor € 4 plus €1,76 porto te bestellen bij AQUILA, Vondelstraat 49, 2513 EP Den Haag. Tel 070 8880789
Mevr. Liena Schneider had in haar laatste levensdagen een vertaling gemaakt van K.O. Meinsma’s Spinoza en zijn kring. Door ziekte en ouderdomsgebreken was zij niet meer in staat de uitgave ervan tot stand te brengen [hier]. Dat nam toen Constantin Brunner op zich. Hij verzorgde de uitgave van K.O. Meinsma Spinoza und sein Kreis. Historisch-Kritische Studien über holländische Freigeister, bij uitgever K. Schnabel (Berlin, 1909). ‘An Stelle eines Vorwortes’ voegde Brunner daar zijn eigen ‘Spinoza gegen Kant und die Sache der geistigen Wahrheit’ aan toe. Een jaar later werd dat laatste bij dezelfde uitgever als apart boekje uitgegeven. In 1974 kreeg dit werkje een tweede druk bij Van Gorcum te Assen, namens de Stichting Internationaal Constantin Brunner Instituut in ´s-Gravenhage (het archief zal, zo is het plan, naar Berlijn worden overgebracht). Het is dit boekje waarvan dus nog enige uitgeversrestanten goedkoop te koop zijn.
Lees verder...Spinoza in een Canon als 'inspiratiebron'
Wat kan een vrijblijvende Canon van Nederland betekenen voor verbreiding van kennis over en van Spinoza?
Er is over de Canon van Nederland en Spinoza ja-dan-nee in die Canon al veel te doen geweest. Veel berichten daarover zijn nog altijd te vinden op despinoza.nlVorige week maakte minister Plasterk bekend dat de vijftig vensters van de Canon van Nederland op scholen slechts als ‘inspiratiebron’ hoeft te dienen.
In deze periode werd ook bekend dat de voorbereiders van het komende Nationaal Historisch Museum niet van plan zijn de Canon als leidraad nemen. De Tweede Kamer gaat hierover a.s. vrijdag in debat met minister Plasterk.5 juni 2009 schreef Hanne Obbink hierover in Trouw: “Waarschijnlijk heeft vooral het advies van de Raad van State zwaar gewogen. Die raad stelde dat het verplichten van de vijftig vensters een te grote inbreuk zou zijn op de autonomie van scholen. Niet zo’n vreemde opmerking, want moet de overheid werkelijk voorschrijven dat Annie M.G. Schmidt en Spinoza op school behandeld worden? In geen enkel ander schoolvak wordt de stof zo tot in detail voorgeschreven.”
Programma International Conference "Galileo and Spinoza"
Filip Buyse liet mij per e-mail, bestemd voor dit weblog, weten dat de voorbereidingen van de conferentie "Galileo and Spinoza" zo goed als rond zijn.
Misschien even nog een kleine toelichting. Het colloquium is een initiatief naar aanleiding van het jaar van Galileo. We herdenken het 400 jaar bestaan van Galileo’s telescoop, die een verbeterde versie was van de Hollandse kijker die een jaar ervoor in Holland was uitgevonden.
Het is geenszins mijn bedoeling hierbij Spinoza in de eerste plaats af te schilderen als een wetenschapper wel om Spinoza’s leven en filosofie te bekijken onder “Galileo’s perspectief”.
Iets wat tot nu toe weinig of niet werd gedaan in de secundaire literatuur.
