345 jaar geleden gebeurde er nóg wat in wat nu het Paleis op de Dam is

Ik doel uiteraard op het proces van de Amsterdamse magistratuur tegen Adriaan Koerbagh.

Aan de abdicatie-handtekeningen kunt u uw handtekening toevoegen voor een monument voor Adriaan Koerbagh. De stand is 273 ondertekeningen (klik onder op de Koerbaghsteeg).
Beluister daarover Bart Leeuwenburgh over vrijdenker Adriaan Koerbagh (op Youtube)

Lees verder...

Willem-Alexander zet vandaag zijn slavernij voort…

… nu - met de regalia van het koningschap - onder de schijn van heerschappij! Regalia, de uiterlijke tekenen van de soevereine macht van een koning of keizer, uitgevonden tradities met verzonnen symbolen: de kroon en de scepter, de rijksappel, de rijksbanier en het rijkszwaard. Je kunt al die termen wel tussen aanhalingstekens, of liever: ironietekens zetten. Daar is geen beginnen aan, maar op sommigen schijnt het indruk te maken.

Willem-Alexander wordt ingehuldigd als koning ‘bij de gratie Gods’ (Spinoza’s God wel te verstaan), want 86% van het volk wil vasthouden aan de monarchie (volgens recent onderzoek van dagblad Trouw). Dat is dus - volgens de principia Spinozistica - de wil van God. Want de politieke structuur en de wetten van het land voor zover ze door het volk worden gedragen, geven uiting aan de ware soevereiniteit: ook al weet het willende volk zelf niet wat het werkelijk en authentiek wil – een van die paradoxen van de werkelijkheid.

Gezien het geleidelijke proces van ‘ontkoningen’ van de koning dat al in 1848 begon, zou Willem-Alexander wel eens de ‘laatste monarch’ van Nederland kunnen zijn, hoewel ‘monarch’ al lang een niet echt passende term meer is en net zo versleten als de regalia der monarchie, de hermelijnen mantel en de gouden koets. Zijn aanspreektitel is volgens de Rijksvoorlichtingsdienst nog Majesteit, maar hijzelf hecht daar niet aan, want zou geen protocolfetisjist zijn, zo bleek uit het interview met hem en Maxima.

Ja, slavernij is het… dit koningschap - kostbare slavernij. Ik ben blij dat ik niet in die schoenen hoef te staan. Uit datzelfde interview bleek zijn ambitie dat hij, Willem-Alexander, tot de stabiliteit van het land wil bijdragen: wat voor Spinoza het allerbelangrijkste criterium is waaraan het bestuur van het land te toetsen is. s’Konings intentie is dus goed. Uit datzelfde interview bleek tenslotte ook Willem-Alexanders ambitie om mee te werken aan de eventuele verdere uitkleding en uiteindelijke ontbinding van het koningschap: als het maar democratisch en volgens de grondwet geschiedt. Vooral Amalia - nu Prinses der Nederlanden en troonopvolger, het arme kind - en ook zijn andere dochters, Alexia en Ariane, zal Willem-Alexander er een grote dienst mee bewijzen: het koningshuis bevrijden uit de slavernij. En Nederland zo verder op weg helpen naar een echte, meer volwaardige democratie in de vorm van een republiek. Het koningschap afschaffen is een volgende stap in de geleidelijke afschaffing van de absolute slavernij (samen met die van de Wallen).

Leve Koning Slaaf van het volk!

               

Stan Verdult

Marian Gobius (1910 – 1994) maakte Huygens- en Spinoza-medaillon (1978) voor de Huygens Apotheek in Voorburg

Ik had al eens in een blog kort verwezen naar deze Spinoza-afbeelding, maar vind het toch ook een apart blog waard.

Marian Gobius volgde kunstopleidingen aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag, de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam (1 jaar), en de École des Beaux Arts in Parijs (2 jaar). Ze was leerling van prof. Schaer-Krause, G. Rüegg te Zürich, Prof. Sicard in Parijs, Toon Dupuis, Jan Bronner. Lid was ze van de Haagse Kunstkring (1946-1992) en van BRAK in Voorburg. Zij is werkzaam geweest in Frankrijk, Engeland, de Verenigde Staten en in Nederland (Haarlem, Den Haag en – sinds 1938 - Voorburg).

                 
Een belangrijk deel van haar oeuvre omvat herinneringsmonumenten aan de Tweede Wereldoorlog, zoals bijvoorbeeld dit monument van de Stijkelgroep op de begraafplaats Westduin in Den Haag. Werk van Gobius is opgenomen in de collecties van het Joods Historisch Museum in Amsterdam en het Museum Swaensteyn in Voorburg, waar het atelier van Marian Gobius een permanent onderdeel van de collectie vormt.

In 1978 vervaardigde ze op verzoek van de apotheker in de Heerenstraat in Voorburg twee medaillons van resp. Christiaan Huygens en Baruch Spinoza, die werden aangebracht links (Huygens) en rechts (Spinoza) naast de naam van 'Huygens Apotheek' in de Herenstraat 56 in Voorburg. Spinoza had in Voorburg gewoond in de Kerkstraat en de Heerenstraat; Christiaan Huygens verbleef soms op Hofwyck, daar dichtbij.

 

Lees verder...

De reactiestandaard van dit blog komt definitief op "modereren"

De afgelopen dagen ondervond dit blog weer vele "cyberaanvallen" van grapjanussen die het kennelijk leuk vinden om zo'n blog met fake-reacties te vervuilen. Dit is nu een derde of vierde keer dat ik dit meemaak en dan lange tijd bezig moet zijn om die reacties weer te verwijderen. Ik besteed m'n tijd liever aan andere dingen.

De vorige keren, wanneer de aanvallen voorbij leken, zette ik de standaard van dit blog weer terug naar de instelling die reacties direct zichtbaar maakte.

Vanaf nu laat ik de standaard voor altijd staan op "modereren". Dit gaat me deste makkelijker af, daar gewone, serieuze reacties toch al tamelijk zeldzaam geworden zijn en deze 'lollige' cyberaanvallen de gewoonte zijn geworden.

Jammer, maar het is de realiteit van internet.

Vervolg 10:40 uur

Nadat ik dit bericht plaatste en daarna de standaard op 'modereren' zette, werden weer tientallen fake-reacties geplaatst, die dan wel niet leesbaar zijn, maar die wel de reactielijst in de rechterkolom vervuilen. Om moe van te worden. Die lijst ga ik dan maar negeren. Het wordt zo behoorlijk minder leuk om te bloggen.

Gezocht: iemand die Spinoza’s denken wil mengen met denken over architectuur

Dr Beth LordDr. Beth Lord, filosoof aan de University of Aberdeen, zoekt een 'academically excellent researcher' in het kader van een project ‘Equalities of Wellbeing in Philosophy and Architecture’. “The project investigates how Spinoza’s philosophy and architectural thought offer a proportional notion of equality that can improve wellbeing.”

['Spinoza’s' slaat uiteraard alleen op ‘philosophy’ en niet op ‘architectural thought’ – die gedachten komen van elders] 

[cf hier en hier]

Première Spinoza-opera van Loevendie op 11 oktober 2014

In tegenstelling tot wat op de website van Theo Loevendi staat en ik in een recent blog doorgaf (première op 4 oktober 2014), geeft de laatste nieuwsbrief van de ASK te lezen:

Première Spinoza-opera van Loevendie 11 oktober 2014

Theo Loevendie, componist van hedendaagse muziek en jazzmusicus, heeft van NTR ZaterdagMatinee officieel de opdracht gekregen tot het componeren van een opera over Spinoza.

De opera beslaat de gebeurtenissen in de zomer van 1655 [sic!] toen de jonge Spinoza werd verbannen uit de joodse gemeenschap van Amsterdam.

Loevendie heeft het libretto van de opera voltooid en is al druk aan het componeren.

De première van de opera zal plaatsvinden op zaterdag 11 oktober 2014 in het Koninklijk Concertgebouw te Amsterdam.

Bezetting:
• Spinoza: countertenor
• Rabbijn Mortera: bas-bariton
• Franciscus van der Enden [sic!]: tenor
• Clara van der Enden: sopraan
Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Markus Stenz
Groot Omroepkoor

Lees verder...

Jacobus Koelman (1632* – 1695) over "den Cartesiaanschen Atheist Spinosa"

Jacobus KoelmanJacobus Koelman studeerde theologie bij Gisbertus Voetius (1589-1676) aan de Universiteit van Utrecht. Hij promoveerde in 1655 in de wijsbegeerte en werd in 1657 ambassade-predikant in Kopenhagen en bij de resident der Staten te Brussel. In 1662 werd hij predikant te Sluis in Staats-Vlaanderen. In 1674 werd hij door de Staten-Generaal uit zijn ambt gezet en door de Staten van Zeeland uit hun gebied verbannen omdat hij zich oneerbiedig had uitgelaten over de overheid en de 'Kerckenordinge', waaraan hij zich niet wilde onderwerpen wat betreft de feestdagen en de formulieren; hij was vóór strenge Sabbatsrust en tegen het Cartesianisme. Er volgde een leven van omzwervingen. Overal waar hij zich vestigde en samenkomsten hield ondervond hij tegenstand van officiële kerkelijke zijde. Hij werd onder andere uit Rotterdam verbannen. In Amsterdam genoot hij aanvankelijk bescherming van zijn voormalige superieur in Kopenhagen, de oud-gezant Coenraad van Beuningen, maar moest uiteindelijk ook deze stad verlaten. In 1691 vestigde Koelman zich te Utrecht. Hier werden zijn huisoefeningen gedoogd. Intussen verzorgde hij een indrukwekkende lijst publicaties waarin hij thema's van de Nadere Reformatie als zondagsheiliging, opvoeding, wereldmijding en dergelijke behandelde. Hij overleed in 1695.

Jonathan Israel omschrijft Koelman als een fundamentalistische calvinistische theoloog die zich zeer verzette tegen Balthasar Bekker. Bekkers bewering dat hij Spinoza wilde bestrijden vond hij maar onzin - een verraderlijke list. (Radicale Verlichting p. 418)

Lees verder...

Spinoza vrijgesproken van exclusieve schuld voor de geseculariseerde moderniteit

            Niet Spinoza heeft het gedaan, maar de Reformatie!

            

Waar nog maar tamelijk kort geleden door Jonathan Israel in zijn invloedrijke trilogie over de Radicale Verlichting Spinoza werd aangewezen als dé filosoof op wie die hele Radicale Verlichting en de daaruit opgebloeide seculiere moderniteit gebouwd was, wordt hij door (gelovige) wetenschappers van die ‘erfschuld’ weer enigszins ontlast.

Een kleine anekdote tussendoor die Piet Steenbakkers gisteren in zijn lezing op het Studium Generale in Maastricht vertelde. De uitgever van Jonathan Israel's boeken had er bezwaar tegen om Spinoza in de titel van het eerste deel op te nemen, want dat zou niet verkopen. Als compromis werden op de cover van dat eerste deel de ogen van Spinoza geplaatst... 

 

Charles Taylor behandelde in A Secular Age [Harvard University Press, 2007] de geschiedenis van hoe de mens uit een tijd (ca. 1500) waarin het onmogelijk was niet in God te geloven, veranderde naar wie hij in de huidige moderne tijd geworden is, waarin het nauwelijks nog mogelijk lijkt serieus in die oude God te geloven en waarin hij aantoont (of toch beweert) dat het door de Reformatie was die de intentie had de godsdienst te zuiveren, en de wending naar een diepere en eigen beleving van de religie ook bij de brede massa te bevorderen, waaruit tenslotte de secularisatie ontsprong. Opvallend is dat Taylor daarin wel een paar maal in het voorbijgaan de naam van Spinoza noemt, maar hem niet behandelt (ik neem aan dat hij grote weerstand ondervindt om zich werkelijk in Spinoza’s filosofie te verdiepen; ook in eerdere boeken, zoals Sources of the Self kwam Spinoza niet voor).

Lees verder...

Max Grunwald (1871 - 1953) Gekrönte Preisschrift "Spinoza in Deutschland"

          “Ohne Spinoza kein Goethe. Ohne Goethe kein Spinoza” 
                                        Max Grunwald *)

In diverse blogs heb ik er al eens gebruik van gemaakt en ernaar verwezen, maar een apart blog erover had ik nog niet. Ik maak het nu eindelijk, mede om zo het boek zelf sneller te vinden.

Max GrunwaldGrunwald, geboren in Zabrze in het Pruisische Silezië, studeerde aan de universiteit van Breslau waar hij in 1892 promoveerde tot doctor in de filosofie op Das Verhältnis Malebranches zu Spinoza [Breslau, Schatzky, 1892]. Tegelijk bezocht hij in dezelfde plaats het Jüdisch-Theologische Seminar en werd rabbijn. Hij was vanaf 1895 rabbijn in Hamburg en vanaf 1903 in Wenen. Ondertussen schreef hij over joodse geschiedenis en over joodse volkerenkunde. In 1897 richtte hij de Gesellschaft für Jüdische Volkskunde op en werd in 1898 hoofdredacteur van de Mittheilungen ervan.

Én hij deed mee aan een in 1893 uitgeschreven schrijfwedstrijd over Spinoza die hij won: Spinoza in Deutschland, [Berlin, 1897]

De tekst is te vinden op archive.org.

