Spinoza nog eens verantwoordelijk gehouden voor het moderne anti-judaïsme!

In het verlengde van een recent boek van Jean Claude Milner over Spinoza en de joden (zie dit blog) wijs ik ook even op een even recent boek, waarin Spinoza wel geen apart hoofdstuk krijgt, maar waarvan Amazon laat zien dat hij wel 50 hits krijgt. Dat Spinoza ook in dit boek een centrale rol toebedeeld krijgt in het moderne anti-judaïsme blijkt uit het volgende.

David Nirenberg, de mediaevist aan de Universiteit van Chicago, “hat einen materialreichen und brillanten ideenhistorischen Essay geschrieben, der auch für Laien leicht zu lesen ist.” Aldus een recensent van de Jüdische Allgemeine die dit boek dat in februari uitkwam vandaag bespreekt:

David Nirenberg, Anti-Judaism: The Western Tradition. W. W. Norton & Company, 2013

En dan blijkt dat ook in dit boek Spinoza het heeft gedaan.

"Das Bestürzende ist aber, dass die Moderne die christliche Gewohnheit, intellektuelle Feinde in die Figur des »Juden« zu fassen, ohne Zögern übernommen hat.

Daran ist ein Mann nicht unschuldig, der als Jude geboren wurde: Baruch de Spinoza. In seinem Tractatus Theologico-Politicus interpretierte der niederländische Philosoph die menschliche Geschichte radikal neu. Es gibt keine historia sacra, keine Heilsgeschichte, erklärte er, sondern alles, was geschieht, kann aus natürlichen Ursachen erklärt werden. Das Einzige, wozu die religiösen Texte nach Spinoza gut sind: Sie können dazu dienen, die Massen zu einem vernunftgemäßen Handeln zu erziehen – wahr sind sie deswegen noch lange nicht.

Die Gegner dieses aufklärerischen Unterfangens sind bei Spinoza nicht die Katholiken, nicht die Protestanten, nicht die Muslime, sondern – die Juden. Schließlich haben sie die Idee, es gebe eine Heilsgeschichte, überhaupt erst in die Welt gesetzt. Lustigerweise galt dann ausgerechnet Spinoza jenen Christen, die über den Tractatus Theologico-Politicus hellauf empört waren, selbst als Erzjude." [Van hier]

Stan Verdult

Reacties

Beste Stan,
de vertaling van "anti-judaism" is "jodenhaat".
Met alle waardering voor je lezenswaardige blog.

Kees, dank voor je compliment én je correctie. Maar toch...
Jodenhaat als vertaling van 'anti-judaism' is mij net een brug te ver. Daarom vind ik anti-judaïsme beter - iets dat niet altijd met haat gepaard hoeft te gaan. Van anti-judaïsme is vooral sprake wanneer houdingen tegenover joden of reacties op joden overwegend een religieus karakter hebben (waar het dus om 't jodendom gaat). Maar uiteraard zit het sociale aspect daar direct bij: het discrimineren en uitsluiten van joden (als etnische groep), hetgeen dan weer meestal antisemitisme wordt genoemd.

Het punt is dat "judaïsme" geen goed Nederlands woord is. De vertaling daarvan zou "jodendom" moeten zijn.

Beste Kees,
Dat je punt was "dat "judaïsme" geen goed Nederlands woord is," had ik al begrepen, maar dat is vechten tegen de bierkaai. Want wie bepaalt dat? Type in Google maar eens 'anti-judaïsme' in en zie hoeveel het gebruikt wordt, ook op zeer serieuze sites. Dit is echt niet tegen te houden. Taal ontwikkelt zich door het woordgebruik van de sprekers en schrijvers in de praktijk.

Beste Stan,
Dat is inderdaad de niet-aflatende strijd tussen de descriptieve en de normatieve benadering en daarin ben ik blijkbaar iets normatiever. Google vind ik niet direct een maatstaf. Je vindt daar bijvoorbeeld vaker iets wat "verkeerd in goede staat" dan iets wat "verkeert in goede staat." Hoofdzaak is dat we allebei een hekel hebben aan "anti-judaïsme" en "jodenhaat".