Alhoewel Spinoza nooit de naam Galileo vermeldt, zijn er toch een aantal historische elementen waarop we ons hierbij kunnen baseren. Zo spreekt Spinoza in brief 26 over zijn discussies met Huygens over de satellieten van Jupiter en de ring van Saturnus. Twee zaken die voor het eerst door de Italiaanse fysicus werden beschreven en later beter geobserveerd door Huygens die een betere telescoop had. Spinoza moet dus met Huygens over Galileo hebben gesproken. Ten tweede is er Spinoza’s bibliotheek die een groot aantal wetenschappelijke werken bevat waaronder werken die alle mijlpalen in de astronomie vertegenwoordigen. Het zou dus absurd zijn dat hij Galileo’s verdediging van het copernicaans heliocentrisme niet zou hebben gekend. Temeer daar Galileo - waarvan de Discorsi in Leiden werd uitgegeven - zeer goed bekend was in de Republiek. Zijn methode om de lengtegraad op zee te bepalen werd besproken door het brede publiek en intellectuelen bediscussieerden “de zaak Galileo”. Ten derde had Spinoza in zijn bibliotheek een boek van J. S. Delmedigo die een leerling van Galileo was geweest in Padua en later rabbijn werd in Amsterdam. Enz…
Naast deze historische elementen is natuurlijk interessant om even de ideeën van beide denkers naast elkaar te zetten. Een operatie die ons ongetwijfeld kan helpen om Spinoza’s filosofie beter te begrijpen. Zo is er de invloed van de nieuwe bewegingsleer, de mechanica, op het denken van Spinoza. Ten tweede is de relatie tussen wetenschap en kerk of tussen “wetenschappelijk” denken en geloof. Een thema dat aanwezig was in het denken van Galileo en Spinoza die beiden streng werden veroordeeld door de religieuze gemeenschap waartoe ze behoorden.
Ten derde zijn er verschillende concepten die opduiken in Spinoza’s werk die we even onder de loep kunnen nemen, bijvoorbeeld: inertie, oneindigheid, het lichaam, deel/geheel, determinisme, ….
De meeste sprekers hebben reeds expliciet over Spinoza/Galileo gepubliceerd en zijn daarom uitgenodigd. Daarnaast is er een Galileo-kenner Redondi en een Spinoza – specialist De Dijn.
Het spreekt voor zich dat ook Spinoza’s natuurfilosofie en fysica ruim aan bod komt. Zo zal Fabien Chareix het hebben over Descartes‘ bewegingswetten die hij gaat bespreken in relatie met Huygens en Spinoza’s werk. Uit contacten in Nederland weet ik dat er interesse is voor dit “wetenschappelijk” luik van Spinoza’s filosofie dat tegenwoordig stiefmoederlijk wordt behandeld. Een luik dat nochtans door het werk van W. Klever en P. Van der Hoeven in Nederland centraal werd gesteld.
Zo dit even ter verduidelijking. Ik wil je ook nog even meegeven dat ik bericht gekregen heb dat er een groot artikel over Spinoza en Boyle zal verschijnen in de Historia Philosophica van volgende jaar.
[Tot zover Filip Buyse. Hierna het programma:]
Mokum en Mediene en... Spinoza?
Vandaag was er weer eens een boekenmarkt in de Rechtstraat in Maastricht. Ik kocht er enige boeken. Het zal de eerste keer geweest zijn dat ik een boek kocht, mede om wat er niet in stond.
Het betrof deze catalogus van een tentoonstelling: Mokum en Mediene. De geschiedenis van de Joden in Nederland. Wat er niet in te vinden is, is door wie en wanneer het boekje werd uitgegeven en vooral niet wanneer die tentoonstelling liep. Wel blijkt er uit dat die tentoonstelling plaats had in het Amsterdams Historisch Museum en niet in het Joods Historisch Museum, dat overigens wel in ruime mate aan de tentoonstelling meewerkte.
In zulke gevallen geeft Google uitkomst: Mokum en Mediene geeft aardig wat hits die verder helpen. Op Marktplaats wordt het boekje aangeboden, waaruit blijkt dat er een uitgave is gemaakt waarin wel uitgever en datum te vinden is: Historisch Museum Amsterdam, 1971. Of, wat aannemelijker is, de aanbieder heeft het er zelf bij gezocht. Immers, het Amsterdams Historisch Museum zou zichzelf toch niet Historisch Museum Amsterdam noemen?