 

Op de titelpagina als motto Spinoza's uitspraak aan Albert Burgh: “Non dico me optimam invenisse philosophiam, sed veram me intelligere scio.”

Het meest komen we over prijsvraag en resultaat te weten uit delen van het juryoordeel dat in het Voorwoord is opgenomen:

 

Lees verder...

Bescheiden oogst van twee weken Koerbagh-petitie

Twee weken geleden startte de inzameling van handtekeningen voor de petitie: Een monument voor Adriaan Koerbagh [zie blog].

De eerste week konden we 174 ondertekeningen tellen [zie blog].

De tweede week kwamen er 67 handtekeningen bij.

Zodat de oogst van twee weken 241 handtekeningen bedraagt.

De handtekeningen stromen... eh - beter - druppelen binnen.

Initiatiefnemer Bart Leeuwenburgh heeft dat blijkbaar vooraf redelijk ingeschat en noemde wellicht daarom het geven van Koerbaghs naam aan slechts een steegje al een 'monument'.

Maar zelfs om Amsterdam over te halen een steeg naar hem te noemen vraagt wellicht méér handtekeningen. Daarom blijf ik u oproepen: doe mee aan de Koerbagh-petitie!

Manuel Joël (1826 – 1890) van invloed op de geïnteresseerde Spinoza-receptie aan het Jüdisch-Theologische Seminar in Breslau

Manuel JoëlHet Joods-Theologische Seminarium in Breslau bestond van 1854 tot 1938 en werd een van de belangrijkste joodse opleidingsinstituten voor rabbijnen in Europa. De historicus Heinrich Graetz was er docent (cf blog). Er ontstond een Spinoza-accepterende receptie in Breslau, waaraan uiteindelijk Jakob Freudenthal (1839-1907) een grote vlucht gaf [zie blog]. Manuel Joël moet de grondlegger ervan zijn geweest of degene die het klimaat ervoor schiep. Wie was hij?

Manuel Joël werd geboren in Birnbaum in West Pruisen (tegenwoordig Miedzychód) waar zijn vader rabbijn was. Hij studeerde vanaf 1848 aan de Universiteit van Berlijn klassieke filologie, filosofie en joodse religie, o.a. bij Friedrich Adolf Trendelenburg [Cf blog en blog]. Trendelenburg schijnt hem op het spoor van Spinoza te hebben gezet en op het bestuderen van de joodse filosofische tradities. Hij kwam ook onder invloed van Leopold Zunz en vooral van Michael Sachs (op diens begrafenis in 1864 hield hij een toespraak). In 1852 promoveerde hij in Halle tot doctor in de filosofie. In 1854 werd hij docent aan het toen pas opgerichte Jüdisch-Theologische Seminar in Breslau. In 1863 werd hij als rabbijn de opvolger van Abraham Geiger in de joodse gemeente van Breslau. Anders dan de meer radikale Geiger stond hij een meer gematigde ‘Reformbewegung im Judentum’ voor, waarbij hij, in respect voor het verleden, wilde vasthouden aan het joods-orthodoxe karakter van de joodse eredienst. Vanaf 1888 tot zijn dood gaf hij weer les aan het seminarium van Breslau.

Lees verder...

Michael Della Rocca kreeg nog eens gelegenheid het PSR-belang uit te leggen

Zoals ik onlangs al blogde: “Metafysica en zelfs substantiebegrip weer helemaal terug van weggeweest.” Ook bij de Cambridge University Press verscheen in november vorig jaar een boek over metafysica met de ondertitel: de structuur van de werkelijkheid begrijpen.

Fabrice Correia and Benjamin Schnieder (eds.), Metaphysical Grounding: Understanding the Structure of Reality. Cambridge University Press, (nov.) 2012, 317pp. [books.google]

Ook Spinoza's begrip van de structuur van de werkelijkheid komt aan bod:

Er kan maar één substantie zijn
Michael Della Rocca werd uitgenodigd nog eens over de PSR bij Leibniz en Spinoza te schrijven. In de inleiding vatten de redacteuren zijn hoofdstuk als volgt samen:

“Chapter 5 - 'Violations of the Principle of Sufficient Reason (in Leibniz and Spinoza)'. Some important versions of the Principle of Sufficient Reason (PSR) state that everything (literally everything; or every fact; or every truth; ...) is grounded. The PSR, in one form or another, notoriously played an important role in the philosophies of Spinoza and Leibniz. Leibniz, for instance, endorsed the PSR friendly principle that whenever some objects stand in a relation, the relation must be grounded in some thing(s). Della Rocca argues (Section 5.1) that this principle led Leibniz to the idealist conclusion that relations are grounded in a mind (ultimately, in God's mind). Yet this conclusion is in conflict with Leibniz's own view that certain relations are real and not merely ideal, e.g. creation and the causal relation that links a substance and its states (Section 5.2). Leibniz is caught in a dilemma: either deny that there are pluralities of objects standing in relations, or deny the PSR friendly principle mentioned above. Della Rocca defends the view (Section 5.3) that Spinoza is able to avoid the dilemma by taking both horns, holding that multiplicities and relational states do not exist fully but still enjoy existence to a lesser degree, and holding that some relations do violate the PSR friendly principle, these violations being nevertheless less than fully existent. Della Rocca finally argues (Section 5.4) that Leibniz cannot adopt Spinoza's strategy, which ultimately relies on his monism, i.e. the view that there (fully) exists only one substance — a view which Della Rocca himself tentatively endorses.”

Lees verder...

Spinoza voor ondernemers?

Zaterdag was de laatste van vier voorjaarsbijeenkomsten die de VHS elk jaar organiseert. Na de lezing van Paul Juffermans gingen we in de gebruikelijke gespreksgroepen napraten. Als enigszins merkwaardig ervoer ik de vraag in de gespreksgroep waaraan ik deelnam: Hoe Spinoza’s filosofie behandelen voor ondernemers? Wat kunnen ondernemers hebben aan Spinoza? Die in mijn ogen enigszins merkwaardige vraag houdt mij inmiddels al enige dagen bezig.

Het eerst merkwaardige was dat het onderwerp niets te maken had met het thema van die dag. Maar goed, iemand had kennelijk geen vraag bij dat thema (‘Filosofie versus bijgeloof en theologie’, zoals naar voren komt in de Briefwisseling) en kwam nu met deze vraag; die op zich overigens goed zou zijn voor een hele dag.

Merkwaardig leek mij die vraag ook vanwege de achterliggende veronderstelling dát Spinoza’s filosofie mede voor ondernemers bestemd zou zijn en tevens dat vooral de vraag naar het nut van Spinoza’s filosofie interessant is. Nu was Spinoza inderdaad een filosoof die het in sterke mate om praktijk ging – om ethiek en politiek. Hij was niet zo gecharmeerd van het onderscheid contemplatief versus actief leven. Maar wier praktijk? Die van ondernemers? Of toch liever die van politici?

Lees verder...

Jules Ferry (1832 – 1893) kopte laïcistisch schoolmodel in op assist van Spinoza

Volgens Jean-Michel Ducomte, hoogleraar aan het Institut d’études politiques te Toulouse en auteur van Laïcité, laïcité(s)? [Éditions Privat, 2012] was Spinoza de eerste die het zaad van het secularisme (Laïcité) heeft gezaaid door te verklaren dat “le but de l'organisation en société, c'est la liberté" [het doel van de organisatie in de samenleving is vrijheid]." We vergeven hem het wat vrije citeren, de opzet is goed weergegeven. Via Locke en de Franse atheïsten van de Verlichting kwam in artikel 10 van de déclaration des Droits de l'homme et du citoyen: «Nul ne doit être inquiété pour ses opinions, même religieuses, pourvu que leur manifestation ne trouble l'ordre public établi par la loi.»

Jules
Ferry, stichter van het seculiere schoolsysteem in FrankrijkDe volgende stap werd gezet door de Franse politicus Jules Ferry die vooral naam zou maken als een van de belangrijkste denkers achter het Franse republicanisme, het laïcisme en als grondlegger van het huidige Franse onderwijssysteem. Hij speelde een grote rol in de secularisering van het land. In de turbulente Derde Republiek was hij twee maal premier van Frankrijk. In de periode dat Jules Ferry minister van onderwijs was, hervormde hij het volledige Franse onderwijssysteem naar een republikeins, laïcistisch model. Hij vestigde de publieke, gratis, verplichte en seculiere school. Ferry zou de complete afronding niet meer meemaken. Zwaar touwtrekken tussen katholieken en antiklerikalen culmineerde in 1905 in de beroemde wet van de scheiding van kerk en staat. Privéscholen konden niet langer universitaire titels uitreiken en een aantal scholen op religieuze (katholieke) grondslag moest sluiten. In plaats van het religieus onderwijs kwam er één onderwijssysteem volgens de waarden van de Franse republiek: une et indivisible.

[Stan Verdult]

Lees verder...

De handtekeningen stromen binnen...

... zo is voortdurend op Facebook te lezen. Nou ja, er zijn inmiddels 236 handtekeningen van "vrienden van Adriaan" op petitie.nl/Een monument voor Adriaan Koerbagh. Dat zijn er bijna 20 gemiddeld per dag. Onwaar is het gestelde niet: je hebt nu eenmaal snel en langzaam stromende petities.

Bart Leeuwenburgh doet zijn best om aandacht te vragen voor die actie. Zo was hij afgelopen zaterdag te gast op RTV Noord-Holland [hier nog te beluisteren vanaf 44: tot ca. 58:]

Lees eventueel ook het interview dat Willem Bouman met Bart Leeuwenburgh had en dat op 3 januari 2013 in het Nederlands Dagblad verscheen [klik op onderstaande afbeelding]

                

Spinoza tussen actualiteit en eeuwigheid (kunt u zich hem daar voorstellen?)

In een blog van ruim twee maanden geleden had ik het bericht al, maar herhaal het hier graag voor de mogelijk geïnteresseerde die het anders maar zou vergeten.

Aanstaande donderdag 25 april om 20.00 uur organiseert Studium Generale Maastricht in de Aula van de Universiteit aan de Minderbroedersberg 4-6 een lezing door prof. dr. Piet Steenbakkers, bijz. hoogleraar Spinozastudies, EU Rotterdam, onderwerp:

                Spinoza tussen actualiteit en eeuwigheid

In zijn wijsgerig stelsel benadrukte Spinoza het “perspectief van de eeuwigheid”, maar hij vond het niettemin ook nodig zich in actuele debatten te mengen. Die gingen in zijn tijd vooral over de status van de Bijbel – een thema dat tegenwoordig nauwelijks nog als urgent wordt ervaren.

Om de relevantie ervan duidelijk te maken komt in deze lezing eerst Spinoza’s Bijbelkritiek aan de orde, en vervolgens zijn visie op de relatie tussen godsdienst en politiek.

In die uiteenzetting zal ook het nu gangbare imago van Spinoza als grondlegger van de moderniteit van kanttekeningen worden voorzien.

De lezing is gratis toegankelijk

Spinozabeeld Hildo Krop schoongemaakt

Toen we op 2 maart 2013 voor de eerste van de VHS-voorjaars-bijeenkomsten van dit jaar bij het Spinoza Lyceum kwamen, bleek het Spinozabeeld van Hildo Krop door vandalen met groene verf  te zijn beklad. Toen we er op 6 april 2013 voor de derde bijeenkomst bijeenkwamen, bleek  het beeld te zijn schoongemaakt. Het stond er weer stralend bij. Gisteren bij de laatste bijeenkomst van dit jaar nam ik mijn fototoestel mee.

                    

Lees verder...

Première concertversie Theo Loevendie’s Spinoza Opera gepland op 4 oktober 2014

In mei 2009 kwam het eerste bericht naar buiten dat Theo Loevendie (1930) van plan is een Spinoza Opera te maken [blog]. Op 9 januari 2010 gaf ik mijn blog n.a.v. een artikeltje in Trouw de kop: "Loevendie's Spinozaopera zal wel altijd een droom blijven - een droom van Gerontius." Het klinkt misschien onaardig, maar het is natuurlijk een mooie droom. M’n laatste blog is alweer van 9 september 2010: "Theo Loevendie's Spinoza Opera wordt wellicht een Oratorium." De première van de geplande opera of  oratorium werd toen in 2012 verwacht. Zo stond het ook op de website van Loevendi (onder 'events'), maar “misschien wordt het wel 2013”, zei Loevendie in de video die Govert van Kreuningen voor de Amsterdamse Spinoza Kring maakte.

Maar zie: het blijkt dat Loevendi het Concertgebouw, het Omroepkoor en Radio Philharmonisch Orkest, maar vooral ook zichzelf heeft vastgelegd. Onder ‘het kopje ‘actueel’ op zijn website staat namelijk te lezen:

4 oktober 2014, 14.00 uur, Amsterdam, Concertgebouw, Grote Zaal, Zaterdagmatinee, première Spinoza, Opera concert versie, Zangsolisten, Omroepkoor en Radio Philharmonisch Orkest.

De twee blikrichtingen van Spinoza

Gisteren wijdde ik een blog aan Leszek Kolakowski’s The Two Eyes of Spinoza [St. Augustine’s Press, South Bend, Indiana, 2004] – een zeer intrigerend boek van een kenner van Spinoza’s filosofie die de vinger legt op een zekere tweespalt erin. Dit komt heel scherp tot uiting in de samenvattende slotpassage van het eerste hoofdstuk dat de titel aan het boek gaf en er een uitleg van is. Graag geef ik van die passage hier mijn vertaling.

[Stan Verdult]

“Dit zijn de twee gezichten van Spinoza, de twee ogen van zijn denken: de ene z’n werkelijkheid vluchtende strakke blik richting de alomvattende kracht van de Absolute, de andere op de wereld van de eindige dingen, die geobserveerd worden door het passievrije rationalisme van de wetenschapper.

Een oog behoort aan de apostel van het deductieve redeneren, de volgeling van Euclides, de rationalist die poogde maar faalde zijn metafysica op Euclidische principes te bouwen, de ander behoort aan de mysticus.

Lees verder...

Is Spinozisme een godsdienst?

Zeker is dat Spinoza zijn Ethica soms als een vera religio typeerde: inzichten van de ratio die de plaats innamen van ‘godsdienstige’ verbeeldingen. Zie bijvoorbeeld 4/37s: “Alles wat wij verlangen en doen en waarvan wij de oorzaak zijn, voorzover wij een idee van God hebben, met andere woorden, God kennen, reken ik tot de godsdienst.”

De vraag: Is Spinozisme een godsdienst? lijkt dan ook zo vreemd nog niet. In Studia Spinozana werd ooit een artikel opgenomen van T.L.S. Sprigge: “Is Spinozism a Religion? DOES TRUE RELIGION REQUIRE ANY PARTICULAR BELIEFS ABOUT HISTORICAL FACT?”*)  

Na de paragrafen: §1 Spinoza and Religious Strife, §2 Spinoza’s God, §3 In what sense is God perfect?, §4 Determinism as a religious doctrine, §5 Spinozistic immortality, §6 Time and Eternity, komt hij tot §7 Conclusion

Lees verder...

Is een ware uitleg van Hegel te geven zonder Spinoza?

Onlangs verscheen bij Uitgeverij Boom de vertaling van het hoofdwerk van Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831), Fenomenologie van de geest [Phänomenologie des Geistes, 1807]. Hegel wordt wel gezien als een van de belangrijkste, maar ook meest complexe filosofen van de moderniteit. Een toelichting is dus op z’n plaats. Daarom gaf Boom, samen met LannooCampus in de reeks ‘Profielen’, tevens dit boekje uit van Hegel-geleerde Herman van Erp dat de lezer inwijd in de denkwereld van Hegel: waar gaat het deze filosoof om en wat is de betekenis van noties als ‘geest’?

Maar in Herman van Erp, Hegel [Boom & LannooCampus, 2013 – isbn 9789461052438] komt de naam van Spinoza niet voor. Vandaar mijn vraag: Is een ware uitleg van Hegel te geven zonder iets te zeggen over Spinoza?

Herman van Erp (1943) was tot 2008 hoofddocent ethiek en sociale filosofie aan de Universiteit van Tilburg en is nog verbonden als adjunct professor aan de University of Fort Hare in Zuid-Afrika. Na zijn proefschrift over Karl Marx publiceerde hij de boeken Mensen en macht (samen met Wouter van Gils, 1987), Het politiek belang (1994), Moraal, geluk en verantwoordelijkheid (2000) en een aantal artikelen over Hegels filosofie. Hij was lid van de commissie die assistentie verleende bij de vertaling van de Phänomenologie des Geistes.

Stan Verdult

Spinoza nog eens verantwoordelijk gehouden voor het moderne anti-judaïsme!

In het verlengde van een recent boek van Jean Claude Milner over Spinoza en de joden (zie dit blog) wijs ik ook even op een even recent boek, waarin Spinoza wel geen apart hoofdstuk krijgt, maar waarvan Amazon laat zien dat hij wel 50 hits krijgt. Dat Spinoza ook in dit boek een centrale rol toebedeeld krijgt in het moderne anti-judaïsme blijkt uit het volgende.

David Nirenberg, de mediaevist aan de Universiteit van Chicago, “hat einen materialreichen und brillanten ideenhistorischen Essay geschrieben, der auch für Laien leicht zu lesen ist.” Aldus een recensent van de Jüdische Allgemeine die dit boek dat in februari uitkwam vandaag bespreekt:

David Nirenberg, Anti-Judaism: The Western Tradition. W. W. Norton & Company, 2013

En dan blijkt dat ook in dit boek Spinoza het heeft gedaan.

"Das Bestürzende ist aber, dass die Moderne die christliche Gewohnheit, intellektuelle Feinde in die Figur des »Juden« zu fassen, ohne Zögern übernommen hat.

Daran ist ein Mann nicht unschuldig, der als Jude geboren wurde: Baruch de Spinoza. In seinem Tractatus Theologico-Politicus interpretierte der niederländische Philosoph die menschliche Geschichte radikal neu. Es gibt keine historia sacra, keine Heilsgeschichte, erklärte er, sondern alles, was geschieht, kann aus natürlichen Ursachen erklärt werden. Das Einzige, wozu die religiösen Texte nach Spinoza gut sind: Sie können dazu dienen, die Massen zu einem vernunftgemäßen Handeln zu erziehen – wahr sind sie deswegen noch lange nicht.

Die Gegner dieses aufklärerischen Unterfangens sind bei Spinoza nicht die Katholiken, nicht die Protestanten, nicht die Muslime, sondern – die Juden. Schließlich haben sie die Idee, es gebe eine Heilsgeschichte, überhaupt erst in die Welt gesetzt. Lustigerweise galt dann ausgerechnet Spinoza jenen Christen, die über den Tractatus Theologico-Politicus hellauf empört waren, selbst als Erzjude." [Van hier]

Stan Verdult

Zwei Spinozas wohnen, ach! in meiner Brust

Dit wordt geen recensie van dit bijzondere boek van Leszek Kolakowski, maar ik ga er wel íets over schrijven. Kolakowski heeft altijd een apart plaatsje in mijn geest (ja, in mijn Brust) ingenomen en zijn naam is dan ook wel eens gevallen op dit blog. Hij is geen Spinozist in de meer strikte zin, maar heeft wel zeer serieus studie gemaakt van Spinoza’s filosofie. Hij hield echter afstand tot hem en ging als filosoof zijn eigen weg. Heerlijk, zoo luciede als hij zaken kan verhelderen, ook waar het Spinoza om gaat.

Zijn proefschrift uit 1953, gewijd aan Spinoza, en in 1957 in het Pools gepubliceerd is nooit vertaald. De titel luidde Jednoska i Nieskonczonosc. Wolnose i Antynomie wolnose w filozofii Spinozy [Individu en oneindigheid. Vrijheid en antinomie van vrijheid in de filosofie van Spinoza].

Voor zijn Chrétiens sans Eglise (1966) verbleef hij in Nederland waar hij archiefstudies deed naar de verschillende aparte christelijke groeperingen uit de 17e eeuw, en waarvoor hij zelfs 17e eeuws Nederlands leerde. In dit boek, The Two Eyes of Spinoza [St. Augustine’s Press, South Bend, Indiana, 2004], heeft – uiteraard met zijn goedvinden en medewerking – Zbigniew Janowski verspreide in het Pools, Duits en Frans gepubliceerde artikelen en hoofdstukken bijeengebracht, waarvan de Poolse door Kolakowski’s dochter, Agnieska Kolakowska, in het Engels zijn vertaald. Zo kwamen voor het eerst teksten van hem over Spinoza en het 17e-eeuwse denken voor het Angelsaksische publiek beschikbaar. Het bevat twee hoofdstukken over Spinoza, een over Bayle en Spinoza, een over mennonieten, collegianten en de Spinzoa-connectie, over Uriel da Costa, Gassendi, Luther, Avenarius (dat werd aanleiding voor een blog over hem), Karl Marx, Althusser’s Marx, over ketterij, over libertijnen, en nog enige onderwerpen.

Lees verder...

Spinoza weer in nieuw kunstproject van Joseph Semah

     Vanaf vandaag citaat van Spinoza op De Nederlandse Bank 

9 maart 2013 had ik een blog over het nieuwe project van filosoof-kunstenaar Joseph Semah, die vaak Spinoza bij zijn werk betrekt – ook in zijn nieuwe kunstinstallatie Amsterdam of Above - Amsterdam of Below. Felix Meritis (‘Gelukkig door Verdiensten’) werd in 1788 gesticht als Tempel der Verlichting. Op het dak van het statige gebouw kwam een waarnemingsplatform met een klein astronomisch Observatorium. Vandaag opent wethouder van Kunst en Cultuur in Amsterdam, Carolien Gehrels, het observatorium in het Amsterdamse Felix Meritis en daarmee tegelijk dit kunstproject. Vanaf morgen zal dit langst bewaarde observatorium in Nederland weer open gesteld zijn voor publiek.  

Amsterdam of Above - Amsterdam of Below
Ter gelegenheid van het 225-jarige bestaan van het debatcentrum Felix Meritis zijn bovenin de oude sterrenwacht speciale telescopen geïnstalleerd, waarmee neonverlichte teksten te bekijken zijn die op tien gebouwen in de hoofdstad staan afgebeeld. Dit betreft dus het kunstproject van
Joseph Semah:
Citaten van de filosoof Spinoza, de dichter Vondel, de muzikant Frank Zappa en nog zeven anderen zijn vanaf deze sterrenwacht leesbaar op gebouwen als De Nederlandse Bank, de Amsterdamse Stadsschouwburg en het Maagdenhuis.

Ook sterke rol voor Koerbagh in voorgenomen film Spinoza’s Revolt

Filmregisseur Rudolf van den Berg, die al jaren geleden (op 14 december 2008) aankondigde een film over Spinoza te willen maken, met Ramsey Nasr in de rol van Spinoza, heeft weer een tipje van de sluier opgelicht. Bij zijn ondertekening van de Koerbagh-petitie tekende hij aan: “film in aantocht met sterke rol voor Koerbagh”. Het gaat dan om de film die inmiddels de titel kreeg Spinoza’s Revolt. Dat “in aantocht” is een beetje een gotspe bij een film waarvan de financiering nogal moeizaam zou verlopen en die dus niet verder in voorbereiding kan zijn dan het stadium van voornemen, waar we op de site lezen:“Shooting planned for 2014.”

Mijn laatste blog over de ‘komende’ film was van 27 november 2012: "En hoe staat het inmiddels met "de Spinozafilm"?" Daarin moest ik melden dat waar aanvankelijk na Süskind Spinoza gedraaid zou worden een andere film, n.l. Orestes, was tussengeschoven. Het zou, zoals gezegd, nogal moeilijk zijn financiers te vinden voor de Spinoza-film. Gedurfd om dan te zeggen dat de film “in aantocht” is.

Goed dat Rudolf van den Berg de Koerbagh-petitie ondertekende en daarbij even laat weten dat die film nog steeds in de bedoeling ligt.

Bart Leeuwenburgh legde meesterproef af voor een professoraat

Na mijn besprekingen [1 en 2] van het boek over Adriaan Koerbagh van Bart Leeuwenburgh, geef ik hier graag ruimte voor een gastblog, waarin Wim Klever zijn recensie van, wat zeg ik: laudatio over dit boek geeft. En inderdaad, het boek kan niet genoeg geprezen worden. In het vervolg is de laatste dus aan het woord.
Stan Verdult 

                                 * * *

Zeer enthousiast ben ik over dit geweldige boek, zoals ik ook in mijn tweet van twee dagen geleden kenbaar maakte: “Ik lees momenteel Leeuwenburgh's prachtige Koerbagh-biografie, die eerdere publikaties samenvat en overtreft door zijn zeer originele aanpak.” Het was voor mij een werkelijk genot om het te lezen. Ik vind dat Leeuwenburgh een fenomenale prestatie heeft geleverd, temeer ook daar hij, zoals ik uit internet-info opmaak, geen ambtelijke aanstelling voor het doen van wetenschappelijk onderzoek heeft. En aan deze uitgave liggen toch wel jaren van intensief bronnenonderzoek ten grondslag!

Ik heb bewondering voor zijn kennis van zaken en zijn voortreffelijke en onderhoudende stijl. Hij heeft een mooi arsenaal van woorden tot zijn beschikking (iets wat mij meer en meer komt te ontvallen). De behandeling van Koerbagh is zeer geschakeerd en lekker breed opgezet. Beter gezegd: naar mijn indruk zelfs compleet. Ik zou niet weten wat er aan de levensbeschouwing, althans voor zover de bronnen het toelaten, ontbreekt. De familieachtergrond, het netwerk van vrienden, studiegenoten en belangrijke sociale relaties; de toestand van de Republiek en de dominantie van de predikanten, de schetsen van het Utrecht van Voetius en de Leidse medische faculteit, etc. etc…. het is allemaal gedetailleerd en toch weer niet overdadig aan de lezer voorgesteld, die zo in staat wordt gesteld te zien hoe dat alles een pittige rol heeft gespeeld. De lezer krijgt een goed beeld van 'ontstaan en ondergaan' van Adriaan, gegeven de mechanismen die de auteur adequaat beschrijft. Van een flink aantal details was ik niet op de hoogte: ik heb op mijn ouwe dag nog wat bijgeleerd.

Lees verder...

Nog altijd geen nieuwe Spinoza Fellow

Graag wil Den Haag goede sier maken met de "Haagse Spinoza - filosoof van de vrede." In hetzelfde jaar (2008) waarin dit boekje uitkwam, werd The Spinoza Fellowship naar buiten gebracht - een samenwerkingsverband van de stad Den Haag, the Campus The Hague (a faculty of Leiden University) en Radio Nederland Wereldomroep.

Den Haag heeft vele internationale instituten binnen z'n dorpsgrenzen. Op 8 april 2013 werd in het Vredespaleis in Den Haag de 120e verjaardag gevierd van de oudste internationale instelling in Den Haag: de Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht [The Hague Conference on Private International Law, de HccH], opgericht in 1893 op intitiatief van mr. T.M.C. Asser (die in 1911 de Nobelprijs voor de Vrede ontving). Naast de staten van de Europese Unie nemen nog 71 staten uit alle andere werelddelen deel.
Vandaag heeft columnist S.M. Hali van The Nation hierover een column: Peace and justice fusion, waarin hij iets vertelt over de voorgeschiedenis en achtergrond van de HccH. Daaruit citeer ik deze passage:

"It was in The Hague that the famous jurist Hugo Grotius wrote his book, entitled “Mare Liberum” (The Freedom of the Sea). Published in 1609, this work forms the basis for modern international law. The 17th century philosopher Baruch Spinoza, known on account of his fundamental ideas on peace and freedom, spent the final years of his life living and working in The Hague. The Supreme Court of the Netherlands, the highest court of the country, has also been based in the city since 1838. […] The Hague is the International City of Peace and Justice. It is the United Nations’ second city after New York. There are 131 international organisations in The Hague, employing around 14,000 people dedicated to the cause of world peace.” [Van hier]

Lees verder...

Tinneke Beeckman over Spinoza in Streven

In het aprilnummer van het Vlaamse culturele tijdschrift Streven staat een artikel van Tinneke Beeckman: "Spinoza, revolutionaire of behoudsgezinde politieke filosoof?"

[Samenvatting:] "Spinoza’s politieke denken lijkt erg vooruitstrevend: reeds in de zeventiende eeuw verdedigt hij de democratie. Toch bevat zijn denken meer behoudsgezinde reflexen. Spinoza is bijvoorbeeld geen voorstander van volksopstanden om politieke verandering tot stand te brengen. Hoe verhouden vrijheid, veiligheid en gehoorzaamheid zich tot elkaar? Hoe combineert hij gehoorzaamheid aan de wet met een verlangen naar vrijheid? En welke rol spelen passies zoals verontwaardiging en angst in de politiek? Spinoza past zijn spreuk ‘caute’ ook toe op het politieke handelen en verkiest voorzichtige redelijkheid boven heroïsche verzetsdaden."

De slakkengang van de Koerbagh-petitie

Vorige week woensdag 10 april 2013 startte de initiatiefnemer, Bart Leeuwenburgh (met hulp van Judith Bosch) de petitie “Een monument voor Adriaan Koerbagh.” [Zie dit blog]. Die internetpetitie werd ondertekend door

dag 1: 89 ondertekenaars
dag 2: 43
dag 3: 16
dag 4:  6
dag 5:  8
dag 6:  8
dag 7:  4
Totaal 1e week: 174 ondertekenaars.

Het loopt niet echt hard.

Momenteel is de stand 176 ondertekenaars, waarvan 18 anoniem. Waarom mensen anoniem meedoen, begrijp ik niet (welk risico voor je image kun je nu lopen?), maar goed, ze tellen mee.
Een nieuwe impuls is nodig, maar waar vind je die?

Ik hoop voor Bart Leeuwenburgh en uitgever Vantilt dat de verkoop van de voortreffelijke Koerbagh-monografie beter loopt:

Het noodlot van een ketter. Adriaan Koerbagh (1633–1669) [Vantilt, 2013]

 

Enfin, met dit blog herinner ik u aan de petitie (klik op het bord).

Stan Verdult

 

Komende zaterdag laatste bijeenkomst VHS voorjaarscursus over de Briefwisseling

Daar de informatie erover nu al verdwenen is van de website van de VHS meld ik hier even dat a.s. zaterdag de laatste bijeenkomst is:

20 april 2013 Inleider: Paul Juffermans, ‘Filosofie versus bijgeloof en theologie’

Plaats: Spinoza Lyceum, Peter van Anrooystraat 8 (in de nabijheid van Atrium/World Trade Center), Amsterdam. Bereikbaar van station Amsterdam Centraal met tramlijn 24, halte Olympiaplein; vanaf station Amsterdam Zuid op loopafstand.

                                                  * * *

Gelukkig had ik hier een blog waarop alle eerdere informatie te vinden blijft. Als ik mijn OV-reis naar het Spinoza Lyceum plan, pluk ik het adres altijd even van de website van de VHS, waar ik voor de zekerheid ook even de aanvangstijd check. Maar daar bleek vandaag alles al weggehaald. Dus moest ik de info op dit blog zoeken en daar gelukkig snel vinden. Vandaar dat ik als mogelijke service naar andere deelnemers even dit blog maak. 

Stan Verdult 

Uiteraard is 'extensio sine extensione' onmogelijk te begrijpen. Het is dan ook onzin!

          Storende fout in brief 36 van de Spinoza Briefwisseling  

 

Wim Klever heeft in zijn - op de bij dit blog horende website gepubliceerde - artikel EEN CURIEUZE KWESTIE - HUDDE IN DISCUSSIE MET SPINOZA, VAN LIMBORCH, LOCKE, EN DE VOLDER [PDF] een voetnoot gewijd aan een kwestie die tot zijn leedwezen, tot heden nergens lijkt te zijn opgepakt. Het gaat om de redactie van EPISTOLA XXXVI aan Johannes Hudde. Daarin laat de Opera Posthuma Spinoza een onzin-passage schrijven over hoe ‘uitgebreidheid zonder uitgebreidheid’ niet te begrijpen is. Nee, dank je de koekoek! Zoiets knulligs kán Spinoza uiteraard niet geschreven – althans niet bedoeld - hebben en het moet daar dus gaan om een verschrijving van hemzelf, van de redacteuren van de OP of om een zetfout die aan hun oog is ontsnapt.

Graag neem ik op verzoek van Wim Klever die noot (17) in dit aparte blog op. In de hoop dat die wordt opgepakt door redacteuren van nieuwe briefuitgaven.

[Stan Verdult]

Lees verder...

Jacobus Leydekker (1656 – 1729) en "De blyde Spinosist"

Van groot belang voor de geschiedenis van de Spinoza-receptie (of beter: Spinoza-bestrijding) is hij niet. Michiel Wielema noemt hem in het geheel niet en Jonathan Israel vermeldt alleen aan het eind van een interessant hoofdstuk in Radicale Verlichting over “De controverse over de ‘natuur van God’ (1710-1720)” over de affaire Jacob Wittich, dat Jacobus Leydekker met zijn De blyde Spinosist alarm sloeg over het oprukken van het spinozisme in de Nederlandse samenleving in het begin van de 18e eeuw (zoals ook Carolus Tuinman [blog] en Anthonius Driessen [blog] deden).

Uitgebreid aandacht aan wat deze Leydekker bekommerde geeft Rienk Vermij: “Jacob Leydekker, een bedroefde christenleraar over het spinozisme” in het - wat Spinoza betreft - enigszins teleurstellende boek van Ernestine van der Wall en Leo Wessels (Red.), Een veelzijdige verstandhouding. Religie en Verlichting in Nederland 1650 – 1850 [Vantilt, Nijmegen, 2007).  [Voor een overzicht van de hoofdstukken zie hier] 

Je zou van zo’n boek verwachten dat toch zeker Spinoza’s religiefilosofie, z’n bestrijding van superstitie (bijgeloof), z’n invloed op de latere Bijbelstudie, z’n kritiek op clerus en kerken, z'n voorstellen voor de relatie staat-kerken, uitvoerig zou worden behandeld. Niets daarvan! Hoe kan dit achterwege worden gelaten? Dan blijkt dat er geen centrale redactionele sturing plaatsvond, maar dat het een hobbyboek was (“geboren uit liefhebberij”), en dat de auteurs (van het in 1997 door Ernestine van der Wall gestichte Centrum voor de Studie van Religie en Verlichting) vrij gelaten werden in hun bij te dragen onderwerp. En daar was dus niemand bij die Spinoza als studiehobby had! Dus geen Spinoza in dit boek – zo simpel ligt het bij hobbywetenschap.

Ik begrijp er dan ook niets van dat Jonathan I. Israel in zijn recensie kon schrijven: “Although in general, Spinoza and Spinozism are given the central position in this volume which they undoubtedly should have, it is a pity that so important and controversial a Spinozistwithin the Reformed Church as Frederik van Leenhof nowhere receives any mention.” [cf PDF] Spinoza zelf mistte hij dus niet, terwijl alleen af en toe zijn naam wordt genoemd, maar een hoofdstuk over hem ontbreekt. Ik denk dat Israel zich heeft laten vleien doordat er enige lippendienst aan zijn werk werd bedreven.

Lees verder...

Ook eens Deleuze zonder Spinoza

Op NDPR een review door Dianna Taylor van Daniel W. Smith and Henry Somers-Hall (eds.), The Cambridge Companion to Deleuze. Cambridge University Press, 2012, 392pp.

Opvallend: zonder een woord over Deleuze’s relatie tot Spinoza. Maar misschien toch weer niet zo opvallend als je ziet dat er in het boek zelf wel een hoofdstuk is over Deleuze en Kant, maar niet over Deleuze en Spinoza (of Deleuze en Duns Scotus of Deleuze en Henri Bergson; overigens komen Spinoza en Bergson wél uitgebreid in de index voor).
Enfin, dat u het weet.

Even ter herinnering: van 24 t/m 26 mei 2013 zal in Lutherstadt Wittenberg, Leucorea een conferentie worden gehouden over: „Gilles Deleuze und Spinoza“ met het thema: „Das Vermögen des Körpers, die Wirklichkeit des Denkens und das Prinzip der Intensität.“  [cf blog]

Jaques Sturm (1807 – 1840) verzon een ongeloofwaardig Spinoza-portret

Niet langer kan ik het negeren, ik héb het lang gedaan, maar kan er niet omheen te erkennen dat de Luxemburgse schilder en lithograaf Jaques Sturm dit portret tekende en er de naam 'Spinosa' onder zette. Het Joods Historisch Museum bezit een exemplaar uit de collectie Arthur en Jetty Polak.

Sturm was de zoon van kapper Jean-Baptiste Sturm en Marguerite Champagne. De familie Sturm was al sinds de zeventiende eeuw gevestigd in Luxemburg. Voor zijn schilderijen liet hij zich inspireren door de Duitse en Italiaanse poëzie, vooral Goethe, Schiller, Tasso en Dante. Hij exposeerde in Luik een St. Paulus, Faust en Margareta in de tuin van de oude Martha, en in 1838 in Brussel een verzoeking van Christus.

Omstreeks 1840 tekende hij met inkt op papier dit portret van Spinoza als een man die er met krullende baard en snor, gekleed in een wijde mantel met bontkraag en met een om het hoofd gevouwen tulbandachtige doek, beduidend ouder dan 44 jaar uitziet.

Spinoza-tekening van Jaques Sturm ca 1840 Lees verder...

Hubert Vandenbossche is toch echt nog springlevend

Naar aanleiding van het blog over het zeer opvallende aanbod van Hubert Vandenbossche, werd ik door iemand gemaild dat hij al in 2008 overleden zou zijn! Wat nou? Even googlen en zie daar: de onvolprezen DBNL meldt bij Hubert Vandenbossche (die van de Koerbagh-studies) geboren: 3 november 1940 te Sint-Marie-Horebeke - overleden: 22 juni 2008 te Ronse [zie bij DBNL]

Met wie had ik zaterdag dan gesproken, waarna ik mijn blog over dat bijzondere aanbod voor een beurs had gemaakt? Uiteraard meteen weer naar Brussel gebeld en dat telefoontje gaf de mogelijke opheldering. Wellicht betrof het een verwarring met de gelijknamige kunstschilder Hubert Vandenbossche, maar die was overigens al in 1957 overleden. Er moet hoe dan ook sprake zijn van een persoonsverwisseling bij degenen die menen dat de Vandenbossche van de Koerbaghstudie zou zijn overleden. Hij lééft! En zet zich in om Adriaan Koerbagh's Een Ligt een nieuw leven te geven. Ik zal dit aan de redactie van de DBNL melden.

Tot mijn vreugde vernam ik dat hij inmiddels al drie serieuze reacties heeft gehad (waaruit hij nu dus moet kiezen…)

Harry van Kruiningen (1906 - 1996) maakte Spinoza-etsen

Graficus, grafisch ontwerper, illustrator, Harry van Kruiningen [ps. van Henri Adelbert Janssen], volgde een opleiding aan het Instituut voor Kunstnijverheid in Amsterdam en studeerde vervolgens aan het Tekeninstituut Piersma in Amsterdam. Grafische technieken bracht hij zichzelf bij.

Hij werd bekend van het illustreren van kinderboeken, zoals De Tovertuin van Eekje Hoorn [Pegasus - Amsterdam, 1947]. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte Harry van Kruinigen bij het verzet (verzetsgroep Daan Goulooze) en gebruikte hij zijn lithopers om valse persoonsbewijzen te maken. Na de oorlog sloot Van Kruiningen zich aan bij een kunstenaarsvakgroep en van 1958 tot 1971 werkte hij als docent Grafische Technieken aan de Academie van Beeldende Kunsten in Arnhem. Roem streefde hij niet na, zag zich eerder – zoals oude meesters - als ambachtsman. De laatste acht jaar van zijn leven woonde en werkte hij in het Rosa Spierhuis in Laren. Harry van Kruiningen ontving diverse onderscheidingen, zoals in 1964 het erelidmaatschap van de academie te Florence en in 1965 een zilveren medaille van de boeken- en grafiektentoonstelling te Leipzig.

“In zijn vroegste prenten schiep Van Kruiningen een surreële wereld van tussenwezens: fantomen als lopende planten met klauwende tentakels en iets als een kop. Naast afzonderlijke prenten heeft hij reeksen gemaakt waarbij hij zich liet inspireren door literaire thema's waaronder de Metamorphosen van Ovidius, het Gilgamesj epos, Heer Halewijn en het Zonnelied van Achnaton. Hij liet in verschillende drukgangen doorschijnende tinten over elkaar sluieren en combineerde soms de litho met de ets. Ook in zwart-wit kwam hij tot indrukwekkende resultaten, zoals in de reeks 'De opstand van het grauw'.” [Dolf Welling in een In Memoriam in Trouw van 2 juli 1996]  

Lees verder...

Weer fraaie nieuwe foto van de steen van Spinoza's grafmonument

Roel Wijnants, die al eerder een fraaie foto op Flicr.com plaatste van het grafmunument voor Spinoza bij de Nieuwe Kerk in Den  Haag (zie onder) voegde daaraan dit weekend een mooie nieuwe foto van alleen de steen toe.

 
"De aarde hier dekt het gebeente van Benedictus de Spinoza, oudtijds in de Nieuwe Kerk begraven". [Voor de vertaling zie de reactie van Rob van der Hoeden op dit blog] - Mooi dat bosje bloemen.

Hoewel Roel Wijnants eerder een link plaatste naar mijn blog waarin hij had kunnen lezen dat het beter is van 'grafmonument' in plaats van 'graf' te spreken, daar het slechts ernaar verwijst dat ergens in die grond bij de kerk waarschijnlijk de geruimde beenderresten zijn herbegraven, noemt hij het toch 'Graf Baruch Spinoza' - te begrijpen als je de steen ziet. Zie hier op Flickr; er staan aardige reacties bij.

Met dank aan Roel Wijnants, van wie ik eerder deze foto opnam:                                       foto van Roel Wijnants - van hier

Lees verder...

Hubert Vandenbossche stelt 25.000 euro beschikbaar voor hertaling van Koerbaghs Een Ligt

                                     breaking news 

Twee weken geleden ontving ik op het e-mailadres bij dit blog dit mailtje van de heer Hubert Vandenbossche:

"naar mijn bescheiden mening is Een Ligt van Koerbagh een uniek boek, een Max Havelaar van zijn tijd. Beschamend dat dit boek niet voorhanden is voor de modale lezer. Ik wil daarom een beurs van 25.000 euro uitschrijven voor wie de taak op zich wil nemen dit boek te hertalen.
Kunt U me hierbij helpen bvb contacten met studaxen, Van Bunge, uitgevers
Dank"

Dit vond ik wel een heel bijzonder mailtje en uiteraard bestaat mijn hulp dan vooral uit het wereldkundig maken ervan via dit blog.
Maar daar ik net in de voorafgaande periode vervelende dingen had meegemaakt op mijn blog, wilde ik uiteraard een canard voorkomen. Een grap is immers zo gemaakt (en de volgende dag zou het 1 april zijn).
Voor ik een blog hieraan wilde wijden, wilde ik eerst weten of dit welgemeend was en vooral: van de juiste persoon kwam. De reply-mail die ik stuurde kwam echter onbestelbaar terug! Ik was uiteraard blij niet meteen geblogd te hebben. Achteraf blijkt nu dat er iets mis was gegaan met outlook. Vandaag heb ik per email en telefonisch contact gehad met de heer Vandenbossche in Brussel en weet ik dat het écht is.

Ik hoop uiteraard zeer dat iemand in de gelegenheid is deze uitdaging op te pakken.

Lees verder...

Hendrik Wyermars nét als Adriaan Koerbagh niet vergeten

In 2010 schreef ik een zestal blogs over de Spinozistische vrijdenker Hendrik Wyermars (± 1685 - na 1749) en op 30 oktober 2010 nog eens een zevende daar het op die dag 300 jaar geleden was dat hij veroordeeld werd tot de zwaarste straf ooit voor iemand die slechts een onwelgevallig boek had geschreven: hij werd veroordeeld tot 15 jaar Rasphuys, ‘buiten acces, sonder pen, int of papier’, betaling van 3000 gulden boete en daarna 25 jaar verbanning uit de provincie. In zijn boek, Den ingebeelde Chaos, dat in juni dat jaar was uitgekomen, was de vrijdenker uitgebreid in discussie gegaan met Spinoza. Hubert Vandenbossche typeerde dat boek als een "Tractatus de emendatione Spinozae" en Jonathan Israel duidde de zwaar vervolgde auteur aan als "martelaar van het radicale denken.” 

Ik had gehoopt dat er ergens, in een krant of door de gemeente Amsterdam, enige aandacht aan gegeven zou worden, maar niets - nergens anders dan op dit blog was er enige herdenking van deze Spinozistische vrijdenker.

In reactie op het derde blog liet Anton Bossers weten: "Mooie blogs over Wyermars! Bij de bronnen hoort ook het door Wielema gebruikte (en genoemde) artikel van Maarten Gaillard 'De zaak Wyermars of: de ingebeelde tolerantie in de Republiek?' in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman, jaargang 21 (1998), nummer 1, p. 1-6.

Dat klopte. Toen was dit artikel nog niet door de DBNL gedigitaliseerd en opnieuw gepubliceerd. Inmiddels is dat ca. een half jaar terug wél gedaan. Dit geeft mij aanleiding - nu tijdens de Koerbagh-petitie – nog eens te bloggen over Wyermars; nu om op dat Gaillard-artikel te wijzen, dat nog zeer de moeite van het kennisnemen waard is. Het is van vóór de artikelen van Wielema die nieuwe feiten m.b.t. Wyermars ontdekte, maar het geeft uitgebreid inzicht in de inhoud van Wyermars publikatie Den ingebeelde Chaos. En dat is zeer de moeite waard [cf DBNL]

Ik volsta met naar de blogs te verwijzen die ik in augustus 2010 schreef: Hendrik Wyermars - 300 jaar Spinozistisch martelaar I, II, III, IV, V, VI  en VII 

Verder doe ik een voorstel voor ergens een

Stan Verdult  

Spinoza krijgt posthuum Portugese nationaliteit

Het Portugese parlement in Lissabon heeft deze week unaniem een wetsvoorstel goedgekeurd dat de Portugese nationaliteit verleent aan alle afstammelingen van joden die ooit uit het land verdreven werden. [Van hier]

Ook Spinoza stamde af van zulke verdreven joden en krijgt nu dus postuum alsnog de Portugese nationaliteit. Hij blijft echter Nederlander, ja zelfs Amstelodamensis.  

'Leven is een kunst' van Paul van Tongeren won Socratesbeker

Paul van Tongeren. Foto Ron Zwagemaker in Trouw 2013-4-13Ook al vond Carel Peeters in Vrij Nederland van 12 april “Leven is een kunst van Paul van Tongeren waaiert te veel naar alle kanten uit. Je krijgt geen duidelijk beeld van de huidige betekenis van de ‘deugdethiek’,” deed ik op 16 februari – bij de longlist - een goede voorspelling (“Wat mij betreft gooit Paul van Tongeren met Leven is een kunst hoge ogen voor de Socratesbeker 2012”), en kon ik op 8 maart – bij de shortlist – vaststellen, “dat Paul van Tongeren met Leven is een kunst hoge ogen gooit voor de Socratesbeker 2012, maakt nog steeds goede kans uit te komen als ik de hele shortlist zie.”

Welnu, tijdens de voorbije Nacht van de filosofie, is het boek van Van Tongeren uitgeroepen tot winnaar van de Socratesbeker. Terecht! [cf hier]

 

 

Stan Verdult van Spinoza.blogse feliciteert Nietzschekenner Paul van Tongeren van harte met de toekenning van de Socratesbeker.
[zie hier op dit blog mijn bespreking van Leven is een kunst en hier van zijn Het Europese nihilisme. Friedrich Nietzsche over een dreiging die niemand schijnt te deren ]

Giordano Bruno (1548 - 1600) en Spinoza

Op z’n 14e werd de hoogbegaafde Giordano Bruno student aan de universiteit van Napels, op z’n 17e trad hij in het dominikanenklooster in en op z’n 24e werd hij priester gewijd. Maar op z’n 18e begon hij te twijfelen aan de kerkelijke leer over de goddelijke drieëenheid. Hij hield zich bezig met zowel antieke filosofie als moderne wetenschap, waaronder Copernicus. Z’n confraters verzamelen 130 aanklachten tegen zijn opvattingen, waarna hij z’n pij aan de willigen hing en vertrok en sindsdien ‘een geleerde op de vlucht’ werd. In Genève ondervond hij dat de calvinisten niet onderdoen in intolerantie voor de katholieken. In Parijs benoemde koning Henri III hem tot professor, maar Bruno vluchtte verder naar Engeland, waar hij in redelijke rust zijn werken over natuurfilosofie kon publiceren. Hij leert de oneindigheid van de kosmos, die uit ontelbare werelden bestaat, doch die geen dode natuur maar een levend organisme is en uiteindelijk God. Intussen staan zijn teksten vol satire, spot en provocaties tegen de wereld der geleerden. In Oxford heeft hij discussies met de Platonisten. In 1585 verlaat hij Engeland, gaat eerst terug naar Parijs, dan naar Marburg, Wittenberg, Praag, Helmstedt en Frankfurt. Wanneer de Venetiaan Giovanni Mocenigo hem uitnodigt naar zijn paleis in Venetië, kan Bruno de drang niet weerstaan zijn geboorteland weer terug te zien. Daar loopt hij in de val: Mocenigo verraadt hem aan de Venetiaanse Inquisitie. Hij wordt in het Dogenpaleis gevangen gezet en na verhoren aan de Romeinse Inquisitie uitgeleverd. Zeven jaren brengt hij er door in de pauselijke Engelenburcht, waar hij wordt ondervraagd en gefolterd. Maar hij herroept niets van wat hij geschreven heeft. In 1600 komt hij op de brandstapel aan z’n einde. In 1887 werd op de plek waar hij verbrand werd, op het Campo de Fiori (het plein van de bloemen), door de door de vrijmetselarij geïnspireerde Carbonari een standbeeld met monnikskap opgericht, met ‘t gezicht in de richting van het Vaticaan, wat de initiatiefnemers toen niet in dank werd afgenomen. Maar in 2000 stelde een pauselijke commissie vast dat de veroordeling van Bruno onrechtmatig was. Zijn leer blijft voor de katholieke kerk echter onaanvaardbaar.

Er is geen spettertje evidentie dat Spinoza iets van Bruno gekend en gelezen heeft. Maar toch is de leer van Spinoza veel vergeleken met die van Bruno. Dat begon al bij Bayle, maar vooral tijdens de Pantheismusstreit eind 18e eeuw in Duitsland. Wilhelm Dilthey schreef “Giordano Bruno und Spinoza” [in: Archiv für Geschichte der Philosophie (1888)]. Op Spinoza et Nous staat een artikel "Giordano Bruno, précurseur de Spinoza?" Dit zijn zo enige voorbeelden.

Lees verder...

Nog steeds op zoek

Begin van de maand maakte ik twee blogs over 18e /19e eeuwse graveurs van een Spinoza-afbeelding: Charles Paul Landon en Wenzel Pobuda.

De aanleiding om blogs aan deze kunstenaars en hun Spinoza-gravure te wijden was bovenstaande afbeelding, waarop Andrea Voigt mij attendeerde. Ik hád die wel eens gezien, maar weet niet van wie hij is. Ik ging verder op zoek en dacht even in Charles Paul Landon de maker gevonden te hebben, maar die lijkt 't toch niet. Als iemand een tip heeft, hoor ik die graag, schreef ik.

Vervolgens zag ik dat die afbeelding op de cover stond van het boek van Jason Waller, Persistence through Time in Spinoza. Lexington Books, 2012 [cf blog]. Ik mailde hem gisteren of de maker van de tekening op de cover wellicht in het boek vermeld werd. Ik hoopte er nu achter te komen, maar  kreeg vanochtend prompt dit bericht:

I am sorry, but I really do not know. The book does not say and the choice wasn't mine. Sorry that I cannot be more helpful.
Peace,
Jason

Ik ben dus nog steeds zoekende en hoop dat iemand iets weet en dat wil doorgeven.

Vergeet Spinoza? Moet dat nou...

Studio Erasmus is een samenwerking van de Erasmus Universiteit en de Rotterdamse Schouwburg. In de Rotterdamse Schouwburg wordt maandelijks een talkshow gehouden van de Erasmus Universiteit over wetenschap en actualiteit. Die kreeg de naam: Studio Erasmus. De productie is in handen van Studium Generale & Erasmus Cultuur en Erasmus Podium. Presentatie: Geert Maarse.

De volgende Studio Erasmus zal zijn op dinsdag 23 april - in de Rotterdamse Schouwburg (Schouwburgplein 52). Op het programma staan:

• Koken, lezen en judo - filosoof Henk Oosterling leert straatjongeren 'doendenken'.
• De macht van de voorspellers - Kim Putters (hoogleraar management van de gezondheidszorg) over zijn nieuwe baan als SCP-directeur.
• Vergeet Spinoza - historicus Bart Leeuwenburgh over de opkomst en ondergang van de radicaalste vrijdenker van de 17e eeuw: Adriaan Koerbagh.
• De prof leest de krant - column door bestuurskundige Lasse Gerrits.
• Verder de `Promotie van de Maand' en live-muziek. 

Ja, Bart Leeuwenburgh promoot Adriaan Koerbagh, o.a. met zijn voortreffelijke boek (zie blog) en via de petitie voor het Koerbagh-monument, maar om dat nou te doen met zo'n negatieve uitlating over Spinoza? Enfin, het zal wel als stunt bedoeld zijn om aandacht te vragen. Die geef ik bij deze.

  

Die petitie zou iets vlotter mogen lopen, overigens. Het gaat niet echt hard. Ik herhaal hier mijn oproep. Klik op de Adriaan Koerbaghsteeg en u komt bij de petitie.

Le sage trompeur [De misleidende wijze] – een titel die genoeg zegt

Vandaag stuurde een deelnemer van de Spinoza Kring Limburg die de boekenbijlage Le Monde des Livres leest ons de informatie door, dat vandaag op pagina 8 een korte bespreking door Roger-Pol Droit staat van een boek van Jean Claude Milner over Spinoza en de joden. Hij stuurde ons het stuk ter informatie door en noteerde erbij: “Het beeld dat door Milner op basis van hoofdstuk 3 paragraaf 12 van het Theologisch-politiek traktaat wordt geschetst is blijkbaar niet zo fraai voor Spinoza: 'hij laat aan de Joden geen andere uitweg dan te verdwijnen, definitief, en te vergeten van ooit een Jood te zijn, te zijn geweest of te moeten zijn.'

Milner zegt blijkbaar verder ook dat Spinoza geen voorloper is van het nazisme, het gaat immers over een 'totale annihilatie zonder bloedvergieten en zonder contra-productieve haat.'

Het gaat om dit boek:

Jean-Claude Milner, Le Sage trompeur. Libres raisonnements sur Spinoza et les Juifs. Editions Verdier [7 mars] 2013 - 128 pages - 14,50 € ISBN 978-2-86432-718-9 [zie verdere toelichting bij de uitgever]

En zie, laat die uitgever nu ook meteen vandaag al die bespreking van Le Monde des Livres op z’n website hebben geplaatst, zodat u het er kunt nalezen.

De houding die Spinoza tot de joden heeft (zou hebben) ingenomen is een onuitputtelijke bron van analyse, waarvan de inhoud mede afhankelijk is van de zeer diverse houdingen die joden tegenover Spinoza innemen. Kortom een thema als een mer à boire. Ik heb er op dit blog al vaak aandacht aan gegeven.

Dank, Marcel,

Stan Verdult

Lees verder...

Richard Avenarius (1843 – 1896) begon met Spinoza-studie, maar… hoe ging het daarna verder?

Richard Heinrich Ludwig AvenariusTot voor kort had ik, meen ik, nog niet van Avenarius gehoord, althans was zijn naam niet tot mij doorgedrongen. Tot ik over hem in het boek The Two Eyes of Spinoza van Leszek Kolakowski, waarop ik nog eens terug kom, het hoofdstuk las: “Richard Avenarius and the Apparent Suicide of Philosphy.” Geen enkele relatie met Spinoza werd daar gelegd, maar het deed me wel verder zoeken naar deze Avenarius en daarbij ontdekte ik dat deze radicaal positivistische Duits-Zwitserse filosoof, die een soort wetenschappelijke filosofie voorstond waaruit hij alle metafysica trachtte te bannen en een leer van het 'empirisch criticisme’ uitdroeg, zijn carrière als filosoof begon met een proefschrift over Spinoza.

Tijdens zijn studies in Zürich, Berlin en Leipzig was Avenarius bijzonder geïnteresseerd in de psychologische kant van het monistische denken van Spinoza, terwijl hij zich tegelijk zeer in fysiologisch-neurologisch onderzoek verdiepte (bij K. F. W. Ludwig). De titel van zijn proefschift luidde: Über die beiden ersten Phasen des Spinozischen Pantheismus und das Verhältnis der zweiten und dritten Phase, nebst einem Anhang über Reihenfolge und Abfassungszeit der älteren Schriften Spinoza’s (Leipzig, 1868 - te lezen in PDF bij archive.org en tevens bij de KB).

Na enige grote buitenlandse reizen habiliteerde hij in 1876 in Leipzig (bij W. Wundt, M. Drobisch en M. Heinze) met Philosophie als Denken der Welt gemäß dem Prinzip des kleinsten Kraftmaßes. Prolegomena zu einer Kritik der reinen Erfahrung. [Habilitationsschrift. Leipzig: Fues 1876 - te lezen in PDF bij archive.org]. In dat werk, waarin hij de eerste beginselen van zijn werkelijkheidsbenadering voorlegde, voerde hij geen discussie met Spinoza, maar opmerkelijk is dat hij op de titelpagina van zijn habilitatie liet drukken dat hij op 10 januari 1876 een lezing zou geven over Spinoza’s Substantie.  Datzelfde jaar werd hij docent aan de Universiteit van Leipzig. Lees verder...

Schilderij "Steno bezoekt Spinoza" krijgt een beter onderkomen

Het schilderij dat Valdemar Neiiendam (1870 - 1956) in 1917 maakte van het bezoek dat Nicolaus Steno bij Spinoza in Rijnsburg zou hebben afgelegd, ”Steno besøger Spinoza i Rijnsburg” (terwijl het eerder omgekeerd was, naar we nu weten, dat Spinoza anatomische ontledingen door Niels Stensen in Leiden bijwoonde), dit schilderij dus was tot voor kort in handen van een particulier. Als laatste Jürgen Schmidt uit Denemarken, die een foto van het schilderij via dit blog wereldkundig maakte.

Welnu dit schilderij is aangeschaft door de katholieke diocesane bibliotheek (bispedømmets bibliotek) de Sankt Andreas Bibliotek in Kopenhagen ten behoeve van de Stensenkamer. Het is inmiddels daarheen onderweg. De bibliotheek had het geld er voor over daar het als grootste collectie ter wereld van Stensenliteratuur en archiefstukken [Archivum Nicolai Stenonis] dé plek was waar het op z’n plaats was. [Bericht van hier; zie eerder blog; cf Sankt Andreas Bibliotek]

Lees verder...

Jeroen van de Ven schrijft intellectuele biografie over Spinoza

In een van de blogs die ik maakte over de Continuum Companion to Spinoza, ging ik, n.a.v. het door hem voor dat boek verzorgde levensoverzicht van Spinoza, op zoek naar méer informatie over dr. Jeroen van de Ven. Op de website van Continuum was te lezen “de Ven is currently preparing an annotated chronology in English of Spinoza’s life and works (scheduled 2012).”

Intussen blijkt uit zijn ondertekening van de petitie voor het Koerbagh-monument van ca. een uur geleden: "Jeroen van de Ven Boxtel, historicus (Descartes, Spinoza), schrijft een intellectuele biografie over Spinoza (2014)." Dat leg ik hier graag even vast.

Een uitvoerige beschrijving van z'n project "Facts in Focus. A Chronology of the Life and Times of Benedictus de Spinoza Based Upon Historical Documents" is te vinden op independent.academia

Petitie gestart: Een monument voor Adriaan Koerbagh

In het blog, waarin ik Bart Leeuwenburgs boek over Adriaan Koerbagh besprak, citeer ik aan het eind de opmerking die hij in NRC Handelsblad van 2 april tegenover interviewer Dirk Vlasblom maakte: "Er is in zijn stad niets dat aan hem herinnert: geen straatje, geen plantsoentje, niks." En zie. Vanmorgen is ene Judith Bosch uit Nijmegen een petitie gestart: Een monument voor Adriaan Koerbagh, met deze tekst:

"Amsterdam, 27 juli 1668. We bevinden ons in de pijnkamer van het stadhuis op de Dam, waar de arts en jurist Adriaan Koerbagh (1633-1669) wordt voorgeleid om zijn vonnis aan te horen: 10 jaar rasphuis. Na een jaar overlijdt hij onder erbarmelijke omstandigheden. En waarom? Alleen maar omdat hij schreef dat de bijbel niet heilig en Jezus niet goddelijk was...

De vrijheid van meningsuiting werd door Koerbagh verdedigd en door Amsterdam vertrapt. Het wordt tijd dat Amsterdam deze man excuses aanbiedt en hem zichtbaar maakt in de stad. Noem een laan of straat naar deze held van de Westerse verlichting.

Help ons Amsterdam te overtuigen! Zet een handtekening. Het is een kleine moeite en u hoeft zich geen zorgen te maken: dankzij Adriaans vroege strijd voor uw vrijheid van meningsuiting zult u hiervoor niet meer worden vervolgd!"

                                               * * *

Er is al getekend door: Ewoud Sanders, Steven de Joode, Bart Leeuwenburgh, Wiep van Bunge, Michiel Wielema, Cis van Heertum, Frank Mertens, ondergetekende en tientallen anderen. Het wachten is op nog bekendere Nederlanders als Nelleke Noordervliet. Die zal zich wel bij de ondertekenaars voegen, vermoed ik.

Mij werd gevraagd er een blog aan te wijden, wat ik uiteraard graag doe (en ook ongevraagd zou hebben gedaan).
Oproep aan u: voeg a.u.b. uw handtekening toe op petities.nl

't Willige Rasphuis

Lees verder...

Spinoza’s 'scientia intuitiva'

Naar aanleiding van de kleine discussie in een vorig blog over de vraag of en zo ja hoe Spinoza’s derde kennisvorm, de 'scientia Yitzhak Melamedintuitiva', lijkt op Plato’s kenleer (als een soort van herinneren van onze geest) van de eeuwige en onver-anderlijke ideeën. Daarop ga ik hier niet in (is eigen-lijk een te groot onderwerp); het is alleen aanleiding voor me om te wijzen op een sinds kort op internet te lezen artikel van Yitzhak Melamed,  "'Scientia intuitiva': Spinoza's Third Kind of Cognition." 

Het is een notoir moeilijk onderwerp dat vele Spinoza-scholars laten liggen, Melamed aanvankelijk ook. Nu is hij zo moedig om aan het uiteenrafelen en begrijpen van de 'scientia intuitiva' zijn bijdrage te leveren. Hij levert inderdaad een paar zinvolle bijdragen, met name in het verduidelijken van een verschil in de manier waarop Spinoza er in de TIE en later in de Ethica over schrijft. Boeiend en zinnig. Merkwaardig is wel hoe hij schrijft over dat we met de tweede kennisvorm universele begrippen hanteren, alsof hij het verschil dat Spinoza aanbrengt tussen universele noties en notiones communes niet heeft gezien. Een andere opvallende merkwaardigheid vind ik te merken dat hij in dit artikel attributen als essenties opvat. God of de substantie heeft dus oneindig vele essenties. Het doet overigens weinig of geen afbreuk aan de hoofdlijn van zijn artikel, waar ik dus graag op wijs. 

Om het te downloaden heeft men een Facebook account nodig, maar het laat zich ook direct online lezen. [Zie hier]

Lees verder...

Margreet Brandes' Amsterdamse Spinozawandelingen

Al vaker heeft Margreet Brandes Amsterdamse Spinozawandelingen georganiseerd. De komende Spinozawandelingen vinden plaats op:

zondag 14 april, 11:00 uur

special: donderdagochtend 18 april, bezoek 'Alchemie aan de Amstel', zie onder *)

donderdag 18 april, 13:00 uur 

woensdag 15 mei, 13:00 uur

zondag 26 mei, 11:00 uur

vrijdag 7 juni, 13:00 uur

dinsdag, 11 juni, 13:00 uur

zondag 16 juni, 11:00 uur

De wandelingen nemen 3 tot 4 uur in beslag. Beginpunt vlakbij CS, Nieuwe Zijds Kolk (vlakbij waar de uitgeverij van Riewertsz zat) via de grachtengordel naar Singel / hoogte Spui.

Er kunnen per keer maximaal 7 personen mee. Graag tijdig aanmelden. Familie mee (op zondag) is gezellig. De wandeling is gratis. Na aanmelding via de mail m.brandes@xs4all.nl volgt verdere info.

Alchemie aan de Amstel*) Donderdagochtend 18 april zal een gezamenlijk bezoek plaatsvinden aan de tentoonstelling 'Alchemie aan de Amstel' in de Bibliotheca Philosophica Hermetica, Bloemstraat 13-19 (open vanaf 10 uur; 5 euro entree; zie ritmanlibrary.com) en daarna aan de Doopsgezinde gemeente aan het Singel 452 (met info over alchemie in de omgeving van Spinoza).

Voor degenen, die zich al eerder willen oriënteren, zie op haar website.

Grunberg in Hollands Maandblad over Spinoza

Arnon Grunberg in 't recentste nummer van Hollands Maandblad, "De slag der superego's. Moeten wij houden van Spinoza, van Freud, of van allebei?"

Dit zal de laatste en uiteindelijke versie zijn van wat op 7 november 2012 als toespraak aan de Tilburgse Universiteit begon, daarna op 25 november 2012 werd uitgesproken tijdens de Spinoza-dag van de ASK in Paradiso, vervolgens met de titel "Moeten wij van Spinoza houden?" in NRC handelsblad van 6 dec. 2012 werd geplaatst, en nu dan, na nog eens verdere redactionele bewerking, als artikel in nummer 3/2013 van Hollands Maandblad staat. Er zijn veel eindnoten aan toegevoegd. Daarin is bijvoorbeeld onzin te lezen als dat Spinoza met zijn derde kennisvorm, de intuïtie, wel eens hetzelfde bedoeld kon hebben als Plato's herinnering aan de ideeën. Enfin, iemand gaf mij deze informatie die ik hierbij aan belangstellenden graag doorgeef.

Spinoza Lezingen 2013 door prof. Onora O’Neill

Al eerder, op 10 maart 2013, had ik een blog over het feit dat prof. Onora O’Neill in 2013 de Spinoza-leerstoel bekleedt en twee Spinoza Lezingen zal verzorgen [zie blog]. N.a.v. van een persbericht van de Univ. van Amsterdam geef ik nogmaals door:

Spinoza Lezingen 2013 door prof. Onora O’Neill
Speech Rights and Speech Wrongs
Lezing/College
Prof. Onora O’Neill - filosofe, politica en barones - bezet in het tweede semester van het academisch jaar 2012-2013 de Spinoza Leerstoel bij Wijsbegeerte en zal de daarbij horende Spinoza Lezingen verzorgen.

De eerste lezing vindt plaats op 25 april in de Oude Lutherse Kerk.

From Toleration to Freedom of Expression
In de eerste lezing zal prof. Onora O’Neill uiteenzetten hoe vanaf de Vroegmoderne Tijd tot nu is gedacht over speech rights en speech wrongs. De vraag die ze opwerpt is of de moderne gerichtheid op de individuele speech rights onze aandacht afleidt van bredere ethische kwesties die gevolgen hebben voor waarheid en betrouwbaarheid, en in het bijzonder voor communicatie?

De tweede lezing wordt gehouden op 18 mei in de Agnietenkapel

Speech Rights and Mediated Communication
In de tweede lezing van prof. Onora O’Neill staat het begrip 'indirecte communicatie' centraal. Bij indirecte communicatie zijn waarheid en betrouwbaarheid vaak moeilijker te controleren en te betwisten dan bij face-to-facecommunicatie. [van hier  zie PDF van Uitnodiging]

"Did Spinoza Betray the Jews?"

Voor als u toevallig binnenkort in Toronto moet zijn, is misschien handig het volgende te weten, maar voor iedereen kan nuttig zijn te weten wat er in de wereld over Spinoza te koop is. Op 17 april a.s. is er

             

BETH TZEDEC LECTURE
Wednesday, Apr 17/2013 (7 Iyar 5773) , 7:30 pm
"Did Spinoza Betray the Jews?"
with Dr. Ariela Di Castro-Bzhezinsky, the Grafstein Post-Doctoral Fellow, University of Toronto 
Sponsored by Beth Tzedec Congregation
1700 Bathurst Street
Toronto, Ontario
 [van hier en hier van Beth Tzedec]

VHS zomerweek 2013 over Spinoza en de actualiteit

Data, plaats en thema van de jaarlijks door de Vereniging Het Spinozahuis georganiseerde zomerweek zijn bekend. Programma en andere gegevens volgen later.

De Spinoza zomerweek zal dit jaar van 29 juli t/m 2 augustus 2013 worden gehouden.

Het thema zal zijn: Spinoza en de actualiteit

Locatie wederom: het Woodbrooke hotel te Barchem

[Van de website van de VHS]

Waar is dat burgerinitiatief jongensbesnijdenis?

Trouw heeft vandaag een stukje van ene Gerrit-Jan Kleinjan: Atheïsten willen Kamerdebat over jongensbesnijdenis.

Uit de tekst: “Opnieuw ligt jongensbesnijdenis onder vuur. Binnenkort spreekt de Tweede Kamer over de kwestie. Tenminste, als het aan de atheïstisch-humanistische vereniging De Vrije Gedachte ligt. De vereniging, die van het religieuze gebruik af wil, probeert door een zogeheten burgerinitiatief besnijdenis op de Kameragenda te krijgen. Met 40.000 handtekeningen kan het parlement gedwongen worden hierover te debatteren.
"Laat er een wet komen dat ouders die hun zoon wensen te besnijden kennis moeten nemen van de risico's", zegt voorzitter Anton van Hooff. "Als ze de besnijdenis toch willen doorzetten, zouden ze met een handtekening moeten bezegelen dat ze de medische, juridische en seksuele risico's voor hun verantwoording nemen."

Ik geloof hier geen bal van. Geprobeerd méér over dit zgn. "burgerinitiatief besnijdenis” te vinden. Nergens. Niets. Ook op site van de Vrije Gedachte geen woord erover. Waar kan ik mijn handtekening zetten? In gebakken lucht?

In mijn blogs "Spinoza over besnijdenis"  [hier] en "Streit ums Beschneidungsurteil" [hier] heb ik duidelijk gemaakt dat er goede redenen zijn van die besnijdenis af te komen. Ik wil best bevorderen dat de Tweede kamer hier eens een hartig woordje over spreekt.

Stan Verdult

Spinoza ontmoet liever Ilyenkov dan Poetin

Poetin in Trouw/de Verdieping op 8 april 2013Vandaag zal er tijdens het bezoek van Poetin aan Nederland [zgn. vanwege de start van de viering van 400-jaar betrekkingen Rusland-Nederland, maar in werkelijkheid met het oog op gas- en andere handelszaken, cf. NRC] wel geen aandacht voor zijn, daarom wil ik in dit blog even wijzen op de betrekkingen die de Sowjet-marxisten met Spinoza hadden.

 

Op 18 en 19 mei 2012 werd in Helsinki het symposium "SPINOZA IN SOVIET THOUGHT" gehouden [zie daarover dit blog]. Ik heb daarna nog wel eens proberen te achterhalen of er meer over naar internet werd gebracht, maar ik vond niets, behalve dan dit PDF van het programma. En op de site van prof. Andrey Maidansky zijn powerpointprogramma: "Soviet Spinoza:  Faith searching for understanding,  presented at «Spinoza in Soviet Thought» Helsinki Symposium, 18-19 May 2012"

Vandaag echter trof ik twee na dat symposium naar internet gebrachte teksten van papers over de belangrijke Sowjet-filosoof Evald Ilyenkov die ik hier graag signaleer [zie over hem dit blog];

Corinna Lotz & Penny Cole, Spinoza, Ilyenkov & Western Marxism – meeting the challenges of the global crisis [html of PDF]

Bill Bowring, What if Ilyenkov Had Known Marx’s Notes on Spinoza? [html vandaar PDF te downloaden]

Lees verder...

Nieuw schilderij van Shoshannah Brombacher: 'Deus sive Natura' (2012)

In 2007 maakte de Nederlands-Amerikaanse kunstenaar Shoshannah Brombacher een fascinerend schilderij, The Ethica of Spinoza, waarover ik op 11 juni 2011 een blog had, waarbij ik haar uitgebreide beschrijving van dat schilderij kon publiceren. Van die beschrijving heeft zij intussen een update gemaakt. Die plaats ik straks in dat blog op haar verzoek in de plaats van haar eerdere toelichtende tekst.

In 2012 maakte zij een nieuw schilderij: Deus sive Natura, waarbij ze eveneens weer een uitvoerige beschrijving geeft, met detail-illustraties uit dat – eveneens weer – zeer fascinerende schilderij.

     “Deus sive Natura” Artist: Shoshannah Brombacher, Ph.D.
        Pastel and ink on paper, 18 X 24 inches, New York 2012
                            [klik hier voor een grotere afbeelding]

Lees verder...

Vladimir Iljitsj Lenin (1870 – 1924) over Spinoza

Vladimir Iljitsj LeninVandaag, het zal later duidelijk worden wat mijn aanleiding was, kwam ik een tekstje van Lenin over Spinoza tegen. Lenin hoeft hier verder niet voorgesteld te worden. Toch dit: hij was als revolutionair de eerste leider van de Sovjet-Unie. Stichtte de Derde Internationale, de Komintern. Lenin benadrukte de rol van de politieke partij als voorhoede in de revolutie. Hij hield zich met filosofie bezig en heeft iets, maar niet veel over Spinoza geschreven - een enkel tekstje:

Lees verder...

Spinozistische vriendschap

Gisteren was de derde bijeenkomst in het kader van de VHS-voorjaarsstudiebijeenkomsten over de Briefwisseling. Wiep van Bunge sprak over ‘Vriendschap: vrienden en vijanden.’ Hij deelde een vel papier uit waarop hij literatuur en vooral vele citaten over vriendschap uit die brieven bijeen had gezet.

Dat vriendschap in de 17e eeuw enerzijds een belangrijk aspect is waarbij allerlei plichtplegingen gehanteerd werden (“erudiete diplomatie” werd betracht), maar ook dat vriendschap werd ervaren als een omstandigheid waarin geleerden oprecht en vrij hun eerlijke mening kunnen geven, bewijst deze – overigens bescheiden qua omvang  - correspondentie van Spinoza. Er is het belang van een persoonlijk, ondersteunend sociaal netwerk waarbij vriendschap diende om banden binnen een gemeenschap te smeden. Spinoza’s vriendschappen passen in dat patroon. Door de ban uit de joodse gemeenschap was hij zeer kwetsbaar geworden, zodat hij sterk afhankelijk werd van vriendschap. Maar dat die vriendschappen beperkt van omvang bleven – en zo ook de correspondentie – heeft hij mogelijk als bevrijdend ervaren.

Lees verder...

Vacature 'Naturalisme én teleologie' vervuld

Hier het vervolg op het blog van 10 oktober 2012, "Naturalisme én teleologie in Spinoza's filosofie!", waarin ik meedeelde dat Dr. Martin Lenz kandidaten verzocht te solliciteren voor een postdoc-project in Groningen dat zou gaan over het samengaan van naturalisme en teleologie – vooral over de conatus dus. In dat blog gaf ik alvast een beschouwing over het onderwerp, waarop een flink aantal reacties kwam.  

Andrea SangiacomoWelnu, via Facebook heeft de University of Groningen, Faculty of Philosophy, laten weten dat die vacature is vervuld. Aangesteld is dr. Andrea Sangiacomo, die vorige maand, 21 maart 2013, promoveerde aan de École Normale Supérieure de Lyon op de thesis: L'essence du corps. Science et philosophie à l'époque de Spinoza – onder supervisie van Pierre-Francois Moreau en Philippo Mignini [cf].

Het Facebook-bericht luidt:

Lees verder...

Aangekondigd: Moises Orfali, Isaac Aboab Da Fonseca: Jewish Leadership in the New World

Even heb ik geaarzeld of ik dit blog wel zou maken, nadat ik van Ferdie Fluitsma de tip kreeg dat dit boek eraan komt. Inderdaad, Amazon meldt dat het 30 april 2013 zal verschijnen, maar de website van de uitgever noemt september 2014 als verschijningsdatum. Enfin, zoals u kunt vaststellen, heb ik besloten de komst van dit boek, dat de eerste serieuze monografie over Aboab zou worden, al wel te signaleren. [Zie dit blog van twee maanden geleden over Isaac Aboab da Fonseca (1605 – 1693).

Moises Orfali, Isaac Aboab Da Fonseca: Jewish Leadership in the New World. Sussex Academic Press, 2013 (2014?) - ISBN 978-1845193546.

  

Lees verder...

Goedkope herdruk Jacobi’s Spinoza-Büchlein

Misschien is voor wie niet de wetenschappelijke tekstkritische uitgave van Felix Meiner Verlag uit 2000 bezit, aardig om te weten dat onlangs een goedkope herdruk is verzorgd van de uitgave van Jacobi’s Spinoza-Büchlein die Fritz Mauthner in 1912 uitgaf. Elke geïnteresseerde in Spinoza heeft gehoord van de Duitse Pantheismusstreit die begon in 1785 met de eerste uitgave door Friedrich Heinrich Jacobi van zijn Über die Lehre des Spinoza in Briefen an den Herrn Moses Mendelssohn. Een tweede, vermeerderde uitgave volgde in 1789.

Van deze ging Fritz Mauthners uit, die echter enige bijlagen die hem overbodig schenen wegliet voor zijn: Jacobis Spinoza-Büchlein nebst Replik und Duplik. Herausgegeben von Fritz Mauthner, München: Georg Müller, 1912 [Bibliothek der Philosophen, Band 2].

Van deze laatste nu bracht de dochteronderneming van Amazon, Create Space, een “vollständiger, durchgesehener Neusatz mit einer Biographie des Autors bearbeitet und eingerichtet von Michael Holzinger mit einer Umschlaggestaltung unter Verwendung des Bildes Friedrich Heinrich Jacobi (Kopie von Karl Wingender nach einem Gemälde unbekannter Herkunft)”

Wie niet op de Duitse of Belgische tv het programma zag over het schandalige personeelsbeleid van de Duitse Amazonvestigingen en dus geen scrupules hoeft te hebben, kan een mogelijk aardige aanschaf doen. [Amazon.de]

Apparaat maken van de Ethica

De geometrische opbouw van de Ethica heeft al meerderen verlokt om de systematiek ervan in kaart te brengen. Zoiets kan ook alleen maar met een zodanig opgebouwde tekst. Ik heb op dit blog al enkele van die pogingen gesignaleerd en zal daar binnenkort eens een verzamelblog aan wijden. Gisteren liep ik weer eens tegen zo’n Torin Doppeltbest veel tijd vergend knutselwerk aan. Torin Doppelt, filosofiestudent aan Queen’s University in Kingston, Canada, (mét interesse in programmeren) heeft een matrix gemaakt van de geometrische structuur van de Ethica, die hij in tabellen weergeeft.

Hij heeft voorts drie teksten van de Ethica naast elkaar gezet: De Latijnse van de Opera Posthuma, de Nederlandse van de Nagelate Schriften en de Elwes-vertaling.

Logo Torin Doppelt's Spinoza's Ethics 2.0Creatief is hoe hij de matrixopzet van zijn project in dit logo aangeeft.

Toen ik op zijn naam verder zocht, kon ik zien dat hij vorige maand zijn website ook op het spinozaresearchnetwork heeft gepresenteerd. Daar zegt hij: “I hope to use the tables to both generate new puzzles about Spinoza’s use of the geometrical method (they have already done so, in fact), and perhaps even resolve old puzzles. At the very least I hope they can be used to help scholars (especially myself) avoid missing important details of Spinoza’s notoriously opaque text.”

Lees verder...

André Klukhuhn heeft woord gehouden over Spinoza

Vandaag een week geleden verscheen zijn laatste werk, zijn magnum opus. De sticker op de cover belooft dat dit de laatste keer is dat hij ons zo’n dikke pil voorzet:

André Klukhuhn, De Algehele geschiedenis van het denken. Of het verbond tussen filosofie, wetenschap, kunst en godsdienst. Bert Bakker, 2013

Bij zijn vorige boek, Alle mensen heten Janus (2008), waarover ik een uitgebreide recensie schreef onder de titel "Een Hegel voor onze tijd" op weblog.nl dat jammergenoeg verdwenen is, schreef ik hier een blog waarin ik er uiting aan gaf het jammer te vinden dat Klukhuhn er geen blijk van gaf Spinoza gelezen te hebben. Hij reageerde daarop: "U heeft volkomen gelijk. 'Janus' is een langjarig project dat nooit helemaal voltooid zal zijn. Momenteel liggen er op mijn schrijftafel twee stapels boeken die in een volgende versie (over ongeveer vijf jaar) verwerkt zullen worden: een stapel over (de geschiedenis van de) muziek, en een stapel over en van Spinoza. Ik was gewoon nog niet zo ver."

En zie, inmiddels - inderdaad vijf jaar later - ligt dit boek in de winkel, waarin ook Spinoza uitgebreid aan de orde komt.

Om te kunnen ervaren of dit ook een doorwerking heeft in z'n hele boek, met name bijvoorbeeld waar de relatie lichaam-geest aan de orde komt, zou ik het dikke boek moeten lezen. Maar of dat er van komt? Het is mij te zwaar - ik zie mij niet in mijn 'leeszetel' dit boek in handen houden - dat is gewoon niet vol te houden; en om nou zoveel bladzijden aan tafel te gaan lezen...

Spinoza als een van zeven leading medieval Jewish philosophers

Het is een boek van al enige tijd geleden. Toch vind ik het wel aardig om er in dit blogje op te wijzen n.a.v. een mailtje dat ik van Ferdie Fluitsma ontving: of ik dit kende? Nee dus, en dat werd aanleiding voor even zoeken. Daar Kluwer in Springer is opgegaan vond ik bij die uitgever de informatie over dit boek:

Howard Kreisel, Prophecy. The History of an Idea in Medieval Jewish Philosophy. Kluwer Academic Publishers, 2001

[zie bij Springer bij books.google]

This book offers an in-depth study of prophecy in the thought of seven of the leading medieval Jewish philosophers:

1. Rabbi Saadiah Gaon: The Book of Beliefs and Opinions.
2. Rabbi Judah Halevi: The Kuzari.
3. Rabbi Moses ben Maimon (Maimonides): The Guide of the Perplexed.
4. Rabbi Levi ben Gershom (Gersonides): The Wars of the Lord.
5. Rabbi Hasdai Crescas: The Light of the Lord.
6. Rabbi Joseph Albo: The Book of Principles.
7. Baruch Spinoza: Tractatus Theologico-Politicus.

Zo werd Spinoza dus weer eens geannexeerd bij de joodse filosofen. En waarom niet, want zó is hij ook te zien. Hierna iets uit de Inleiding en uit de Epiloog:

Lees verder...

Wenzel Pobuda (1797-1847) maakte staalgravure van Spinoza

Er is nergens op internet een korte biografie van Pobuda te vinden. Hier en daar zijn wat gegevens bijeen te sprokkelen. Hij was koperplaat- en staalgraveur en lithograaf, en wel vooral van landkaarten en stadsplattegronden, waarvan hij er flink wat gemaakt heeft, b.v. van Berlijn (1837), Stuttgart, Amsterdam (zie onder), Zuid-Amerika (ca 1840), Madrid (1844).

Hij werkte in Duitsland - de taal op zijn kaarten is Duits. Ook het bijschrift op onderstaande Spinoza-gravure is Duits. Bij sommige gravures staat vermeld "Pobuda, Rees et Comp."  Zie b.v. op de lithografie van de zangeres Maria Garcia Malibran (onder):
Dit betreft het “Lithographischer Drucker und Verlag” te München, een kleine gespecialiseerde drukkerij, waarvan Wenzel Pobuda en J. Rees de leiding hadden [info van hier].
Heel voorzichtig opper ik de mogelijkheid dat hij oorspronkelijk uit Bohemen afkomstig zou kunnen zijn. Dit daar een Wenzel Pobuda uit Rožmital (Rosenthal, stad in Okres Pøíbram, in Tsjechië) op 21 september 1896 deelnam in het verkrijgen van een concessie voor een lokale spoorweg - wellicht een zoon of kleinzoon of ander familielid? [de.wiki] En inderdaad tref ik aan op de website van de Katalog der Deutschen Nationalbibliothek dat hij geboren is in Bohemen en werkzaam was in Stuttgart [cf].

Zie zijn werk op Worldcat.org. Als sterfdatum kom je ook 1833 tegen, maar die lijkt me niet erg waarschijnlijk, gezien de data van diverse van zijn litho’s. Hij maakte ook ander werk, zoals tekeningen bij werk van William Shakespeare, en portretten. Hij maakte ook deze staalgravure van Spinoza:


Collectie Duijvestein, B. SPINOZA, Staalgravure van W. Pobuda, 16 x 11 cm
                                              op wiki.toenleidschendam-voorburg.nl

Lees verder...

Charles Paul Landon (1760 – 1826) maakte Spinoza-gravure

Charles Paul Landon werd geboren in Nonant in Frankrijk, bezocht de studio van Jean-Baptiste Regnault, waar hij een levenslange vriendschap met Robert Lefèvre opdeed. Hij won de eerste prijs aan de Academie in 1792 om aan de Franse Academie in Rome te studeren. Na zijn terugkeer uit Italië en onder de verstoorde beschermingssituatie van de Franse Revolutie, zag hij af van schilderen en begon hij te schrijven, maar begon toch te exposeren in 1795 en bleef dit van tijd tot tijd doen tot 1814. Vooral vanwege het schrijven over kunst verwierf hij een reputatie. Hij publiceerde wel honderd werken, was medewerker van het Journal des arts, des sciences et de la littérature. En deels eigenaar van de Gazette de France. Voorts was hij conservator voor de schilderijen van het Louvre en schilder voor Charles Ferdinand, duc de Berry.

Hij schilderde o.a. Les Regrets d'Orphée (1796) en Daedalus et Icarus (1799).

 

  

En hij maakte ergens tussen 1790 – 1810 deze gravure van Spinoza, waarvan de Beeldbank van Amsterdam een exemplaar bezit:

Lees verder...

NDPR-review van Beth Lord (ed.), Spinoza Beyond Philosophy

Op NDPR is het review gepubliceerd van Moira Gatens [University of Sydney] van Beth Lord (ed.), Spinoza Beyond Philosophy [Edinburgh University Press, 2012, 272pp - ISBN 9780748644803] 

[Zie boeksignalering op dit blog]

Uit de bespreking blijkt duidelijk wat een uiteenlopende thema’s en invalshoeken voor deze reader gekozen zijn. Nadat Moira Gatens keurig van elk hoofdstuk een samenvatting heeft geschetst, eindigt zij haar bespreking in mijn ogen diplomatiek met: “Elk essay in deze tot nadenken stemmende bloemlezing heeft iets aanbevelenswaardigs, los van je beoordeling van de treffendheid ervan als manier van Spinoza-lezen. Spinoza in verband brengen met architectuur, muziek, revolutie, of literatuur, opent nieuwe wegen van denken die - mogelijk - nieuwe intellectuele inzichten brengen. Beth Lord moet erom worden geprezen dat zij de context hielp scheppen waarin men kan discussiëren over de specifieke deugden en ondeugden van deze verschillende gesprekken."

Het meest opmerkelijk vond ik haar weergave van het hoofdstuk van Simon Calder (George Eliot, Spinoza and the Ethics of Literature). Van haar, zelf een deskundige over George Eliot & Spinoza, zou je hierover een meer inhoudelijke beoordeling verwachten, maar die blijft uit. (In 2009 had zijzelf op zo'n conferentie gesproken over: "Compelling Fictions. Spinoza and George Eliot on Belief and Faith").

Ik vrees dat het al met al een niet erg moedige bespreking is. Maar ja, de Spinoza-scholars komen elkaar in het kleine wereldje van de symposia en conferenties over Spinoza steeds weer tegen.

Stan Verdult

Albert O. Hirschman (1915 – 2012) Spinoza toepassen in de economie

Nu Robert Dijkgraaf directeur van het Princeton Institute for Advanced Study is geworden, schrijft hij voor de NRC een column met nieuws uit Princeton. Dit weekend over Albert O. Hirschman naar aanleiding van wiens overlijden in december onlangs een herdenkings-bijeenkomst werd gehouden en in mei bij Princeton Press een biografie zal verschijnen van Jeremy Adelman, Worldly Philosopher. The Odyssey of Albert O. Hirschman. Hirschman’s levensloop vat ik samen uit Dijkgraaf’s column.

Albert O. Hirschman werd geboren in een geassimileerd joods gezin in Berlijn. Zijn vader was neurochirurg, zijn moeder verpleegster. Zijn kinderjaren waren redelijk comfortabel tot in 1933 zijn vader overleed en Hitler aan de macht kwam. Net achttien jaar oud besloot Hirschman naar Parijs te vluchten, waar hij economie en financiën studeerde. Na een jaar aan de London School of Economics sloot hij zich aan bij de antifascistische troepen in de Spaanse burgeroorlog, waar hij in een van de bloedigste gevechten terecht kwam. Nadat hij zijn doctoraat in Italië had behaald, keerde hij in 1939 terug naar Frankrijk, trad toe tot het Franse leger om tegen de Duitsers te vechten. Toen dat leger in juni 1940 ineenstortte, vluchtte Hirschman naar Zuid-Frankrijk. Daar hielp hij samen met de Amerikaanse journalist Varian Fry meer dan 2.000 joodse en politieke vluchtelingen ontsnappen, onder wie prominenten als Marc Chagall, Marcel Duchamp, Max Ernst en Hannah Arendt. Snel leerde hij de praktische kant van de economie kennen: geld wisselen op de zwarte markt, documenten en paspoorten vervalsen, boodschappen in tandpastatubes smokkelen en persoonlijk ontsnappingsroutes over de Pyreneeën verkennen. Uiteindelijk kon hij in 1941 ook zelf naar de Verenigde Staten ontsnappen. Daar kon hij met een beurs van de Rockefeller Foundation zijn studie in Californië vervolgen. Deze relatieve rust werd verstoord door het bombardement op Pearl Harbor. Hirschman, pas 26 jaar oud, meldde zich voor de derde keer in vijf jaar, als vrijwilliger voor de oorlog, nu in het Amerikaanse leger. Omdat hij zes talen sprak en goede economische kennis had, speelde hij een belangrijke rol na de oorlog, eerst bij de Neurenberg-processen, vervolgens bij de reconstructie van Europa en het Marshallplan. Hij werd tot zijn eigen verbazing naar Colombia gestuurd — het begin van een levenslange relatie met Latijns-Amerika. In Columbia begon hij steeds dieper na te denken over wat wel en niet werkt in de ontwikkelingseconomie. Vervolgens kreeg hij de ene na de andere prestigieuze benoeming aangeboden: Yale, Columbia, Harvard en uiteindelijk werd hij hoogleraar aan het Institute for Advanced Study in Princeton.

Lees verder...