De tweede hit is van de Stichting Nederlands Archief Grafisch Ontwerpers (NAGO), waaruit blijkt dat de tentoonstelling liep van 26 februari t/m 16 mei 1971.
Lees verder...Thema Spinozadag 2009 wordt: de liefde
De Amsterdamse Spinoza Kring, die vorig jaar bij de Spinozadag in Paradiso besloot dat dit een jaarlijks evenement gaat worden, deelt op haar website mee:
De Spinozadag 2009 zal plaatsvinden op zondag 22 november 2009 in Paradiso, Amsterdam. Het thema wordt: de liefde.
Het programma is nog niet helemaal rond, maar in ieder geval rekenen ze op bijdragen van Piet Steenbakkers, Kees Schuyt en de Fanfare van de Eerste Liefdesnacht [cf. website].
Lees verder...
Mededelingen vanwege de Vereniging Het Spinozahuis
Vandaag ontvingen de leden van de Vereniging Het Spinozahuis de uitnodiging voor de komende algemene ledenvergadering die op zaterdag 27 juni a.s. in het gemeentehuis van Rijnsburg wordt gehouden. Tijdens die vergadering zullen spreken, zoals hier al eerder aangekondigd:
Dr. Eric Schliesser van de Universiteit Leiden over: Spinoza's kritiek op de natuurwetenschap ('s morgens)
[Zie hier bij de Vereniging Het Spinozahuis de samenvatting van zijn voordracht]
Prof. dr. Antonio Negri uit Parijs over: Spinoza, une conception sur la démocratie. ('s middags)
Titel inmiddels (9 juni) gewijzigd in:
'Spinoza: une hérésie de l'immanence et de la démocratie'
Photoshoppen met Spinoza
Voor de WatSpinoza? tentoonstelling ontwierp Mediamatic een aantal posters van Spinoza met verschillende gezichtsuitdrukkingen. De gezichten tonen Spinoza's reacties op de vragencampagne. [Zie daarover hier en hier op dit weblog]
Het photoshoppen werd gedaan door Rebecca Wotzko, studente aan de Universiteit van Amsterdam die meewerkt een het Parallex project van Mediamatic in het kader van My Name is Spinoza.
Deze portretten, die al geruime tijd op de website van Mediamatic staan, krijgen hier tevens een plaatsje op dit weblog.
Hebben de oosterse en de westerse verlichtingstradities iets met elkaar?
Rients Ritskes (red) Wat is verlichting? Asoka, Rotterdam 2009 met bijdragen, naast die van Ritskes, van Nico Tydeman, Kees Waaijman en Miriam van Reijen.
Dit boek werd afgelopen zaterdag gepresenteerd bij de symposium in Arnhem (zie hier).
Ik begon dit boek, na de inleiding, met het lezen van de zeer informatieve bijdrage van Miriam van Reijen, Spinoza en (de) Verlichting. Daarna las ik Rients Ritskes, Wat is verlichting? Vervolgens nam ik een gedeelte van Kees Maaijman, Blijvend niet weten, tot mij. Deze andere volgorde was geen probleem, want “de vier essays staan op zichzelf en kunnen daarom in willekeurige volgorde los van elkaar gelezen worden”, aldus de redacteur. Ik kreeg op dat moment even de indruk dat het eigenlijk een mislukt boek was. De boekdelen hadden goed beschouwd immers volstrekt niets met elkaar te maken. Toen ik tenslotte Nico Tydemans bijdrage las, Wereldvreemd en toch intiem met leven en dood – Verlichting vanuit zenboeddhistisch perspectief, kon ik het boek toch wel als een nuttige, geslaagde aanschaf ervaren.
Lees verder...Antonio Negri komt spreken over democratie volgens Spinoza
De website van de Ver. Het Spinozahuis heeft deze informatie nog niet, maar Filosofiemagazine dat ik zaterdag ontving, bracht ondermeer dit berichtje:
